Handboek voor de HATTRICK Coach docent I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach II. Trainingsmateriaal voor de cursus VoetbaLLL Coach Veronika Avila Holger Bienzle Alexandre Labatut Roberta Lo Bianco Tom Mitchell Maren Satke Karim Sefiat Craig Winstanley HATTRICK-Website: www.hattrick-project.eu Dit project werd medegefinancierd door de Europese Commissie (Referentie: 502368-LLP-1-2009-1-AT-GRUNDTVIG-GMP) Deze publicatie bevat slechts de zienswijze van de auteur. De Commissie is niet verantwoordelijk voor de wijze waarop de informatie wordt gebruikt.
Handboek voor de HATTRICK Coach docent: I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach II. Trainingsmateriaal voor de cursus VoetbaLLL Coach Projectcoördinator Wenen / Oostenrijk www.dieberater.com Auteurs: Veronika Avila Holger Bienzle Alexandre Labatut Roberta Lo Bianco Tom Mitchell Maren Satke Karim Sefiat Craig Winstanley Redacteur: Maren Satke Productie: word up Werbeagentur Uitgever: Unternehmensberatungsgesellschaft mbh Wipplingerstraße 32/23 26, 1010 Wien www.dieberater.com 2011 Unternehmensberatungsgesellschaft mbh Noot van de samenstellers: Het project Hattrick richt zich met name op jonge voetballers van het mannelijke geslacht en hun trainers. Om deze reden is er geen onderscheid gemaakt tussen mannelijke en vrouwelijke aanduidingen in dit document Partners BUPNET Duitsland www.bupnet.de Centrum voor Europese Studies en Opleidingen Nederland www.ceso.nl CENTRO STUDI ED INITIATIVE EUROPEO Italië www.cesie.org SCOP ADREP Frankrijk www.adrep.fr Euroinform Bulgarije www.euroinformbg.com Doncaster College Het Verenigd Koninkrijk www.don.ac.uk
Hattrick Handboek voor de HATTRICK Coach docent I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach II. Trainingsmateriaal voor de cursus VoetbaLLL Coach I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach... 2 1. Introductie... 2 2. HATTRICK: Voetbal opleiding integratie... 3 2.1 HATTRICK PROJECT doelgroepen en producten... 3 3. De rol van de coach... 4 4. Inhoud en structuur van de cursus HATTRICK Coach... 5 4.1 Doelstellingen van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach... 5 4.2 Algemeen overzicht van trainingsmodules en competenties in de cursus HATTRICK coach... 6 4.3 De structuur van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach... 9 4.4 Betrokkenheid van de coaches in de workshops voor spelers... 9 4.5 Individuele coaching... 10 4.6 Voorwaarden voor een succesvolle cursusopzet... 10 5. Voorbeeld: module presentatie van de cursus HATTRICK Coach... 11 II. Cursusmateriaal voor VoetbaLLL Coachcursus... 13 1. Cursusactiviteiten in de modules van de HATTRICK Coach-cursus... 13 1.1 Voordat u verdergaat met het onderwerp... 13 1.2 Overzicht van de cursusactiviteiten voor de HATTRICK Coach-cursus... 13 2. Praktische spellen die met het voetbalteam kunnen worden uitgevoerd... 14 3. Theorie... 17 3.1 Teamwerk en team building... 17 3.2 Leiderschap... 18 3.3 (L)earn Respect... 19 3.4 Motivatie... 20 3.5 Communicatie... 24 3.6 Conflictbeheer... 25 4. Referenties... 28 1
I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach 1. Introductie Dat sport een educatieve dimensie bezit, is een onbetwistbaar feit. Sport biedt iemand de kans tot harmonieuze ontwikkeling. Sport bevordert educatieve waarden als fair play, opoffering, gelijkheid en samenwerking. Sport is een hulpmiddel voor culturele en educatieve vernieuwing, omdat lichamelijke beweging een persoon in staat stelt om te groeien en zich te ontwikkelen. Sport is een belangrijke factor voor integratie, participatie in het maatschappelijke leven, tolerantie en acceptatie van verschillen en regels respecteren. Sport biedt een kans om te groeien en is een school van het leven die belangrijke waarden en vaardigheden onderricht, zoals: ontwikkeling van het vermogen om in een groep te functioneren, het ontdekken van eigen talenten, meer inzicht in de relatie tussen oorzaak en gevolg, het nemen van beslissingen en dat men zich aan de regels moet houden, maar wel vrij mag en durft te denken. Voetbal is in dat opzicht uniek. Al meer dan een eeuw is het wereldwijd de meest beoefende sport en populair bij alle lagen van de bevolking. De passie voor deze sport wordt gedeeld door mensen overal ter wereld, in het stadion, thuis, op het werk, op de voetbalclub en op straat. De impact die het spelletje heeft op ons dagelijkse leven maakt het een krachtig hulpmiddel bij belangrijke discussies over Een leven Lang Leren (levenslag leren) en integratie. Via het HATTRICK VoetbaLLL Project worden de in voetbal verworven transversale competenties gerealiseerd en systematisch uitgebreid door training en coachingsessies. Het project introduceert de mogelijkheid voor Een leven Lang Leren in voetbalclubs en opent nieuwe wegen naar onderwijs. De strategie van HATTRICK is tweevoudig: 1. Het aanbod van HATTRICK VoetbaLLL Workshops voor voetballers in de leeftijdscategorie van 15 tot 25 jaar. Deze workshops behandelen thema s die specifiek gericht zijn op deze leeftijdsgroep, waaronder speciaal geselecteerde en ontwikkelde activiteiten om de doelstellingen van het HATTRICK project te realiseren. 2. HATTRICK stelt voetbalcoaches in staat om hun spelers te ondersteunen bij het proces van individuele ontwikkeling, Een leven Lang Leren en integratie. Het document Handboek voor de VoetbaLLL Coach / Docent- richt zich op de kwalificatie voor voetbalcoaches in het HATTRICK-project. Deze handleiding is bedoeld voor trainers, docenten en/of personen die voetbalcoaches onderrichten, zodat deze groep in staat is om HATTRICK-workshops te geven en HATTRICK-activiteiten met hun voetbalteam uit te voeren. Dus om ze de mogelijkheid te bieden zich te ontwikkelen als leidsman en steunpunt voor de spelers bij hun verdere integratie en sociale vaardigheden. Dit handboek bevat: Een korte introductie van het HATTRICK-project en zijn doelstellingen (hoofdstuk 2) Informatie over de rol van de coach, als beschreven in de literatuur, m.b.t. de doelstellingen van HATTRICK (hoofdstuk 3). Een overzicht van de inhoud en de structuur van de cursus HAT- TRICK VoetbaLLL Coach en de link naar de VoetbaLLL Workshops (hoofdstuk 0). Een algemeen overzicht van de thematische, voor de cursus HAT- TRICK Coach ontwikkelde modules en een lijst met diverse trainingsactiviteiten die door de coachtrainers wordt aangeboden aan de specifieke doelgroep (= voetbalcoaches). Een voorbeeld van een modulepresentatie van de cursus HATTRICK Coach Een overzicht van de trainingsactiviteiten voor de coachcursus (waaronder activiteiten voor de evaluatie) Een overzicht van praktische activiteiten. Deze zijn toegevoegd aan de toolkit voor spelers, maar kunnen ook nuttig zijn voor voetbalcoaches. 2
