I...,...*...,,,.
Wijzer in Beleid Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directie Personeelszaken April 1996
1... In houdsopgave 1. Inleiding 2. Leergang Beleidskunde I 3. Leergang Beleid als Professie 4. Sturen van Beleidsprocessen vanuit de Rijksoverheid (LBII) 5. Leergang Beleidskunde II (ROI) 6. Leergang Beleid in Verandering 7. Leergang Bestuurlijk Management 8. Colofon pagina 2 3 5 7 9 11 13 15
Brochure over opleidingen beleidskunde 2... Beleidsmedewerkers vervullen een cruciale rol in de uitoefening van de taken van de overheid. Het begrip beleidsmedewerker is niet eenduidig. Onder de term beleidsmedewerker gaat een verzameling van uiteenlopende functies schuil. Gemeenschappelijk in die functies is dat beleidsmedewerkers werken aan de ontwikkeling en implementatie van beleidsprodukten van een afdeling of beleidsdirectie. Qua oriëntatie wort onderscheid gemaakt tussen generalistische en specialistische beleidsmedewerkers. De aandacht voor de positie en de taken van beleidsmedewerkers neemt toe. Dit vindt bijvoorbeeld een vertaling in het denken over profielen en loopbaan perspectieven voor beleidsmedewerkers. Ook is een groei te constateren van het aantal opleidingen op het gebied van beleidskunde, zowel algemene opleidingen beleidskunde als opleidingen die zich richten op één thema uit de beieidskunde. Deze brochure bevat een overzicht van de meest gangbare opleidingen beieidskunde waar beleidsmedewerkers van Verkeer en Waterstaat aan deelnemen. In de brochure zijn algemene opleidingen beleidskunde opgenomen. In de regel zijn dit leergangen die meerdere blokken duren en waarin verschillende facetten van beleidswerk worden behandeld. Daarnaast zijn er veel korte opleidingen toegespitst op één facet uit de beleidskunde. Deze zijn niet opgenomen. De brochure is bestemd voor managers, verwijzers en anderen, die beleidsmedewerkers adviseren over te volgen opleidingen. Uitgangspunt bij het samenstellen van de brochure is geweest: het verschaffen van toegankelijke en bruikbare informatie. Per opleiding is vermeld: - naam opleidingsinstituut - doelgroepprofiel - groepssamenstelling - kader - insteek - werkvormen - seminars - leereffecten - tijdsinvestering - kosten - aanmeld ingsprocedu re. De informatie is bijgewerkt tot najaar 1995. Hebt u specifieke vragen over één van deze opleidingen of over het opzetten van een loopbaantraject voor beleidsmedewerkers, dan kunt u contact opnemen met Cerri Blekkink of Anne-Marie Klavers van de Directie Personeelszaken (Sector Managementontwikkeling), telefoon 070-351 6754. Ook reacties op deze brochure zijn welkom. Overname van gegevens uit deze brochure is toegestaan na toestemming van de samenstellers.
Leergang Beleidskunde I 3... Uitvoering: ROI, Opleidingsinstituut voor de Rijksoverheid Raamweg 9-1 1 Den Haag tel: 070-376361 4 Doelgroepprofiel: beleidsmedewerkers in de schalen 1 O of 11 met circa één à twee jaar ervaring als beleidsmedewerker. Croepssamenstelling: de groep bedraagt maximaal 18 deelnemers voornamelijk uit de Rijksoverheid. Kader: de leergang kan gezien worden als basisopleiding voor beginnende beleidsfunctionarissen. Er wordt aandacht besteed aan: * conceptuele vaardigheden (methodisch analyseren en ontwerpen van beleid) * relevante sociale vaardigheden als onderhandelen en presenteren * reflectie op eigen inzichten en optreden in relatie tot de omgeving. Insteek de eigen praktijk van de deelnemers is het uitgangspunt voor ontwikkeling en verbreding. Feedback op het persoonlijk functioneren is een integraal onderdeel van de cursus. Werkvormen: casuïstiek van deelnemers, praktijkopdrachten en simulatievormen zijn dominant, aangevuld met inleidingen door deskundigen. Seminars: de 4 seminars behandelen de volgende hoofdthema s: 1. basisbegrippen van beleid 2. systematische beleidsvorming 3. uitvoeringsgeschikt maken van beleid 4. persoonlijke effectiviteit: eigen houding en effect daarvan op het beleidsproces. Leereffecten: - meer inzicht in de verschillende stadia van het beleidsproces en de beleidsinstrumenten die er zijn - inzicht in eigen routines en mogelijkheden om de persoonlijke effectiviteit te vergroten - kennis maken met het reilen en zeilen bij andere departementen en uitbreiding van het netwerk Ti jdsinvestering: de cursus duurt totaal 33 dagdelen verdeeld over vier blokken, met een doorlooptijd van vier maanden. Daarbij komt 1 dagdeel per blok voor h uiswerkopd rach ten.
