iii Inhoudstafel VOORWOORD.......................................... i HANDELSAGENTUUR: NATIONAAL EN INTERNATIONAAL.......... 1 Pieterjan NAEYAERT Hoofdstuk I. Inleiding..................................... 1 Hoofdstuk II. Nationaal: duur en beëindiging van de agentuurovereenkomst.......................... 1 Afdeling 1. Duur van de agentuurovereenkomst.................... 1 1. Algemene regel................................ 1 2. Overeenkomst van bepaalde duur met conventioneel beëindigingsrecht............................... 2 3. Voortzetting na het verstrijken van de duur.......... 2 4. Uitdrukkelijk sluiten van opeenvolgende overeenkomsten van bepaalde duur.............................. 3 Afdeling 2. Beëindiging van de agentuurovereenkomst............... 3 1. Algemene beëindigingsgronden.................... 3 2. Einde van een overeenkomst van bepaalde duur....... 5 3. Opzegging van een overeenkomst van onbepaalde duur. 6 4. Onmiddellijke beëindiging omwille van ernstige tekortkoming of uitzonderlijke omstandigheden....... 11 5. Cliënteelvergoeding............................. 20 6. Bijkomende schadevergoeding..................... 36 7. Overige vergoedingen........................... 39 Hoofdstuk III. Internationaal................................. 40 Afdeling 1. Rechtsmacht...................................... 40 1. Handelsagentuurwet............................ 40 2. EEX-Verordening.............................. 40 Afdeling 2. Toepasselijk recht.................................. 43 1. Handelsagentuurwet............................ 43 2. (EVO en) Rome I -Verordening................... 44
iv Recente ontwikkelingen en topics van het handelsrecht ALLEENVERKOOPCONCESSIE: EEN REQUIEM?................... 51 Pieter VANHERPE Hoofdstuk I. Inleiding..................................... 51 Afdeling 1. De tijd van toen is niet meer.......................... 51 Afdeling 2. De alleenverkoopwet vandaag......................... 53 1. Overdreven bescherming verstikt.................. 53 2. Een zware verwikkeling: de wet van 19 december 2005. 53 3. Afkalvend toepassingsgebied van de alleenverkoopwet.. 53 4. Intrinsieke zwakte van de alleenverkoopwet........ 54 Hoofdstuk II. Wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsovereenkomsten in werking getreden op 1 februari 2006................................ 55 Afdeling 1. Valt de alleenverkoopconcessie onder de wet van 19 december 2005?.............................. 55 1. De alleenverkoopconcessie zelf.................... 55 2. De handelsagentuur............................. 57 3. Andere distributieovereenkomsten................. 57 4. Hét risico: de rechter............................ 57 Afdeling 2. Verplichtingen voor de concessiegever................... 58 Afdeling 3. Sancties.......................................... 59 1. De nietigheid van de hele overeenkomst: binnen de twee jaar in te roepen............................... 59 2. De nietigheid van concrete bepalingen: binnen de twee jaar in te roepen?.................................. 60 3. Andere elementen ontbreken: ook te sanctioneren?..... 62 4. Conclusie.................................... 62 Afdeling 4. De wet van 19 december 2005 ook bepalend voor de interpretatie van het contract zelf...................... 63 Afdeling 5. Contractvernieuwing Contractverlenging............... 63 1. Nog een verschrikking........................... 63 2. Vraagstelling.................................. 64 3. Proeve van antwoord........................... 64 Afdeling 6. Overgangsrecht.................................... 65 Afdeling 7. Toepassing in een louter Belgisch kader.................. 66 1. De wet....................................... 66