Theoretische input van de inhoud van iedere module, bestemd voor de coachtrainers of voor gebruik als ondersteunende literatuur. Op de extra CD: Beschrijving van trainingsactiviteiten die de coachtrainers kunnen gebruiken tijdens de cursus Een lijst met activiteiten die door de coachtrainers gebruikt kan worden voor de evaluatie tijdens de cursus HATTRICK Coach. 1. HATTRICK ontwikkelt en toetst voor allochtone voetballers in de leeftijdscategorie van 15 tot 25 jaar VoetbaLLL (Voetbal en Een leven Lang Leren) Workshops, waarin: Transversale door voetbal ontwikkelde vaardigheden zichtbaar worden gemaakt. Wegen naar scholing en training worden (her)opend (dus ook voor hen). De totale maatschappelijke integratie wordt verbeterd. 2. HATTRICK: Voetbal opleiding integratie Het basisidee van HATTRICK is om de potentie die jonge migrantenvoetballers laten zien op het veld te gebruiken voor de (her)intreding in het gewone en het beroepsonderwijs ter verbetering van hun maatschappelijke integratie. HATTRICK streeft naar een systematische uitbreiding van een reeks aan in voetbal verworven en in het beroepsleven noodzakelijke competenties en probeert op deze wijze nieuwe informele wegen te openen naar scholing. Door voetbalclubs te onderzoeken als nieuwe leerplaatsen wil het project kansarme jongeren stimuleren om weer te gaan studeren, om ze zo te helpen bij hun maatschappelijke integratie. 2.1 HATTRICK PROJECT doelgroepen en producten HATTRICK houdt zich bezig met: Jonge allochtonen Jonge mannen met een allochtone achtergrond Andere jonge mannelijke volwassenen met een sociaaleconomische achterstand, weinig opleiding of die uitgesloten dreigen te worden van Een leven Lang Leren. Voetbalcoaches die met deze doelgroep werken 2. Voetbalcoaches moeten een trainingsprogramma volgen, genaamd VoetbaLLL Coach Course waarin zij hun vaardigheden verder ontwikkelen, zodat zij in staat zijn om hun spelers te ondersteunen bij het integratieproces van Een leven Lang Leren. De eerste stap in het trainingsproces van het HATTRICK-project is de betrokkenheid van voetbalcoaches, ze te introduceren met het concept van het HATTRICK-project, ze bekent te maken met de doelen en thema s en ze als deskundigen op het gebied van coaching en samenwerking met voetbalteams bij het project te betrekken. De gekozen thema s voor de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach zijn nauw verbonden met die voor de HATTRICK VoetbaLLL Workshops voor spelers. In de eerste fase van de cursus komen de coaches en de cursusleider een specifiek thema overeen waar zij aan willen werken. Dit thema wordt getraind m.b.t. de structuur van iedere module (zie hoofdstuk 4, pagina 3) De praktische activiteiten in de cursus HATTRICK Coach worden eerst getoetst en vervolgens uitgevoerd met de spelers. Dit is de belangrijkste link tussen de coaches en de kwalificatie van de spelers. Afbeelding 1 geeft een overzicht van het kwalificatieproces in de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach. I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach Het onderzoek naar voetbalclubs als mogelijke nieuwe leerplaatsen vindt plaats aan de hand van een tweevoudige trainingsstrategie: Hoofdstuk 4.3 van dit handboek bevat een gedetailleerde beschrijving van de inhoud en de structuur van de cursus HATTRICK Coach. Zelf- 3
I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach 1 Haal de coaches over om deel te nemen aan de coachcursus Laat ze de waarde van de cursus inzien 2 Introductie tot het HATTRICK-trainingsconcept (waaronder kwalificatie voor coaches EN spelers) 3 Beslissing over de competenties waarop de coaches zich tijdens de cursus willen richten A C O A C H E S B C Beslissing over een thema Module 1 Module 2 Module 3 Module 4 Teambuilding 1. Introductie 2. Oefeningen 3. Nabeschouwing 4. Practical activity form the toolkit practising with learners (=coaches) coaches receiving introduction how to deal with this topic with the players Praktische activiteiten met de spelers Afbeelding 1: Procedure voor de cursus HATTRICK Coach è stappen reflectie en leren omgaan met je eigen rol als voetbalcoach zijn een van de belangrijkste onderdelen van de coachcursus. Het volgende hoofdstuk geeft een korte introductie op de rol van een coach als gezien in de literatuur en m.b.t. de HATTRICK-doelstellingen. weerslag zullen vinden in hun dagelijkse leven. Het veld wordt een leerplaats, een plek van groeien en delen, waar de spelers dankzij de hulp van de coach kunnen opgroeien met meer zelfkennis en meer begrip voor anderen. Coaches moeten erop letten dat zij bij de omgang met hun team een balans vinden tussen de technische en de sociale aspecten. Daarom moet er een evenwicht worden gevonden tussen de technische/theoretische en de communicatieve/sociale vaardigheden. De individualiteit van de spelers kan ook een aanwijzing zijn voor culturele en maatschappelijke diversiteit. Dit is omdat de spelers tevens deel uitmaken van een bredere sociaal-culturele omgeving die invloed kan hebben op hun persoonlijkheid en gedrag. Normen en waarden, ideeën over een succesvolle wedstrijd/prestatie, communicatiestijl, voetbal en teamsamenwerking kunnen van persoon tot persoon verschillen. Binnen deze context helpen de coaches het team een nieuwe omgeving te creëren, één die gebruik maakt van de input van alle teamleden en waarin diversiteit wordt geaccepteerd en sprake is van maatschappelijke integratie. Het is belangrijk om te onderstrepen dat het traditionele autoritaire beeld van coaches en directeuren buiten de wereld van het professionele voetbal tot het verleden behoort. De rol van de hedendaagse coach lijkt meer op die van een goede leraar of communicator die in staat is om zijn gevolg op een vrije en onbevangen wijze iets te 3. De rol van de coach De rol van de coach, vooral in de context van de maatschappelijk kansarmen, is zowel die van leraar als van motivator en hij of zij wordt een rolmodel voor de spelers. De coach moet zich zodanig gedragen, dat hij de spelers stimuleert. Hij of zij motiveert de spelers om deel te nemen aan activiteiten op het veld die uiteindelijk hun Afbeelding 2: Wie is de coach? 4
