Continuüm in zorg Studiedag Leerrijk Saar Callens 20 april 2012 De visie en methodiek van handelingsgericht werken (HGW) kan de school helpen om haar interne werking te optimaliseren. De school structureert haar leerlingenzorg. Zo verduidelijkt ze voor alle betrokkenen welke maatregelen er genomen worden voor alle leerlingen en welke daarenboven voor de leerlingen met specifieke noden. 1
Zorgvisie Voorbeelden: de praktische uitwerking van een transparant leerlingvolgsysteem de acties rond GOK de organisatie van ouderbetrokkenheid op school initiatieven rond het spijbelbeleid afspraken rond bepaalde thema s zoals pestbeleid, speelplaatswerking, belonen en straffen Zorgvisie Voorwaarden voor een goed zorgbeleid: door het hele schoolteam opgesteld en gedragen voor iedereen duidelijk en consequent toegepast. regelmatige reflectie: structureel overleg om dit beleid vorm te geven en stuurt systematisch bij afgestemd op de leerling populatie vak en jaaroverschrijdende samenhang ruime participatie: leerkrachten, ouders, leerlingen Zorgvisie De scholen hebben de autonomie om dit beleid zelf vorm te geven. Mogelijke ondersteuning door: DPB CLB 2
Fase 0: Preventieve basiszorg Goede zorg start met goed onderwijs in de klas. Elke school heeft de opdracht om de maximale ontwikkeling van alle leerlingen te stimuleren en problemen zo veel als mogelijk te voorkomen. De leerkracht geeft een antwoord op de zorgvragen van de leerlingen en differentieert waar nodig. Deze aanpak maakt bij veel kinderen het verschil. Fase 0: Preventieve basiszorg Voorbeelden: manier van instructie geven groepswerkplanning differentiatie krachtige leeromgeving creëren Fase 0: Preventieve basiszorg De leerkrachten hebben kunnen de preventieve basiszorg zelf vorm te geven, maar de acties dienen te kaderen binnen de zorgvisie van de school! Mogelijke ondersteuning door: Zorgteam van de school (eventueel met ondersteuning van het CLB) 3
Wanneer de preventieve en structurele initiatieven niet meer volstaan voor één leerling of een klein groepje leerlingen Er worden specifieke klemtonen gelegd via individuele handelingsplanning, op basis van de behoeften van de leerling. Er wordt naar oplossingen en manieren van aanpak gezocht die passen binnen de reguliere werking en omkadering. Voorbeelden: deze leerling heeft instructie nodig die nog eens extra komt, bovenop de klassikale instructie maximaal twee opdrachten bevat (samengestelde opdracht) visueel wordt ondersteund met pictogrammen of tekeningen vooral auditief is verkort is, zodat de leerling snel zelfstandig aan de slag kan opdrachten nodig die die een eenvormige structuur vertonen waarvan de leerkracht weet dat de leerling ze goed begrijpt die een oplossingsmethode aanbieden die net binnen zijn beheersingsniveau liggen, zodat de nodige succeservaringen worden beleefd een speelplaats nodig waar Voorwaarden: de onderwijsbehoeften worden zo goed mogelijk bepaald alle partners worden betrokken : leerkrachten, ouders en kinderen er wordt gebruik gemaakt van de positieve kenmerken er wordt breed gekeken (Een valkuil is immers te snel een bepaald spoor in te slaan of al meteen vermoedens te uiten rond een diagnose of label) de maatregelen zijn concreet omschreven er wordt gestreefd naar succeservaringen de interventies zijn afgestemd op de context er wordt rekening gehouden met de ondersteuningsbehoeften van LK en ouders naar een einddoel werken zal dikwijls in haalbare (tussen)stappen moeten gebeuren goede planning, afspraken en evaluatie van de gekozen acties zijn nodig 4
De leerkracht heeft een cruciale rol in deze begeleiding. Leerling zelf en ouders worden nauw betrokken Er is ondersteuning mogelijk van: Zorgteam CLB (niet standaard/ geen individuele leerlingbegeleiding) Fase 2: Uitbreiding zorg Voor een kleiner aantal leerlingen volstaan deze hulpstrategieën niet. De huidige begeleiding van de leerling in de schoolsituatie dreigt vast te lopen. Er is nood aan bijkomend inzicht. De specificiteit van het traject van de leerling binnen de individuele handelingsplanning verhoogt. Fase 2: Uitbreiding zorg Op dat moment vraagt de school medewerking van het CLB team. Het CLB richt zich op de onderwijsen opvoedingsbehoeften van de individuele leerling en op de ondersteuningsbehoeften van de leerkracht(en) en ouders. Het CLB heeft de regie + draaischijffunctie Het schoolteam coördineert en realiseert de uitbreiding van zorg. 5
Fase 2: Uitbreiding zorg Voorbeelden: specifieke maatregelen en ondersteuning in verhoogde zorg worden verder gezet of aangepast opstarten van een kortdurende begeleiding vanuit het CLB externe begeleiding tijdens de schooluren in de school buitenschoolse begeleiding of hulpverlening opvoedingsondersteuning door thuisbegeleidingsdiensten inschrijving als GON leerling inschrijving als ION leerling tijdelijke opvang in een andere setting Fase 3: Overstap Als de zorg nog steeds onvoldoende afgestemd is, kan een overstap naar een school met een meer specifiek aanbod een zinvol alternatief zijn. Fase 3: Overstap Mogelijkheden: binnen het gewoon onderwijs van het gewoon naar het buitengewoon onderwijs binnen het buitengewoon onderwijs van het buitengewoon naar het gewoon onderwijs individueel curriculum binnen de eigen school naar een niet onderwijs setting 6
2 voorbeelden Welke acties situeren zich in welke fase? 2 voorbeelden uit bubao De Horizon te Oudenaarde (type 1, 8 en 3) Kinderen met een autismespectrumstoornis Handelingsplanning in het buitengewoon onderwijs In groepen aan de slag Licht je eigen schoolwerk door. In welke fase gebeuren er welke acties op jouw school? 3 voorbeelden: Ouderbetrokkenheid Omgaan met gedragsproblemen Taalbeleid Organiseer jullie in groepen/ schrijf al je voorbeelden op een postit en hang dit bij de juiste fase/ treed in gesprek met je buur indien je voorbeelden of verheldering wil/ tijdens het plenum wordt dit kort overlopen Bronnen Syllabus: HandelingsGericht SamenWerken : Een zorg voor school en CLB. (GO! Nascholing/ Regionale Ondersteuningscel CLB GO HGW/HGD) versie september 2010 Website: Prodia: www.prodiagnostiek.be Boek: Pameijer N., Van Beukering T., De Lange S., Schulpen Y., Van de Veire H. Handelingsgericht werken in de klas. De leerkracht doet ertoe. Mei 2010 Placemat HGW: Handelingsgericht samenwerken in het BuO: scholen, CLB en DPB samen aan de slag! 7