3/12/2014 DE THERAPEUTISCHE RELATIE UITGANGSPUNTEN IN 2005 EN VANDAAG. Fundamentele component van kwaliteitsvolle therapie en zorg

Transcriptie

1 1 DE THERAPEUTISCHE RELATIE Procesbevorderend Herstelgericht Zingevend Walter Krikilion Studiedag Geel 04/12/14 DE THERAPEUTISCHE RELATIE UITGANGSPUNTEN IN 2005 EN VANDAAG Fundamentele component van kwaliteitsvolle therapie en zorg Centrale factor in begeleidingsrelaties: een als goed ervaren therapeutische relatie bevordert het groeiproces 2 DE THERAPEUTISCHE RELATIE UITGANGSPUNTEN IN 2005 EN VANDAAG Inspirerende basis voor het therapeutisch en klinisch werk: als een soort permanente inspiratiebron Kritische filter wanneer we het therapeutisch-klinisch handelen evalueren: - in een concrete cliëntsituatie - bij zelfevaluatie als therapeut - bij zelfevaluatie als team 3 1

2 ALS SPECIFIEKE PROCESFACTOR in het behandelprotocol in de therapeutische methodiek kan opgevolgd worden bij monitoring van het therapeutisch h werk kan geëvalueerd en bijgestuurd worden als specifieke factor Zie het boek van Anton Hafkenscheid, De therapeutische relatie (Utrecht: De Tijdstroom, 2014) 4 IN DEZE LEZING -FOCUS OP VOLGENDE INVALSHOEKEN I. De therapeutische relatie als centrale factor in begeleidingsrelaties vanuit zorgethiek II. De therapeutische ti h relatie in herstelondersteunende zorg en daarbij in zinzorg III. Vanuit wederkerigheid in de zorgrelatie als kern van patiëntenparticipatie 5 I. ZORGETHIEK: WELKE HANDVATTEN VINDEN WE BIJ TRONTO? Joan Tronto, Amerikaanse zorgethica (Universiteit Minnesota). Hoofdwerken: Moral boundaries: a political argument for an ethic of care (New York: Routlegde, 1993) Caring democracy: markets, equality & justice (New York: New York University Press, 2013) 6 2

3 ZIE VOOR TOELICHTING BIJ ZORGETHIEK TRONTO Ethisch Advies 17 van Zorgnet Vlaanderen over Waardegedreven Ondernemen in de Zorg (2014, pp en 26). 7 ZORGETHIEK TRONTO KERNTHEMA S Zorg moet een centraal thema vormen in samenleving en politiek. Zorg is per definitie een interactie tussen zorgverlener en zorgontvanger. Ieder van ons neemt in het leven wisselend of tegelijk beide rollen van verlener en ontvanger in de zorg op. 8 TRONTO 5 DIMENSIES 1) Bezorgd-zijn 2) Zorg opnemen 3) Zorg verlenen 4) Zorg ontvangen 5) Zorgen met en voor elkaar 9 3

4 TRONTO 5 CORRELERENDE KWALITEITEN 1) Aandachtigheid voor werkelijke noden 2) Verantwoordelijkheid opnemen 3) Deskundigheid 4) Ontvankelijkheid of responsiviteit bij het nagaan of de geboden zorg beantwoordt aan noden 5) Pluraliteit, communicatie, vertrouwen, respect en solidariteit (perspectief van bredere samenleving) 10 TOEPASSING TRONTO BIJ DE THERAPEUTISCHE RELATIE 1) Aandachtigheid voor waar het echt om gaat en voor de echte vragen 2) Samen therapeut en cliënt verantwoordelijkheid opnemen 3) Deskundigheid id van de therapeut t én ook van de cliënt en de context (impliciete kennis over eigen traject) 4) Nagaan of de therapeutische interventies werken en aankomen 5) Werken aan een meer rechtvaardige en solidaire samenleving 11 II. DE THERAPEUTISCHE RELATIE & HERSTELONDERSTEUNENDE ZORG Herstel staat vandaag centraal in de GGZ Geeft richting aan (de ontwikkeling van) ons begeleidingswerk en aan de vernieuwing van de GGZ als inspiratiebron en als kader dat een coherente visie i geeft Geeft een bepaalde kleur aan de therapeutische relatie Faciliteert een integraal zorgperspectief waarin de therapeutische relatie vanzelf centraal komt te staan 12 4

