25 jaar VERHOUDING Ambities en realiteit TOT HET in een milieu-onderneming VERLEDEN De Straat/Syncera
Inhoud Vooraf Vooraf 5 Mijlpalen 6 1982-1984 De stoute schoenen aan Adviesburo De Straat 11 1984-1990 Pionieren Adviesburo De Straat 21 1991-1999 Groeien De Straat Milieu-adviseurs 33 2000-2004 Diversifiseren Holding Syncera 45 2005-2007 Herpakken Syncera 59 Feiten en cijfers 70 U hebt een bijzonder boek in handen. Het beschrijft het wel en wee van een bureau dat 25 jaar lang opdrachtgevers bediende met deskundigheid in de stadsvernieuwing, milieuadviezen, bodemonderzoeken, afval- en waterprojecten en ingenieursdiensten. De vijf hoofdstukken schetsen in vogelvlucht de invloed van de tijdgeest, de sociaal-economische omstandigheden, ontwikkelingen op de milieumarkt en de wet- en regelgeving op de bedrijfsvoering en de cultuur van de onderneming. De oprichters beginnen in 1983 met niets. Een paar frisse ideeën en idealen zijn hun basiskapitaal. En de overtuiging dat je samen meer bereikt dan alleen of bij een baas. Het bedrijf begint als coöperatieve vereniging en is vanaf het begin eigendom van de mensen die er werken. De rechtsvorm verandert door de jaren heen, maar de werknemersparticipatie blijft en daarmee samenhangend het lef om medewerkers ruimte te geven. Ook de ruimte om zeperds te halen en methoden en instrumenten uit te proberen die hun succes nog moeten bewijzen. Wat overheerst, is het vertrouwen in het eigen vermogen in te spelen op nieuwe vragen uit de markt en in de gaten te springen, die daar ontstaan. Zelf verzinnen hoe iets moet wordt een tweede natuur van het bedrijf. Deze bedrijfsfilosofie trekt medewerkers aan, die zich graag tot pioniers laten bombarderen. Ook de kwaliteit die het bureau levert, is duidelijk herkenbaar. Direct toepasbaar en altijd afgestemd op een aanwijsbare groep, de klant van de klant, de eindgebruiker. In de kwart eeuw, waarin Syncera/De Straat de markt bedient, is milieu een knipperlichtwerkveld. Nu eens hot, dan weer suf. Anno 2008 zijn milieu en duurzaamheid hipper dan ooit, deze keer onder de noemer klimaat. Klimaat verkoopt en de samenleving maakt weer een groene vuist. In februari 2008 dringen ruim 30 maatschappelijke organisaties op het Binnenhof aan op het invoeren van een Klimaatwet. Daarin moet staan dat Nederland jaarlijks minstens 3% minder broeikasgassen uitstoot en ontwikkelingslanden steunt in hun strijd tegen klimaatverandering. Het verschijnen van dit boek valt samen met dit tijdverschijnsel. En met het moment dat Syncera meent dat de tijd rijp is om het bedrijf een nieuwe levenscyclus te gunnen. Als dochteronderneming van het internationale bureau MWH. Na al die jaren van baas in eigen bedrijf dan toch een baas van buitenaf? Nee, want net als bij Syncera zijn bij MWH de aandelen in handen van de medewerkers. De werknemersparticipatie, het bedrijfsprincipe dat een kwart eeuw is gerespecteerd, gekoesterd en doorontwikkeld, blijft en krijgt een nieuwe leven binnen een internationale onderneming. Syncera kan haar medewerkers opnieuw meer ruimte en uitdagingen bieden. Van een Nederlands podium naar het wereldtoneel. Building a better world is het ambitieuze motto van MWH. Dit sluit naadloos aan bij het DNA van Syncera om duurzame ontwikkeling als vertrekpunt te kiezen voor al haar denken en doen: de problemen vóór zijn en alleen degelijke, toekomstbestendige oplossingen aandragen.
3 maart 19 83 c Groep van 8 richt coöperative vereniging Adviesburo De Straat op Mijlpalen 1 augustus 19 84 c Groep van 3 wisselt kraakpand in voor een pand aan een steeg aan de Molslaan 7 juni 19 85 c Eerste zelfstandig bodemonderzoek, in Gouda 19 86 c Actieprogramma Klein Chemisch Afval i.o.v. provincie Zuid-Holland 19 87 c De Straat inventariseert i.s.m. Planwinkel buurtbeheerprojecten voor de Rijks Planologische Dienst 19 88 c De Straat ontwikkelt i.s.m. Automate het afval - softwarepakket Stramini 19 89 c Begeleiding diverse projecten gescheiden inzameling afval in Gewest s-gravenhage 15 juni 19 90 c De Straat trekt de binnenstad van Delft uit naar het voormalige Oude en Nieuwe Gasthuis 22 augustus 19 91 c De Straat verandert van een coöperatieve vereniging in een besloten vennootschap c Stedelijk Beheer verzelfstandigt zich tot VOF Stra.B en verhuist naar Breda 14 juni 19 92 c Oprichting Medezeggenschapscommissie 1 mei 19 93 c De Straat sluit raamcontract met Shell Verkoopmaatschappij voor sanering tankstations 19 94 c Start nader onderzoek gasfabriek Keilehaven te Rotterdam 17 juni 1 juli 19 95 c Viering 12,5 jarig bestaan en ISO9001 certificatie c Pensioen toezegging op basis van beschikbare premie i.p.v. eindloon
8 3 september 31 december 19 96 c CHG, AHA de Man en De Straat richten samen LCHG Dé Grondbank op c De Straat koopt Groundwater Technology van Fluor Daniel Mijlpalen 19 juni 19 97 c Medezeggenschapscommissie wordt Ondernemingsraad c De Straat verkoopt eerste generatie informatiseringsproducten aan diverse gemeenten 15 maart 1 mei 5 mei 19 98 c In Arnhem opent de tweede vestiging haar deuren c Huisvesting Delft te klein: opening pand Kluizenaarsbocht c CHG verkoopt 33% aandelen aan De Straat en AHA de Man 1 januari 14 december 19 99 c Invoering 40 i.p.v. 38- urige werkweek c Bosol Milieuadviseurs (24% in eigendom bij Stabo bvba) start haar activiteiten in België 1 januari 14 december 20 00 c Burgemeester van Oorschot slaat eerste paal nieuwbouw Bedrijfspand De Straat c LCHG start aanleg van geluidswal langs A27 ter hoogte stortplaats Bavel 13 januari 22 juni 20 01 c Verhuizing naar Bedrijfspand De Straat te Delft c Overlijden Paul Jonker 31 december c De Straat koopt ProKAM te Woerden, actief in asbest en sloop 1 april 24 juni 20 02 c Amsterdammers openen vestiging aan Wibautstraat c Syncera Realisatie neemt een bodemverontreiniging te Voorburg in eigendom over 17 juli c Vestiging Fugro Milieu te Groningen wordt ingelijfd 30 mei 16 oktober 17 oktober november 20 03 c Aandelen gecertificeerd. Nieuwe structuur zeggenschap in A-, B- en C-certificaathouders c Syncera koopt alle aandelen LCHG en verkoopt 50% - 1 aandeel aan Alex Leget c Eerste kanaalplaat gelegd in Arnhem voor Bedrijfspand Syncera aan de Rijn