Raadsavond 9 november 2015 Registratienummer 15.082 Portefeuillehouder H.P.M. Hoek Opsteller J.Azier, (071)3327239 jazier@kaagenbraassem.nl Onderwerp Programmabegroting 2016 en meerjarenbegroting 2017 2019 Beslispunten 1. Het vaststellen van de Programmabegroting 2016 en de meerjarenbegroting 2017 2019, waarin met inbegrip van de adviezen opgenomen in dit raadsvoorstel zijn uitgewerkt: a. de uitgangspunten opgenomen in de Perspectiefnota 2016 die is vastgesteld in de gemeenteraadsvergadering van 6 juli 2015; b. het bij het vaststellen van de Perspectiefnota aangenomen amendement voor het beschikbaar stellen van een budget van 20.000 voor het bomenplan; c. de bij het vaststellen van de Perspectiefnota aangenomen motie voor het afschaffen van het brengtarief bij het gescheiden aanleveren van afval bij het brengstation op het Veenderveld; d. het verlagen van de afvalstoffenheffing met het verwachte overschot in 2016; e. het achterwege laten van de inflatiecorrectie voor 2016 bij het onderdeel OZB woningen; f. het aanpassen van de verhouding in tarieven tussen woningen en niet-woningen; g. de nieuwe BBV-regels ten aanzien van de kostprijsberekeningen bij de grexen per 2016; h. de nieuwe BBV-regels ten aanzien van de opname van een reeks financiële kengetallen; 2. Het vaststellen van de geactualiseerde Nota Reserves en Voorzieningen 2016. Wat willen we bereiken De gemeente wil voor het einde van het jaar beschikken over een door de provincie goedgekeurde begroting voor het jaar 2016. Met deze begroting komen de middelen beschikbaar die nodig zijn voor de door de gemeente uit te voeren taken in 2016. Deze taken bestaan voor een groot deel uit reguliere taken die de gemeente jaarlijks uitvoert maar er zijn dit keer ook middelen nodig voor het uitvoeren van nieuwe taken volgend uit het raadsakkoord anders denken anders doen. Om de raad beter te kunnen ondersteunen in zijn kaderstellende en controlerende taak is de programmabegroting voor 2016 e.v. op een vernieuwde wijze ingericht, waarbij het onderstaande is beoogd: aan de raad transparantere informatie geven door de programmabegroting die is ingedeeld in drie programma s per programma onder te verdelen in zes subprogrammaonderdelen (thema s); per thema een zo concreet mogelijke uitwerking geven van de door de raad gewenste beleidsdoelen en de daarvoor te leveren inspanningen door het college in deze raadsperiode (uitgewerkt doelen- en inspanningennetwerk, DIN); in dit DIN op te nemen het beleid verwoord in het raadsakkoord aangevuld met de input vanuit de thema-avonden die in het traject vooruitlopend op de Perspectiefnota 2016 zijn gehouden met alle raadsfracties en de inbreng vanuit inwoners en organisaties. Tevens wordt beoogd met de begroting 2016 het volgende te bereiken: het fasegewijze vrijmaken van meer budget benodigd voor een goed onderhoud van de openbare ruimte in de komende jaren; het labelen van budget om te kunnen beschikken over een risicobuffer voor het opvangen van onvoorziene uitgaven/tegenvallers bij de uitvoering van de nieuwe taken in het sociale domein in de eerste jaren; 15.082 Rvs Programmabegroting 2016 9 november 2015 Pagina 1 van 6
het vrijmaken van middelen voor een 17-tal inspanningen waarvoor extra budget nodig is en die onderdeel uitmaken van de inspanningen nodig voor het realiseren van de beleidsdoelen; voldoende marge houden in het (meerjaren) begrotingsresultaat om de gekwantificeerde risico s te kunnen afdekken bij een door de raad vastgestelde weerstandsratio van 1 1,4; de daarna resterende marge beschikbaar houden voor het versterken van de reservepositie en het op termijn aflossen van geldleningen; het verlagen van de lokale lastendruk; het voldoen aan de nieuwe regelgeving uit de vernieuwing van het BBV (1 e fase). Wat gaan we daarvoor doen Voor 15 november wordt de door de gemeenteraad vastgestelde