4... Kosten: f 7.275,- exclusief reis- en verblijfkosten. Aanmeldingsprocedure: via de eigen personeelsdienst.
Leergang Beleid als Professie 5... Uitvoering: Via Consult Zeeforel 2 2318 MP Leiden tel: 071-521 6526 Doelgroepprof iel: medewerkers vanaf schaal I1 met 3 tot 5 jaar ervaring in een beleidsfunctie en thans werkend aan extern gericht beleid. Groepssamenstelling: maximaal 16 deelnemers per leergang, afkomstig van de ministeries van EZ, LNV, OCW, VROM en V&W. Per leergang zijn er 4 plaatsen voor medewerkers van Verkeer en Waterstaat. Kader: beleídsprocessen, zowel afionderlijke schakels als samenhang van onderdelen van processen. Beleidsprocessen worden op 2 niveau's behandeld: * macro-niveau: beschrijving van een beleidsproces * micro-niveau: houding en rol van beleidsmedewerkers. In de leergang komen zowel kennis, vaardigheden als manier van optreden aan bod. Insteek in de leergang wordt vooral gewerkt met cases en ervaringen van professionals uit het beleidsveld (d.w.z. in beperkte mate met beleidsvraagstukken van de deelnemers). In de seminars is feedback op het persoonlijk functioneren geen expliciet leermiddel. Feedback op het functioneren in de leergang is onderdeel van het persoonlijk begeleidingstraject. Werkvormen: spel/simulatie-vormen zetten de toon, aangevuld met korte analyses in subgroepen. Seminars: de vier seminars hebben de volgende thema's: 1. Beleid en beleidsprocessen 2. Krachtenvelden, trends en adoren 3. De beleidsprofessional 4. Management van beleidsprocessen. Leereffecten: deelnemers verwerven tijdens de leergang: - een scherpe visie op de eigen rol als beleidsprofessional - inzicht in eigen mogelijkheden en beperkingen in beleidsprocessen - resultaatbew usizij n - kwaliteiten om vaardig en interaktief met doelgroepen voortgang te - boeken in beleídsvorming flexibiliteit in het werken in interdeparementale beleidsprocessen
6... - concepten van procesmatig den ken - mogelijkheden tot het exploreren van het beleidswerk op andere - departementen nieuwe methoden en technieken in beleidswerk. Tijdsinvestering: de leergang omvat vier seminars, aangevuld met een persoonlijk leertraject en huiswerkgroepen. De leergang duurt circa 16 dagen, t.w. intake met voorbereiding: 1/2 dag, 4 seminars van 3 dagen (met avondprogramma), huiswerkgroepen: 3 dagen en persoonlijk traject: 1 dag. De doorlooptijd is vier à vijf maanden. Kosten: per deelnemer f 7.350,OO (exclusief reis- en verblijfkosten). De kosten voor deelname en het verblijf in een conferentie-oord komen voor rekening van de Directie Personeelszaken. Aanmeldingsprocedure: met aanmeldingsformulier. Dit formulier is verkrijgbaar bij de eigen personeelsdienst. De personeelsdienst stuurt het formulier naar de Sector Managementontwikkeling van de Directie Personeelszaken. Voorafgaand aan de definitieve aanmelding vindt een intake-gesprek plaats met de staf van de leergang.
Sturen van beleidsprocessen vanuit de rijksoverheid (LBII)... 7 Uitvoering: Stichting Publiek Domein Boven Clarenburg 135 Utrecht tel: 030-23221 16 Doelgroepprof iel: senior beleidsfunctonarissen in schaal (12)13 tot 15 met tenminste 5 jaar ervaring. Hiërarchisch of functioneel leidinggevend aan andere beleidsmedewerkers. Leeftijdsindicatie: 30 tot 40 jaar. Groepssamenstelling: maximaal 20 deelnemers die werken bij verschillende ministeries. Per uitvoering doen gemiddeld drie medewerkers van Verkeer en Waterstaat mee. Kader: de cursus is gericht op het aanscherpen van het vakmanschap bij het sturen van beleidsprocessen. Dit wordt benaderd vanuit vier invalshoeken: de persoon van beleidsmedewerker (sterke en minder sterke kanten, inlevingsvermogen, persoonlijk optreden) de eigen organisatie (structuur en cultuur) de actoren op het speelveld (krachtenveldanalyses, veelzijdigheid van interpretaties) de omgeving (ontwikkelingen in de samenleving en de overheid en de eigen visie daarop). insteek: naast conceptuele ontwikkeling is feedback op de effectiviteit van het persoonlijk functioneren een integraal onderdeel van de cursus. Het eigen werk is daarbij aangrijpingspunt. Er wordt gewerkt in geleide consultatiegroepen. Werkvormen: naast dialoog en discussie met deskundigen veel praktijkcases, simulaties en creatieve spelvormen. Seminars: de cursus is opgebouwd uit de volgende seminars: 1. de lerende organisatie 2. context en ik 3. beleidsanaiyse en veranderende visies 4. zefmanagement 5. externe oriëntatie 6. politiek en ambtelijk krachtenveld 7. internationale oriëntatie 8. quo vadis.
