TUSSENOPBRENGST TAAL: VIER LEESWIJZERS (CONCEPT)

Transcriptie

1 AANSLUITING PO-VO AFSLUITING EN START TUSSENOPBRENGST TAAL: VIER LEESWIJZERS (CONCEPT) Zowel in het basisonderwijs als in het voortgezet onderwijs hebben leerlingen moeite met begrijpend lezen. In Alkmaar hebben docenten VO leeswijzers ontwikkeld voor vier leesdoelen: Informatie begrijpen, informatie verwerken, rekenformules extraheren en standpunten vergelijken/innemen. Het proces is nog niet geheel afgerond. Dit document bevat een concept van de leeswijzers. Het doel van POVO Alkmaar is een brug te slaan tussen PO en VO waardoor op een gelijklopende manier begrijpend lezen wordt aangepakt. In het VO zeggen vooral zaakvakdocenten dat leerlingen flink aanlopen tegen het begrijpen van de teksten uit hun vakgebied. De vaksectie Nederlands wordt gevraagd hier een oplossing voor te zoeken in afstemming met het basisonderwijs. In het basisonderwijs wordt in veel scholen veel aandacht besteed aan begrijpend lezen. Verbinding tussen secties De collega s geschiedenis, economie en rekenen/wiskunde verwachten dat leerlingen op de basisschool leren om teksten aan te pakken op de manier zoals ze dat in het VO doen. Dat blijkt in de praktijk anders te zijn. De aanpak van teksten binnen het vak Nederlands blijkt ook anders te zijn dan in andere vakken. Door het stellen van de vraag naar de aanpak van teksten in verschillende vakken is er een nieuwe verbinding gelegd tussen docenten uit andere secties. Inzicht In de lessen Nederlands wordt gefocust op hoe de tekst in elkaar zit. Bij de andere vakken gaat het meer om de vragen: hoe ziet de tekst eruit, hoe kan ik de opdracht maken en hoe moet ik die leren? 1

2 Product in ontwikkeling Er is behoefte aan een werkaanpak bij verschillende soorten teksten, waarmee iedere VO-docent kan werken in zijn les. Er wordt uitgegaan van de volgende strategieën : Doel verkennen Bron verkennen kennis ophalen Vragen bedenken en beantwoorden Visualiseren / schematiseren Bron controleren (samenvatten) Doel controleren NB: kennis ophalen en Bron controleren (samenvatten) worden als belangrijk beschouwd voor het leren van een toets. Per leesdoel worden relevante strategieën gekozen. De leesdoelen die in de leeswijzers besproken worden zijn: - Informatie begrijpen - Informatie verwerken - Rekenformules extraheren - Standpunten vergelijken / innemen Vier leeswijzers LEESDOEL: INFORMATIE BEGRIJPEN Belangrijk voor het leren van een toets bij alle vakken b.v. geschiedenis LEESDOEL: INFORMATIE VERWERKEN Belangrijk voor het maken van vragen en opdrachten (zowel bij alfa als gammavakken) Vaardigheid: weten Vaardigheid: kunnen (toepassen) Verkennen is vaak gericht op de opdracht begrijpen: help me te leren hoe ik een vraag / een opdracht aanpak. 1. Doel verkennen: toetsstof Wat moet ik weten? 1 doel verkennen: de vragen/opdrachten Wat moet ik kunnen/doen? Kan ik dat? Snap ik de vragen/opdrachten? 2

3 2. Bron verkennen: de tekst tekststructuur/onderwerpsignaalwoorden /tekstverbanden/ hoofd- en bijzaken? 3. kennis ophalen Wat weet ik al? Wat snap ik al? Wat nog niet? 2. Bron verkennen: de tekst tekstsoort/tekstdoel/tekststructuur/ onderwerp/hoofdgedachte signaalwoorden/tekstverbanden/hoofden bijzaken 4. Vragen bedenken en beantwoorden 5. Visualiseren / schematiseren * bij onbegrip zie stappenplan 3. vragen beantwoorden * bij onbegrip zie stappenplan 6. Bron controleren = samenvatten Heb ik de toetsstof begrepen? 7. Doel controleren Heb ik alle toetsstof samengevat? 4. Doel controleren Heb ik alle vragen beantwoord? Heb ik bij alle vragen antwoord gegeven op de vraag? LEESDOEL: STANDPUNTEN VERGELIJKEN / STANDPUNT INNEMEN Belangrijk bij vakken als geschiedenis en maatschappijleer, bijvoorbeeld: de leerlingen moeten een betoog en een beschouwing schrijven of een standpunt innnemen t.a.v. een politieke partij Belangrijk voor het opiniëren naar aanleiding van en ten opzichte van de tekst (alfa+gamma) LEESDOEL: REKENFORMULES EXTRAHEREN Belangrijk om bijvoorbeeld uit een verhaal tijdens de economieles de relevante gegevens te kunnen halen om de gevraagde bewerking te kunnen maken (te vergelijken met contextsommen in het basisonderwijs) Belangrijk voor het maken van vragen en opdrachten (bèta en gamma) Vaardigheid: kunnen (toepassen) Vaardigheid: kunnen(toepassen) 1. Doel verkennen: de vragen/opdrachten Wat moet ik doen? 1. Doel verkennen: de vragen/opdrachten Wat moet ik kunnen/doen? 3