Inhoudstafel v 2. En als de overeenkomst tijdens de uitvoering van karakter verandert?.................................... 66 3. Blijf alert..................................... 67 Hoofdstuk III. Het autolimitatief karakter van de alleenverkoopwet... 68 Afdeling 1. Inleiding......................................... 68 Afdeling 2. De wet strikt Belgisch toegepast..................... 69 Afdeling 3. Het Hof van Cassatie is duidelijk en slaat een bres......... 70 Afdeling 4. De Belgische wet = het gemeenrecht en niets méér.......... 70 1. Het beginsel.................................. 70 2. Toepassing................................... 71 Afdeling 5. Versnippering..................................... 72 Afdeling 6. Een caveat : artikel 3bis van de alleenverkoopwet........ 73 Hoofdstuk IV. Een verdere aanval op de alleenverkoopwet: de alleenverkoopconcessie is verweven in een globale overeenkomst................................. 74 Afdeling 1. Inleiding......................................... 74 Afdeling 2. De theorieën...................................... 74 1. De absorptietheorie............................. 75 2. De splitsingstheorie............................. 75 3. Voorafgaande voorwaarde....................... 76 Afdeling 3. Zoektocht naar evenwicht............................ 76 Afdeling 4. Arbitragebeding.................................... 77 Afdeling 5. Op zoek naar een nieuwe wet......................... 78 Hoofdstuk V. De alleenverkoopwet zelf....................... 78 Afdeling 1. Voor elk wat wils.................................. 78 Afdeling 2. Hoe langer de wet blijft bestaan, hoe billijker en redelijker de beoordeling zal worden.............................. 79 1. Inleiding..................................... 79 2. Het Hof van Cassatie actief terughoudend......... 80 3. Het Hof van Cassatie niet écht eenduidig.......... 81 4. Billijkheid en externe omstandigheden?.............. 81 Afdeling 3. Een wet met een grote inzet........................... 82 BESCHERMING VAN DE CONSUMENT IN HET HANDELSRECHT....... 83 Reinhard STEENNOT & Evelyne TERRYN Hoofdstuk I. Inleiding..................................... 83
vi Recente ontwikkelingen en topics van het handelsrecht Hoofdstuk II. Bescherming in de wet marktpraktijken............. 84 Afdeling 1. Achtergrond nieuwe wet marktpraktijken................ 84 1. Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken.............. 84 2. Omzetting van de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken 85 3. Het arrest VTB/VAB en recentere rechtspraak van het Europese Hof van Justitie........................ 86 4. Wet marktpraktijken............................ 87 5. Belgische rechtspraak in verband met marktpraktijken en koppelverkoop na VTB/VAB...................... 88 Afdeling 2. Toepassingsgebied.................................. 89 1. Onderneming................................. 89 2. Consument................................... 91 Afdeling 3. Nieuwe regelen: algemeen............................ 92 1. Algemene bepalingen overeenkomsten met consumenten 92 2. Vordering tot staken............................ 95 Afdeling 4. Overeenkomsten op afstand.......................... 96 1. Achtergrond van de bepalingen.................... 96 2. Toepassingsgebied verschillende regimes............. 97 3. Hoofdlijnen van de bescherming bij overeenkomsten op afstand...................................... 103 4. Gas en elektriciteit.............................. 111 Afdeling 5. Overeenkomsten gesloten buiten de lokalen van de onderneming...................................... 113 1. Achtergrond en wettelijk kader.................... 113 2. WMPC...................................... 114 3. Ambulante handel.............................. 122 4. Gas en elektriciteit gedragscodes................. 126 Afdeling 6. Onrechtmatige bedingen............................. 127 1. De tegenwerpbaarheid van algemene voorwaarden..... 128 2. De geldigheid van contractuele bedingen............. 132 Hoofdstuk III. Bescherming bij de aankoop van lichamelijke roerende goederen..................................... 143 Afdeling 1. Toepassingsgebied.................................. 143 Afdeling 2. De wettelijke en de commerciële garantie: een wereld van verschil.......................................... 146 Afdeling 3. De verplichting een zaak te leveren die in overeenstemming is met de overeenkomst................................ 147 1. Het gebrek aan overeenstemming.................. 148
