ELSEVIER SCHENKEN EN ERVEN ALMANAK 2011 ALLE JURIDISCHE EN FISCALE ASPECTEN VAN SCHENKEN EN ERVEN 23STE JAARLIJKSE EDITIE MR. H.R. BEHRENS MR. G. BOS MR. F.M.H. HOENS MR. P.H.F.G. VERHAEGH Amsterdam 2011
VOORWOORD Als iemand overlijdt, worden de nabestaanden geconfronteerd met veel praktische, fiscale en juridische problemen. Bovendien heeft een overlijden altijd financiële gevolgen. U kunt er tijdens uw leven echter voor zorgen dat voor uw nabestaanden zo min mogelijk problemen ontstaan. Hoe u dat kunt regelen, wordt uitgebreid behandeld in Elsevier Schenken & Erven Almanak 2011. Amsterdam, mei 2011 de auteurs Aan de orde komen o.a. diverse vormen van testamenten, schenkingen, verzekeringen en pensioenen, de gevolgen van huwelijk, geregistreerd partnerschap of samenwonen voor uw vermogen, en het overdragen van vermogen. De Almanak gaat uitvoerig in op de rechten en plichten van nabestaanden, de afwikkeling van een testament en de verdeling van een nalatenschap. In deel 2, deel 3 en 15 wordt beschreven welke mogelijkheden er zijn om te vermijden dat nabestaanden meer schenken erfbelasting betalen dan strikt noodzakelijk is. Een en ander wordt met een groot aantal voorbeelden toegelicht. De aangifte voor de schenk- en erfbelasting is vaak ingewikkeld en tijdrovend, zeker als er meerdere verkrijgers zijn. Ongetwijfeld zullen deel 5 en 10 u daarbij van nut zijn. Na de grote wijziging van de Successiewet die in 2010 heeft plaatsgevonden, zijn er in 2011 geen grote aanpassingen van de Successiewet geweest. Voor zover er goedkeurende besluiten zijn aangepast of geactualiseerd vindt u dat in de tekst over het betreffende onderwerp aangegeven. De regels waarmee u na indiening van de aangifte te maken krijgt, vindt u in 13. In deze Almanak wordt uitgegaan van de actuele wetgeving. Waar relevant of nuttig, wordt verwezen naar oude wetgeving. De Almanak bevat verder een groot aantal bijlagen, zoals Tarieven en vrijstellingsbedragen vanaf 2006, de tekst van de Successiewet 1956, Rekenmethode bij wettelijke en ouderlijke boedelverdeling, Voorbeelden van overeenkomsten, Notaristarieven, Aangiftebiljetten en Adressen. Deel 29, Laatste nieuws, herziening Successiewet en andere wetswijzigingen onderweg en het trefwoordenregister completeren de Almanak. ISBN 97890 6882 730 9 2011 Reed Business bv Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende. Alle in Elsevier Schenken & Erven Almanak 2011 opgenomen informatie is naar beste kunnen samengesteld en verwerkt. De juistheid en volledigheid van deze informatie kunnen echter niet worden gegarandeerd. De uitgever aanvaardt dan ook geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het directe of indirecte gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Eindredactie: drs. K.M. Beukers en I.P.J.M. Hartendorp > Uitgever: S. de Groot> Vormgeving binnenwerk en omslag: Studio Jos Willemse, Diemen > Druk: Wöhrmann, Zutphen Elsevier Schenken & Erven Almanak 2011 is à 81,62 verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen bij Reed Business bv via telefoonnummer 0314 35 83 58 en via onze website www.elsevierfiscaal.nl. Tot onze spijt kunnen individuele vragen niet worden beantwoord. Schriftelijke suggesties zijn echter welkom (Reed Business bv, Postbus 152, 1000 AD Amsterdam of elsevierfiscaal@reedbusiness.nl). Meer informatie over Elsevier Schenken & Erven Almanak 2011 en andere producten van Elsevier Financieel en Fiscaal kunt u vinden op onze website www.elsevierfiscaal.nl.
