6 14 18 20 Inhoudsopgave 3. Toekomst als totaalleverancier of als specialist? 5. Project services, investeren in projectbeheersing 6. Virtueel Bouwen bij Strukton: Niet meer weg te denken 8. Business scans: Met vreemde ogen en frisse blik 9. Virtueel Bouwen: Van potentie naar resultaat! 12. Wilt u ook direct aan de slag met Virtueel Bouwen? 13. Operationeel excelleren stuwt voort 16. Virtueel Bouwen schept nu al nieuwe business 18. Met BIM wordt bouwen leuker 20. Samen voordenken in plaats van nadenken 22. Installateurs leggen de lat hoog
Nieuwsbrief januari 2010 Voorwoord Jan Straatman Toekomst als totaalleverancier of als specialist? Antwoord op een veranderende markt Volgens vooraanstaande economen is de crisis al weer over haar dieptepunt heen. Toch bepaalt zij op de korte termijn de agenda van de meeste ondernemers in de bouw; opdrachten binnen halen, mensen aan het werk houden en snijden in de kosten is het adagium om te overleven. Voor de langere termijn vraagt menig ondernemer zich af waar zijn kansen liggen en met welke vernieuwende producten en diensten hij zijn klanten kan bedienen. Want crisis of geen crisis de markt verandert in een rap tempo. Voor het bepalen van de strategie is een aantal ontwikkelingen van belang, zoals opdrachtgevers die ontzorgd willen worden, hun behoefte aan duurzame oplossingen en de levering van producten en diensten in een gestroomlijnd proces. Ondernemers zullen moeten kiezen of zij zich willen onderscheiden door het versterken van hun partnerschap met klanten, hen te ontzorgen en hen duurzame totaaloplossingen aan te bieden of dat zij willen excelleren in hun specialisme door hoogwaardige, betrouwbare producten tegen een scherpe prijs te leveren. Aanbieders van totaaloplossingen en specialisten zullen in de praktijk vaak samenwerken. Deze samenwerking is pas efficiënt als de procesbeheersing op orde is en de informatievoorziening adequaat is. Om ondernemers te informeren over wat er mogelijk is en wat daar bij komt kijken, heeft Balance & Result Organisatie Adviseurs deze nieuwsbrief in het teken gesteld van Virtueel Bouwen en operationele excellentie. Opdrachtgevers vragen totaaloplossingen Bouwbedrijven die hun opdrachtgevers willen ontzorgen, bewegen zich naar voren en naar achteren in de keten. Zij breiden hun traditionele uitvoerende rol naar voren uit richting ontwikkeling en ontwerp en naar achteren richting beheer, onderhoud en exploitatie. Deze bedrijven schuiven in een eerder stadium van het bouwproces aan tafel bij de opdrachtgever en nemen de ontwerpverantwoordelijkheid geheel of gedeeltelijk voor hun rekening. Soms blijven ze betrokken tijdens de gebruiksfase en nemen ook verantwoordelijkheid voor de exploitatie. Hun kernkwaliteit is het besturen van dit gehele proces. Strukton en Ballast Nieuws & Resultaten 3
Nedam zijn bijvoorbeeld bedrijven die zich ontwikkelen tot full service organisaties (zie verderop in deze nieuwsbrief). Voor de betrokken bedrijven heeft dit grote consequenties. Vanuit hun traditionele rol zijn ze bedreven in het calculeren van de aanneemsom op basis van bestek en tekeningen en vervolgens in het produceren van dit bouwwerk. Bij voor- en achterwaartse integratie verandert hun rol en moeten zij beschikken over andere kennis, houding en vaardigheden: Rol: een bouwer die als integrator ook het ontwerp of de exploitatie van het bouwwerk voor zijn rekening neemt, krijgt te maken met een grotere verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid. Kennis: er is kennis nodig van het ontwikkelen, het ontwerpen of exploiteren van gebouwen of infrastructuur, naast traditionele uitvoeringskennis. Als integrator is kennis van de behoeften van klanten en markten belangrijker dan technische expertise. Vaardigheden: partijen moeten in andere verhoudingen in de bouwprocesketen kunnen samenwerken met opdrachtgevers, toeleveranciers en gespecialiseerde aannemers (en eventueel banken of facilitair dienstverleners). Houding: de klantrelatie verandert enorm. Traditioneel haalt een aannemer bestek en tekeningen op en calculeert de laagste prijs. Een full service bedrijf bouwt zorgvuldig een relatie op met de klant en ontwikkelt en ontwerpt het