Kinesitherapie bij patiënten met centrale sensitisatie: The pain revival Jo Nijs, Kelly Ickmans, Jessica Van Oosterwijck, Filip Struyf, Nathalie Roussel, Liesbeth Daenen & Mira Meeus ECT 23th September 2010 1 Met dank aan onze sponsors ME Research UK Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen (FWO) Artesis Hogeschool Antwerpen Universiteit Antwerpen MSD Europe bvba Herhaling BAMT 28 nov titel 2009 van presentatie 22-2-2011 Pag. 2 1
normale situatie centrale sensitisatie Artesis Herhaling 22-2-2011 Hogeschool titel van presentatie Pag. 3 Antwerpen hersenen: -Slechte (pijn)demping -Versterkte (pijn)facilitatie -Cognitief-emotionele sensitisatie -Overactieve pain neuromatrix (Veralgemeende) overgevoeligdheid in spieren & huid Geen activatie pijndemping door inspanning Pag. ruggenmerg: Versterkte wind-up 2
Algemeen doel behandeling pain Brain Top-down nociceptive inhibition & facilitation Bottom-up nociceptive input Musculoskeletal system Dorsal horn neurons Artesis Herhaling 22-2-2011 Hogeschool titel van presentatie Pag. 5 Antwerpen Hoe kunnen we centrale sensitisatie behandelen? 1. Geneeskunde 2. Kinesitherapie: 1. Tijdscontingent i.p.v. pijncontingent 2. Top-down pijndemping activeren? 3. Behandel perifere pijnbron Artesis Herhaling 22-2-2011 Hogeschool titel van presentatie Pag. 6 Antwerpen 3
Geneeskunde: neurostimulatie & pijnmedicatie - repetitive transcranial magnetic stimulation - neurochirurgie: chronische motorische cortex stimulatie - balanced serototin and norepinephrine reuptake inhibitor (SNRI) - opioids Artesis Herhaling 22-2-2011 Hogeschool titel van presentatie Pag. 7 Antwerpen Kinesitherapie bij centrale sensitisatie: algemene richtlijnen 1. tijdscontingent i.p.v. pijncontingent werken hoe krijg ik dat verkocht aan mijn patiënten? 2. top-down pijndemping activeren? 3. behandel perifere pijnbronnen Artesis 22-2-2011 Hogeschool Pag. 8 Antwerpen 4
Kinesitherapie bij centrale sensitisatie: algemene richtlijnen 1. tijdscontingent i.p.v. pijncontingent werken hoe krijg ik dat verkocht aan mijn patiënten? 2. top-down pijndemping activeren? 3. behandel perifere pijnbronnen Artesis 22-2-2011 Hogeschool Pag. 9 Antwerpen 22-2-2011 Pag. 10 5
Pag. het pijnprogramma in de hersenen pijn Pag. 6
Pijneducatie: praktische handleiding voor (para)medici C.P. van Wilgen & J. Nijs voorwoord door G.L. Moseley www.bsl.nl 22-2-2011 Pag. 13 Cognitive emotional sensitisation catastrophizing kinesiophobia somatization stress depression Meeus & Nijs. Clinical Rheumatology 2007; Nijs et al. Pain Medicine 2008 22-2-2011 Pag. 14 7
Do pain cognitions influence descending nociceptive processing in fibromyalgia? A randomised controlled trial - verbetering gezondheidstoestand - na 3 maanden activatie pijndemping 22-2-2011 Pag. 15 Doctoraat Jessica Van Oosterwijck Is deze vorm van pijneducatie effectief? - RCT s bij chronische lage rugklachten (Moseley) - RCT chronisch vermoeidheidssyndroom (Meeus et al. 2010) - RCT s fibromyalgie (Van Oosterwijck et al., van Ittersum et al.) - case series chronische whiplash (Van Oosterwijck et al. 2011) Artesis Herhaling 22-2-2011 Hogeschool titel van presentatie Pag. 16 Antwerpen 8
Tijdscontingent werken - activiteitenmanagement - graded activity - oefentherapie Artesis 22-2-2011 Hogeschool Pag. 17 Antwerpen Tijdscontingent werken Opdracht: noteer hoe lang u aan de PC kan werken PC werk: 1) 35 ; 2) 20 ; 3) 40 32 20% = 26 = baseline Pijn na 20 PC werk? Geen beloning Artesis 22-2-2011 Hogeschool Pag. 18 Antwerpen 9
het pijnprogramma in de hersenen pijn 22-2-2011 Pag. 19 het pijnprogramma in de hersenen 22-2-2011 Pag. 20 10