c Maximaal aantal medewerkers in dienst: 373; 36 medewerkers op verzoek uit dienst 1 januari 18 mei 20 04 c Waardebepaling certificaten op basis van toekomstige kasstromen c Overlijden Hans Blok 5 juli c Verhuizing naar Bedrijfspand Syncera aan de Rijn te Arnhem 27 juni 1 september 20 05 c Syncera Realisatie initieert herontwikkeling stortplaats Vijverberg te Tiel tot woningbouwlocatie c Syncera verkoopt vestiging te Groningen aan Omrin 13 december c Syncera Water, Legal, Leisure en ProKAM fuseren met Syncera De Straat tot Syncera per 1-1-2005 c Syncera Geodata fuseert met Syncera IT Solutions per 1-1-2005 15 april 28 juni 1 december 20 06 c Syncera Holding verkoopt haar belang in LCHG aan Leget BV per 1-1-2006 c Syncera Holding vormt Loket1 als centraal frontoffice voor haar dienstverlening aan medewerkers c Syncera NV draagt projecten over aan ABO te Diest. Personeel treedt in dienst bij ABO te Hasselt 18 juli 8 september 20 07 c Overlijden Roderick Mollee c Syncera Holding verkoopt Groundwater Technology per 1 jan. 2007 aan Yvo Veenis c.s. 23 november c Syncera Holding verkoopt Syncera BV per 1 jan. 2007 aan MWH Global 24 december c Syncera Holding verkoopt Syncera IT Solutions per 1 jan. 2007 aan Pado Holding 25 april 20 08 c Syncera wijzigt haar naam in MWH BV 9
1982-1984 De stoute schoenen aan Adviesburo De Straat Rob Groeneweg Willem Stam 11
Uit de geschiedenisboeken Baas in eigen buurt In de jaren tachtig omarmt de Nederlandse stedenbouw het concept van de stadsvernieuwing. Kleinschaligheid, prioriteit voor het wonen en het respecteren van de bestaande sociale en stedenbouwkundige structuur krijgen prioriteit boven de economische functie en de bereikbaarheid van de stad. Opeens komen de bewoners centraal te staan in de vernieuwing van de stad. Hun belangen komen tot uitdrukking in de slogans Bouwen voor de buurt en Baas in eigen buurt. Leidende begrippen zijn vernieuwing, keuzevrijheid, maatschappelijke ontplooiing, basisdemocratie en gelijke kansen. Stadsvernieuwing krijgt een sociale context. Vernieuwbouw moet aansluiten op de aanwezige bebouwing en bestaande sociale structuren. Woningen moeten betaalbaar zijn voor zittende bewoners. Zij krijgen een stem in de plannen. Nederland is af Begin jaren zeventig schudt de Club van Rome, een internationale groep gezaghebbende wetenschappers en grootindustriëlen, de wereld wakker met een onheilspellende boodschap: als de mensheid geen maatregelen treft tegen de bevolkingsexplosie, milieuvervuiling en verspilling van grondstoffen, wacht haar een verstikkende toekomst vol honger en ellende. Het document Grenzen aan de groei voorspelt de uitputting van de olie- en gasvoorraden. Deze profetie heeft tot in de jaren tachtig veel invloed op het denken over ons milieu. Nederland is af is de overheersende gedachte. We hoeven het alleen nog goed te beheren. Oefenen met polderen In 1982 is de werkloosheid in Nederland door de wereldwijde economische crisis opgelopen tot meer dan 600.000 personen. In 1982 treedt het eerste kabinet Lubbers aan. Dit kabinet bestaat uit CDA en VVD. Met de CDA er Ruud Lubbers breekt het tijdperk van de no-nonsense aan. De voornemens van het kabinet Lubbers richten zich op het terugdringen van de rol van de overheid door middel van decentralisatie, deregulering en privatisering. Nieuwe woorden, waar pas later de nieuwe daden op volgen. Lubbers zet wel direct de omvangrijke subsidies aan verouderde en onrendabele ondernemingen stop. Ophouden met oud beleid is gemakkelijker dan het ontwikkelen van nieuw beleid. Vakbeweging en werkgevers bereiken een akkoord over loonmatiging met behoud van werk. Dit akkoord gaat de geschiedenis is als het Akkoord van Wassenaar. Later zal dit akkoord worden aangemerkt als de eerste vingeroefening met het poldermodel. Jaap Wolf Wim Eijkelenburg Peter van Os De mondige burger In de jaren zeventig en tachtig is de Nederlandse bevolking mondig en kritisch. Het is de periode van massale acties tegen snelwegen, kernenergie en kruisraketten. Op 29 oktober 1982 demonstreren 550.000 mensen uit alle lagen van de bevolking op het Malieveld in Den Haag tegen het plaatsen van kruisraketten. Lubbers komt niet boven de spreekkoren en fluitconcerten uit en Mient-Jan Faber van het IKV is even de baas van Nederland. 13
14 Terugblik De K van zelfwerkzaamheid In 1980 organiseert een groepje jonge civiel planologen zich in het Delftse PLAK kaffee. De PL staan voor planologie, de A voor actie en de K voor zelfwerkzaamheid. Hun doel: het bevorderen van kennisoverdracht, discussie en nieuwe initiatieven voor zover die actiegericht zijn en betrekking hebben op vernieuwende ontwikkelingen in de samenleving. Aanvankelijk alleen op de terreinen ruimtelijke ordening en volkshuisvesting. Later komen daar milieu en energie bij. Werk maken Om deze doelen te realiseren, organiseren de mensen van PLAK thema-avonden voor medewerkers en studenten van de vakgroep Civiele Planologie van de TH Delft en belangstellenden uit alle lagen van de bevolking. In de zomer van 1982, op het dieptepunt van de economische crisis, besluiten vijf PLAKkers om er werk van te maken. Letterlijk. Klaar met hun studie en klaar voor de volgende stap in hun loopbaan nodigen zij een select gezelschap uit om mee te denken over het oprichten van een onderneming. De eerste vraag is Wat gaan we doen? Gaan we ons verder specialiseren in het organiseren van bijeenkomsten? Richten we een reisbureau of een adviesbureau op? De keus valt op het adviesbureau. Of beter gezegd: adviesburo, want zo spelde je dat toen. Acht mensen stappen in het avontuur. Streven naar een neutrale naam In de zomer richt deze club van acht een aantal werkgroepen op die tot half september de tijd krijgen om de ideeën uit te werken. Eind oktober 1982 is de tijd rijp om spijkers met koppen te slaan tijdens een beleidsweekend in Noordwijkerhout. Het weekend besteden de acht aan discussies over werkterreinen, opdrachtgevers, organisatie, financiën en natuurlijk over de naam. Als de namen Planarchos, Buronder, Dwarsstraat en Volland en Leeghwater zijn afgeserveerd, valt de keuze op De Straat. Vanaf het moment van conceptie in een toilet in een buurthuis