1 2 3 VOOR OVERLIJDEN DE UITVAART KOSTEN EN VOORZORGSMAATREGELEN 1.1 Praktische zaken direct na een overlijden 1.2 Kosten van een uitvaart 1.3 Voorzorgsmaatregelen 1.4 Wilsbeschikkingen BURGERLIJKE STAAT EN SUCCESSIEPLANNING 2.1 Huwelijk: vermogensrechtelijke gevolgen 2.2 Wettelijke gemeenschap van goederen 2.3 Huwelijksvoorwaarden 2.4 Geregistreerd partnerschap 2.5 Ongehuwd samenwonen 2.6 Ontbinding van de huwelijksgemeenschap 2.7 Pensioenverevening bij echtscheiding 2.8 Verblijvings-, toedelings- en/of overnemingsbeding 2.9 Aansprakelijkheid voor schulden 2.10 Afstand van de huwelijksgemeenschap 2.11 Alleenstaanden 2.12 Successieplanning/estate planning 2.13 Schenken en inkomstenbelasting TESTAMENTEN 3.1 Motieven voor het maken van een testament 3.2 Wat is een testament/uiterste wilsbeschikking? 3.3 Eisen voor het opmaken van een testament (bekwaamheid)/uiterste wilsbeschikking 3.4 Testament wijzigen of herroepen; uitlegging; aanvulling 3.5 Testament opmaken in het buitenland 3.6 Kosten van een testament 3.7 Wat is een codicil? 3.8 Wat staat er in een testament? 3.9 Erfgenamen 3.10 Wie is erfgenaam? 3.11 Wie kan geen erfgenaam zijn? 3.12 Bevoegdheden en verplichtingen van een (testamentair) erfgenaam 3.13 Ongeduldige erfgenamen 3.14 Voorbeelden van testamentaire erfopvolging 3.15 Plaatsvervulling 3.16 Legitieme portie 3.17 Legaten en lasten 3.18 Executeur 3.19 Bewind; bewindvoerder 3.20 Voogdij (Ouderlijk Gezag) 3.21 Uitsluitingen 3.22 Inbreng van schenkingen 3.23 Soorten testamenten 3.24 Verzorgingstestament 3.25 Wettelijke verdeling en testamenten Quasiwettelijke verdeling 3.26 Langstlevendetestament 3.27 Langstlevendetestament met ouderlijke boedelverdeling 3.28 Vruchtgebruiktestament 3.29 Combinatietestament 3.30 Testamenten en bedingen voor ongehuwden 3.31 Andere testamenten 3.32 Taxplanning bij testamenten 3.33 Overgangsrecht 3.34 Levensverzekering, begunstiging en bewind 3.35 Levenstestament 12 12 12 14 16 18 18 18 20 23 24 27 29 31 31 32 33 33 40 42 42 42 43 46 47 49 49 50 55 56 58 59 61 62 62 62 76 84 88 93 95 97 98 98 105 107 108 111 112 113 115 117 151 152 154
4 5 3.36 Digitale nalatenschap SCHENKEN 4.1 Schenkingsrecht in het burgerlijk wetboek 4.2 Wanneer is er sprake van een belaste schenking of gift? 4.3 Schenking onder voorwaarde 4.4 Schenking met last ten gunste van derde 4.5 Schenking onder bewind 4.6 Wie zijn bevoegd schenkingen te doen? 4.7 Opneming in psychiatrische inrichting en onderbewindstelling 4.8 Bevoegdheid tot schenken en het huwelijk 4.9 Schenking tussen echtgenoten 4.10 Schenkingen van ouders aan kinderen 4.11 Bevoegdheid tot aannemen van schenking 4.12 Personen die geen schenking mogen aannemen 4.13 Vernietiging schenking bij wangedrag begiftigde 4.14 Schenking aan niet-bestaande personen soms mogelijk 4.15 180-dagenregel 4.16 Waarde van geschonkene bij toepassing 180-dagenregel 4.17 Uitzonderingen op 180-dagen regel 4.18 Verrekening van schenkbelasting bij toepassing 180-dagenregel 4.19 Bijzondere situaties 4.20 Schenking van roerende zaken; geldbedragen 4.21 Schenking van andere roerende zaken dan geld 4.22 Feitelijke overgave bij schenking van andere roerende zaken dan geld 4.23 Schenking van onroerende zaken 4.24 Wat is belast bij schenking? 