Inhoudstafel vii 2. Tijdstip waarop het gebrek moet bestaan............ 152 3. Tijdstip waarop het gebrek zich moet manifesteren..... 153 4. De facultatieve meldingstermijn................... 155 5. De verjaringstermijn............................ 155 Afdeling 4. De remedies waarover de consument beschikt............. 156 1. Herstelling of vervanging........................ 157 2. Passende prijsvermindering en ontbinding............ 159 Afdeling 5. Het verbod op afwijkende bedingen.................... 160 Hoofdstuk IV. Bescherming bij de verwerving van betalingsdiensten.. 161 Afdeling 1. Begrippen en toepassingsgebied........................ 162 1. Personeel toepassingsgebied...................... 162 2. Materieel toepassingsgebied...................... 163 3. Territoriaal toepassingsgebied..................... 166 4. Besluit betreffende het toepassingsgebied............ 167 Afdeling 2. Informatieverplichtingen............................. 168 Afdeling 3. Opzegging van het raamcontract....................... 169 Afdeling 4. Niet-toegestane transacties en aansprakelijkheid........... 170 1. Toegestane versus niet-toegestane betalingstransacties.. 170 2. Aansprakelijkheidsverdeling bij frauduleus gebruik..... 171 Afdeling 5. Laattijdige en foutieve uitvoering en aansprakelijkheid...... 182 1. De uitvoeringstermijn........................... 182 2. Aansprakelijkheid bij niet- of gebrekkige uitvoering.... 188 Hoofdstuk V. Besluit wet betalingsdiensten..................... 194 BIJZONDERE CLAUSULES IN HANDELSCONTRACTEN.............. 195 GARANTIECLAUSULES VERTROUWELIJKHEIDSCLAUSULES GESCHILLENBESLECHTINGSCLAUSULES Luc DEMEYERE Hoofdstuk I. Inleiding..................................... 195 Afdeling 1. Garantieclausules.................................. 195 1. Inleiding..................................... 195 2. Borgtocht op eerste verzoek...................... 196 3. Zakelijke borgtocht............................. 197 Afdeling 2. Vertrouwelijkheidsclausules.......................... 198 1. Omstandigheden waarin vertrouwelijkheidsclausules voorkomen................................... 198
viii Recente ontwikkelingen en topics van het handelsrecht 2. Welke informatie maakt het voorwerp uit van de vertrouwelijkheidsverplichting?.................... 198 3. Wie is eigenaar van de vertrouwelijke informatie?...... 199 4. Tijdslijn en wijze van terbeschikkingstelling.......... 200 5. Welke schendingen van vertrouwelijkheid zijn uit te sluiten?...................................... 202 6. Overdracht aan een derde........................ 203 7. Sancties...................................... 203 8. Beoordeling................................... 204 Afdeling 3. Geschillenbeslechtingsclausules........................ 205 1. Inleiding..................................... 205 2. Forumclausules................................ 205 3. Arbitrageclausules.............................. 207 4. Cascadeclausules............................... 210 DE RECHTSAARD VAN DE INCOTERMS EN DE VOORWAARDEN VOOR HUN TOEPASSING........................................ 213 Jonas MALFLIET Hoofdstuk I. Inleiding..................................... 213 Hoofdstuk II. Het ontstaan van standaard leveringsvoorwaarden en de rol van de Incoterms............................ 214 Hoofdstuk III. Toepassingsgebied van de Incoterms............... 218 Afdeling 1. Temporeel toepassingsgebied.......................... 218 Afdeling 2. Territoriaal toepassingsgebied......................... 220 Afdeling 3. Materieel toepassingsgebied.......................... 222 1. Koopovereenkomst............................. 222 2. Roerende lichamelijke zaken...................... 224 Hoofdstuk IV. De rechtsaard van de Incoterms................... 224 Afdeling 1. De Incoterms zijn geen wetgeving...................... 224 1. Trade terms opgenomen in nationale wetgeving....... 224 2. De wettelijke bekrachtiging van de Incoterms......... 225 3. Zijn de Incoterms wetgeving?..................... 226 Afdeling 2. De Incoterms zijn soft law............................ 227 1. Definiëring van soft law......................... 227 2. Zijn de Incoterms soft law?....................... 228 Afdeling 3. De Incoterms kunnen deel uitmaken van de lex mercatoria... 229