te Beverwijk, ontstaat discussie over de gebruikswaarde van deze naam. Bezwaren zijn dat deze naam het niveau van werken beperkt en te weinig serieus is. In het verslag van het weekend staat: Er zal gestreefd moeten worden naar een meer neutrale naam. Uiteindelijk zal het tot 2006 duren voordat De Straat definitief wordt opgebroken. Onbekommerd optimisme De drijfveren van de mensen van het eerste uur vertonen veel overeenkomsten; kritiek op de gevestigde orde, op de dikbetaalde ingenieur die geen oog heeft voor de belangen van de gewone man op straat. Bij sommigen ligt de nadruk op de wens om in de stadsvernieuwing wijkbewoners met hun deskundigheid te helpen. Anderen willen liever niet voor een baas werken, maar wel in een zelf gecreëerde antiautoritaire omgeving, gebaseerd op idealen. De oprichters varen op hun onbekommerd optimisme, hun ambitie en hun bravoure. In de samenleving dienen zich nieuwe vraagstukken aan, waar niemand echt voor doorgeleerd heeft. Maar de mensen van De Straat hebben verstand van alles en niks. Een aantal oprichters heeft de natuurlijke kwaliteit en de TH-opleiding om de methodologische aspecten van het werk onder de knie te krijgen. De goede vragen stellen, kijken wat nodig is, dat standaardiseren en volgens het principe act to find out een denk- en doemodel ontwikkelen. Onder het motto We zullen ze wel eens een poepie laten ruiken, zetten zij zich af tegen de bureaus die dan de markt domineren. Zeggenschap dankzij rechtsvorm Op 3 maart 1983 richten zij Adviesburo De Straat op. Als rechtsvorm kiezen zij de Coöperatieve Vereniging en alle medewerkers worden lid. Dit garandeert hun de zeggenschap over de koers van de onderneming. De eerste maanden opereren zij vanuit een kamer op de TH; de werkkamer van één van de oprichters en daarna vanuit een kraakpand aan de Ezelsveldlaan 51. In wrijfletters verschijnt de tekst Adviesburo De Straat op het raam. De oprichters denken na over de vraag hoe ze van hun ideeën en idealen werk kunnen maken. Onder de acht pioniers bevindt zich eigenlijk maar één echte ondernemer. Dit is ook degene, die in de 25 jaren die volgen bij het bedrijf zal blijven werken. Gemeente Delft helpt De gemeente Delft verstrekt 15.000 gulden subsidie uit de pot lokaal werkgelegenheidsbeleid voor de verhuizing van het kraakpand naar een meer representatieve werkruimte aan de Molslaan. De basis voor deze toekenning is een positief advies van Wim Eijkelenburg, ambtenaar bij de gemeente Delft. Minstens zo belangrijk is dat Ton Jacobs zich eind 1983 opwerpt als launching customer. Als wethouder milieu geeft hij De Straat opdracht de Nota Afvalscheiding op te stellen. Samen met Milieudefensie heeft De Straat zich in de kijker gespeeld tijdens de milieuactiedag van 4 oktober 1983. Deze opdracht betekent vele maanden werk voor de afvalpoot van de Straat, voor een bedrag van 10.000 gulden. Meningsverschillen over de bedrijfsvoering zijn er genoeg. Die worden uitgevochten, soms tot op het bot, maar zonder een bedreiging te worden voor het voortbestaan van het bureau. Doorgegeven De Straat is op dat moment enig in zijn soort: een bende eigenzinnige jonge honden, anders dan de andere, maar tegelijkertijd een oerdegelijke club, die bestaat uit toegewijde professionals, die de doelen van hun klanten en hun eigen ambities serieus nemen. Met aandacht voor de menselijke maat en de processen die je samen met klanten en de klanten van je klanten moet doorlopen. Aandacht voor het proces is dan nog vrij uniek in de technische wereld. Stereotype civielen zijn mensen die verstand hebben van beton. Dankzij hun wortels in het actiewezen plaatsen de mensen van De Straat alle opdrachten in de context van een aanwijsbare groep mensen. Deze houding zit in het DNA van de oprichters en zal de komende 25 jaar de nestgeur van het bedrijf blijven bepalen. Schaduw vooruit Op 1 juli 1984 geeft de gemeente Delft opdracht tot het uitwerken van de Nota Afvalscheiding en op basis daarvan krijgt de eerste medewerker een formeel dienstverband. In de zomer van 1984 verhuist een uitgedund gezelschap naar Molslaan 131a. Op dat moment hebben vijf mensen van het eerste uur al besloten dat hun toekomst niet bij de Straat ligt. De volgende fase van de onderneming werpt haar schaduw vooruit. De Straat heeft haar eerste groeistuip, die zich openbaart in de gedaante van een krimp. 15
Uit de archieven Uit de uitnodiging voor oprichtingsbijeenkomst (juni 1982) We gaan ervan uit dat we in staat moeten zijn de leemtes in onze kennis in korte tijd op te vullen. Onze kennis en interesse zullen de markt niet scherp begrenzen. We willen een alternatieve praktijk bieden voor mensen die sober willen leven, ideëel zijn ingesteld en willen werken voor kansarme groepen in de maatschappij. Waar hebben we zoal geld voor nodig en hoeveel geld betreft dat? Denk aan eventuele inrichting, kantoorartikelen, notariële kosten, etc. Hoe komen we aan het geld? Veel meer dan een elektrische typemachine kunnen we uit eigen kapitaal niet betalen. Uit het beslispuntenoverzicht (juli 1982) Beslissingen over het buro of de projecten worden voorlopig door alle oprichters genomen. Zolang 1 persoon tegen een voornemen is, kan de beslissing niet genomen worden. Uit de stukken over het beleidsweekend in Noordwijkerhout (oktober 1982) Wat is onze uurprijs? Bijvoorbeeld 100 gulden? Dit betekent 50% winst. Wat gaan we met dat geld doen? Subsidies? Kapitaalvorming? Loonsverhoging? Acquisitie? Uit het jaarverslag 82-83 Een greep uit de thema s: c Fiets je vrij voor Nicaragua d Nutsbedrijven: zelf energie opwekken, mag dat? f Alternatief bouwen voor de psychiatrie g Kinderen in woongroepen h Salonanarchisme (dus niet in PLAK, maar in Hotel Centraal) De belangstelling voor de straat ondergaat in de jaren zestig een aanzienlijke verbreding en verdieping als een golf van onvrede en vernieuwingsdrang de dan heersende politiek en stedebouw van de benen slaat en de levende, veelzijdige, beweeglijke, rommelige, prikkelende, creatieve, revolutionaire, boeiende straat in ere herstelt. Pieter van Haeften Kees Kruijff Bert ten Houten De straat is een gebied waar mensen elkaar ontmoeten en aanspreken, waar zij dingen van elkaar kopen, naar elkaar kijken, gesprekken tussen anderen opvangen, zien hoe de voorbijgangers zich kleden en bewegen, waar de jongens naar meisjes kijken en waar vagebonden slapen en bedelen. Wat op straat gebeurt, heeft invloed op mensen die daar ver vandaan wonen, op wat je vermenigvuldigde of uitgebreide straten kunt noemen. 17