4.25 Tarieven schenkbelasting 4.26 Vrijstellingen bij schenking 4.27 Samenvoeging van schenkingen 4.28 Schenking door het algemeen nut beogende instelling (ANBI) is onbelast 4.29 Nakoming van natuurlijke verbintenis: geen schenking 4.30 Schenken vrij van recht 4.31 Schenking en vertegenwoordiging 4.32 Schenking in de vorm van renteloze of laagrentende lening 4.33 Schenken van verzekeringsproducten 4.34 Schenking door schuldigerkenning uit vrijgevigheid 4.35 Schenking na overlijden schenker ( schenking ter zake des doods ) 4.36 Geen aftrek in box 1 voor betaalde rente over schuldig erkende bedragen 4.37 Geld schenken aan kinderen en meteen teruglenen zonder tussenkomst van notaris 4.38 Wijziging huwelijksgoederenstelsel: schenking of niet? 4.39 Vermogensoverheveling via vereniging of stichting 4.40 Woonplaats schenker 4.41 Woonplaats begiftigde 4.42 Voorkoming van dubbele schenkbelasting 4.43 Internationale schenking van onroerende zaak in Nederland SCHENKBELASTING: VRIJSTELLINGEN, TARIEVEN EN AANGIFTE 5.1 Vrijstellingen schenkbelasting 5.2 Tariefgroepen 5.3 Geregistreerd partnerschap 5.4 Verbreken gezamenlijke huishouding van ongehuwden doet partnerschap niet altijd verloren gaan 5.5 Opslag op het schijventarief voor kleinkinderen en verdere afstammelingen (tariefgroep IA) 5.6 Toelichting bij het gebruik van de tarieftabel 5.7 Wie moet aangifte doen voor de schenkbelasting? 5.8 Waar moet de aangifte worden ingediend? 5.9 Uitreiking van een aangiftebiljet 5.10 Termijn voor het indienen van de aangifte 5.11 Vragen op de aangifte 5.12 Checklist bij schenkingen 155 157 157 158 158 159 159 159 160 160 160 160 161 161 162 162 163 163 163 164 164 164 164 165 165 166 166 166 166 167 167 168 168 168 169 169 169 170 170 170 171 172 172 172 172 173 173 176 177 178 178 178 178 179 179 179 179 180
6 7 8 9 NA OVERLIJDEN RECHTEN EN PLICHTEN VAN NABESTAANDEN EN ERFGENAMEN 6.1 Formaliteiten 6.2 Administratieve en financiële gevolgen 6.3 Regels omtrent de uitvaart 6.4 Aangifte inkomstenbelasting van de overledene 6.5 Aangifte inkomstenbelasting van de erfgenamen GEEN TESTAMENT 7.1 Terminologie 7.2 Bestaanseis 7.3 Gelijktijdig overlijden 7.4 Bloedverwantschap; graden; aanverwantschap 7.5 Vier groepen erfgenamen 7.6 Plaatsvervulling en erven uit eigen hoofde 7.7 Wanneer plaatsvervulling? 7.8 Het recht tot 1 januari 2003 7.9 Plaatsvervulling in testament 7.10 Wettelijke verdeling 7.11 Wilsrechten 7.12 Toch een testament? 7.13 Andere wettelijke rechten 7.14 Legitieme portie DE NALATENSCHAP 8.1 Algemeen 8.2 Overgangsrecht 8.3 Wie wikkelt af? 8.4 Het begrip nalatenschap 8.5 Afwikkeling 8.6 Drie keuzemogelijkheden voor erfgenamen 8.7 Gevolgen van de keuze 8.8 Beneficiaire aanvaarding 8.9 Verwerpen 8.10 Kosten van de begrafenis 8.11 Vereffening 8.12 Verklaring van erfrecht 8.13 Verklaring van executele 8.14 Boedelvolmacht 8.15 Verdeling van de nalatenschap 8.16 Vormvrije en vormgebonden verdeling 8.17 Wettelijke verdeling 8.18 Testament met ouderlijke boedelverdeling 8.19 Boedelbeschrijving 8.20 Waardering 8.21 Verkoop van goederen 8.22 Voldoen van schulden 8.23 Uitkeren van legaten 8.24 Uitvoeren van andere testamentaire makingen 8.25 Wel of geen erfrechtelijke verkrijging 8.26 Inbreng van giften 8.27 Gedwongen schuldverrekening 8.28 Inkorting in verband met legitieme portie 8.29 Opbrengsten en kosten van de gemeenschap 8.30 Verdeling: hoe te verdelen? 8.31 Akte van verdeling 8.32 Nietigheid/vernietigbaarheid van de verdeling 8.33 Problemen bij de verdeling 8.34 Sociale zekerheid 8.35 Digitale nalatenschap FICTIEBEPALINGEN: FISCALE BIJTELLINGEN 9.1 Doel van fictiebepalingen 9.2 Huwelijksgoederenstelsel: afstand van gemeenschap (art. 6 SW) 182 182 182 185 185 186 187 187 189 189 190 191 193 193 194 195 195 199 201 202 204 205 205 205 205 207 207 211 212 214 215 217 217 220 221 221 222 222 223 224 225 225 230 231 232 234 235 237 238 239 239 239 239 240 241 242 245 246 246 246