leren. De coach van vandaag de dag moet wederzijds respect tonen, vertrouwensrelaties opbouwen met spelers en kunnen omgaan met de sociaal-culturele diversiteit binnen zijn team. Hij/zij kan ook de katalysator zijn voor empowerment en de motivator voor persoonlijke ontwikkeling en integratie in alle segmenten van de maatschappij. Sportmanschap Communicatieve vaardigheden Teamwork en teamspirit Conflictmanagement Zelfmanagement Het HATTRICK-project sluit aan op dit perspectief, d.w.z. de voetbalcoach niet alleen zien als leraar die voetbal onderricht, maar ook als potentieel ondersteuner in het integratieproces en idealiter als een motivator voor jonge spelers, zodat ze de mogelijkheid wordt geboden op Een leven Lang Leren. Maar voetbaltrainers in de lagere amateursklasse zijn meestal aangesteld om hun voetbalervaring en -expertise. Daarom ontberen zij vaak de kwalificaties die nodig zijn om ook op te treden als coach voor Een leven Lang Leren en integratie. Dit is een enorme gemiste kans, omdat jonge mensen vaak geneigd zijn eerder naar hun voetbalcoach te luisteren dan hun leraar op school. De cursus HATTRICK Coach adresseert deze belangrijke doelgroep met het doel ze te kwalificeren, zodat ze voor de spelers van hun team kunnen optreden als Een leven Lang Leren coach. 4. Inhoud en structuur van de cursus HATTRICK Coach 4.1 Doelstellingen van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach Onderzoek binnen het HATTRICK-partnership heeft geresulteerd in een behoefte analyse waarin de belangrijkste educatieve doelen zijn vastgelegd. De resultaten van interviews met voetbalcoaches, spelers en functionarissen toonden aan dat de coaches zich meer moeten richten op competenties als: Sociale vaardigheden Interculturele vaardigheden Algemene waarden Tijdens de interviews waren de coaches duidelijk over welke trainingen nuttig waren om zich te kunnen voorbereiden op het werken met de doelgroepen. De belangrijkste punten waren: meer inzicht in culturele verschillen en manieren om teamwork te stimuleren. Dit programma komt tegemoet aan de behoeften van de coaches, omdat het ze de kans biedt om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen als leidsman. In de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach worden de competenties verdeeld over 4 trainingsmodules, waarbij iedere module gericht is op een speciaal thema of een specifieke vaardigheid (-> zie p.3 voor een algemeen overzicht van trainingsmodules en competenties). Module 1: Teambuilding & teamwork Module 2: Leiderschap stimuleren Module 3: (L)earn Respect Module 4: Motivatie creëren Iedere module is gericht op het ontwikkelen van specifieke vaardigheden, waaronder het uitwerken van nieuwe ideeën en het nadenken over de rol als coach. In aanvulling op de specifieke competenties, levert iedere module overlappende vaardigheden, zoals communicatieve vaardigheden, werken in groepsverband, respect voor anderen, enz. De cursusleider moet zich er echter wel van bewust zijn dat de coaches uit verschillende sociale milieus afkomstig zijn en niet allemaal over hetzelfde opleidingsniveau beschikken, zodat het voor de één minder moeite kost om onze doelen en identiteit te herkennen dan voor de ander. Alle coaches, ongeacht hun achtergrond of ervaring, zullen profijt hebben van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach. I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach 5
4.2 Algemeen overzicht van trainingsmodules en competenties in de cursus HATTRICK coach Presentatie van het HATTRICK-project geïntegreerd in de eerste module Module nr. 1 Teambuilding en teamwork I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach Doelstelling Methode Leermateriaal/activiteit Leerresultaat voor coaches Overdracht op spelers op het veld professionele leven/ carrière Duur Benodigdheden Het verbeteren van communicatieve vaardigheden Het ontwikkelen van het vermogen de groep en zijn dynamiek te observeren Het stimuleren van zelfreflectie m.b.t. de eigen rol binnen de groep/samenwerken in groepsverband Interactieve groepsessie Actieve participatie, discussie, informele educatie, praktische training 1. Groepsdiscussie: Wat maakt een team goed of slecht? 2. Casestudy over groepsdynamiek/groepsontwikkeling 3. Eggxercise 4. We vullen elkaar aan 5. Papieren torens Begrijpen de verschillende stadia van teambuilding, de dynamiek en de rolverdeling binnen een team Kunnen omgaan met de diversiteit in een team Verkrijgen meer inzicht in de voordelen van teamwork Verkrijgen meer inzicht in de praktische/toegepaste activiteiten ter uitbreiding van de teamontwikkeling Ondersteun de spelers bij hun ontwikkeling tot een goede teamspeler zowel in het voetbalteam als in hun professionele leven Max. 120 min. Informele ruimte, pennen en papier, PowerPoint, schrijfbord, voetbalveld, kegels, shirts, fluitje, kleuren en flip-over. Module nr. 2 Leiderschap stimuleren Doelstelling Methode Het geven van meer inzicht in de verschillende stijlen van leiderschap Het leren omgaan met conflictmanagement Interactieve groepsessies, actieve participatie, brainstorming, focusgroep Forum theater/rollenspel Praktische training 6
Leermateriaal/activiteit Leerresultaat voor coaches Overdracht op spelers op het veld professionele leven/ carrière Duur Benodigdheden Module nr. 3 (L)earn Respect Doelstelling Methode Leermateriaal/activiteit 6. Brainstorming: Wat is leiderschap? 7. Presentatie van de filmclip: Remember the Titans, gevolgd door een discussie en vragen 8. Groepsdiscussie over conflictmanagement 9. Verschillende soorten leiderschap 10. Kwaliteiten, kenmerken en rollen van sportleiders 11. Vertrouw mij 12. Workshop over conflicttransformatie 13. Geweldloze conflictoplossing Augusto Boal oppress theater 14. Conflict is.. Leren het belang van communicatie in combinatie met hun rol als leider Leren omgaan met conflictsituaties binnen het team Zijn in staat om verschillende stijlen van leiderschap te onderscheiden, kennen hun eigen stijl en weten hoe ze ermee om moeten gaan Toon de spelers hoe zij effectief kunnen communiceren Leer de spelers vaardigheden m.b.t. conflictenafhandeling in verschillende situaties Laat ze het belang inzien van de regels voor het samen leven en het elkaar respecteren Max. 120 min. Informele ruimte, pennen en papier, flip-over, videoscherm, projector, laptop, filmclip, voetbalveld, ballen. Het ontwikkelen van interculturele competenties en het gebruik van diversiteit als een leermogelijkheid voor het team. Interactieve groepsessie, actieve participatie, focusgroep, praktische training, kleine werkgroep, (na)bespreking 15. Groepsdiscussie over culturele verschillen in normen/waarden en gedrag gekoppeld aan de term respect 16. Casestudies respect verdienen 17. Focusgroep over (L)earn Respect 18. Check uw stereotypen 19. Vertegenwoordigt u een cultuurtype? Ontdek uw cultuurtype 20. Dezelfde stijl verschillende cultuur 21. Waardecapaciteit 22. Ontdek het potentieel van diversiteit 23. Crossculturele betekenis 24. Interculturele simulatie voor HATTRICK VoetbaLLL Coaches I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach 7