bouwwerk in onderlinge samenwerking. Excelleren als specialist De grote bouwers kopen nu al de helft tot drie kwart in bij toeleveranciers en specialisten. Als zij zich ontwikkelen tot totaalleverancier, dan zal het aandeel inkoop verder groeien. Dit betekent dat er een markt ontstaat voor bedrijven die excelleren in hun specialisme, die de beste know how in huis hebben op hun vakgebied. Samenwerking is pas efficiënt als de procesbeheersing op orde is Deze specialisten streven er naar om het productieproces steeds verder te perfectioneren. Bijvoorbeeld door het standaardiseren van hun processen of producten. Ze zijn daarmee een gewilde partner voor de totaalleveranciers omdat ze het uitvoeringsproces tot in de kleinste details beheersen. De totaalleverancier kan daardoor rekenen op kwaliteit, ook op lange termijn, en weet dat hij het beste product krijgt voor de beste prijs. Topdak (zie verderop in deze nieuwsbrief) is hier een praktijkvoorbeeld van. Zowel de grotere bedrijven als het MKB krijgen te maken met deze veranderingen. Vooral grotere bedrijven zullen zich toeleggen op het versterken van hun partnerschap met klanten en leverancier van totaaloplossingen. Hun kerntaken spitsen zich dan toe op procesmanagement en integratie. Zij zullen dan vaak een groot deel van de traditionele uitvoerende taken inkopen bij gespecialiseerde bedrijven. Hier liggen de kansen voor het MKB dat door deze full service bedrijven als specialist kan worden gecontracteerd. 4 Nieuws & Resultaten
Procesbeheersing en informatiemanagement In het samenspel van hoofdaannemers (totaalleverancier, project- of procesmanager) en specialisten (producent) kunnen de verwachtingen alleen worden waar gemaakt als de verschillende Full service bedrijf bouwt zorgvuldig relatie op met klant partijen hun processen beheersen. Het gaat daarbij zowel om hun interne processen, als de interfaces tussen de verschillende ketenpartijen. Cruciaal zijn adequate informatiestromen; eenduidige en volledige informatie, die op het juiste moment voor iedereen beschikbaar is. Moderne informatiesystemen zoals BIM (Bouwwerk Informatie Modellen) en Virtueel Bouwen zijn daarbij onmisbaar. Bouwend Nederland heeft de toepassing van BIM tot een speerpunt van haar beleid gemaakt (zie verderop het Programma Virtueel Bouwen). De combinatie van ketensamenwerking, procesbeheersing en moderne informatiesystemen (Virtueel Bouwen, BIM) biedt ondernemers de kans om een sprong te maken als het gaat om kwaliteit, efficiencyverbetering en positie in de markt. Project services, investeren in projectbeheersing Projectmanagers in bouw en infra zien zich gesteld voor steeds complexere projecten. In korte tijd moet een team gesmeed worden, dat slagvaardig van start gaat. In de eerste 15% van het project wordt immers feitelijk de basis gelegd voor het succes van het project. Inmiddels worden er praktische diensten aangeboden om de projectmanager te ondersteunen, de zogeheten projectservices: Project informatiemanagement Document(versie)beheer en distributie van projectdocumenten middels een portal. Inrichting en integratie van systemen voor aansturing en bewaking van primaire processen. Toepassing van Virtueel Bouwen met behulp van een bouwinformatie model (BIM) Project start-ups. Projectmanagement, inrichting en toepassen van project-controls. Overige management services, zoals: Risicomanagement Opstart service system engineering Kwaliteitsmanagement, documentatie van de processen, rollen en informatiebehoefte. Audits, project en/of proces evaluaties Projectervaringen overdraagbaar vastleggen Coaching Wilt u meer weten, neem dan contact op met Willem Pel (w.pel@balance-result.nl) of Harry op t Ende (h.optende@pro6managers.nl). Nieuws & Resultaten 5