1984-1990 Pionieren Adviesburo De Straat Jaap de Rijk Mariannne Zegwaard 21
22 Uit de geschiedenisboeken Terugblik Niet meer hip Eind jaren tachtig slinkt bij de politiek de belangstelling voor het milieu. De aandacht gaat uit naar het vredesvraagstuk, de bezuinigingen en de werkloosheid. Actiegroepen voor het milieu verliezen hun glans, hun imago verstoft. Verontrustende berichten over het kappen van het regenwoud, zure regen en het gat in de ozonlaag leggen geen gewicht in de schaal. In 1986 zorgt de ramp in Tsjernobyl voor een kleine opleving in het milieubewustzijn. In 1989 wordt GroenLinks opgericht, de politieke partij die in haar naam expliciet haar groene ideologie uitdraagt. Het einde van de maakbaarheid Tot het einde van de jaren zeventig is maakbaarheid het centrale begrip in de Nederlandse politiek. Aan het begin van de jaren tachtig gaat alles om eigen verantwoordelijkheid. Later in de jaren tachtig en vooral in de jaren negentig verschijnen twee andere principes op het toneel: marktwerking en deregulering. Exponenten daarvan zijn de privatisering van de PTT, de verzelfstandiging van de NS en de snelle groei van het aantal zelfstandige bestuursorganen. Op de stedelijke herontwikkeling en de milieusector krijgen deze beginselen in deze periode geen vat. De overheid monopoliseert de zorg voor de stad en het milieu met als dictaat verval en vervuiling op te sporen en te saneren zodat alles weer spic en span wordt. Ernstige zaak Met de affaire Lekkerkerk, een woonwijk gebouwd op chemisch afval, wordt Nederland zich in 1980 bewust van haar vervuilde bodem. TV-beelden van geëvacueerde bewoners in caravans en ondergraven huizen maken de ernst van de zaak duidelijk. Een eerste inventarisatie van de omvang van de problematiek spreekt dan nog van slechts 4.200 verdachte en 350 te saneren locaties. De Volgermeerpolder, het Griftpark en de Krimpenerwaard zullen in de jaren tachtig nog veelvuldig in het nieuws komen. Een kwart eeuw later, zo blijkt uit de meest recente gegevens van het ministerie van VROM, gaat het om een veelvoud daarvan. Volgens het Landsdekkend beeld voor de bodemverontreiniging kent Nederland vandaag de dag nog altijd meer dan 600.000 potentieel verontreinigde locaties. Kabinet struikelt over milieu In 1982 wordt het Directoraat-Generaal Milieuhygiëne toegevoegd aan het ministerie, dat vanaf dat moment het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) gaat heten. De prille milieutak ontgroeit snel de kinderschoenen. De sanering van water, bodem, lucht is nog niet eens op gang gekomen of het milieubeleid is al bezig met de volgende fase en legt de nadruk op handhaving, individuele verantwoordelijkheid, lange termijn perspectief en haalbare doelstellingen. Dit leidt tot het eerste Nationaal Milieubeleidsplan; het interdepartementale antwoord op de milieuproblemen van Nederland. Op 2 mei 1989 valt het tweede kabinet Lubbers, de regeringscoalitie tussen CDA en VVD, op dit plan en wel op de voornemens om de belastingaftrek voor het woon-werkverkeer af te schaffen en de accijns op diesel en gas (LPG) te verhogen. De VVD-fractie in de Tweede Kamer ziet de maatregelen niet als redding voor de wereld, maar verwerpt ze als lastenverzwaring voor ondernemer en burger, waardoor het kabinet valt. Verzakelijken In de pioniersfase, die circa zeven jaar beslaat, opereert Adviesburo De Straat vanuit Molslaan 131a; een steeg aan de Molslaan. Aan het begin van deze fase wordt de familie een organisatie, de cultuur verzakelijkt en de basis voor vermogensvorming gelegd. Loonvormend werken voor draagkrachtige opdrachtgevers verdringt werken met behoud van uitkering voor armlastige bewonersgroepen. Techniek en organisatie worden intern ingezet om de bedrijfsvoering efficiënter te maken. De organisatie vertoont de kenmerken van een autocratie. Elk lid heeft een staftaak. De kennis daarvoor kijken zij af bij anderen. Het systeem voor de salarisschalen is bijvoorbeeld afgekeken bij DHV. Het ver doorgevoerde gelijkheidsprincipe verdwijnt naar de achtergrond. Nieuwkomers worden gewoon medewerker. Functionele ruzies leiden tot inzicht over het verbeteren van de werkprocessen, niet tot spanningen. In 1986 komen de eerste administratief medewerker en een bureaucoördinator in dienst. Veel medewerkers hebben goede herinneringen aan deze periode. Er wordt hard gewerkt en veel lol gemaakt. De eerste PV-weekends zetten de toon voor personeelsfeesten in de toekomst. Privé en werk lopen door elkaar; niemand vindt het een probleem om s nachts of in het weekend door te werken. Er ontstaan kortstondige romances en mooie duurzame liefdes op de werkvloer. Groeien gaat vanzelf In deze periode is De Straat actief op het gebied van stedelijke ontwikkeling, maar het einde is in zicht. Alle energie gaat naar afval en bodem en deze werkvelden overspoelen de stedelijk beheer poot. Synergie tussen stedelijke beheer en milieu ligt voor de hand en De Straat doet via het werkveld binnenmilieu en via wijkbeheerplannen pogingen om verbindingen tot stand te brengen. De klanten zijn daar echter nog niet aan toe. In 1990 wordt de afdeling stedelijk beheer van De Straat ondergebracht in de VOF Stra.B Consultants en deze verhuist naar een statig pand in Breda. De twee medewerkers die dan nog in dienst zijn, gaan over naar dit bedrijf. Aan het einde van deze periode werken er zevenentwintig medewerkers bij de Straat; vijftien bij de afdeling milieu, acht bij bodem en vier in de ondersteuning. Vanaf 1990 gaan een hoofd bodem en een hoofd milieu de dagelijkse leiding op zich nemen. Zonder het zelf te beseffen, zijn ze van collega werkgever geworden. Discussies over hoe groot we moesten worden, waren er niet, het groeien ging vanzelf, aldus een medewerker uit die tijd. Beurtelings raadgevend en raadvragend De pioniers van De Straat hebben een onwrikbaar vertrouwen in hun eigen kunnen en in hun vermogen snel expertise op te bouwen op een bepaald terrein. De Straat blinkt uit in pragmatisme; soms op de stoel van de opdrachtgever, soms op de stoel van de burger. De probleemeigenaar bij de opdrachtgever heeft zelf vaak ook de kennis en de competentie niet, dus wisselen opdrachtgever en opdrachtnemer van rol; om de beurt raadgevend en raadvragend. De opdrachten die De Straat krijgt, zijn voor de gevestigde bureaus vaak niet interessant; technisch te eenvoudig en niet prestigieus genoeg. Een medewerker uit die periode formuleert het zo: Er was ruimte voor initiatief, voor creativiteit; om dingen te doen waarvoor je niet was opgeleid. Je kon in een rap tempo op een heleboel terreinen ervaring opdoen. Iedere nieuweling liet zich tot pionier bombarderen. En opvallend genoeg hebben we nooit claims aan onze broek gehad omdat we het niet goed hadden gedaan. 23