4 2. Bron verkennen: de tekst tekstsoort/tekstdoel/tekststructuur/ onderwerp/hoofdgedachte/signaalwoorden/tekstverbanden/hoofd- en bijzaken? 3. kennis Wat weet ik al? Wat snap ik al? Wat nog niet? 2. Bron verkennen: de tekst (is niet belangrijk voor rekenen) tekststructuur/ onderwerp/signaalwoorden/tekstverbanden/hoofd- en bijzaken? 3. kennis ophalen Wat weet ik al? Wat snap ik al? Wat nog niet? 4. Vragen bedenken en beantwoorden 5. Visualiseren / schematiseren 4. Vragen beantwoorden 6. Bron controleren = samenvatten Heb ik de tekst begrepen? Heb ik de mening(en) en argumenten eruit gehaald? Heb ik mijn eigen standpunt ingenomen? Heb ik mijn mening onderbouwd? Kan ik tegenargumenten weerleggen? 7. Doel controleren: Heb ik alle vragen beantwoord? Heb ik bij alle vragen antwoord gegeven op de vraag? 7. Doel controleren Heb ik alle (onderbouwde) opinies en die van mijzelf samengevat? Stappenplan 1. Kijk naar de layout: zijn er structuuraanduiders (kleur/vet/cursief/plaatje)? 2. Kijk naar de context: lees een stukje terug of verder. 3. Kijk naar het woord/de zin/de alinea: ken je een deel van het woord / van de opdracht / van de stof? 4. Zoek hulp: zoek op in een woordenboek/encyclopedie of vraag het aan een klasgenoot/docent. 5. Controleer steeds of de verkregen informatie klopt met je antwoord (teruggaan naar de tekst of had ik een heel ander betekenis). 4

5 Toelichting bij de leeswijzers Vaardigheid: in het voortgezet onderwijs wordt binnen het vak Nederlands onderscheid gemaakt tussen weten (wat moet je weten / kennen voor de toets) en kunnen (wat moet je kunnen toepassen). Bij elk van de vier leeswijzers wordt daarom de vaardigheid apart benoemd. Bij het innemen van een standpunt / standpunt vergelijken zijn de leerlingen uitgebreid met een tekst bezig. Er wordt dan ook van veel strategieën gebruik gemaakt om het leesdoel te bereiken. Verdere stappen Stappen die nog gezet gaan worden: Een PO-versie van de leeswijzers maken De leeswijzers implementeren bij de VO- collega s In het basisonderwijs de problematiek bespreken Informatie hierover in de nieuwsbrieven zetten voor de collega s Collega s van PO en VO gaan ermee aan het werk en delen vervolgens hun ervaringen zodat er een definitieve versie van de vier leeswijzers gemaakt kan worden. 5

6 Deze publicatie is een uitgave van School aan Zet. Tussenopbrengst Taal: Vier leeswijzers (Concept) Is ontwikkeld door Netwerk POVO Alkmaar. Bij dit netwerk was Kris Verbeeck betrokken als expert van School aan Zet. PO- en VO-scholen werken samen in regionale netwerken om een soepele overgang te realiseren van het basis- naar het voortgezet onderwijs. Aanknopingspunten voor deze samenwerking zijn te vinden in het door School aan Zet ontwikkelde ontwikkel- en gespreksmodel Afstemming Overgang van PO naar VO. Dit model beschrijft vijf ontwikkelaspecten: Koers, Afsluiting en start, Feedback, Ontwikkeling en Differentiatie. meer informatie over de aansluiting PO-VO kunt u contact opnemen met Gea Spaans, g.spaans@ schoolaanzet.nl of School aan Zet, secretariaat@schoolaanzet.nl September 2015 School aan Zet Lange hout EE Den Haag Postbus CN Den Haag