Leerresultaat voor coaches Overdracht op spelers op het veld professionele leven/ carrière Duur Benodigdheden Worden zich bewust van de culturele verschillen Kennen de verschillende betekenis van respect in de verschillende culturen Definiëren een algemeen concept van respect Tonen respect voor andere culturen en gedragingen Ondersteun de spelers in het opkomende besef en begrip voor verschillende culturen en gedragingen Help de spelers bij de integratie in het team, op het veld, in het dagelijkse leven Max. 120 minuten Informele ruimte, pennen en papier, flip-over, projector, laptop, PowerPoint, voetbalveld, 2 ballen, 8 hordes, 2 draden Module nr. 4 Motivatie creëren I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach Doelstelling Methode Leermateriaal/activiteit Leerresultaat voor coaches Overdracht op spelers op het veld professionele leven/ carrière Duur Benodigdheden Het ontwikkelen van coachingvaardigheden om de coach voor te bereiden op zijn rol als medeleraar voor volwassenen Ontwikkelen en leveren strategieën om de spelers tot leren te motiveren Interactieve groepsessie, actieve participatie, discussie, reflectie, praktische training 25. Motivatie (creëren) 26. Hoe analyseren wij de verschillende motivaties van spelers? 27. Strategieën vinden Hoe verbetert een coach de motivatie van spelers 28. Visualisatie Kennen de strategieën voor motivatie en weten deze te gebruiken in trainingssituaties met hun voetbalteam Begrijpen het belang van persoonlijke ontwikkeling, voor zich zelf en voor hun spelers Wees een goed rolmodel voor uw spelers en het benadruk het belang van hun persoonlijke acties, zelfontwikkeling en leerproces voor hun persoonlijke en professionele dagelijkse leven- Spelers realiseren zich dat zij van een studie kunnen profiteren. Help spelers bij het ontwikkelen en overdragen van eigenwaarde en zelfmanagement Toon ze dat zij doelen kunnen bereiken en zowel succesvol kunnen zijn in voetbal als in hun werk leven Max. 120 minuten Informele ruimtes, voetbalveld, ballen, flip-over, pennen en papier 8
4.3 De structuur van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach 4.4 Betrokkenheid van de coaches in de workshops voor spelers De structuur van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach bestaat uit 4 modules. Iedere module richt zich op een specifiek thema (4.1) of competentie (of een combinatie van vaardigheden) en is onderverdeeld in een meer op de inhoud georiënteerde leersessie en een praktische trainingsessie, zodat de deelnemende coaches een compleet inzicht krijgen van het programma. De cursusleider volgt tijdens de uitvoering van de cursus HATTRICK Coach de volgende structuur bij de presentatie van de modules: 1. Introductie 2. Trainingsactiviteiten 3. Reflectie 4. Praktische activiteiten 5. Reflectie 6. Evaluatie In hoofdstuk 5 vindt u een voorbeeld van een modulepresentatie. Iedere module streeft naar het ontwikkelen van specifieke competenties m.b.v. verschillende methoden, zoals casestudies, focusgroepen, discussies en brainstorming. Dit zijn actieve methoden in lijn met de hoofddoelstellingen van de cursus, waaronder de ontwikkeling van nieuwe ideeën en beschouwingen over de rol als coach. Meer informatie over deze methoden vindt u in de toolkit voor spelers. De modules eindigen met een praktische sessie op het veld, waar de coaches de nieuw verworven vaardigheden zullen toetsen. De praktische activiteiten bij de toolkit van de spelers inbegrepen. Er is een relatie tussen de thema s die behandeld worden in de VoetbaLLL Workshops en die van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach. De inhoud van coachcursus kan met de spelers op het veld worden geoefend d.m.v. activiteiten die bij de toolkit voor de spelers zijn inbegrepen. De volgende schematische weergave illustreert dat de link (het verbeteren van de competenties van een speler) tussen de modules voor coaches en de VoetbaLLL Workshops voor spelers de praktijk is. De coaches werken, nadat zij de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach hebben voltooid, samen met de spelers in de VoetbaLLL Workshops, waar zij de opgedane kennis in praktijk brengen en vervolgens een sessie uitvoeren die gericht is op de meest relevante competenties die de spelers zich eigen moeten maken. Modules Cursus Football Coach Leiderschap stimuleren (M2) Motivatie creëren (M4) (L)earn Respect (M3) Teambuilding (M1) Geoefend Geoefend Geoefend VoetbaLLL Workshops Zelfmanagement Zelfmotivatie Interculturele competenties (L)earn Respect Fair play Communication skills Teamwork, Teambuilding I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach Er zijn twee momenten waarop de praktische activiteiten met het team op het veld kunnen worden uitgevoerd: a) Tijdens de coachcursus b) Tijdens de reguliere training met het team HATTRICK biedt in aanvulling op de cursusmodules individuele coachingsessies voor voetbaltrainers (4.5). Afbeelding 3: Voorbeeld link tussen de cursus VoetbaLLL Coach en de VoetbaLLL Workshop in het HATTRICK-project 9
