Grenzen in de relatie zorgvrager-zorggever Handvatten voor een kwaliteitsvolle zorgrelatie dr. Walter Krikilion Thuisverpleegkundigen 29/03/11 - Oostende Overzicht Kern begeleidingsrelatie Kwetsbare relatie Handvatten in de omgang met grensoverschrijdend gedrag 2 1
Kern begeleidingsrelatie Elke begeleidingsrelatie in de zorg vraagt om competenties die verder reiken (dan de vaardigheden op meer instrumenteeltechnisch vlak): empathie, betrokkenheid, 3 Kern begeleidingsrelatie Een begeleidingsrelatie in de zorg staat of valt met het vormen van een authentiek contact. Uitdaging: op professionele wijze een authentiek contact vormen. 4 2
Kern begeleidingsrelatie Wat is nodig voor de opbouw van een authentiek contact? Aandacht voor het unieke van de persoon. Aandacht voor de specifieke noden van iemand. 5 Kern begeleidingsrelatie De aandacht voor de specifieke noden van iedere zorgvrager brengt ons bij volgende vragen: Hoe stem ik mezelf en mijn zorgaanbod af telkens weer af op andere mensen? Hoe bewaar ik evenwicht in de zorg voor de verschillende zorgvragers? Hoe geef ik aan ieder gepaste aandacht? 6 3
Kern begeleidingsrelatie Antwoord in een constant zoekproces waarbij we kunnen leren van onze fouten: Te dicht komen of te ver blijven. Reageren vanuit sympathie voor iemand, of vanuit antipathie voor iemand anders. Teveel ingaan op vragen van iemand en iemand anders op bepaalde punten in de kou laten staan. 7 Kern begeleidingsrelatie Wat kan helpen, is de inspiratie van enkele zorgethische uitgangspunten, vanuit: Filosoof Emmanuel Levinas Zorgethica Annelies van Heijst 8 4
Kern begeleidingsrelatie Inspiratie vanuit Emmanuel Levinas (via Roger Burggraeve): De zorgafhankelijke medemens appelleert me op een dieper-existentieel niveau. Hij/zij spreekt me toe en appelleert me met zijn/haar blik. Ik kan er niet onder uit. 9 Kern begeleidingsrelatie Vanuit Levinas: Het lichaam van de ander - ook het naakte karakter ervan - appelleert me in zijn/haar kwetsbaarheid. Voorbij mijn sympathie of antipathie staat er iemand op mijn weg die mijn zorg behoeft. Hier is geen discussie over. 10 5
Kern begeleidingsrelatie Inspiratie vanuit Annelies van Heijst (auteur van Menslievende zorg: een ethische kijk op professionaliteit ): Voorbij de technische handelingen: iemand zien staan en naar iemand omkijken. Oog hebben voor het interpersoonlijk karakter van de zorgrelatie. 11 Kern van de begeleidingsrelatie Vanuit van Heijst: Streven naar interpersoonlijk contact: als remedie tegen de louter zakelijke verhouding tussen de ( eisend /vragende) klant/consument en de zorgverlener die verplicht op contractuele basis een aantal handelingen moet verrichten. 12 6
Kern begeleidingsrelatie Vanuit van Heijst: Ook aandacht voor de kwetsbaarheid van de zorgverlener. Zo komt er ruimte voor een realistische kijk op mogelijkheden en beperkingen van de zorgrelatie. 13 Kwetsbare relatie Stelling: Wanneer we een goede reële - kijk op de begeleidingsrelatie hanteren, dan kunnen we kwaliteitsvol omspringen met de grenzen van de zorgrelatie en gaan we niet over onze eigen grenzen. Een kwetsbare relatie: zorg voor de kwetsbare cliënt, maar ook zorg voor de kwetsbaarheid van jezelf. 14 7
Kwetsbare relatie Authentiek contact met zorgafhankelijke medemens: Betekent niet: zomaar over je eigen grenzen laten gaan en alles tolereren. Betekent: ook aandacht geven aan je eigen grenzen en je eigen kwetsbaarheid. 15 Kwetsbare relatie Authentiek contact betekent vandaar ook: Dat we grenzen kunnen stellen en een grens trekken waar zaken van ons verwacht worden die niet in ons takenpakket zitten. 16 8
Kwetsbare relatie Authentiek contact betekent ook: Dat we onze eigen grens als persoon respecteren. Er is een objectieve grens van wat kan/niet kan. Maar, er is ook een subjectieve grens: wat voor mij nog wel kan, kan niet meer volgens jou. 17 Kwetsbare relatie Authentiek contact betekent concreet: Dat we grenzen durven aanbrengen en deze ook duidelijk communiceren: Tijdig. Duidelijk. Vriendelijk, niet nodeloos-hard. 18 9
Handvatten in de omgang met grensoverschrijdend gedrag 19 Handvat rond lichaamsnabije contact Wees je steeds bewust van het feitelijk lichaamsnabije en intieme contact. Geef dit aspect een plaats in je werk, het hoort er gewoon bij. Probeer iemand als persoon goed aan te voelen! Welke energie heeft iemand ( egoïstisch, betrokken, )? 20 10
Handvat rond vormen van grensoverschrijdend gedrag Wees steeds alert voor diverse vormen van grensoverschrijdend gedrag. Het kan o.a.: Rechtstreeks fysiek(-seksueel) aanraken of vragen tot aanraking en stimulering. Insinuaties over fysiek-seksueel gedrag. Psychische druk rond nauwer contact. 21 Handvat rond grensoverschrijdend seksueel gedrag Noodzaak om niet-tolereerbaar gedrag op seksueel vlak of seksueel-getint gedrag af te grenzen: Tijdig alarmlicht aan. Kan niet. Duidelijk neen zeggen. Steun bij collega s zoeken. 22 11
Handvat rond sympathie voor een cliënt Wees alert voor een begeleidingsrelatie waarin je sympathie voor iemand groeit: Ken jezelf! Laat dit niet gebeuren. Weet dat er dan een vriendschapsrelatie ontstaat en de professionele relatie stopt. 23 Handvat rond eigen noden van de zorgverlener Wees je bewust van je eigen noden en verwachtingen als persoon: Permanente training als persoon. Wees je bewust van je eigen nood aan erkenning en de vervorming die dit aan de begeleidingsrelatie kan geven. 24 12
Handvat rond rode draad in het werk als zorgverlener Zeker niet in een kramphouding terechtkomen. Laat het interpersoonlijk contact primeren. Bekijk je werk als geheel en vind er een rode draad in. Het is alles samen een werk dat veel voldoening kan geven. 25 Handvat rond doorverwijzing en samenwerking Beroep doen op andere professionals en durven doorverwijzen. Zeker wanneer je bij problemen uitkomt, die je takenpakket overstijgen (bijv. ernstige psychische problematiek, ). Zoek zoveel mogelijk feedback bij je collega s, het team, je diensthoofd,. 26 13
Besluit Diepgang in authentiek contact & aandacht voor reële grenzen 27 14