begroting 2016 aan de provincie aangeboden. De provincie bericht voor het einde van het jaar of zij akkoord gaat met de begroting, waarna de gemeente met de in deze begroting opgenomen middelen in 2016 aan de slag kan gaan met de voor dat jaar geplande taken. De nieuwe taken die vanaf 2016 naast de reguliere jaarlijkse taken worden uitgevoerd zijn uitgewerkt in de Perspectiefnota 2016 bij de programmathema s. Dit betreft onder andere de intensivering van het onderhoud in de openbare ruimte (wegen, bruggen, groen etc.), het doorontwikkelen van de communicatiemiddelen / verhogen serviceniveau, het bevorderen van initiatieven in het sociaal domein, het ondersteunen van initiatieven op het gebied van recreatie en initiatieven in de kernen, aandacht voor duurzaamheid, vermindering van de lokale lastendruk en versterking van de reservepositie in de periode van het meerjarenperspectief. Inleiding Deze vernieuwde programmabegroting 2016 en de meerjarenbegroting 2017 2019 is gebaseerd op het raadsakkoord en een daarna gevolgd intensief voorbereidingstraject. Hierbij is in overleg met alle raadsfracties en met inspraakmogelijkheid vanuit de samenleving tijdens diverse thema-avonden en bijeenkomsten bezien, hoe het beste uitvoering kan worden gegeven aan het raadsakkoord in de huidige raadsperiode. De centrale vraag hierbij is hoe we dit in de begroting voor 2016 het beste vorm kunnen geven om zo de kaderstellende en controlerende taak van de gemeenteraad te versterken. Dit heeft geleid tot een op vernieuwde wijze inrichten van de programmabegroting, waarin is uitgewerkt een doelen- en inspanningennetwerk (DIN). Hierin zijn alle doelen en inspanningen opgenomen die de steun hebben van een meerderheid in de raad. Dit alles is uitgewerkt in de op 6 juli door de gemeenteraad vastgestelde Perspectiefnota 2016 2019, welke nota heeft gediend als kader voor het uitwerken van de begroting 2016 e.v.. Voor de duidelijkheid wordt nog vermeld dat de programmabegroting 2016 e.v. nog een wijziging zal ondergaan indien uw raad besluit de voorstellen van ons college bij het onderdeel lokale heffingen over te nemen. Dit zal gebeuren bij de eerste begrotingswijziging 2016. De financiële consequenties daarvan zijn weergegeven in het laatste staatje Verzamelstaat financiële positie in dit raadsvoorstel inclusief de uitkomsten van de septembercirculaire die door het late tijdstip van verschijnen niet meer cijfermatig konden worden verwerkt in de programmabegroting. Onderbouwing Hieronder volgt een toelichting op de voorliggende begroting, waarbij drie hoofdlijnen onderscheiden zijn. I. Beleid in de raadsperiode In de hierbij aangeboden Programmabegroting 2016 is het beleid uitgewerkt waartoe de raad op 6 juli bij de vaststelling van de Perspectiefnota 2016 heeft besloten. Tevens is rekening gehouden met het aangenomen amendement om een krediet van 20.000 beschikbaar te stellen voor het bomenplan. De 17 extra budgetvragende inspanningen, zoals opgenomen in de Perspectiefnota, zijn aan het begin van ieder programma van een nadere toelichting/uitwerking voorzien. De aangenomen motie m.b.t. het inzetten van de bezuiniging door het sluiten van het afvalbrengstation in Ter Aar is uitgewerkt en toegelicht bij het onderdeel lokale heffingen, onderdeel 2 afvalstoffenheffing. 15.082 Rvs Programmabegroting 2016 9 november 2015 Pagina 2 van 6