8... Leereffecten: - inzicht in de meest saillante maatschappelijke ontwikkelingen - vergroten van strategisch handelingsrepertoire; - inzicht in eigen functioneren en verbeteren daarvan. (Genoemd worden effecten als weerbaarder, zelfverzekerder en initiatiefrijker.) Tijdsinvestering: er zijn acht cursusblokken. inclusief de introductie en het consultatietraject wordt 27 dagdelen aan tijd gevraagd verdeeld over 14 maanden. Kosten: de kosten bedragen f 24.500,- (exclusief reis- en verblijfkosten) en komen voor rekening van de Directie Personeelszaken. Aanrneldingsprocedure: na mondelinge aanmelding bij de eigen personeelsafdeling is er een intakegesprek met een DPZ-adviseur die beslist over de definitieve aanmelding. Bij overtekening besluit het management over deelname.
Leergang Beleidskunde II 9 U iivoenng: Rol, Opleidingsinstituut voor de Rijksoverheid Raamweg 9-1 1 Den Haag tel: 070-376361 4 Doelgroepprofiel: senior beleidsfunctionarissen vanaf schaal 12 tot 15 met tenminste vijf jaar ervaring en die functioneren in interdepartementale beleidsprocessen. Groepssamenstelling: de groepsgrootte is maximaal 18 deelnemers voornamelijk afkomstig uit verschillende depahementen. Kader: deelnemers worden vooral aangesproken in hun rol van beleidsfunctionaris met een bepaalde missie, en minder als persoon achter de professional. Rode draad is steeds: in welk politiek bestuurlijk krachtenveld opereer je, wat zijn de belangen van de afionderlijke actoren en welke strategieën kun je hanteren om je eigen missie zo goed mogelijk te volbrengen. Insteek: een eigen inhoudelijk werkstuk staat centraal en vormt de rode draad van de cursus. Het accent ligt op conceptuele vaardigheden. Communicatieve vaardigheden of ontwikkeling van de persoonlijke effectiviteit worden niet belicht. Werkvorm en : veel korte inleidingen door deskundigen gevolgd door discussie en casestudies, een simulatie waarbij beleidsvaardigheden aan bod komen en excursies (o.a. naar Brussel). Seminars: De seminars zijn themagewijs opgebouwd en hebben de volgende inhoud: - netwerken in het openbaar bestuur - analyse van beleidsprocessen - europese-, interdepartementale - en interbestuurlijke ontwikkelingen. Leereffecten: - aanscherpen van visie op actuele bestuurlijke vraagstukken in relatie tot eigen beleidsterrein - versterken van het strategisch inzicht en handelingsrepertoire; - vergroten van netwerk. Tijdsinvestering: de leergang telt qua uitvoering 52 dagdelen, verdeeld over vier blokken, aangevuld met themadagen. Daarnaast moet gemiddeld een dagdeel per module gereserveerd worden voor het maken van een werkstuk en het lezen van syllabi.
10... Kosten: f 14.375,- exclusief reis- en verblijfkosten. Aanmeldingsprocedure: via de eigen personeelsdienst.