I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach 4.5 Individuele coaching HATTRICK biedt in aanvulling op de cursusmodules de mogelijkheid tot individuele coachingsessies voor voetbaltrainers. Deze sessies kunnen worden benut om de individuele uitdagingen te bespreken waar de voetbalcoaches in de dagelijkse werkzaamheden met hun team mee worden geconfronteerd. Als boven vermeld (4.3) zouden voetbalcoaches diverse activiteiten moeten oefenen met hun team. De individuele sessies bieden de coaches de mogelijkheid om hun ervaringen te bespreken met het toetsen van teamoefeningen en feedback te geven aan de cursusleider. 4.6 Voorwaarden voor een succesvolle cursusopzet Interactief Zorg voor een interactieve opzet om formele lessen en passief luisteren te vermijden. Het is belangrijk om de spelers te stimuleren na te denken over hun ervaring. Het aanmoedigen van nieuwe ideeën en gedachten is een belangrijke oefening. Zelfreflectie over de rol van de coach als trainer De cursus richt zich op het stimuleren van zelfreflectie bij coaches over hun rol als trainer en benadrukt het educatieve proces en het begrip voor de verdere ontwikkeling van hun positie als rolmodel voor hun spelers. Op het veld en in een grote informele ruimte Het is belangrijk om voor de coaches een sfeer te creëren die past bij het informele karakter van het leerproces. Theoretische elementen worden geminimaliseerd en in plaats daarvan concentreren we ons op dynamische activiteiten. Er zijn enkele oefeningen en activiteiten op het veld die de coaches in staat stellen om wat zij hebben geleerd in praktijk te brengen. Links naar praktische aspecten van het coachwerk Alle thema s zijn gekoppeld aan het praktische aspect van coaching, zodat het vermogen van de coaches om de educatieve waarden over te dragen d.m.v. praktische activiteiten wordt ontwikkeld. Door erkenning van deze link zullen zij in uiteindelijk staat zijn hun vaardigheden in het begeleiden van spelers uit de doelgroep te verbeteren. Coaches moeten het gevoel hebben dat zij kunnen profiteren van hun deelname aan de workshop en hun waardevolle vaardigheden verbeteren. Maak gebruik van de expertises van de coach De coaches zijn eigenlijk de hoofdrolspelers van de cursus, die gericht is op hun ervaring. Zij komen met de concrete situaties die met anderen worden gedeeld. Het is belangrijk dat de ervaring van de coach(es) in het omgaan met echte situaties (dus niet alleen theorie) in de cursus wordt geïntegreerd. De ervaringen van coaches moeten ten volle worden benut als een belangrijke hulpbron die de basis vormt van de cursus. Praktische training met het team Iedere module van de cursus voorziet in een praktische sessie, waarin de coaches de mogelijkheid hebben om enkele oefeningen uit de modules in praktijk te brengen met hun spelers. De praktische activiteiten worden tijdens de modules geïntroduceerd en kunnen met een paar spelers of met de deelnemers van de groep (de coaches zelf) worden getoetst. Het is een soort huiswerk voor de coaches om deze activiteiten opnieuw te oefenen, maar dan tijdens de reguliere training met hun team - los van de cursus HAT- TRICK VoetbaLLL Coach. Hun ervaringen kunnen vervolgens worden besproken tijdens de individuele coachinglessen of in de volgende cursusmodule. Het is een mogelijkheid om te toetsen wat zij hebben geleerd voordat de HATTRICK VoetbaLLL Workshops starten. Een module duurt ongeveer 2 uur Voor iedere module staat een maximale tijd van 2 uur, wisselend tussen binnenactiviteiten (discussies, focusgroepen, reflecties en films) en buitenactiviteiten (praktische activiteiten). Deze tijd is inclusief een evaluatieoefening. Deze activiteit hangt af van de soort en het aantal deelnemende coaches. 10
Iedere module eindigt met een evaluatie Een evaluatie aan het einde van iedere module is een belangrijk hulpmiddel om de besproken thema s nogmaals te analyseren en te zien wat de coaches hebben geleerd. Het is tevens een goede manier om hun progressie bij te houden. 5. Voorbeeld: module presentatie van de cursus HATTRICK Coach Als beschreven in 4.3, moet bij de uitvoering van een module van de cursus HATTRICK Coach de volgende structuur worden aangehouden: 1. Introductie 2. Trainingsactiviteiten 3. Reflectie 4. Praktische activiteiten 5. Reflectie 6. Evaluatie De volgende tabel geeft een overzicht van een mogelijke procedure voor een module. De auteurs van deze handboeken willen beklemtonen dat dit de ideale structuur is van een trainingsmodule. In een echte trainingsituatie kunnen er zich omstandigheden voordoen die invloed hebben op de mogelijkheden van de cursusleider. De trainingsopzet kan van situatie tot situatie verschillen en is in grote mate afhankelijk van de groep en/of de coaches. Het is uiteraard aan de cursusleider om de tijd/duur en de inhoud van de oefeningen te bepalen, afhankelijk van de groep, hun behoeften en de trainingscondities. I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach 11
Tabel 1: Voorbeeld presentatie module 3 (L)earn Respect I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach Module 3: Respect leren Getrainde competenties: Algemene normen en waarden / Interculturele competenties Onderdeel Inhoud Duur 1. Introductie Uitleg doelstellingen Discussie met de coaches: Input: Culturele diversiteit in een voetbalteam: hulpbron of beperking Kennis van de cultuur of het land van uw team Noteer de verschillende meningen op de flip-over en laat de deelnemers vragen stellen. 2. Trainingsactiviteiten Vind gemeenschappelijke waarden in individuele normen Vraag de deelnemers om de 3 belangrijkste waarden wat betreft hun cultuur in combinatie met voetbal op papier te zetten. Vraag ze vervolgens om deze waarden samen met een andere cursist te delen en 3 gemeenschappelijke overeenkomsten te vinden. Daarna komen 2 andere paren samen die over slechts 3 gemeenschappelijke waarden gaan onderhandelen, enz. Aan het einde zijn er 2 grote groepen die een gezamenlijke beslissing hebben genomen over wat voor hen de 3 belangrijkste waarden in het voetbal zijn. Onderdeel Inhoud Duur 3. Reflectie Hoe vond u het om gemeenschappelijke waarden te zoeken/bespreken in een groep van 2? Hoe ging het onderhandelen in een grote groep over de gemeenschappelijke waarden u af? Had u het gevoel dat er naar u werd geluisterd? Hebt u zich gerealiseerd dat enkele van uw eigen waarden overeenkwamen met die van anderen? 4. Praktische activiteit(en) De cursusleider moet m.b.v. de toolkit voor de spelers praktische activiteiten vinden die gerelateerd zijn aan de inhoud van de modules. De toolkit bevat een algemeen overzicht met alle praktische activiteiten voor spelers, geclassificeerd op competenties die bij de spelers ontwikkeld zouden kunnen worden. De cursusleider moet de praktische activiteiten introduceren aan de coaches, die deze vervolgens zelf moeten uitproberen op het veld, samen met een paar spelers, om hun nieuw verworven kennis te toetsen. Lijst met praktische activiteiten è Zie pagina 24-27 5. Reflectie Ga terug naar de flip-over en check gezamenlijk of alle vragen beantwoord kunnen worden en of de deelnemers hun mening willen veranderen, enz. 6. Evaluatie Mood space De trainer in het midden met de deelnemers in een cirkel om hem/haar heen. De trainer geeft commentaar over de workshop. Als de deelnemers het daarmee eens zijn, schuiven ze dichter naar hem/haar toe. Om de beurt geeft iedere deelnemer zijn/haar mening over de workshop en de anderen bewegen zich naar hem/haar toe of van hem/haar af, al naargelang zij het met de spreker eens zijn. Ongeveer 15 minuten Ongeveer 30 minuten Ongeveer 20 minuten Ongeveer 30 minuten Ongeveer 10 minuten Ongeveer 10 minuten 12