Virtueel Bouwen bij Strukton: Niet meer weg te denken Hans Moll is directeur van Strukton Engineering en houdt zich onder andere bezig met de ontwikkeling van Virtueel Bouwen binnen die organisatie. Het bedrijf heeft inmiddels jarenlange praktische ervaring opgedaan met 3D modelleren en Virtueel Bouwen. Strukton is als groot bouwbedrijf betrokken bij projecten waarbij de bouwopgave vaak complex is. Strukton ontwikkelt zich steeds meer tot een full service provider: het bedrijf levert niet alleen bouwwerken, maar ontwerpt, bouwt en onderhoudt volledig functionerende oplossingen die passen bij een specifieke bouwopgave. De opdrachtgever stelt een woud aan eisen die vervolgens vastgelegd worden in dikke contracten en de opdrachtnemer is verantwoordelijk om er voor te zorgen dat het werk voldoet aan deze eisen. Het bouwbedrijf voert het werk uit in samenwerking met tientallen partners, verdeeld over de verschillende delen van het proces van planvoorbereiding, engineering, uitvoering, oplevering tot beheer. De uitdaging is onder deze omstandigheden te komen tot een bouwwerk dat zowel mooi als maakbaar, zowel functioneel als technisch haalbaar en ook nog eens efficiënt uitvoerbaar is. Om hierin succesvol te kunnen zijn moet je als opdrachtnemer het proces integraal kunnen beheersen. Op dit slagveld is gestandaardiseerde gegevensuitwisseling middels BIM een belangrijk wapen. Virtueel Bouwen is bij Strukton dan ook niet meer uit het proces weg te denken. Moll: De toegevoegde waarde van Virtueel Bouwen is het hoogst als we als bouwbedrijf de regie over het hele proces hebben. In sommige projecten zie je dat het ontwerp een black-box is voor de aannemer. Architecten en constructeurs realiseren zich soms niet dat een kleine aanpassing in het ontwerp radicale gevolgen Virtueel Bouwen is essentieel voor onze regierol kan hebben voor de maakbaarheid en uitvoering. In een 3D tekenpakket kun je bijvoorbeeld een kolom met één muisbeweging een paar pixels opschuiven, maar de kans bestaat dat daardoor de hele fundering gewijzigd moet worden. Wanneer we als bouwbedrijf de regie hebben, kunnen we randvoorwaarden bepalen waaraan partijen met wie we samenwerken zich moeten houden. 6 Nieuws & Resultaten
aangeven wanneer we bepaalde onderdelen van Virtueel Bouwen gaan oppakken. Hans Moll verwacht voor de toekomst nog veel meer toegevoegde waarde van Virtueel Bouwen. Virtueel Bouwen kan een middel zijn om bouwen te zien als een geïndustrialiseerd proces voor het realiseren van hoogwaardige technologische producten. Dat zou tevens een geweldige boost betekenen voor het imago de bouwsector en een kans om de bouw boeiend te maken voor de volgende generatie bouwers. Het bouwbedrijf als spil in een integraal bouwproces heeft de mogelijkheden en middelen om alle informatie op elkaar af te stemmen. Verschillende onderdelen van het ontwerp kunnen in een vroeg stadium worden samengevoegd en gecontroleerd op knelpunten, de zogenaamde clashes. Ook kan de planning in een 3D-model gezet worden om zo logistieke verstoringen tijdens de bouw te voorkomen. Strukton heeft inmiddels ervaren dat het afstemmen van samenwerking met BIM belangrijker is dan de software en de hardware. Moll: We leggen werkwijze en procesafspraken vast in protocollen, zowel intern als voor samenwerking met ketenpartners. Voor Strukton is het belangrijk dat het niveau van Virtueel Bouwen bij ketenpartners op peil is. Moll: We behoren tot de koplopers op het gebied van Virtueel Bouwen. Voor ons wordt het steeds belangrijker dat het peloton gaat aansluiten. Natuurlijk zijn er verschillen met een bedrijf als Strukton, maar er zijn voor kleinere bedrijven genoeg interessante voordelen te noemen. Er kan heel veel dubbel werk worden voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan het koppelen van de calculatie aan een BIM. Hoeveelheden hoeven niet telkens opnieuw bepaald te worden. Moll: Maar je moet niet alles ineens willen, dat hebben we ook bij Strukton ervaren. Wij hebben een roadmap opgesteld waarmee we De vijf BIM-stappen van Strukton 2005 Beslissing om van 2D naar 3D over te schakelen. Aanstelling van 3D-implementator. 2006 Besluit om Bouwwerk Informatie Model centraal te stellen; 3D-modelleren is speerpunt; roadmap voor implementatie; eerste pilot uitgevoerd en twee tekenaars in opleiding. 2007 Eerste echte 3D-visualisaties, eerste 4D-pilot (tijd), vijf tekenaars in opleiding. 2008 4D ingezet voor tenders en uitvoering; koppeling 3D en kosten; intensivering samenwerking met werkmaatschappijen; idem met softwareontwikkelaars; 10 tekenaars in opleiding. 2009 Verdergaande samenwerking en integratie met werkmaatschappijen en ketenpartners; idem met softwareontwikkelaars; selecteren ketenpartners op basis van BIM-competenties. Nieuws & Resultaten 7