II. Lokale lastendruk Conform het overzicht in de belastingparagraaf kan het gemiddelde bedrag dat een meerpersoonshuishouden in 2016 aan woonlasten betaalt, inclusief een inflatiecorrectie van 0,69%, bij een gemiddelde wozwaarde van 243.000 worden bepaald op: Gemiddelde woonlasten meerpersoonshuishouden (bij WOZ-waarde 243.000) OZB eigenaar woning (tarief inclusief inflatie 0,1260%) 306 Afvalstoffenheffing 294 Rioolrecht 309 Totaal 909 Hierbij wordt aangetekend dat de systematiek in de begroting is om alle gemeentelijke heffingen jaarlijks te indexeren met het inflatiepercentage. Dit om een jaarlijkse teruggang in inkomsten door inflatie te voorkomen. Dit is in bovenstaand overzicht maar ook in de hiernavolgende tabellen bij de lokale heffingen toegepast. Jaarlijks kan worden bezien of er aanleiding is en het financieel mogelijk is de inflatiecorrectie (op onderdelen) achterwege te laten. - Onroerendezaakbelastingen Inflatiecorrectie De woonlastendruk in onze gemeente is bovengemiddeld. In het raadsakkoord is opgenomen dat de lastendruk niet mag toenemen. Met betrekking tot de OZB voor woningeigenaren is afgesproken jaarlijks kritisch te bekijken of de aanpassing met de inflatie achterwege kan blijven. Voor 2016 wordt nu voorgesteld om dit onderdeel inderdaad uit te zonderen van de inflatieverhoging. Het tarief zal op het niveau van het tarief van 2015 (zijnde 0,1251%) vastgesteld kunnen worden. Dit betekent ten opzichte van bovenstaande tabel een verlaging naar 304. De geraamde minderinkomst van afgerond ca. 25.000 kan in de begroting opgevangen worden. Tarieven woningen en niet woningen De Coelo-atlas is een rapport dat jaarlijks wordt uitgebracht en waarin de gemiddelde tarieven en woonlasten bij gemeenten in Nederland worden weergegeven. Hieruit blijkt al enige jaren dat de woonlasten in onze gemeente bovengemiddeld zijn, waarbij het opvalt dat de OZB voor niet woningen juist belangrijk onder het landelijk gemiddelde ligt. In 2015 is dit circa 25% lager dan het landelijk gemiddelde. Voorgesteld wordt met ingang van 2016 een eerste stap te zetten om meer in de pas te gaan lopen met de landelijke tarieven voor niet woningen. Hierbij zouden de tarieven voor 2016 voor niet woningen met een percentage van 5% kunnen worden verhoogd. Dit zou leiden tot de volgende bijgestelde tarieven: Tarief 2016 (+0,69%) Tarief 2016 Toename bij 5% Landelijk gemiddelde Kaag en Braassem Bij + 5% Tarief WOZ-waarde 300.000 Niet woningen eigenaarsdeel 0,2483 0,1855% 0.1948% 0,0093% 27,90 Niet woningen gebruikersdeel 0,1961 0,1464% 0,1537% 0,0073% 21,90 De lastentoename op dit onderdeel van circa 50 per jaar is gebaseerd op een pand met een WOZwaarde van 300.000. Per veelvoud van 100.000 meer of minder WOZ-waarde zal dit bedrag met circa 16 toe- of afnemen. De extra inkomsten OZB als gevolg hiervan kunnen volledig ingezet worden voor een verlaging van de OZB bij de categorie woningen. Als gevolg hiervan kan het tarief 2016 neerwaarts bijgesteld worden, van 0,1251% (gelijk aan 2015, dus zonder inflatiecorrectie) naar 0,1228%, waardoor de gemiddelde heffing verder zou dalen naar 298. Voor de volledigheid wordt nog opgemerkt dat de definitieve tarieven eerst kunnen worden bepaald bij het tarievenvoorstel omdat ook nog rekening moet worden gehouden met de nieuwe taxatie van de WOZ-waarden. 15.082 Rvs Programmabegroting 2016 9 november 2015 Pagina 3 van 6
- Afvalstoffenheffing Brengtarief In de Perspectiefnota is al rekening gehouden met de labeling van een post van 100.000 zijnde de per saldo ontstane bezuiniging door het sluiten van het afvalbrengstation in Ter Aar. Hierdoor is deze beschikbaar als dekking voor een tariefsverlaging bij de afvalstoffenheffing. Met de aangenomen motie is besloten dit bedrag in te zetten voor het afschaffen van het tarief voor het brengen van afval bij het brengstation Veenderveld, mits dit gescheiden wordt aangeboden (aan ongescheiden aanlevering blijven wel kosten verbonden van 13 per m3). Geschat wordt dat hiermee een bedrag van 81.000 is gemoeid. Na deze maatregelen resteert er van de bezuiniging door het sluiten van de locatie Ter Aar nog een bedrag van 19.000. Heffingstarief Naast deze bezuiniging is het de verwachting dat de kosten voor de afvalverwerking (groenafval en restafval) in 2016 verder kunnen worden teruggebracht. De verwerking door