Leergang Beleid in Verandering 11... Uitvoering: Via Consult Zeeforel 2 2318 MP Leiden tel: 071-5216526 Doelgroepprofiel: - beleidsmedewerkers met een ruime ervaring in beleid en/of uitvoering (minimaal 5 jaar) - niveau: schaal 11, 12 en hoger (bovengrens is schaal 14) - bereidheid om aan eigen casuïstiek te werken. Croepssamenstelling: de groep bestaat uit beleidsmedewerkers afkomstig van diverse ministeries. Kader: beleid in relatie tot de eigen organisatie, alle aspecten van een beleidsproces, vanaf eerste analyse tot en met beleidseffectmeting, c.q. onderzoek door Rekenkamer. Beleid en de eigen organisatie worden als complementair beschouwd. Insteek werken aan eigen beleidsvraagstukken. Onderlinge consultatie (werksituatie staat centraal, deelnemers fungeren als raadgever voor degene die een situatie inbrengt). Feedback tussen deelnemers en staf en van deelnemers onderling op het functioneren in de leergang is integraal onderdeel van de leergang. Werkvormen: - interactie van werken in geleide subgroepen en plenair. Accent op dialoog, discussie en debat, minder op spel en simulatie. - persoonlijke presentatie van eigen beleidsterreinen. Seminars: na een startbijeenkomst zijn er vier seminars met ais thema: 1. krachtenveld en kwaliteit 2. strategische verkenning 3. feitelijke beïnvloeding 4. beleid en uitvoering. Leereffecten: - - deelnemers fungeren als beleidsadviseurs voor elkaar directe toepassing beleidstheorie op eigen situatie, theorie wordt gebracht door docenten - leren hanteren van spanningsveld tussen beleid en eigen organisatie - leren van nut en toepassing van beleidsevaluatie - toepassen van uitvoeringstoetsen - feedback in beleidsvorming leren ontdekken en benutten.
12...*... Tijdsinvestering: de leergang bestaat uit een startbijeenkomst, gevolgd door vier seminars. De leergang omvat 11 dagen, t.w. deelname aan startbijeenkomst 1 dag, seminar 2 tot en met 4 elk 2 dagen met avondprogramma. De doorlooptijd is vier maanden. Kosten: per deelnemer f 6.990,-- (exclusief de kosten van het conferentieoord). De kosten voor deelname en het verblijf in een conferentie-oord komen voor rekening van de Directie Personeelszaken. Aanmeldingsprocedure: met aanmeldingsformulier. Dit formulier is verkrijgbaar bij de eigen personeelsdienst. De personeelsdienst stuurt het ingevulde formulier naar de Sector Managementontwikkeling van de Directie Personeelszaken.
Leergang Bestuurlijk Management 13... Uitvoering: ROI, Opleidingsinstituut voor de Rijksoverheid, Raamweg 9-1 1, Den Haag tel: 070-3763614 Doelgroepprofiel: beleidsmanagers vanaf schaal 15 (bv. hoofdafdelingshoofden van beleidsdirectoraten, directeuren van (kleinere) decentrale beleidssectoren, evt. zware projectleiders, etc). Croepssamenstel I i ng: de groepsgrootte is maximaal 18 mensen uit rijks-. provinciale- en locale overheid. Gemiddeld nemen vijf medewerkers van Verkeer en Waterstaat deel. Kader: de cursus gaat over openbaar bestuur in Nederland. Centraal staan de bestuurlijke instrumenten waar de overheidsmanager over kan beschikken. Het ontwikkelen en aanscherpen van visie en het vertalen van maatschappelijke ontwikkelingen naar de eigen organisatie zijn twee elementen die steeds de aandacht krijgen. Insteek het actualiseren van kennis, het bevorderen van nieuwe inzichten en het integreren hiervan in de eigen organisatie. Werkvormen: theoretische inleidingen door vaste kerndocenten. Veel gastcolleges en discussies met deskundigen, ook uit andere Europese overheden. Daarbij worden praktijkcases behandeld waarbij intervisie een belangrijk leermiddel is. Seminars: de seminars zijn opgebouwd rond de volgende thema's: inzicht in verschillende denkkaders van verschillende diciplines uitvoering, frontlijnkennis van openbaarbestuur bestuursinctrumenten beleidsvorming europees bestuur, vooral het Brusselse bestuurlijke proces behoorlijk bestuur, oriëntatie van de ambtenaar op de samenleving. Leereffeden: begrip voor achterliggende belangen van actoren in de politiek en ambtelijke top wordt door deelnemers als belangrijk resultaat genoemd. Daarnaast wordt de visie aangescherpt op een breed terrein van vraagstukken van openbaar bestuur. Ook ontstaat meer zicht op eigen routines en door feedback verbetering en uitbreiding van handelingsrepertoi re.
14... Tijdsinvestering: een voorbereidingsmiddag en 52 cursusdagdelen verdeeld over zes modules van drie dagen binnen een doorlooptijd van zes maanden. Vooraf en tussendoor wordt enkele uren per module tijd gevraagd voor case-studie. Kosten: de kosten bedragen f 26.1 50,-- inclusief verblijfkosten en komen voor rekening van de Direktie Personeelszaken. Aanrneldingsprocedure: op basis van voordracht door de directieraad van de dienst.
Colofon 15...*... Uitgave Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directie PersoneelstakenlSector Managernentontwikkeling (Vorming en Opleiding) Eindredactie Gerri Blekkink en Anne-Marie Klavers Druk Reprografie Plesrnanweg