10 11 9.3 Opgeofferde of bedongen waarde (art. 7 SW) 9.4 Na overlijden af te geven goederen en schuldigerkenning bij testament (art. 8 sw) 9.5 Waardering geldvordering (art. 9 sw) 9.6 Omzetting in genotsrechten (art. 10 SW) 9.7 (Huwelijks)vermogensbedingen terzake de dood en tijdens leven (art. 11 SW) 9.8 Vennootschappelijk beding tijdens leven (art. 11, lid 1, SW) 9.9 Bedingen terzake des doods (artikel 11, lid 2 SW) 9.10 Schuldigerkenning en kwijtschelding (art. 11, lid 3 SW) 9.11 Verblijvingsbeding (artikel 11, lid 4 SW) 9.12 Wie zijn erfbelasting verschuldigd (artikel 11, lid 5 SW)? 9.13 Schenkingen kort voor (180 dagen) en na het overlijden (art. 12 sw) 9.14 Levensverzekering en derdenbeding (art.13 sw) 9.15 Levensverzekering 9.16 Beding ten behoeve van een derde 9.17 Levensverzekering en erfbelasting 9.18 Premieschenking 9.19 Premie- en polissplitsing 9.20 Levensverzekering en hypotheekschuld 9.21 Opgaveplicht verzekeraar 9.22 Pensioen- of lijfrentelichaam (art. 13a sw) 9.23 Opzegging beperkt recht (art. 14 sw) 9.24 Renteloze of laagrenderende lening (art. 15 SW) ERFBELASTING: VRIJSTELLINGEN, TARIEVEN EN AANGIFTE 10.1 Hoe werken de vrijstellingen? 10.2 Vrijstellingen voor staat, provincie, openbare lichamen, gemeente en Koninklijk huis 10.3 Algemeen nut beogende instelling (ANBI) 10.4 Vrijstellingen voor partners, kinderen, kleinkinderen en ouders 10.5 Overige verkrijgers 10.6 Pensioenvrijstellingen 10.7 Sociaal belang behartigende instellingen: SBBI 10.8 Verkrijging door de werknemer of nabestaanden van de werknemer wegens een natuurlijke verbintenis 10.9 Nog niet vorderbare termijnen van rente, uitkeringen, van bezoldigingen en andere inkomsten 10.10 Andere vrijstellingen 10.11 Inkorting of pensioenimputatie 10.12 Overzicht vrijstellingen erfbelasting (2011) 10.13 Tarieven: heffing en verkrijging 10.14 Tariefgroepen 10.15 Toelichting bij het gebruik van de tarieftabel 10.16 Voorbeelden berekening erfbelasting (tarief en vrijstellingen) 10.17 Uitreiking aangiftebiljet 10.18 De aangifte 10.19 Termijn voor aangifte 10.20 Vragen aangiftebiljet BIJZONDERE ONDERWERPEN WAARDERING VAN VERKRIJGINGEN 11.1 Waardebepaling: regels en problemen 11.2 Voorwaardelijke making: fideï-commis 11.3 Onroerende zaken 11.4 Vruchtgebruik en blote eigendom 11.5 Periodieke uitkeringen 11.6 Rechten van intellectuele eigendom 11.7 Effecten 11.8 Polissen van levensverzekering 11.9 Vorderingen 11.10 Verboden discriminatie tussen mannen en vrouwen bij waardering op levensverwachting 11.11 Geld en roerende zaken 247 247 249 250 254 255 255 255 256 256 256 257 258 259 260 262 262 264 264 264 265 265 268 268 269 269 269 270 270 270 271 272 275 276 277 277 278 279 281 281 281 282 284 286 289 289 291 291 295 295
12 13 14 11.12 Incourante effecten/aanmerkelijk belang 11.13 Ondernemingsvermogen 11.14 Agrarische ondernemingen 11.15 Vergunningen/aanspraken 11.16 Minnelijke waardering; vast stellingsovereenkomst 11.17 Schulden en aftrek voor latente belasting BEDRIJFSOPVOLGINGSFACILITEITEN 12.1 Bedrijfsopvolgingsfaciliteiten (BOF): kwijtschelding en uitstel van betaling 12.2 Het ondernemingsvermogen, of: waarop heeft het uitstel betrekking? 12.3 De bezitseis bij de schenker/ erflater 12.4 Het voortzettingsvereiste 12.5 Schenking van aanmerkelijkbelangaandelen 12.6 Omvang van de faciliteit: wat is het voordeel? 12.7 Wijziging in de gerechtigdheid tot het ondernemingsvermogen door verdeling huwelijksgoederengemeenschap of nalatenschap 12.8 BOF ook voor niet-ingezetenen 12.9 Verzoek om toepassing BOF, bezwaar en beroep 12.10 Begunstigend beleid 12.11 BOF in strijd met het gelijkheidsbeginsel? VAN AANSLAG TOT BETALING 13.1 Aanslag schenkbelasting 13.2 Aanslag erfbelasting 13.3 Voorlopige aanslag 13.4 Definitieve aanslag 13.5 Wanneer een navorderingsaanslag? 