Cyclus gaat tegen een lager tarief dan eerder bij de Gevulei. Vooruitlopend op de nog te ontvangen begroting van Cyclus wordt verwacht dat er nog een besparing kan worden bereikt van 100.000, die kan worden ingezet voor verlaging van de tarieven. Afvalstoffenheffing Landelijk gemiddelde K&B (na inflatie) Hoger dan gemiddeld Voorstel tarieven Hoger dan gemiddeld 2015 2016 2016 2016 2016 2016 Meerpersoonshuishoudens 263 265 294 + 10,9% 283 + 7,5% Eenpersoonshuishoudens 184 185 198 + 7,5% 192 + 3,7% In combinatie met hiervoor genoemde OZB-maatregelen, kunnen we stellen dat de gemiddelde lokale lastendruk met deze tariefsverlagingen afneemt tot een bedrag van 890. Als gevolg hiervan wordt ook de afwijking ten opzichte van het landelijk gemiddelde kleiner. - Rioolrecht Op dit moment loopt er een onderzoek naar actualisering van het huidige gemeentelijk rioleringsplan. Verwacht wordt dat dit op korte termijn kan worden afgerond, zodat dit nog kan worden verwerkt in het tarief voor 2016. De eerste indrukken geven aan dat er ook op dit onderdeel sprake kan zijn van een neerwaartse bijstelling van het tarief. III. Nieuwe BBV-regelgeving (invoering 1 e fase per 2016) Bij het opstellen van de begroting 2016 is tevens rekening gehouden met de wijzigingen in de regelgeving Besluit Begroting en Verantwoording die per 2016 gaan gelden. Nieuwe voorschriften ten aanzien van kostentoerekening grexen Dit betreft het toepassen van nieuwe regels ten aanzien van de toerekening van kosten aan bouwgrondexploitaties waaronder de rentefactor. Voor dit onderdeel is een raming opgenomen bij de risico s in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. Bij de eerstvolgende herziening van de grexen (bij de jaarrekening 2015) zal met deze wijziging rekening worden gehouden bij het berekenen van de herziene exploitatieberekeningen en bij het bepalen van de omvang van de verliesvoorziening voor verliesgevende complexen. Opname set financiële kengetallen De opname en berekeningswijze van een set van vijf financiële kengetallen is met ingang van de begroting 2016 voor alle gemeenten op een eenduidige wijze voorgeschreven in het BBV. Dit maakt een goede onderlinge vergelijkbaarheid op dit onderdeel in de toekomst beter mogelijk. Voor een uitgebreide toelichting op de financiële kengetallen wordt verwezen naar hetgeen hierover is opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. Hieruit kan worden geconcludeerd dat het aangetrokken vreemdvermogen (schuldquote) van onze gemeente ten opzichte van de norm hoog is, waardoor tevens een tweede kengetal solvabiliteitsratio afwijkt van de norm. Een ander onderdeel dat de aandacht verdient zijn de lokale lasten. Deze laatste zal gunstiger uitvallen na het overnemen van de adviezen tot het aanpassen van de tarieven zoals hiervoor 15.082 Rvs Programmabegroting 2016 9 november 2015 Pagina 4 van 6
aangegeven. Bij de Perspectiefnota 2017 zal op de kengetallen worden teruggekomen. Er zal dan tevens meer bekend zijn in vergelijk met andere gemeenten en het oordeel van de provincie hierbij. Bij nieuwe voorstellen waarmee extra budget is gemoeid zal er in de financiële paragraaf voortaan tevens aandacht zijn voor de consequenties hiervan bij de financiële kengetallen. Onderdelen die hierbij de aandacht zullen hebben zijn: beschikkingen over algemene reserve; nieuwe investeringen (o.a. in GRP); afstoten onroerend goed niet benodigd voor de eigen bedrijfsvoering; terughoudendheid bij bankiersfunctie (doorlenen van geld); ontwikkeling van de lokale woonlasten; vrije begrotingsruimte inzetten voor de versterking van de reservepositie. Septembercirculaire Tot slot zijn in dit raadsvoorstel de effecten voor onze gemeente van de na Prinsjesdag verschenen septembercirculaire 2015 berekend. Voor onze gemeente ontstaan er voordelen ten opzichte van de meicirculaire. Deze ontstaan in