5 HERSTELONDERSTEUNENDE ZORG Faciliteren van een persoonlijk en uniek proces van verandering van houding, waarden, gevoelens, doelen, vaardigheden en competenties. Faciliteren van een dynamiek gericht op het leren leiden van een bevredigend en hoopvol leven, met de beperkingen van de psychische kwetsbaarheid, maar zonder erdoor gedomineerd te worden, en waarin hij of zij een nieuwe betekenis en een nieuw doel in het leven leert ontdekken. (naar William Anthony, 1993) 13 ATTITUDES VAN DE ZORGVERLENER IN HERSTELONDERSTEUNENDE ZORG de hulpverlener heeft een attitude van hoop en optimisme; is present (aandachtig aanwezig); gebruikt zijn professioneel referentiekader op een terughoudende en bescheiden wijze; maakt ruimte voor, ondersteunt het maken van en sluit aan bij het eigen verhaal van de cliënt; herkent en stimuleert het benutten van de eigen kracht van de cliënt (empowerment) zowel individueel als collectief; erkent, benut en stimuleert de ontwikkeling van ervaringskennis van de cliënt; erkent, benut en stimuleert de ondersteuning van de cliënt door belangrijke anderen; is gericht op het verlichten van lijden en het vergroten van eigen regie/autonomie. (Dröes en Plooy, Herstelondersteunende zorg in Nederland: vergelijking met Engelstalige literatuur, 2010, geciteerd in Handreiking ROPI (Recovery Oriented Practices Index), Utrecht: Trimbos-instituut, p. 4) 14 HERSTEL TOEPASSING BIJ ZINZORG 1) Persoonlijke zinbeleving van de cliënt primeert. 2) Belangrijk is dat de persoon ruimte en erkenning krijgt bij het aanboren van de eigen krachtbronnen om nieuwe betekenissen te ontdekken, te werken aan een nieuw levensdoel, de eigen weg te vinden in het omgaan met existentiële, levensbeschouwelijke en spirituele vragen. 3) De persoon is rijker dan haar/zijn beperkingen; de ruimere betekenisverlening en zinbeleving relativeren de beperkingen. 15 5

6 HERSTEL ZINZORG EN ERVARINGSKENNIS In het zoeken naar nieuwe betekenissen, een nieuw levensdoel, en naar antwoorden op existentiële, levensbeschouwelijke en spirituele vragen neemt de persoon een actieve rol op. Bij deze actieve en persoonlijke zoektocht, geruggensteund door de presentie en het vertrouwen van anderen, verwerft de persoon competenties en vaardigheden. Hij/zij ondersteunt zo vanuit ervaringskennis anderen op hun levensweg. Dit gebeurt in een ruimte van gezamenlijk gedragen zorg, waarin ervaringsdeskundigen en professionals partners zijn en verbondenheid voelbaar is. 16 HERSTEL -ZINZORG EN DE BEGELEIDER-TOCHTGENOOT In dit proces van herstel en vinden van nieuwe betekenis op de eigen levensweg is de begeleider of therapeut een tochtgenoot of reisgezel, die: in de relatie de weg van de cliënt centraal stelt en haar/hem aandachtig en ontvankelijk bejegent haar/hem als partner in therapie en zorg ziet bereid is om voortdurend zelf te groeien als persoon positief de eigen kwetsbaarheid erkent 17 Verdere toelichting over * de begeleider als tochtgenoot * de therapeutische relatie vanuit perspectief van cliëntenparticipatie in Hoofdstuk 2 van dit boek (respectievelijk pp en 55-63) (Uitgeverij Garant, Antwerpen/Apeldoorn) 18 6

7 III. WEDERKERIGHEID IN DE ZORGRELATIE Centraal in kwaliteitsvolle zorg. Centraal vanuit perspectief van herstel. In de kern eenvoudig, maar in de praktijk een hele klus training i is noodzakelijk. Uiteraard is er een bepaalde basisasymmetrie en ongelijkheid van rollen de klemtoon ligt namelijk op gelijkwaardigheid in de dialoog. Training: via dialoogsamenkomsten van professionals en cliënten samen in het kader van participatie. 19 WEDERKERIGHEID IN DE ZORGRELATIE TRAINING IN DIALOOGSAMENKOMSTEN 1) Knelpunten worden erkend en doorgewerkt, zoals spanningsvelden bij de combinatie van rollen, bijv.: 1) Tochtgenoot - professional 2) Kwetsbare patiënt ervaringswerker 3) Dialoog met de cliënt behandelprotocol 2) Men leert samen open en kritisch stil te staan bij de rollen die opgenomen worden (zorgverlener, zorgontvanger ). 3) Ieder stelt zich lerend op in een solidaire ruimte waarin men op de eerste plaats partner is. 4) Zorgprofessionals durven erkennen dat ze van cliënten dingen leren over het leven, en dat deze hen ook helpen bij hun ontwikkeling als mens en zorgprofessional. 20 BESLUIT -KERNWOORDEN Unieke waarde en eigen levenspad van ieder Aandachtig-zijn Dialoog en verbondenheid Gezamenlijk gedragen zorg 21 7

8 Dank voor uw aandacht! 22 8