Business scans: Met vreemde ogen en frisse blik Voor een goede relatie heeft Balance & Result eind 2009 een business scan uitgevoerd, met de methodiek systems engineering als referentiekader. Deze onderneming had de behoefte om de eigen processen door vreemde ogen te laten toetsen. De audit is integraal uitgevoerd vanuit de expertisevelden van Balance & Result, namelijk: - Markt en strategie - Proces en organisatie - Informatiemanagement In overleg met de onderneming is gekozen voor een pressure cooker aanpak; na een gedegen voorbereiding kan daarmee snel resultaat worden bereikt. Het consultantteam van Balance & Result kreeg van de onderneming twee centrale vragen voorgelegd: - Doen we de goede dingen? (validatie) - Doen we de dingen goed? (verificatie) Vier deelgebieden zijn nader onderzocht: - De vaststelling van de klantwensen en -eisen met de potentiële opdrachtgevers. - De vertaling van de klantwensen en -eisen naar een functionele specificatie. - De vertaling van de functionele specificatie naar een productspecificatie. - Het realisatieproces van het product en de interactie met het ontwerpproces. De bevindingen zijn uitgewerkt in IST en SOLL ((huidige situatie, respectievelijk toekomstige, gewenste situatie). Deze zijn aan het management gerapporteerd en met hen besproken. Op diverse vlakken bleek de organisatie onbewust bekwaam. Waar sprake was van onbewust onbekwaam, is dit nu bewust onbekwaam; de onderneming beschikt door de business scan over praktische handvatten voor het structureel verbeteren van de doorvertaling van klanteisen naar standaardproducten. Er zijn diverse methodieken beschikbaar voor dit type business scans voor de bouwsector. Wilt u meer weten, neem dan contact op met Willem Pel (w.pel@balance-result.nl) 8 Nieuws & Resultaten
Virtueel Bouwen: Van potentie naar resultaat! Bij een bouwproject zijn veel partijen betrokken. Traditioneel is het hele bouwproces, van initiatief tot sloop, erg gefragmenteerd. Iedere partij doet zijn eigen ding. Dat geldt niet alleen voor de uitvoering van het werk zelf, maar ook voor het vergaren en opslaan van informatie. Virtueel Bouwen helpt partijen om de onderlinge samenwerking te verbeteren. Een van de uitgangspunten is daarbij dat alle informatie over het bouwproject op één centrale plek wordt opgeslagen. Zo n centrale plek kan een 3D- model van het bouwwerk zijn. We spreken dan van een Bouwwerk informatiemodel, oftewel: BIM. De toepassingen van Virtueel Bouwen over de levenscyclus van bouwwerken Nieuws & Resultaten 9
Wat is Virtueel Bouwen? Virtueel Bouwen is het ontwikkelen, ontwerpen, bouwen en exploiteren waarbij de betrokken partijen gebruik maken van een centraal bouwwerk informatiemodel (BIM). Zij leggen in het BIM informatie en afspraken vast over het bouwobject en -proces over de gehele levenscyclus. Zij gebruiken deze informatie als enkelvoudige bron voor het ondersteunen van alle samenwerkende partijen in het primaire bouwproces. in een vroeg stadium het ontwerp te controleren op wettelijke kaders, zoals het bouwbesluit en brandveiligheid. Om deze voordelen van Virtueel Bouwen te kunnen verzilveren moeten mensen, organisatie en techniek zo goed mogelijk op elkaar worden afgestemd. Dit betekent dat er afspraken en procedures moeten worden opgesteld voor de manier waarop het BIM in het bouwproces wordt gebruikt. Bijvoorbeeld over wie voor een bepaald onderdeel van het BIM verantwoordelijk is, de eisen waaraan uit te wisselen informatie moet voldoen en hoe rollen en rechten voor het BIM zijn ingericht. Virtueel Bouwen en BIM zijn niet nieuw, er wordt al jaren over gesproken. De BIM-software en -hardware die vandaag de dag beschikbaar zijn, bieden veel potentie voor het verbeteren en innoveren van de samenwerking tussen de partijen in het primaire bouwproces. Er verschijnen regelmatig veelbelovende resultaten van bedrijven die (onderdelen van) BIM inzetten in de praktijk. Er is echter nog geen sprake van een grootschalige en brede doorbraak van Virtueel Bouwen in de Nederlandse bouwpraktijk. BIM