Bert Kokshoorn (commissaris) omschrijft de pioniersfase terugkijkend als volgt: Het werkterrein milieu had aanvankelijk nog weinig tradities en paradigma s. Milieu was geen vak of wetenschap, waarvoor studenten door een opleidingsinstituut werden klaargestoomd. Nog steeds is het een multidisciplinair, hybride werkveld, waarin je behalve ingenieurs ook drs en, hbo ers en mbo ers nodig hebt. Het is toegepaste techniek : ratio en emotie, theorie en praktijk, beleid en uitvoering, technisch vernuft en oog voor bestuurlijke processen en menselijk gedrag. Shift, vervang Vanaf 1985 staat het inzamelen en verwerken van afval hoog op agenda van de gemeentelijke overheid dankzij het sluiten van stortplaatsen vanwege grondwatervervuiling en van verbrandingsinstallaties in verband met dioxine. Het is booming business en De Straat staat aan de wieg ervan. De gemeente Delft prolongeert haar rol van launching customer in de persoon van Kees Kruijff, hoofd van de afdeling Milen (Milieu en Energie). Hij vraagt De Straat de gemeente Delft te assisteren bij een project met AVR Rijnmond en VAM Wijster over het kiezen tussen het aan de bron scheiden van afval of het achteraf scheiden ten behoeve van compostering en verbranding. Als Kruijff 25 jaar na dato wordt gevraagd naar zijn keuze voor De Straat zegt hij: We hadden behoefte aan mensen met een hands on mentaliteit. Leren door te doen. Zaken niet te ingewikkeld maken, maar gewoon aanpakken. De mensen van De Straat waren de ervaringsdeskundigen en wilden zichzelf op dat punt iedere keer opnieuw bewijzen. Een medewerker zegt: Op het gebied van gescheiden inzameling konden we alles bieden: een plan van aanpak, de logistiek, het uitzetten van de containers, een communicatieplan, een invoeringssysteem, en een telefonische helpdesk voor burgers. En we standaardiseerden álles. Dat was onze cash cow; shift vervang in de rapporten; Delft -> Zoetermeer -> Voorburg -> B-Driehoek -> et cetera. Booming bodem Bodemsanering ontstaat in eerste instantie als bewonersvraagstuk. Bewoners leven in angst op vervuilde grond: angst voor hun gezondheid en angst voor waardevermindering van hun huis. De overheid heeft de bewonersorganisaties nodig om het maatschappelijke probleem van de bodemvervuiling in de wijken op te lossen. De Straat transformeert haar kennis van bewonersondersteuning in de stadsvernieuwing naar het ondersteunen van bewoners bij bodemsanering. Voor gemeenten in Zuid Holland komt er provinciale financiering voor externe bewonersondersteuning. Zo wordt bodem een autonoom werkveld met eigen regels en budgetten. Annette van Zeijl Stef Breukel Michiel Daalderop Uitvinders van vele wielen In 1984 komt De Straat in contact met Jaap de Rijk, dan nog medewerker bij de Wetenschapswinkel van de TH Delft. Daar komen ook bodemvragen binnen, die soms leiden tot betaalde opdrachten. Opdrachten die via de TH kunnen lopen of via een andere, meer commerciële organisatie. De Rijk meent dat de beschikbare geldstromen maximaal benut kunnen worden als De Straat ze gaat uitvoeren. In maart 1985 komt De Rijk in dienst bij De Straat en legt de basis voor de bodemactiviteiten, die een bijzondere rol zullen spelen in alle fasen die het bedrijf nog zal doormaken. Rond 1988 beginnen de provincies opdrachten te verstrekken voor het uitvoeren van nader onderzoek naar risicovolle locaties. Voor het uitvoeren van die onderzoeken is dan nog geen opleiding. De mensen van De Straat staan ook nu weer klaar om in het gat springen en ook op dit terrein het wiel uit te vinden. Derk Hueting, voormalig directielid, weet nog: Als Jaap en ik bodemonderzoek gingen doen, gingen we eerst bij Köhler een auto huren, daarna bij scheikunde op de TU de boorset lenen om vervolgens ergens monsters te gaan nemen. Op een vroege ochtend liepen we door Rotterdam met de boren op de rug, op zoek naar de verdachte locatie. 25
Pas na een tijdje kwamen we erachter waarom er vanuit de huizen zo hard op de ramen werd geklopt. We waren in Katendrecht, in de rosse buurt, waar de dames probeerden ons met boor en al naar binnen te lokken. Je kwam steeds voor verrassingen te staan. Bijvoorbeeld die keer dat ik wijkbewoners begeleidde in Maasluis bij een bodemsanering. Na het ontdekken van dioxine in de bodem moest de hele wijk worden afgegraven, terwijl de bewoners in de huizen bleven. Op enig moment hoorde ik dat een oudere buurtbewoonster in het ziekenhuis was opgenomen met vage buikklachten. Later bleek wat er aan de hand was. Ze vond het gênant om het toilet te gebruiken omdat de riolering tijdelijk was ontkoppeld in verband met de graafwerkzaamheden. Ze hield de boel gewoon op. Aanwijsbare groep Directe concurrenten op bodemgebied zijn DHV, Tauw en Haskoning. Volgens de overlevering de bureaus, die bodemverontreiniging zien als een technisch probleem en niet als een maatschappelijk vraagstuk. De mensen van De Straat hebben wel oog voor die maatschappelijke kant, voor de belangen van de burger; voor die aanwijsbare groep, waar het de oprichters ook om te doen was. Wel de expertise, zonder de expert te willen zijn. In de rapporten van De Straat stond nooit de aanbeveling om nader onderzoek uit te voeren, ook al was dat misschien wel goed voor de omzet. Het ging ons niet om het geld. We