II. Cursusmateriaal voor VoetbaLLL Coach-cursus 1. Cursusactiviteiten in de modules van de HATTRICK Coach-cursus Het volgende onderdeel van de handleiding bevat de cursusmaterialen die kunnen worden gebruikt in de vier modules van de HATTRICK coachcursus. In de brochure vindt u een korte inleiding en een overzicht van de cursusactiviteiten. Op de bijbehorende cd vindt u alle activiteiten en oefeningen. Hoofdstuk 2 is gekoppeld aan de toolkit voor de HATTRICK VoetbaLLL Workshops voor spelers. Hierin vindt u uiteenlopende praktische spellen en oefeningen die optioneel kunnen worden gebruikt in de Coach-cursus. Dit overzicht van activiteiten wordt gevolgd door theorie. 1.1 Voordat u verdergaat met het onderwerp Aan het begin van de eerste HATTRICK-Coach-cursus is het raadzaam de eerste sessie te beginnen met een korte inleiding van het HATTRICK-project, waarin de doelen van het project en de vaardigheden die tijdens de cursus worden aangeleerd worden uiteengezet: Discussie openen: Vraag voetbalcoaches naar hun verwachtingen van het HATTRICK-project en hun motivatie om deel te nemen aan de coach-cursus. 15 minuten Waarom denkt u dat voetbal is gekozen als medium om aan de projecten te voldoen? Wat denkt u dat uw rol als coach is tijdens de cursus? Geef voorbeelden van hoe u uw rol zou toepassen. Kent u mensen in de club die aan de doelgroepcriteria zouden voldoen of zouden kunnen profiteren van de cursus? Ten slotte, kunt u uw eigen doelstellingen voor de cursus vaststellen? De cursusactiviteiten die op de volgende pagina s worden beschreven, volgen de vier modules, die zijn gericht op de vier hoofdonderwerpen/- vaardigheden en die kunnen worden gebruikt in verschillende fasen van de coachcursus (inleiding, reflectie, oefeningen ) Specifieke activiteiten die kunnen worden gebruikt voor evaluatie zullen worden behandeld. 1.2 Overzicht van de cursusactiviteiten voor de HATTRICK Coachcursus Dit is een kort overzicht van de activiteiten en oefeningen die kunnen worden gebruikt in de HATTRICK Coach-cursus. U vindt een gedetailleerde beschrijving van alle activiteiten op de aanvullende cd. Cursusactiviteiten module 1 1. Groepsdiscussie: wat maakt een team goed of slecht? 2. Groepsdynamiek/groepsontwikkeling 3. Oefening 4. We vullen elkaar aan 5. Papieren torens Cursusactiviteiten module 2 6. Brainstormen: wat is leiderschap? 7. Presentatie van het filmfragment uit: Remember the Titans, gevolgd door discussie en vragen (PowerPoint) 8. Groepsdiscussie over conflictbeheer 9. Verschillende leiderschapsvormen 10. Kwaliteiten, karaktereigenschappen en rollen van leiders in de sport 11. Vertrouw mij 12. Workshop over conflicttransformatie 13. OPLOSSING VAN NIET-GEWELDADIGE CONFLICTEN Augusto Boal oppress theatre - Forumtheater 14. Conflict is... II. Cursusmateriaal voor VoetbaLLL Coach-cursus 13
II. Cursusmateriaal voor VoetbaLLL Coach-cursus Cursusactiviteiten module 3 15. Culturele verschillen en overeenkomsten over waarden en gedrag gekoppeld aan de term respect 16. Casusstudies respect verdienen 17. Focusgroep over respect verdienen/leren 18. Welke stereotypen kent u? Activiteit over culturele stereotypen en persoonlijke ervaringen met diversiteit 19. Vertegenwoordigt u een cultuurtype? Wat is uw cultuurtype? 20. Zelfde stijl andere cultuur: hoe wordt met voetbal omgegaan in verschillende landen/culturen 21. Waarde 22. De potentie van diversiteit ontdekken 23. Multiculturele betekenis van de term respect 24. Interculturele simulatie voor HATTRICK VoetbaLLL Coaches - Hatt en Trickerstan Cursusactiviteiten module 4 25. Motivatie/motivatie creëren 26. Hoe kunnen we de verschillende motivaties van spelers analyseren? 27. Strategieën vinden: hoe een coach de motivatie van spelers kan verbeteren 28. Visualisatie Activiteiten die kunnen worden gebruikt voor evaluatie 29. Stemmingsruimte 30. Opvolgende evaluatie 31. Dartbordevaluatie 32. Dobbelsteenevaluatie 33. Netwerk voor evaluatie 34. Creatief denken evaluatie 2. Praktische spellen die met het voetbalteam kunnen worden uitgevoerd Dit is een algemeen overzicht van de praktische spellen die de coaches kunnen gebruiken om hun nieuw verworven vaardigheden tijdens de cursus te testen. Zie de HATTRICK VoetbaLLL Workshop Toolkit voor praktische spellen die geschikt zijn voor integratie in de coachcursus. WSonderdeel / Vaardigheid Te gebruiken oefeningen element Inleiding Zelfmanagement 4. Kruiwagenrace 5. La ola vertrouwensloop 6. Draai het kleed Intercultureel en 19. Ken je buurman sociaal Communicatie 3. Tikkertje hand in hand 7. Vouwregel 14. Mijnenveger 19. Ken je buurman Gezamenlijke 12. Op afstandsbediening waarden en sportiviteit WSonderdeel / element Teamgeest en samenwerking Vaardigheid 1. Houten man 2. Menselijke veer 3. Tikkertje hand in hand 4. Kruiwagenrace 5. La ola vertrouwensloop 6. Draai het kleed 7. Vouwregel 12. Op afstandsbediening 14. Mijnenveger Te gebruiken oefeningen 14
WSonderdeel / element Vaardigheid Te gebruiken oefeningen WSonderdeel / element Vaardigheid Te gebruiken oefeningen Praktijktraining Onderdeel A Aan voetbal gerelateerd Zelfmanagement Intercultureel en sociaal Communicatie Gezamenlijke waarden en sportiviteit Teamgeest en samenwerking 13. Penalty-ei-trap 18. Penaltykennisquiz 27. Straatvoetbaltricks 30. Panna respectbattle 36. Vier (multi) doelspel 37. Spel op de middenlijn 18. Penaltykennisquiz 29. Bafa -bal 27. Straatvoetbaltricks 28. Ultieme frisbee-voetbal 29. Bafa -bal 36. Vier (multi) doelspel 37. Spel op de middenlijn 38. Balspel zonder handen 28.Ultieme frisbee-voetbal 30. Panna respectbattle 12. Op afstandsbediening 14. Mijnenveger 16. Emmer op de voet 25. Mijn droomcoach / mijn droomouder 33. Doelen stellen / volledige waarde contract 34. Test en discussie 35. Groepsidentificatie 36. Vier (multi) doelspel 37. Spel op de middenlijn 38. Balspel zonder handen Reflectie Zelfmanagement 26. Doel raken/schot in de roos 35. Groepsidentificatie Intercultureel en 20. Documentatie sociaal Communicatie 14. Mijnenveger 20. Documentatie 21. Discussie: Is oneerlijkheid toegestaan? 24. Hoe voetbal mij kan helpen 26. Doel raken/schot in de roos 33. Doelen stellen / volledige waarde contract 34. Test en discussie 35. Groepsidentificatie Gezamenlijke waarden en sportiviteit Teamgeest en samenwerking 12. Op afstandsbediening 21. Discussie: Is oneerlijkheid toegestaan? 24. Hoe voetbal mij kan helpen 33. Doelen stellen / volledige waarde contract 12. Op afstandsbediening 14. Mijnenveger 33 34. Test en discussie 35. Groepsidentificatie II. Cursusmateriaal voor VoetbaLLL Coach-cursus 15