en Virtueel Bouwen worden nog te vaak beschouwd als technische wondermiddelen die, zodra ze op de PC s geïnstalleerd zijn, vanzelf hun vruchten afwerpen. Maar het gaat niet alleen om het aanschaffen van een goed softwarepakket. Virtueel Bouwen is een manier om zo efficiënt mogelijk informatie uit te wisselen in een geïntegreerd bouwproces. Dit biedt bijvoorbeeld mogelijkheden om consistentie van verschillende onderdelen van het ontwerp te controleren (clash control). Of om Hoe richten we onze BIM spelregels in? Verkenning Virtueel Bouwen In opdracht van Bouwend Nederland heeft Balance & Result in samenwerking met enkele bouwbedrijven een verkenning Virtueel Bouwen uitgevoerd. Het doel van deze verkenning was om het management van MKB-bedrijven praktische tips te geven over de stappen die zij kunnen zetten om Virtueel Bouwen toe te passen. Er is hierbij aandacht besteed aan de toepassingen van Virtueel Bouwen die vandaag al beschikbaar zijn. Daarnaast is instrumentarium ontwikkeld dat bedrijven kunnen gebruiken bij het vinden van afstemming tussen mensen, organisatie en techniek. Het resultaat van de verkenning is te vinden op www.bouwendnederland.nl/virtueelbouwen. Een volgende stap die Bouwend Nederland nu gaat zetten is het initiëren van praktijkprojecten waarbij het instrumentarium gebruikt wordt om de potentie van Virtueel Bouwen te benutten en om te zetten in resultaat, oftewel: Virtueel Bouwen: gewoon doen! 10 Nieuws & Resultaten
Vijf voordelen van Virtueel Bouwen Snellere uitwisseling van gegevens, kortere ontwerp- en bouwtijden. Minder ontwerp- en bouwfouten, minder faalkosten door simulatie. Gereedschap voor bouwprocesmanagement en sturen van samenwerkingsprocessen, dus hogere productiviteit. Gereedschap voor integraal bouwen, optimaliseren en integreren van het gebouw- en installatieconcept, toetsen aan bouwregelgeving. Schept de mogelijkheid voor nieuwe producten of diensten en het betreden van nieuwe markten. Wilt u meer weten, neem dan contact op met Willem Pel (w.pel@balance-result.nl) of Jan Straatman (j.straatman@balance-result.nl) Nieuws & Resultaten 11
Wilt u ook direct aan de slag met Virtueel Bouwen? Bouwend Nederland lanceert het programma Virtueel Bouwen We zoeken bedrijven die een flinke sprong willen maken. Als u deel neemt, verwerft u een concurrentiële voorsprong: U past Virtueel Bouwen concreet toe en neemt dit op in uw bedrijfsprocessen. Bijvoorbeeld in een project dat zich goed leent voor Virtueel Bouwen. U kunt kennis delen met collega-bedrijven die aan de slag zijn met Virtueel Bouwen. U krijgt ondersteuning van de experts van het projectteam dat dit programma begeleidt. De publiciteit die aan dit programma wordt gegeven, versterkt uw innovatieve imago. of infra en lid is van Bouwend Nederland. Een belangrijk criterium is dat u de ambitie moet hebben om flink progressie te maken met de toepassing van Virtueel Bouwen. U kiest echter zelf de stap die u wilt maken. Bij het uitwerken van uw plan van aanpak en de uitvoering krijgt u ondersteuning van het projectteam. Wilt u meer weten, neem dan contact op met Willem Pel (w.pel@balance-result.nl) of Jan Straatman (j.straatman@balance-result.nl) Bouwend Nederland ziet Virtueel Bouwen als een kansrijke innovatie. Virtueel Bouwen maakt grote efficiencyslagen mogelijk door het verbeteren van de communicatie naar de klant en een betere uitwisseling van informatie tussen bouwpartners. Daarom ondernemen Bouwend Nederland en de stichting Research Rationalisatie Bouw actie om de ontwikkeling en toepassing van Virtueel Bouwen in de Nederlandse bouwpraktijk te stimuleren. De beste manier om Virtueel Bouwen verder te brengen is om er gewoon mee aan de slag te gaan. In samenwerking met Balance & Result zullen daarom praktijkprojecten geïnitieerd worden. De bedoeling is dat de bedrijven in deze praktijkprojecten een flinke stap vooruit maken op het gebied van Virtueel Bouwen. U komt voor deelname in aanmerking als u een middelgroot of groot bedrijf bent, dat zich richt op woningbouw, utiliteitsbouw 12 Nieuws & Resultaten