wilden het beter doen dan de rest, ook al kostte dat meer tijd, aldus Jaap de Rijk. Woonwagenbewoners eerste opdrachtgevers bodemonderzoek In 1985 doet De Straat haar eerste bodemonderzoek. Het gaat om een onderzoek naar een eventuele verontreiniging van het Steenerf in Gouda. Het Steenerf, op dat moment in gebruik als opslag voor wegenafval, wegenmateriaal en zoutopslag, is één van de locaties die in aanmerking komt voor de tijdelijke huisvesting van een woonwagenkamp. De bewoners van het kamp willen weten in hoeverre wonen op deze plek gevaren voor de gezondheid oplevert. Opdrachtgever zijn de woonwagenbewoners, samen met een lokale stichting voor opbouwwerk. De gemeente Gouda financiert het onderzoek. De Straat concludeert dat het terrein onder bepaalde voorwaarden geschikt is voor bewoning. Een medewerker kijkt terug en zegt: Iedereen deed alles: boren, tekenen, rapporteren, overleggen met de opdrachtgever en broodjes halen. Ik weet nog dat Jaap de Rijk met één aardbei een boterham kon beleggen. Of: Medewerkers deden alle delen van een klus. Eerst was dat noodzaak, later hebben we daar onze kracht van gemaakt. Bart Oortwijn Chris van Vliet In de slipstream Aan het einde van de pioniersfase, in 1990, start de automatiseringspoot van het bedrijf. Het eerste informatiseringsproduct is StraMini, een softwarepakket waarmee reinigingsdiensten van gemeenten minicontainers kunnen uitzetten en beheren. Dit gebeurt in de slipstream van de vele projecten die De Straat uitvoert op dit terrein. Ook op het gebied van software op het gebied van bodemverontreiniging wordt in deze jaren de basis gelegd. Eerst voor het beheren van data per locatie, later voor het beheren van alle data die de overheden in twintig jaar hebben verzameld ten behoeve van het Landsdekkend beeld. Schaduw vooruit In 1990 starten de voorbereidingen voor de verhuizing naar de Antonia Veerstraat in het voorjaar van 1991. Weg uit de binnenstad tot veler verdriet, naar het herontwikkelde Oude en Nieuwe Gasthuis, midden in een woonwijk. Een gouden zet, zal later blijken, want hier kan De Straat in de volgende fase zonder te verhuizen ongeremd groeien. Aan het einde van de pioniersfase is het bureau niet alleen toe aan een nieuw kantoor, maar ook aan een nieuwe naam, een nieuwe huisstijl en een nieuwe rechtsvorm. 27
Uit de archieven Jeroen Verhagen John van Paassen Frank Bergval Jaarverslag 1984 Het verwerven van een eigen plaats op een markt, die wordt gekenmerkt door hevige concurrentie, is geen eenvoudige zaak voor een nieuw bureau. Door een voortdurende ontwikkeling van onze diensten, door de mogelijkheden van de aangeschafte computer en door de toenemende ervaring van onze medewerkers, moet het mogelijk zijn de kwaliteit van het werk te verhogen. Het bedrag aan openstaande debiteuren is wel erg hoog. Als we er niet in slagen de debiteuren wat sneller te laten betalen, is de kans op liquiditeitsproblemen vrij groot. Jaarverslag 1985 In 1985 heeft Adviesburo De Straat ruim 25.000 gulden geïnvesteerd waarvan het grootste deel is besteed aan de aanschaf van een WANG PC microcomputer met bijbehorende randapparatuur en software. Getracht is de organisatie zo te stroomlijnen dat snel beslissingen genomen kunnen worden. Daarmee moet recht gedaan worden aan het uitgangspunt van werknemerszelfbestuur, de reden waarom bij de oprichting is gekozen voor de rechtsvorm van de coöperatieve vereniging. Jaarverslag 1986 Zoals verwacht, is 1986 een jaar geweest, waarin Adviesburo De Straat een stabilisatieproces heeft doorgemaakt. Door een aantal maatregelen, die met het oog op deze stabilisatie werden genomen, werd een tot tevredenheidstemmend positief resultaat behaald. Daarbij werd een bescheiden groei van de omzet ten opzichte van 1985 bereikt. Jaarverslag 1987 Steeds nadrukkelijker worden we ons bewust van de waarde die een goed woon- en leefklimaat vertegenwoordigt. Voorop staat het leefklimaat in de directe woonomgeving. De kwaliteit daarvan wordt bepaald door woningen, verkeer, bodem, groen; kortom alle factoren die men in DE STRAAT aantreft en die samen het straatbeeld vormen. De straat is de optelsom van de inspanningen vanuit verschillende zorgterreinen, zoals volkshuisvesting, ruimtelijke ordening, verkeer en milieuhygiëne. Jaarverslag 1988 In 1988 is de omzet sterk gegroeid. Door de groei in het aantal opdrachten was uitbreiding van het personeelsbestand nodig. Deze groei brengt veranderingen met zich mee. Naast de groei van het personeelsbestand vindt een differentiatie plaats naar opleidingsnivo en specialisatie. De productiviteit van het buro wordt hiermee sterk verhoogd. Jaarverslag 1989 De sterke groei van het bedrijf heeft het besef doen ontstaan dat de coöperatieve vereniging niet de meest geschikte juridische vorm is om de gewenste ontwikkelingen te realiseren. Een meer zakelijke opstelling, het aantrekken van vreemd vermogen en vermogensvorming voor de werknemers zijn belangrijke redenen om Adviesburo De Straat om te vormen tot een Besloten Vennootschap. De coöperatieve vereniging wordt dan opgeheven. Via een spaarloonregeling kunnen alle werknemers aandelen verwerven. Zo wordt aan de werknemersparticipatie inhoud gegeven. Jaarverslag 1990 Het personeelsbestand is in 1990 uitgebreid van 9,5 naar 20 mensjaren. De uitbreiding heeft met name plaatsgevonden in de afdeling milieu ten behoeve van de productgroep gescheiden inzameling huishoudelijke afvalstoffen, waar acht mensen zijn aangenomen. 29
1991-1999 Groeien De Straat Milieu-adviseurs Alex Leget Harry van den Oever 33
