VALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg een populair recept een maatschappelijk probleem add some learning opgelost! deze bijdrage een perspectief om meer nauwkeurig naar de educatieve dimensies van duurzaamheidstransities te kunnen kijken analytisch Wat gebeurt er? programmatisch Wat zou er moeten gebeuren? Hoe kunnen we dat bevorderen/initiëren/ondersteunen? en een paar kritische opmerkingen over de politiek van het leren
DE ALOMTEGENWOORDIGHEID VAN LEREN met name in levenslang leren de noodzaak voortdurend te blijven leren om ons aan te passen aan een snel veranderende samenleving de verschuiving van het recht op permanente educatie, naar de plicht tot levenslang leren de verschuiving van een brede conceptie van educatie voor de economie, de democratie, en de persoon naar een smalle conceptie van levenslang leren voor de economie gericht op overleven en aanpassing aan wie? aan wat? wie bepaalt? in wiens voordeel? wie betaalt? ondersteund door theorie en onderzoek dat stelt dat leren iets natuurlijks is, iets dat we niet niet zouden kunnen doen net zoals ademen (John Field)
IS LEREN NATUURLIJK EN ONVERMIJDELIJK? de politiek van het leren er wordt middels de idee van leren en de eis tot leren politiek werk verricht de eis om te leren some geheel terecht (autorijden, tandarts, piloot, enzovoorts) soms dubieus: de algemene eis tot levenslang leren en soms geheel onterecht bijvoorbeeld burgerschap dit is een recht, niet iets dat pas verkregen kan worden nadat men heeft geleerd EEN EERSTE CONCLUSIE leren is geen onschuldig begrip voorzichtigheid geboden en helderheid over motieven nodig het recht van het individu om al of niet te leren
DE TAAL VAN HET LEREN EN DE TAAL VAN EDUCATIE de opkomst van een nieuwe taal van het leren in onderwijs en educatie een aantal verschuivingen in het Engels pupils/students/children/adults learners teaching facilitating learning, delivering learning experiences schools learning environments adult education lifelong learning maar ook in het Nederlands het nieuwe leren de krachtige leeromgeving samenwerkend leren leergemeenschappen deels begrijpelijk de kritiek op autoritaire concepties van onderwijs constructivistische leertheorieën deels problematisch neo-liberale neiging verantwoordelijkheid bij individuen te leggen
WAT IS HET PROBLEEM? het gaat er in het onderwijs niet om dat kinderen/jongeren leren...... het gaat er om dat ze iets leren, dat ze het met een reden leren, en dat ze het van iemand leren taal van het leren een abstract/algemene proces-taal in het Engels: individueel en individualiserend taal van onderwijs en educatie inhoud doel relatie de taal van het leren is onvoldoende en niet naukweurig genoeg om aan te geven waar het in onderwijs en educatie om draait en de eerste en meest belangrijke vraag is die naar het doel Wat wordt beoogd? What is the learning for?
DE DRIE FUNCTIES VAN ONDERWIJS EN EDUCATIE educatieve processen werken altijd in drie domeinen kwalificatie het overdragen en verwerven van kennis, vaardigheden en houdingen die ons kwalificeren om iets te doen in strikte zin: bijvoorbeeld beroepskwalificaties in brede zin: bijvoorbeeld het leven in complexe moderne samenlevingen socialisatie het overdragen van, inleiden in, en verbinden met tradities en praktijken waarden en waarderingen manieren van doen en manieren van zijn (identiteit: Wie ben ik?) culturele, historische, politieke, professionele, religieuze, enzovoorts deels bedoeld deels achter de rug van de actoren om subjectivering vorming van de persoon buiten/ten opzicht van tradities (subject-heid: Hoe ben ik?) bijvoorbeeld autonomie, kritisch denken, compassie, democratische gezindheid en met name ook volwassenheid
IN EEN PLAATJE kwalificatie socialisatie subjectivering drie functies van onderwijs en educatie maar ook drie doeldomeinen van onderwijs en educatie drie domeinen ten aanzien waarvan we de vraag kunnen stellen wat we er zouden willen en zouden moeten bereiken onderscheidbaar maar niet scheidbaar interactie synergie spanning conflict
WAT KUNNEN WE HIER MEE? analytisch rollen van leren in duurzaamheidstransities dat leren meer is dan begrijpen of opdoen van kennis en vaardigheden dat er drie relevante vragen zijn als we willen zien wat mensen (kunnen) leren Welke kennis, vaardigheden en houdingen doen ze op? In welke tradities worden ze ingeleid (manieren van doen en zijn)? Welke impact heeft het op hun op persoon? programmatisch voor een educatief perspectief op duurzaamheidstransities (1)het bevorderen van specifieke kennis & vaardigheden & houdingen (2)het communiceren van tradities van doen en zijn (3)het werken aan de persoon
HET WERKEN AAN DE PERSOON: VOLWASSENHEID simpel gezegd de ambitie van de duurzaamheidsagenda is uiteindelijk dat we niet alleen het gedrag van mensen beïnvloeden wat we met trucjes kunnen doen, net als bij ratten maar dat we een verlangen naar een duurzame(re) manier van leven en samenleven aanwakkeren dit is niet slechts een kwestie van socialisatie: zeggen zo moet het! maar van subjectivering van persoon-zijn onze verlangens zijn belangrijke drijfveren de taak van opvoeding en onderwijs: het inbrengen van de vraag welke van onze verlangens verlangbaar zijn, voor ons eigen leven en het leven met anderen en het andere volwassenheid: Is wat ik wens wenselijk? Is wat ik verlang verlangbaar?
HET EDUCATIEVE BELANG het bevorderen van een volwassen in-de-wereld-zijn waar de wereld niet slechts object van mijn verlangens is, maar in haar eigen integriteit kan verschijnen en dus gezag heeft in mijn leven DUURZAAMHEID & VOLWASSENHEID de ecologische crisis (deels) de uitkomst van een onvolwassen omgang met de planeet, waar onze wensen het enige criterium zijn zo bezien ligt er een onderwijspedagogische thematiek in het hart van de duurzaamheidsproblematiek die thematiek zit in het domein van de subjectivering
CONCLUSIES [1] er valt van alles te leren in relatie tot duurzaamheid en transitie [2] we moeten voorzichtig zijn met de eis om te leren [3] het is belangrijk om te zien dat leren meerdere dimensies heeft (kwalificatie socialisatie subjectivering) [4] maar de centrale educatieve vraag is niet slechts die van leren, maar van het bevorderen van een volwassen manier van in en met de wereld te zijn [5] niet het onderdrukken van verlangens, maar het bevragen en omvormen van verlangens, zodat we de juiste (d.w.z. volwassen) verlangens cultiveren zoals het verlangen naar duurzaamheid
BEDANKT VOOR UW AANDACHT gert.biesta@uni.lu www.gertbiesta.com www.twitter.com/gbiesta