Operationeel excelleren stuwt voort Inspirerende visies op de B&R-themamiddag Operationeel Excelleren is de drager van ketensamenwerking en Virtueel Bouwen. Dat was één van de uitspraken die werd gedaan tijdens de themamiddag van Balance & Result op dinsdag 3 november j.l. Tijdens deze middag werden kennis en ervaring over Virtueel Bouwen met diverse spelers uit de bouwsector gedeeld en werd er nagedacht over de ontwikkelingen in de sector. Koplopers Nadat dagvoorzitter Jan Straatman, directeur van Balance & Result, alle aanwezigen welkom had geheten, vertelde Hans Moll hoe Virtueel Bouwen bij Strukton wordt ingevoerd. Volgens Moll, directeur van Strukton Engineering, is Virtueel Bouwen een handig middel om afspraken te maken. Strukton wordt gezien als één van de koplopers in de sector, maar we hebben er niks aan als de rest niet mee komt!, aldus Moll. Hij wil graag in een vroeg stadium afspraken maken met leveranciers en onderaannemers in plaats van het werk over de schutting gooien en overweegt in de nabije toekomst ook partners te selecteren op BIM-compententies. Strukton wil als full service provider grip houden op de informatiestromen. Andere partijen houden hun rol, maar Strukton wil graag de regie over het proces. BIM grijpt in op de organisatie Het implementeren van BIM heeft echter gevolgen voor de organisatie van Strukton. BIM grijpt in op de organisatie. Om virtueel te kunnen bouwen, hebben we inmiddels vijftien mensen in dienst genomen. Door de planning te koppelen aan de visualisaties wordt veel inzichtelijk en dat prikkelt om aan het begin van het traject al te kiezen. De implementatie gaat stapje voor stapje. Je kunt niet alles in één keer doen. Zoek naar datgene waar je snel winst kunt maken! Een interessant aanknopingspunt voor de tweede spreker van de middag: Ben van Egmond, directeur van Topdak. Als je een berg beklimt begin je ook aan de basis. Begin daarom met bestaande systemen. Ook Van Egmond is groot voorstander van vroegtijdige samenwerking. Virtueel Bouwen verkleint de kans op fouten en geeft ruimte voor creatieve oplossingen. Virtueel Bouwen kan helpen creatief te construeren, details te optimaliseren en het bouwproces te vereenvoudigen. Door samen te werken in kennis, en feitelijk ketenintegratie toe te passen, kan Virtueel Bouwen er voor zorgen dat elementen goed aansluiten. Het nadeel is wel dat een digitale tekening geen zwaartekracht ondervindt. Je moet dus blijven nadenken. Innoveer in projecten, maar veranker de opgedane kennis in de staande organisatie Legio kansen voor BIM Gelukkig zaten er vele jaren bouwervaring in de zaal. De aanwezigen zien legio kansen voor BIM. De filosofie van cradle-tocradle kan geïntegreerd worden in BIM, BIM kan als contractstuk fungeren en de communicatie met internationale partijen faciliteren. Eén van de aanwezigen drong erop aan vooral gebruik te maken van beschikbare interfaces. Op die manier kunnen de Nieuws & Resultaten 13
Virtueel Bouwen schept nu al nieuwe business Ondernemer Ben van Egmond aan het woord Ben van Egmond, de bevlogen directeur van Topdak bv te Middelharnis, kent de bouw van alle kanten. Dertig jaar geleden was hij nog een kleine startende ondernemer die een bouwbedrijf begon. Vanuit de overtuiging dat kwaliteit en bouwtijd van dakconstructies konden worden verbeterd door industrieel te gaan denken, richtte hij tien jaar geleden Topdak bv op. Topdak kan voor elk moeilijk dak een constructieve oplossing leveren. De fabriek is uitgerust met een geheel geautomatiseerde zaagmachine die rechtstreeks door 2D- en 3D-programmatuur wordt aangestuurd. Met de machinaal voorbewerkte houten onderdelen worden de prefab dakelementen onder geconditioneerde omstandigheden samengesteld in de fabriek. Al vele jaren wordt in de staalbouw getekend met StruCad, het 3D-tekenprogramma dat alle staalprofielen in een constructie kan visualiseren. Van Egmond: Bij mij ontstond het idee dat een staalprofiel in een tekenpakket net zo goed een houten profiel kan zijn. Dit was de basis voor een samenwerking met de softwareleverancier, die StruCad voor Topdak heeft vertaald naar houten liggers. De ontwerpers van Topdak concentreren zich niet alleen op het dakelement, maar nemen ook de elementen mee waar deze op aansluit. Deze vormen de basis binnen de ruwbouw, staal, hout, beton