Uit de geschiedenisboeken Met vaste hand Handhaving van bestuursrecht kan zich sinds het verschijnen van de nota Met vaste hand verheugen in een groeiende aandacht. De nota signaleert dat er steeds meer regels komen die niet allemaal even makkelijk te handhaven zijn en dat burgers steeds minder bereid zijn om zich spontaan aan die regels te houden. Het Rijk stimuleert gemeenten de achterstanden op het gebied van vergunningverlening en handhaving in te halen. Opmerkelijk is dat de nota uit 1991 stamt. Ook hier gaan de woorden de daden een decennium vooruit. Verstandig en doelmatig In 1980 inventariseert het zogenoemde Ginjaar-onderzoek gevallen waar in het verleden mogelijk chemisch afval is gestort. Later ontaardt dit in het lekprikken van de Nederlandse bodem in een poging een compleet beeld te krijgen van de omvang en ernst van de bodemvervuiling. Na het ontdekken van de eerste gevallen van bodemverontreiniging aan het begin van de jaren tachtig formuleert de overheid ambitieuze beleidsdoelstellingen; de bodem binnen één generatie multifunctioneel schoonmaken en gesaneerd tot concentratieniveaus zoals die normaal gesproken in de natuur voorkomen. In de loop der jaren blijkt de bodemverontreinigingproblematiek veel omvangrijker dan gedacht. Het aantal ernstig verontreinigde locaties blijkt zo groot te zijn dat sanering van al deze locaties binnen één of enkele generaties financieel, technisch en maatschappelijk onhaalbaar is. Maatschappelijke processen dreigen te stagneren door de structurele aanwezigheid van bodemverontreiniging. Aan het begin van de jaren negentig introduceert de commissie Welschen het begrip Actief Bodembeheer. Het centrale doel daarvan is op verstandige, doelmatige wijze omgaan met de structurele aanwezigheid van bodemverontreiniging. Eén van de principes is het hergebruiken van licht verontreinigde grond. Polderen In het najaar van 1996 ontdekt de buitenlandse pers het poldermodel. Er verschijnen lovende artikelen over de manier waarop de Nederlandse overheid de economie hervormt en de sociale verzekeringen saneert. Volgens sommige Nederlandse historici is het begrip poldermodel afkomstig uit de 17e eeuw; de tijd van het aanleggen van droogmakerijen, polders dus. Daarvoor was veel overleg nodig tussen betrokken partijen, zoals overheden, landeigenaren en waterschappen. Overleggen en zoeken naar consensus zitten in de collectieve Nederlandse genen. Yvo Veenis Nico Borreman 35
36 Terugblik Hoofdbrekens over rechtsvorm Deze fase begint (1991) met een verhuizing naar een groter, representatiever pand, een nieuwe huisstijl en een overstap naar een andere rechtsvorm: van Coöperatieve Vereniging (CV) naar een Besloten Vennootschap (BV) met zeven interne aandeelhouders en één externe (voor 30%). Redenen hiervoor zijn het aantrekken van vreemd vermogen om de beoogde groei te financieren en vermogensvorming voor de werknemers. De transformatie heeft veel voeten in de aarde, want een dergelijke omzetting is dan pas vijf keer voorgekomen in de Nederlandse geschiedenis. Het eigen vermogen van de CV wordt via een verdeelsleutel ingebracht in de BV als aandelenkapitaal van de individuele leden van de CV. Daarnaast neemt de participatiemaatschappij Stimulans uit s-hertogenbosch deel. Stimulans is een stichting, die het spaargeld van nonnen en broeders beheert en dit belegt met het doel werknemersparticipatie te bevorderen. 70% van de aandelen komt in handen van de zeven leden van de Coöperatieve Vereniging en 30% in handen van participatiemaatschappij Stimulans. Een werknemersvereniging (WV) beheert deze aandelen. Afgesproken wordt dat de overige en nieuwe werknemers deze aandelen in de komende vijf jaar overnemen. Zeggenschap en medezeggenschap Om medewerkers te helpen aandelen te kopen en belasting uit te sparen wordt per 1 januari 1991 een spaarloonregeling ingevoerd. Stichting Stimulans draagt Ton van Rooij aan, een commissaris die helpt het bestuur van het bedrijf te professionaliseren. Later treedt de tweede commissaris (Bert ten Houten) toe, die waardevolle ervaring meebrengt uit de ingenieurswereld. In eerste instantie vervult het bestuur van de werknemersvereniging niet alleen de zeggenschapsrol verbonden aan het aandeelhouderschap maar ook de medezeggenschapsrol verbonden aan het werknemerschap. Als in 1993 weer veel nieuwe medewerkers in dienst komen, worden de twee rollen uit elkaar gehaald door het installeren van een aparte medezeggenschapscommissie. In 1997 verandert deze commissie in een ondernemingsraad. Hoogconjunctuur De hoogconjunctuur in 1995 en 1996 laat de wereldeconomie fors groeien. De overheid besteedt veel milieuprojecten uit. De markt professionaliseert, de overheid wordt zich bewust van haar verantwoordelijkheden op dit gebied en de adviesbureaus grijpen de kansen die de markt biedt. Vanaf 1993 gaat De Straat Milieuadviseurs zich naast bodem en afval toeleggen op waterbodem en milieumanagement (vergunningverlening en handhaving). Voor dat laatste is het opnieuw een kwestie van zelf verzinnen hoe dat moet ; een houding die voor de adviseurs van het bureau een tweede natuur aan het worden is. Vanaf 1996 groeit De Straat Milieuadviseurs in rap tempo. In 1997 wordt voor het werkveld waterbodems een zelfstandige werkeenheid opgericht. Intussen groeit de lijst met bodemonderzoeken en bodemsaneringen gestaag. Eigen work flow systeem Ook het werkveld informatisering komt tot bloei. De Straat Milieu-adviseurs brengt voortdurend nieuwe ICTproducten op de markt. Dit zijn producten waarvan de vakinhoudelijke adviseurs weten dat hun klanten er dringend behoefte aan hebben, bijvoorbeeld gemeenten voor het managen van hun bodemvraagstukken. Ook voor de eigen bedrijfsvoering bouwen de ICT-mensen van het bedrijf systemen, waarmee hun collega s van de vakafdelingen hun werk sneller en beter kunnen doen. In eigen beheer ontwikkelen zij het Relatie Beheer Systeem, een eigen product zonder licentiekosten. Het systeem wordt geleidelijk uitgebouwd tot een geïntegreerd work flow systeem dat alle administratieve werkzaamheden van medewerkers voor klanten en projecten faciliteert, standaardiseert en registreert. Het systeem zal de komende jaren voortdurend meebewegen met de ontwikkelingen die het bedrijf doormaakt. Expansie in de vrije ruimte In 1991 start De Straat Milieu-adviseurs met 27 medewerkers. In 2000, negen jaar later, wordt de fase afgesloten met 178 mensen. Die groei gaat vanzelf. De huisvesting in het voormalige ziekenhuis blijkt goed gekozen, want telkens als er ruimte voor uitbreiding nodig is, verdwijnt een andere gebruiker uit het pand en wordt de huisaannemer Haring uit Schipluiden erbij gehaald om de muren door te breken en de gang op de begane grond of de eerste verdieping door te trekken. Dit is de fase waarin de onderneming ook ervaring