hoofdzaak door de in positieve zin bijgestelde uitkeringsfactoren. Bij het onderdeel uitvoering zijn de financiële uitkomsten hiervan in samenhang met het totale begrotingsresultaat weergegeven. Uitvoering De begroting en meerjarenbegroting hebben als uitkomst een voor alle jaren sluitend begrotingsresultaat (baten minimaal in evenwicht met de lasten). Om te komen tot de uitvoering van het raadsakkoord zijn er extra middelen beschikbaar gesteld voor de komende jaren. Deze middelen worden ingezet voor de uitvoering van de extra budget vragende inspanningen. Onderstaand is het meest recente cijferbeeld weergegeven naar verwerking van de mutaties uit de septembercirculaire en rekening houdend met het voor 2016 achterwege laten van de inflatiecorrectie op het tarief OZB woningen. Verzamelstaat financiële positie Begroting Meerjarenbegroting 2016 2017 2018 2019 Begrotingssaldi meerjarenbegroting 2016 e.v. -735.812 V -755.243 V -298.410 V -236.606 V Mutaties septembercirculaire -266.226 V -283.210 V -483.647 V -515.800 V Begrotingsresultaat na septembercirculaire 2015-1.002.038 V -1.038.453 V -782.057 V -752.406 V Budgetvragende maatregelen collegevoorstellen: Achterwege laten inflatiecorrectie OZB woningen 25.000 N 25.000 N 25.000 N 25.000 N -977.038 V -1.013.453 V -757.057 V -727.406 V RISICO'S 688.000 N 754.000 N 204.000 N 204.000 N Weerstand ratio risico's met structurele effecten -1,4-1,3-3,7-3,6 Participatie en tijdlijn De begroting is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met alle raadsfracties. Tijdens de georganiseerde thema-avonden is er mogelijkheid geboden tot inbreng door inwoners van Kaag en Braassem. Raadsakkoord Thema-avonden Perspectiefnota Begroting Uitvoering Risico s De risico s die de gemeente vanaf het nieuwe begrotingsjaar loopt, zijn opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing in de programmabegroting 2016. Rekening houdend met de kans dat deze risico s financiële consequenties hebben voor de gemeente zijn hiervoor de 15.082 Rvs Programmabegroting 2016 9 november 2015 Pagina 5 van 6
middelen in de begroting gelabeld. Daarnaast is in het kader van de nieuwe BBV-voorschriften vanaf de begroting 2016 in deze paragraaf een vijftal financiële kengetallen opgenomen. Het doel hiervan is inzicht te krijgen in de houdbaarheid van de gemeentefinanciën en het vergelijk te kunnen maken met andere gemeenten die deze kengetallen alle op identieke wijze moeten opnemen. Duurzaamheid Met de begroting 2016 komen er tevens middelen beschikbaar om uitvoering te kunnen geven aan het beleidsterrein duurzaamheid. Het gaat daarbij om middelen voor het opstellen van een duurzaamheidsagenda en middelen om te komen tot de vorming van een duurzaamheidsreserve waaruit middelen beschikbaar kunnen worden gesteld in het kader van de duurzaamheid. Evaluatie Twee keer per jaar (na 4 maanden en na 8 maanden) wordt er aan de raad een bestuursrapportage uitgebracht, waarin wordt gerapporteerd over de voortgang van de realisatie van de doelstellingen uit het raadsakkoord zoals deze zijn vertaald in de Perspectiefnota 2016 en vervolgens in de Programmabegroting 2016. Buiten deze rapportagemomenten om zal de raad direct worden geïnformeerd indien er ontwikkelingen zijn die dermate van belang zijn dat deze niet kunnen wachten op het volgende rapportagemoment. De raad heeft hiermee het instrument om gedurende het jaar tijdig te kunnen inspelen op ontwikkelingen en het beleid hierop desgewenst te kunnen bijstellen. Roelofarendsveen, 29 september 2015. Burgemeester en wethouders van Kaag en Braassem, de gemeentesecretaris, de burgemeester, M.E. Spreij mr. K.M. van der Velde-Menting Bijlagen behorend bij het voorstel Programmabegroting 2016 Geactualiseerde Nota Reserves en Voorzieningen 2016. Bijlagen ter inzage - 15.082 Rvs Programmabegroting 2016 9 november 2015 Pagina 6 van 6