en steen. Het complete casco kan worden gecontroleerd. Van Egmond; Alles werkt puur vanuit de praktijk en het is absoluut niet futuristisch. De bouw verandert de komende 20 jaar sneller dan de afgelopen 200 jaar Totaaloplossingen kunnen bieden Omdat Ben van Egmond vanuit zijn huidige strategie een totaaloplossing wil leveren, werkt hij sinds kort samen met een bouwmaterialenhandel. Binnen deze samenwerking is het pilotproject Totaalbouw gestart. Hierbij wordt al het tekenwerk voor fundering, vloeren, wanden, stalen balken en daken uitgewerkt in een 3D-model. De elementen worden vooraf samengevoegd binnen StruCad staal-hout. Als het model is getekend kan het casco worden gecontroleerd op alle aansluitpunten middels een clashtest. Uit deze test volgt de zekerheid dat alles tot op de millimeter past en dat levert voor het project veel rendement op. Het door Topdak opgebouwde 3D-model is een virtueel model op uitvoerings- 16 Nieuws & Resultaten
Met BIM wordt bouwen leuker Arjen Adriaanse trekt als BIM Programma Manager de ontwikkeling en implementatie van Virtueel Bouwen binnen Ballast Nedam. Met zijn achtergrond is hij daarvoor de aangewezen persoon. Naast jarenlange ervaring als organisatie adviseur op het gebied van veranderprocessen en ICT-implementaties heeft Adriaanse in 2007 een promotieonderzoek aan de Universiteit Twente afgerond. Onderwerp van dit onderzoek was het identificeren van barrières en succesfactoren voor invoering van ICT binnen organisaties en voor samenwerking tussen organisaties. Voor Ballast Nedam is Virtueel Bouwen een belangrijk strategisch speerpunt. Adriaanse: We zien dat onze positie in het bouwproces sterk aan het veranderen is. We zijn steeds meer verantwoordelijk voor het integrale bouwproces van ontwerp via werkvoorbereiding en uitvoering naar beheer en onderhoud. BIM en Virtueel Bouwen vormen voor ons een essentieel informatie- en communicatieplatform om partijen en disciplines in dat hele bouwproces samen te brengen en hun inbreng te integreren. Informatie en communicatie platform Adriaanse laat voorbeelden zien van projecten waarbij Ballast Nedam werkt met een BIM. We doen dat niet om een mooi plaatje te kunnen maken. We voegen steeds meer informatie toe aan het model, zodat we er ook steeds meer mee kunnen doen. Door informatie bij elkaar te brengen van verschillende disciplines en partijen uit alle fases van het bouwproces, ontstaat een eenduidig en centraal informatiemodel. Daardoor kunnen er meer en betere analyses worden uitgevoerd. Zo kunnen aansluitingen worden gecontroleerd op basis van ontwerpinformatie van verschillende disciplines, zoals beton, staal en installaties. De uitvoeringsplanning wordt gevisualiseerd op basis van informatie over bouwtijd en fasering in het BIM. Die planning kan worden geoptimaliseerd op basis van visuele informatie over logistiek en bouwplaatsinrichting. Met een dergelijk BIM platform wordt iedere speler in het bouwproces van begin tot eind op het juiste moment van de juiste informatie voorzien. De kwaliteit van de informatie is groter omdat deze consistent is en in samenhang kan worden gebracht met andere relevante informatie. Met behulp van visualisatie en animatie wordt bij de betrokken partijen het inzicht nog verder vergroot. Er kunnen op deze manier veel faalkosten worden voorkomen. 18 Nieuws & Resultaten
Succesfactoren De belangrijkste vraag is hoe bedrijven Virtueel Bouwen moeten invoeren. Vaak heerst het beeld dat dit betekent dat één of misschien twee nieuwe softwarepakketten geïnstalleerd moeten worden en dat de hele tekenafdeling op cursus moet. Maar door een dergelijke ICT-georiënteerde benadering van Virtueel Bouwen blijven de echte uitdagingen onderbelicht. Die bevinden zich veel meer op het gebied van mens en organisatie. Mensen en organisaties beschikken over hun eigen werkwijzen en werken in verschillende systemen. Bovendien zie je vaak dat belangen van betrokken partijen uiteen lopen en dat het BIM volwassenheidsniveau enorm verschilt. Hoe krijg je deze partijen op één BIM lijn? Adriaanse: Het invoeren van ICT is echt een vak apart. De tijd gaat zitten in het vinden van aansluiting en afstemming tussen ICT