Inhoudstafel ix 1. Definiëring van lex mercatoria.................... 229 2. Zijn de Incoterms lex mercatoria?.................. 230 Afdeling 4. De Incoterms zijn geen nationaal gewoonterecht........... 235 1. Definiëring van gewoonterecht naar Belgisch recht..... 235 2. Zijn de Incoterms Belgisch gewoonterecht?........... 236 Afdeling 5. De Incoterms zijn contractuele voorwaarden.............. 237 Afdeling 6. De Incoterms kunnen een conventioneel gebruik uitmaken... 237 Hoofdstuk V. Hoe kunnen partijen de Incoterms van toepassing verklaren?.................................... 238 Afdeling 1. Expliciete verwijzing................................ 239 Afdeling 2. Gebruik van een trade term zonder verwijzing naar Incoterms 241 Afdeling 3. Varianten op de Incoterms........................... 242 1. Varianten zijn toegestaan maar afgeraden............ 242 2. Zowel door schriftelijke clausules als door feitelijke gedragingen................................... 243 3. Mogelijke varianten............................ 244 Hoofdstuk VI. Besluit....................................... 245 CONTRACTEREN DOOR EN MET DE OVERHEID VOOR BEGINNERS.. 247 Dirk VAN HEUVEN Hoofdstuk I. Wat is een overheidscontract?..................... 247 Hoofdstuk II. Wat is een overheid?............................ 247 Hoofdstuk III. Tien basisregels bij overheidscontracteren........... 249 Afdeling 1. Eerste basisregel. De overheid is een bijzondere contractant.. 249 Afdeling 2. Tweede basisregel. De overheid dient het algemeen belang... 249 Afdeling 3. Derde basisregel. De overheid kan niet buiten de eigen bevoegdheden treden................................ 251 Afdeling 4. Vierde beginsel. De overheid kan in principe vrij kiezen tussen de publiekrechtelijke of privaatrechtelijke weg............ 251 Afdeling 5. Vijfde basisregel. De mededinging als regel bij het kiezen van een medecontractant................................ 252 Afdeling 6. Zesde basisregel. De overheid is gehouden tot transparantie.. 253 Afdeling 7. Zevende basisregel. De overheid is onderworpen aan de motiveringsplicht................................ 253 Afdeling 8. Achtste basisregel. De overheid moet de openbaarheidsreglementering respecteren................ 254
x Recente ontwikkelingen en topics van het handelsrecht Afdeling 9. Negende basisregel. De domeinleer en de precariteitsregel als beperking op de contractsvrijheid van de overheid......... 255 Afdeling 10. Tiende basisregel. De acte détachable versus het eigenlijke contract.......................................... 256 Hoofdstuk IV. Besluit....................................... 256 DE JURIDISCHE GEVOLGEN VAN LADINGZEKERING (KB 27 APRIL 2007) EN DE CMR-AANSPRAKELIJKHEID............................ 257 Raf VAN GYSEL Hoofdstuk I. Inleiding..................................... 257 Hoofdstuk II. De strafrechtelijke bepalingen..................... 258 Afdeling 1. De strafrechtelijke aansprakelijkheid in hoofde van de vervoerder........................................ 258 1. Artikel 45 KB 1 december 1975................... 258 2. Invoering van artikel 45bis....................... 258 3. Europese richtlijnen voor beste praktijken over het zekeren van lading voor wegtransport..................... 260 Afdeling 2. De strafrechtelijke aansprakelijkheid in hoofde van de verlader 262 1. Wet van 3 mei 1999 betreffende het vervoer van zaken over de weg................................... 262 2. Artikel 45bis 3................................ 264 3. Begrip verlader............................... 