Tijdscontingent werken - activiteitenmanagement - graded activity - oefentherapie Artesis 22-2-2011 Hogeschool Pag. 21 Antwerpen Het doet pijn als ik beweeg of: Door de pijn kan ik niet meer bewegen aanhoudende nociceptie Artesis Herhaling 22-2-2011 Hogeschool titel van presentatie Pag. 22 Antwerpen 11
The Pain Revival Aanhoudende nociceptie somatosensorische veranderingen normaal bewegen onmogelijk 22-2-2011 Pag. 23 Hodges & Tucker. Pain: in press. Ontregeld body schema - motorische controle - stijf gevoel maar ROM = normaal - fantoomzwelling - pijn tijdens bewegingsvoorstellingen - etc. Artesis Herhaling 22-2-2011 Hogeschool titel van presentatie Pag. 24 Antwerpen 12
Oefentherapie i.f.v. centrale sensitisatie - Tijdscontingent werken - Focus op pijnvariatie eerder dan pijnintensiteit - Oefentherapie bron nociceptie inhibitie - Training motorische controle tijdens activatie pijndemping? 22-2-2011 Pag. 25 Nijs et al. Clinical Journal of Pain: in press. Kinesitherapie bij centrale sensitisatie 1. tijdscontingent i.p.v. pijncontingent werken hoe krijg ik dat verkocht aan mijn patiënten? 2. top-down pijndemping activeren? 3. behandel perifere pijnbronnen Artesis 22-2-2011 Hogeschool Pag. 26 Antwerpen 13
Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation Conventional TENS DeSantana et al. 2009, Kalra et al. 2001 22-2-2011 Pag. 27 Kinesitherapie bij centrale sensitisatie 1. tijdscontingent i.p.v. pijncontingent werken 2. top-down pijndemping activeren? TENS stress management manuele therapie 3. behandel perifere pijnbronnen Artesis 22-2-2011 Hogeschool Pag. 28 Antwerpen 14
Cognitive emotional sensitisation catastrophizing kinesiophobia somatization stress depression Meeus & Nijs. Clinical Rheumatology 2007; Nijs et al. Pain Medicine 2008 22-2-2011 Pag. 29 Stress STRESS uitgeputte HPA-as Van Houdenhove & Egle Psychother Psychosom 2004 Herhaling BAMT 28 nov titel 2009 van presentatie 22-2-2011 Pag. 30 15
Stress GABA neurotransmissie Serotonergische activiteit Disinhibitie Hyperalgesie 22-2-2011 Pag. 31 Suarez-Roca et al. Behav Brain Res 2008 Stressmanagement - activiteitenmanagement - cafeïnegebruik reduceren - slaap optimaliseren - uplifts erkennen & stimuleren - assertiviteitstraining: rollenspel T-P - opgekropte boosheid laten uiten 22-2-2011 Pag. 32 16
Kinesitherapie bij centrale sensitisatie 1. tijdscontingent i.p.v. pijncontingent werken 2. top-down pijndemping activeren? TENS stress management manuele therapie 3. behandel perifere pijnbronnen Artesis 22-2-2011 Hogeschool Pag. 33 Antwerpen Perifere pijnbronnen - trigger points: ph, substance P, TNF-α, IL-1β (Shah et al. 2005) - M. trapezius chronische whiplash: serotonin, IL-6 ~ pain intensity (Gerdle et al. 2008) - onderhouden centrale sensitisatie Artesis Herhaling 22-2-2011 Hogeschool titel van presentatie Pag. 34 Antwerpen 17
Manuele therapie ter desensitisatie van het CZS? Reductie hyperalgesie Skyba Herhaling BAMT et 28 nov titel al. 2009 van 2003; presentatie Sluka et al. 2006 & 22-2-2011 Pag. 35 2001; Moss et al. 2009 Bedenkingen bij desensitiserend effect hands-on manuele therapie - korte-termijn effect (max 45 ) - ook op lange termijn desensitisatie? - of juist bottom-up sensitisatie? Artesis BAMT 28 22-2-2011 Hogeschool nov 2009 Pag. 36 Antwerpen 18
Take home messages 1. tijdscontingent werk + investeer in educatie om dat verkocht te krijgen 2. behandel cognitief-emotionele sensitisatie 3. behandel perifere pijnbronnen 4. kinesitherapie = behandeling van centrale sensitisatie? = behandeling rekening houdend met centrale sensitisatie Artesis Herhaling 22-2-2011 Hogeschool titel van presentatie Pag. 37 Antwerpen Vragen? Jo.Nijs@vub.ac.be www.chropiver.be CHROnischePIjn & VERmoeidheid 22-2-2011 Pag. 38 19