opdoet met gezamenlijke ondernemingen en acquisities. In 1996 richt De Straat samen met de aannemer A.H.A. de Man en het overheidsbedrijf Centrum Hergebruik Grond (CHG) de Grondbank LCHG op (Logistiek Centrum Hergebruik Grond). Dit bedrijf legt zich toe op de handel in en toepassing van licht verontreinigde grond. Persoonlijke contacten tussen de drie bedrijven zijn de basis voor een succesvolle samenwerking. In 1997 koopt De Straat Milieu-adviseurs het bedrijf Groundwater Technology BV (GTBV) van Fluor Daniël. GTBV voert in situ en on site bodemsaneringsprojecten uit. De wens om ook in de handel van reststoffen te stappen, leidt in 1997 tot de oprichting van Revico BV. Dit bedrijf zal echter niet tot bloei komen. Energie genoeg Eind 1997 zet De Straat Milieu-adviseurs haar eerste stappen in het buitenland en wordt met een Britse partner De Straat Environtec Ltd opgericht, (50% dochter). Deze partner is gespecialiseerd in het bouwen en slopen van benzinestations en het is de bedoeling dat De Straat Milieu-adviseurs daaraan haar bodemkennis toevoegt. Deze markt ontwikkelt zich minder snel dan verwacht en het bedrijf sterft een stille dood. Op de thuismarkt gaat het beter. In 1998 worden samen met Wareco BV (Amsterdam) en Chemielinco (Utrecht) VOF Rail Bodemadvies en VOF De Straat/Ecobrain opgericht. Beide VOF s voeren een aantal jaren veel bodemonderzoeken en -saneringen uit voor de Stichting Bodemsanering Nederlandse Spoorwegen (SBNS) en de sanering van bedrijventerreinen (BSB). Maar er is nog meer ondernemingslust aanwezig bij de Straat Milieuadviseurs. In 1998 krijgt een medewerker de gelegenheid om in het oosten van het land een vestiging te openen op basis van een raamcontract met de provincie Gelderland voor het uitvoeren van bodemonderzoeken bij een groot aantal stortplaatsen. Op een zolderverdieping in Arnhem start de Gelderse vestiging. Agrarische markt open Eind 1998 gaat de onderneming echt internationaal door het openen van een vestiging in Leuven (België) onder de naam NV Bosol Milieuadviseurs. Voor het koppelteken is in Vlaanderen geen plaats. Het bedrijf is voor 76% dochter van de Straat Milieu-adviseurs en voor 24% in handen van Stabo, een ingenieursbureau dat toen eigendom was van de Belgische Boerenbond. Dit opent de markt voor bodemonderzoek in de agrarische sector. In de jaren die volgen, levert Bosol meer bodemrapporten in bij OVAM dan menig concurrent. 37
Veilig pionieren In 1997 formuleert het management als kernwaarden van het bureau: duurzaamheid, partnership, bruikbaarheid en flexibiliteit. In de regio bevinden zich weinig concurrenten en het is relatief gemakkelijk om aan nieuwe medewerkers te komen. Iedereen moet ondernemen. De leiding durft de medewerkers echte vrijheid te geven en verantwoordelijkheid te laten dragen. Het lef om die ruimte te geven, hangt samen met de werknemersparticipatie, die al vanaf de oprichting kenmerkend is voor het bedrijf. De leiding dekt het risico van het pionieren af voor de medewerkers. Er is geen afrekencultuur. Het bureau is aantrekkelijk voor jonge mensen, die kwaliteit leveren belangrijker vinden dan veel geld verdienen. Ze komen voor de uitdaging, de drive, het plezier, het enthousiasme. Ze organiseren het toeval en hun eigen gelijk. Het idealisme van de founding fathers is gebleven, maar krijgt een andere verschijningsvorm; pragmatischer, zakelijker, maar nog steeds op basis van gelijkwaardigheid. Een medewerker: Ik kwam er later bij en ging mee met het PV-weekend, kamperen in Ardennen. We gingen survivallen en vanwege het programma had ik een legergroene outfit meegenomen. Toen ik daarmee s morgens uit mijn tentje kroop, werd het eerst stil en daarna hoongelach. Dat soort kleding, dat deed je niet. Op sommige punten was het toen nog steeds een softe club van dienstweigeraars. Organische structuur De structuren binnen het bedrijf groeien in deze periode op een organische manier. In het voorjaar van 1994 wordt een managementteam actief, bestaande uit een directeur, twee afdelingshoofden en een controller; het einde van de adhocratie. Het centraliseren van de staven (financiële zaken, automatisering, personeelszaken en facilitaire zaken) maakt de expansie mogelijk en zorgt ervoor dat de medewerkers in de werkvelden zich volledig kunnen wijden aan het primaire proces. In de zomer van 1996 komt er een tweede directeur bij. In 1996 wordt in goed overleg met de medezeggenschapsraad de pensioenregeling herzien: van een onbetaalbaar eindloonsysteem naar een beschikbaar premiesysteem. Branchegenoten zijn ver na 2000 nog volop bezig de open einden van het oude systeem te sluiten. Ook worden de 40-urige werkweek en het principe van resultaatgericht beoordelen ingevoerd. Chris de Jonge Hans van Aanholt Gerard Schilder Schaduw vooruit Op de Antonia Veerstraat groeit het bedrijf aan het eind van de jaren negentig toch weer uit haar jasje. Eerst wordt een nabijgelegen pand aan de Kluizenaarsbocht erbij gehuurd. Daar ziet Hans Blok, hoofd milieu, kans een verbeterde versie van De Straatcultuur tot bloei te brengen. Als ook in dat pand de grenzen zijn bereikt, verschijnen naast het gebouw een aantal portocabins om alle medewerkers een werkplek te kunnen geven. In het voorjaar van 1998 krijgt een makelaar de opdracht een geschikt pand te vinden, maar al snel blijken er in Delft geen geschikte kantoorpanden te zijn. De makelaar stelt voor zelf nieuwbouw te plegen op Delftech Park. In het najaar van 1989 valt het principebesluit om dit advies op te volgen. De directie neemt een projectontwikkelaar in de arm om het project van de grond te tillen. Aanvankelijk is het de bedoeling een belegger aan te trekken en het gebouw te huren, maar uiteindelijk kopen 49 medewerkers en 2 externe financiers met elkaar het pand. Na zeventien jaar is de combinatie van coöperatie en ondernemingslust nog springlevend. Waarom de huur naar een ander brengen als je door samenwerking eigen vermogen kunt creëren? Maar ook de organisatiestructuur, de positionering op de markt en de huisstijl zijn aan vernieuwing toe. De eeuwwisseling wordt voor De Straat een drukke en dynamische periode met alle veranderingen die daar bij horen. 39