265 Hoofdstuk III. De privaatrechtelijke invulling, meer bepaald het CMR- Verdrag...................................... 267 Afdeling 1. CMR-Verdrag..................................... 267 Afdeling 2. Verplichtingen van de vervoerder...................... 268 1. Algemeen.................................... 268 2. Controleverplichting inzake verpakking?............ 268 3. Controleverplichting inzake stuwing?............... 269 Afdeling 3. Verplichtingen van de afzender........................ 277 1. Algemeen.................................... 277 2. Begrip afzender inlader....................... 277 3. Verpakkingsplicht.............................. 278 4. Schade door gebrekkige stuwing................... 279 Hoofdstuk IV. Concrete invulling in de verhouding tussen vervoerder en verlader/afzender.............................. 281
Inhoudstafel xi Afdeling 1. Precontractuele fase: afspraken maken?.................. 281 Afdeling 2. Na schadegeval: gedeelde aansprakelijkheid.............. 282 Hoofdstuk V. Conclusie.................................... 283 HET GROTE BOZE WEENS KOOPVERDRAG?.................... 287 ZIN EN ONZIN VAN EEN UITSLUITING VAN HET WEENS KOOPVERDRAG Dr. Kristof Cox Hoofdstuk I. Weens Koopverdrag voor dummies................. 288 Hoofdstuk II. Waarom we het Verdrag uitsluiten................. 289 Hoofdstuk III. Waarom we beter het Weens Koopverdrag kiezen..... 294 Hoofdstuk IV. Besluit....................................... 298 ENKELE AANDACHTSPUNTEN BIJ DE OVERDRACHT VAN DE HANDELSZAAK.......................................... 299 CAVEAT EMPTOR OVER GOEDE TROUW EN WAAKZAAMHEID BIJ DE OVERDRACHT VAN EEN HANDELSZAAK Eric DURSIN Hoofdstuk I. Inleiding..................................... 299 Hoofdstuk II. Het begrip handelszaak........................ 300 Afdeling 1. Definitie van de handelszaak.......................... 300 1. De handelszaak is onlichamelijk................... 301 2. De handelszaak is roerend........................ 301 Afdeling 2. Het statuut van de handelszaak........................ 301 Hoofdstuk III. Aard en voorwerp van de overdracht van de handelszaak 302 Afdeling 1. Aard van de rechtshandeling.......................... 302 Afdeling 2. Voorwerp van de overdracht.......................... 303 Afdeling 3. Overdracht van handelszaak door inbreng van bedrijfstak... 309 Hoofdstuk IV. Voorrechten op (de bestanddelen van de) handelszaak.. 310 Afdeling 1. De gebruikelijke voorrechten.......................... 310 Afdeling 2. Het pand op de handelszaak.......................... 311 Hoofdstuk V. Prijsbepaling bij de verkoop van de handelszaak...... 313 Afdeling 1. Het begrip prijs.................................... 313 Afdeling 2. Een bepaalde of bepaalbare prijs....................... 313 Afdeling 3. De werkelijke prijs.................................. 314 Afdeling 4. Betaling van de prijs................................ 315
xii Recente ontwikkelingen en topics van het handelsrecht Hoofdstuk VI. Leveringsverplichting staat van de goederen gebreken 316 Afdeling 1. Staat van de goederen............................... 316 Afdeling 2. Vrijwaringsvorderingen.............................. 317 Hoofdstuk VII. Enkele specifieke bedreigingen voor de overdracht van de handelszaak................................ 318 Afdeling 1. Beslag op goederen die behoren tot de handelszaak......... 318 Afdeling 2. Nietigverklaring of niet-tegenwerpbaarheid van de overdracht van handelszaak................................... 318 Hoofdstuk VIII. Concurrentie van de verkoper met de overgedragen handelszaak.................................. 321 Afdeling 1. Concurrentie en overdracht van de handelszaak Probleemstelling................................... 321 Afdeling 2. Concurrentieverbod bij overdracht van de handelszaak...... 321 Afdeling 3. Het niet-concurrentiebeding als een concretisering van het wettelijk concurrentieverbod.......................... 323 Afdeling 4. Het niet-concurrentiebeding en het mededingingsrecht...... 329