WSonderdeel / element Praktijktraining Onderdeel B Niet aan voetbal gerelateerd Vaardigheid Te gebruiken oefeningen WSonderdeel / Vaardigheid Te gebruiken oefeningen element Evaluatie Zelfmanagement 16. Emmer op de voet 22. Potlooddeal 26. Doel raken/schot in de roos 35. Groepsidentificatie II. Cursusmateriaal voor VoetbaLLL Coach-cursus Zelfmanagement 16. Emmer op de voet 22. Potlooddeal 37. Spel op de middenlijn Intercultureel en sociaal 8. Voetbal tegen racisme 20. Documentatie 23. Lichaam en taal 29. Bafa -bal Communicatie 8. Voetbal tegen racisme 15. B creatief 16. Emmer op de voet 17. Win-win armworstelen 20. Documentatie 21. Discussie: Is oneerlijkheid toegestaan? 22. Potlooddeal 23. Lichaam en taal 24. Hoe voetbal mij kan helpen 25. Mijn droomcoach / mijn droomouder 29. Bafa -bal 31. Het net 32. Rivier met krokodillen 34. Test en discussie 37. Spel op de middenlijn 38. Balspel zonder handen Gezamenlijke waarden en sportiviteit Teamgeest en samenwerking 21. Discussie: Is oneerlijkheid toegestaan? 24. Hoe voetbal mij kan helpen 32. Rivier met krokodillen 15. B creatief 16. Emmer op de voet 17. Win-win armworstelen 25. Mijn droomcoach / mijn droomouder 29. Bafa -bal 31. Het net 34. Test en discussie 37. Spel op de middenlijn 38. Balspel zonder handen Intercultureel en sociaal 9. Kledingsvoorschriften 11. Religie: discussie met spelers over cultureel bewustzijn 19. Ken je buurman 23. Lichaam en taal Communicatie 9. Kledingsvoorschriften 10. Punctualiteit (discussie met spelers over cultureel bewustzijn) 11. Punctualiteit (discussie met spelers over cultureel bewustzijn) 14. Mijnenveger 16. Emmer op de voet 19. Ken je buurman 22. Potlooddeal 23. Lichaam en taal 24. Hoe voetbal mij kan helpen 25. Mijn droomcoach / mijn droomouder 26. Doel raken/schot in de roos 33. Doelen stellen / volledige waarde contract 34. Test en discussie 35. Groepsidentificatie Gezamenlijke waarden en sportiviteit Teamgeest en samenwerking 10. Punctualiteit (discussie met spelers over cultureel bewustzijn) 12. Op afstandsbediening 24. Hoe voetbal mij kan helpen 33. Doelen stellen / volledige waarde contract 12. Op afstandsbediening 14. Mijnenveger 16. Emmer op de voet 25. Mijn droomcoach / mijn droomouder 33. Doelen stellen / volledige waarde contract 34. Test en discussie 35. Groepsidentificatie 16
3. Theorie In dit hoofdstuk wordt de theoretische basis gelegd voor het uitvoeren van alle vier modules in de HATTRICK Coach-cursus. Dit kan nuttig zijn bij het voorbereiden van modules en kan als aanvullend referentiemateriaal voor de coaches dienen als ze hun theoriekennis willen uitbreiden. hoofd bieden. Dit is het afstemmen van de doelen van elk individueel teamlid op die van het gehele team. Activiteiten voor team building mogen niet zijn gericht op het creëren van een gevoel van onderlinge afhankelijkheid onder teamleden, maar het tegenovergestelde. Het doel is elk teamlid ervan te doordringen dat hij of zij een zeer belangrijke schakel in het team is en dat als hij of zij niet doet van hem of haar wordt verwacht, het hele team faalt. 3.1 Teamwerk en team building Het concept van team en teamwerk is door velen besproken, onderzocht, gediscussieerd en geobserveerd. Er zijn een aantal boeken over teamwerk en teamgeest op de markt. Op het absolute basisniveau is een team een groep mensen die samenkomen om naar een gezamenlijk doel te streven. Het is specifiek een combinatie van respect, vertrouwen en plezier in een groep individuen die samenwerken om afgesproken gezamenlijke doelen te halen. Het is geen simpel concept en is vaak ongrijpbaar voor sommige teams en coaches, maar wanneer het goed werkt, vergroot het de kansen op winst en verbetert het de toewijding van het team. Het opbouwen van de teamgeest is een van de meest bevredigende ervaringen voor een coach. De bouwstenen van de teamgeest omvat andere aspecten van teammanagement, waaronder motivatie en doelen stellen, management van spelers en samenhang. De activiteiten voor team building zijn noodzakelijk om de teamleden een saamhorigheidsgevoel te geven, waardoor ze beter samenwerken als goed gecoördineerd team. Als deze activiteiten goed worden uitgevoerd, kunnen ze inderdaad bijdragen aan een extreem sterke teamgeest. Het voornaamste doel van elke team building is individuen aan te sporen het doel van het team voor ogen te houden bij het nemen van zelfs de kleinste professionele beslissing. De teamleden kunnen dan ook beter met elkaar interacteren en collectief alle uitdagingen het Concurrentiestrijd is overigens een van de belangrijkste aspecten van activiteiten voor team building. Het team is hierdoor in staat een omgeving te creëren waarin coördinatie en gezonde concurrentie centraal staan. Tegelijkertijd moet de concurrentiestrijd binnen het team onder controle worden gehouden. Als dit uit de hand loopt, zullen niet alleen de teamleden hieronder lijden, maar zal het team in zijn geheel tegenslagen te verwerken krijgen. Teamleden zullen niet de uitdagingen aangaan waar het team mee te maken krijgen, maar elk teamlid zal een uitdaging vormen voor elk ander teamlid. Dit levert steeds meer interne strijd op, wat uiteindelijk zal leiden tot het uiteenvallen van het gehele team. Bovendien is het zeer belangrijk dat activiteiten voor team building zorgvuldig en met opzet worden gekozen. Niet elke dergelijke activiteit is geschikt voor elk team. Een goede selectie van dergelijke activiteiten zal niet alleen de beste resultaten opleveren, maar ze zullen ook de effectiviteit van andere dergelijke activiteiten in het team verbeteren. Een goede team building is dan ook de sleutel tot het succes van elk team. Wanneer we kijken naar de groepsdynamiek, zien we dat een verzameling mensen als een groep wordt gedefinieerd als de leden: Met elkaar interacteren Sociaal tot elkaar zijn aangetrokken Doelen of doelstellingen delen Een gedeelde identiteit hebben die hen van andere groepen onderscheidt Hoe zou u een team maken van de spelers? II. Cursusmateriaal voor VoetbaLLL Coach-cursus 17