technologie, mensen en organisaties. Het moet daarom vooraf helder zijn welke doelstellingen men kiest bij het invoeren van Virtueel Bouwen. Het is dan ook niet aan te raden om zomaar wat met 3D-paketten te gaan experimenteren. Invoeren van Virtueel Bouwen is geen eenmalig project, maar een leerproces Motor voor verandering Onder aan de streep blijft bouwen een risicovolle bezigheid en projecten staan vaak onder tijdsdruk. Als niet duidelijk is hoe Virtueel Bouwen waarde toevoegt of bepaalde project risico s reduceert, is het gevaar groot dat bij betrokkenen het beeld ontstaat dat Virtueel Bouwen erbij komt. De grootste dooddoener voor ieder veranderingsproces. Bij een succesvolle ontwikkeling van Virtueel Bouwen vormen de mensen de motor voor verandering. Adriaanse: Het is belangrijk dat je voortdurend open staat voor nieuwe inzichten die voortkomen uit ervaringen van mensen in projecten. Je moet weten waar iemand van wakker ligt. Van daaruit moet je dan laten zien hoe BIM ondersteuning biedt. Dan gaat het leven. Als je dat goed doet dan groeit de verandering vanzelf verder. Dat merk je als mensen op eigen initiatief bij je aankloppen met nieuwe BIM ideeën. Op deze manier maakt BIM bouwen echt leuker!. Kleine stapjes Een belangrijk advies van Adriaanse voor bedrijven die Virtueel Bouwen willen gaan invoeren is om niet alles ineens te willen. Met relatief beperkte investeringen en het slim kiezen van in te voeren BIM onderdelen, kun je als bouwbedrijf in korte tijd al veel toegevoegde waarde creëren. Met een eenvoudig model kan het inzicht in het bouwwerk en het uitvoeringsproces al flink worden verhoogd. Communicatie tussen betrokken partijen verbetert en fouten kunnen in een vroegtijdig stadium gesignaleerd worden, waardoor minder geïmproviseerd hoeft te worden op de bouwplaats. Invoeren van Virtueel Bouwen is geen eenmalige actie, maar veel eerder een leerproces waarbij steeds meer onderdelen van BIM gebruikt gaan worden. Zo werk je langzaam maar zeker naar het beoogde einddoel toe. Nieuws & Resultaten 19
Installateurs leggen de lat hoog Onlangs nam Aart van Gelder afscheid van Imtech als algemeen directeur Imtech Nederland. Inmiddels vervult hij tijdelijk de functie van algemeen directeur Imtech België. Werken is voor mij als ademen. Toen ik werd gevraagd de directiefunctie waar te nemen, heb ik dat aanvaard, maar ik wilde wel echt participeren. Van Gelder is nog steeds betrokken bij Uneto-VNI, de Bouw Informatie Raad en de B&U-groep van de Regieraad Bouw, maar heeft er ook een nieuwe hobby bij: Green Office 2015 waar Virtueel Bouwen wordt toegepast. Green Office 2015 Van Gelder had weinig behoefte aan een standaard afscheidfeestje van de Nederlandse divisie. Daarom werd ter gelegenheid van zijn afscheid een symposium georganiseerd. Het symposium leidde echter tot een initiatief van twaalf partijen om na te denken over het integraal ontwerpen van een kantoor waarin de mens, samenwerken en ontmoeten centraal staan. Uiteindelijk sloten dertig partijen zich aan bij Green Office 2015, ontstond er een andere kijk op gebiedsontwikkeling en wordt er nu gezocht naar een pilot project. We zijn met twaalf partijen begonnen met een ambitie en niet met een technisch perspectief gestart. Allereerst hebben we ons gemeenschappelijke doel geformuleerd en onze rollen benoemd. Op basis van onze droom techneuten noemen het toch liever ambitie zijn we kennis gaan verzamelen. Dit betekent dat iedereen kennis brengt en haalt en dus ook bereid is om los te laten en een ander iets te gunnen! Daarna zijn we doelstellingen gaan formuleren, die alle betrokkenen naar projectdoelstellingen hebben vertaald. Het enthousiasme van Van Gelder werkte als een olievlek en diverse andere partijen sloten zich aan. Nu willen we gaan uitvoeren en gaan oogsten. Het ontwikkelen van alleen een gebouw bleek onvoldoende. We wilden meer en daarom is het een gebiedsontwikkeling geworden, waarin wonen, werken en recreëren integraal verbonden zijn. Virtueel Bouwen voor B&U, GWW en de installatiebranche Vanuit Uneto-VNI was Van Gelder al bekend met ETIM, een artikelclassificatiesysteem voor installateurs, waar al meer dan duizend 20 Nieuws & Resultaten