II. Cursusmateriaal voor VoetbaLLL Coach-cursus Overweeg de fasen van teamontwikkeling: 1. Vormen individueel gedrag identificeren, eerste activiteiten voor team building; 2. Bestormen potentiële problemen die kunnen ontstaan binnen een groep van deze aard; 3. Normen hoe kan voetbal normen bevorderen, 4. Presteren hoe weet u of een groep/team deze fase heeft bereikt? De bovenstaande stappen kunnen worden gevolgd wanneer de coaches de ontwikkeling van het team evalueren. 3.2 Leiderschap Leiderschap wordt gedefinieerd als het proces van sociale invloed waarin één persoon de hulp en ondersteuning van andere kan inroepen om een gezamenlijke taak uit te voeren 1. Er zijn ook definities waarin volgers zijn opgenomen. Alan Keith zei dat Leiderschap uiteindelijk draait om het creëren van een manier waarop mensen kunnen bijdragen aan een buitengewone prestatie. 2 De democratische leider neemt beslissingen door een team te raadplegen zonder de leiding over de groep te verliezen. De democratische leider laat het team beslissen hoe de taak zal worden aangepakt en wie welke taak zal uitvoeren. Een goede democratische leider moedigt deelname aan, maar verliest nooit uit het oog dat hij of zij de verantwoordelijkheid van het leiderschap draagt. De democratische leider waardeert groepsdiscussies en inbreng van het team. De democratische leider motiveert het team door hen zichzelf te laten leiden. De leider en de groep kunnen samen het probleem analyseren en samen de te volgen koers bepalen. De leider voert een aantal taken uit, maar niet alle, en helpt de groep op weg, ondersteunt hen en respecteert anderen. De autocratische leider domineert teamleden en neemt zelf beslissingen zonder de inbreng van groepsleden te vragen of toe te staan. 1 An Integrative Theory of Leadership door Martin Chemers. Uitgever: Lawrence Erlbaum Associates. Gepubliceerd in: Mahwah, NJ. Publicatiejaar: 1997 2 The Leadership Challenge door Alan Keith van Genentech. Autocraten bepalen tijdschema s en taken vast en vragen daarna pas om suggesties/bezwaren. Dit type leider zal snel complimenten geven en afstraffen. Dit resulteert in een passieve weerstand van teamleden en vereist constante druk om taken te laten uitvoeren. Sommige gevallen vereisen urgente actie en de autocratische stijl kan dan de beste zijn. De meeste mensen zijn bekend met autocratisch leiderschap en accepteren het. De laissez-faire leider voert minimale leiderschapstaken uit en laat de groep hun eigen rollen bepalen en hun eigen werk op hun manier uitvoeren zonder zijn/haar inmenging. De laissez-faire techniek is doorgaans alleen geschikt wanneer een team van zeer gemotiveerde en vaardige mensen wordt geleid dat uitstekende resultaten in het verleden heeft behaald. Wanneer een leider heeft vastgesteld dat zijn/ haar team zelfverzekerd, vaardig en gemotiveerd is, is het vaak het beste om een stap terug te nemen en hen de taak te laten uitvoeren. Inmenging kan immers weerstand opwekken en de groep minder effectief laten functioneren. Charismatische leiders kunnen doorgaans goed luisteren en zijn goed in het verzamelen van informatie. Ze richten zich graag tot veel verschillende personen om nieuwe ideeën op te doen. Charismatische leiders creëren een gevoel van richting voor hun organisatie dat motiveert en inspireert. Charismatische leiders drukken concepten eenvoudig uit, zodat iedereen het begrijpt. Ze gebruiken positieve taal en maken vaak gebruik van anekdotes, symbolen en metaforen om hun punt duidelijk te maken. Ze geven het goede voorbeeld, tonen empathie, blijven optimistische, laten iedereen zich belangrijk voelen en bouwen zelfvertrouwen op. Charismatische leiders zetten vraagtekens bij de status quo, nemen risico en varen wel bij innovatie en verandering. Leiderschap en samenhang Taaksamenhang is essentieel voor het saamhorigheidsgevoel van het team. Leiderschap heeft grote invloed op de samenhang van het team. Samenhang is een dynamisch proces dat wordt weerspiegeld in de neiging van een groep om elkaar te steunen en als één front hun doelen en doelstellingen te bereiken. 18
De trainers moeten het volgende overwegen, volgens de stelling van Carron 3 : Objectivity Sociale samenhang Verwijst naar hoe goed de teamleden zich voelen in elkaars gezelschap. In een recreatiesport is het mogelijk dat de spelers goed met elkaar kunnen opschieten en genieten van het spel, ongeacht of ze winnen of verliezen. Taaksamenhang Verwijst naar hoe goed de groep of teamleden samenwerken om gezamenlijke doelen en doelstellingen te bereiken. DEMOKRATIC Leiderschapstijlen: 4 AUTOCRATIC PERFECT LEADERSHIP DELEGATIVE Afbeelding 4: Leiderschap beïnvloedt de samenhang van een team! Afbeelding 5: Kenmerken van effectieve sportleiders 5 : 3.3 (L)earn Respect Empowerment Attentiveness Forgiveness Discretion Commitment Characteristics Global focus Patience Persistence Approachability Consistency Empathy Voor training van een groep met diverse culturen, is een model van cultuuranalogie dat het concept het beste samenvat: de ijsberg. De ijsberg leent zich hiervoor misschien het beste als voorbeeld van zowel een zichtbare als onzichtbare structuur 6 : Waarom het ijsbergmodel? De ijsberg, zoals hierboven vermeld, heeft een zichtbare top. Dit zijn de cultuurgebieden die we fysiek kunnen waarnemen. Daarnaast zien we vaker wel dan niet de elementen waarmee we in aanraking komen wanneer we voor het eerst met een nieuw land of cultuur te maken krijgen. Dergelijke zichtbare elementen zijn: muziek, kleding, dans, architectuur, taal, eten, gebaren, begroetingen, gedrag, geloofsuiting, kunst en meer. Het kan bovendien betrekking hebben op gedrag, zoals een rood verkeerslicht nege- II. Cursusmateriaal voor VoetbaLLL Coach-cursus 3 CARRON S MODEL van factoren die de samenhang beïnvloeden: Social Psychology of Sport by Carron, A. V. (1980). Ithaca, NY: Movement. 4 Bron: http://jalalonmanagementmatters.blogspot.com/2010/01/leadership-styles-part-i.html; Leiderschapstijlen deel I. 5 Sugarman, Karlene. Kenmerken van leiderschap: http://www.psywww.com/sports/leader.htm 6 http://www.kwintessential.co.uk/cultural-services/articles/interculturaliceberg-model.html 19