13.6 Nieuw feit? 13.7 Termijn navordering voor erfbelasting 13.8 Termijn navordering voor de schenkbelasting 13.9 Navordering wegens te veel verleende vermindering 13.10 Boeten 13.11 Bezwaar 13.12 Dwangsom bij niet tijdig beslissen 13.13 Beroep 13.14 Hoger beroep bij het gerechtshof 13.15 Beroep in cassatie 13.16 Herziening in belastingzaken 13.17 Voorlopige voorziening in belastingzaken ( fiscaal kort geding ) 13.18 De kosten van het beroep 13.19 Inspecteur regelt aanslag, ontvanger zorgt voor invordering 13.20 Betaling van de aanslag 13.21 Restitutie van bedragen door de Belastingdienst aan erfgenamen 13.22 Invordering 13.23 Uitstel van betaling 13.24 Vermindering van de aanslag 13.25 Kwijtschelding 13.26 Verjaring 13.27 Aansprakelijkheid erfbelasting 13.28 Aansprakelijkheid schenkbelasting 13.29 Aangifte ter zake van een nadere gebeurtenis EIGEN WONING 14.1 Een eigen woning in box 1 van de inkomstenbelasting 14.2 Schenking ouderlijke woning in bewoonde staat aan kinderen 14.3 Schenking woning in combinatie met huurovereenkomst 14.4 Verkoop ouderlijke woning in bewoonde staat aan kinderen 14.5 Gevolgen Belastingherziening 2001 voor overdoen ouderlijke woning aan kinderen 14.6 Overdracht blote eigendom door uitoefening wilsrechten tegenover langstlevende ouder 14.7 Verkoop of schenking onbe- woonde woning aan kinderen 14.8 Overgang economische eigendom van woning naar kinderen 14.9 Ouders wonen in bij kinderen 14.10 Woning gekocht voor studerend kind 295 297 299 300 300 301 303 303 303 304 305 305 305 306 306 306 307 307 308 308 308 309 309 309 309 310 310 310 310 311 313 314 315 316 317 317 317 319 319 319 319 321 322 323 331 331 332 332 333 333 333 334 334 335 336 336
15 16 17 18 19 20 21 22 14.11 Kind koopt woning met eigenwoningschenking van ouders 14.12 Kind koopt zelf woning met lening van ouders 14.13 Familievereniging als eigenaar van een tweede woning 14.14 Slotopmerkingen TAXPLANNING: LEVENSVERZEKERINGEN EN VERMOGENSOVERHEVELING 15.1 Kapitaalverzekeringen 15.2 Wijze van schenken 15.3 Schenken van kapitaalverzekeringen door ouders aan kinderen 15.4 Schenken (door middel) van kapitaalverzekeringen met lijfrenteclausule 15.5 Vermogensoverheveling en sociale zekerheid 15.6 De AOW en de Wet werk en bijstand 15.7 Schenken of erven en de Wwb 15.8 Langdurige opname in ziekenhuis 15.9 Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) 15.10 Opname in verzorgingshuis 15.11 Overzicht toetsing vermogen en inkomen uit vermogen GEVEN AAN GOEDE DOELEN 16.1 Wat zijn goede doelen? 16.2 De ANBI nader beschouwd 16.3 Aftrek van giften in de inkomstenbelasting 16.4 Aftrek van giften in de vennootschapsbelasting 16.5 Sociaal belang behartigende instellingen (SBBI s) 16.6 Teruggaaf van energiebelasting aan ANBI s en (sommige) SBBI s BUITENLAND 17.1 Drie beginselen 17.2 Oorzaken dubbele belasting 17.3 Door Nederland gesloten belastingverdragen 17.4 Multilaterale regeling 17.5 Besluit voorkoming dubbele belasting 2001 AFGEZONDERD PARTICULIER VERMOGEN (APV) 18.1 Kernpunten van de regeling voor afgezonderd particulier vermogen (APV) 18.2 Wat wordt verstaan onder afgezonderd particulier vermogen (APV)? 18.3 Voorbeelden van afgezonderd particulier vermogen via rechtspersonen 18.4 Fiscale behandeling van het APV BELASTINGFACILITEITEN NATUURSCHOONWET 1928 19.1 Het Begrip landgoed 19.2 Belastingfaciliteiten EU-RECHT EN VERDRAGSRECHT 20.1 Verdragen gaan in Nederland vóór de nationale wet 20.2 Wat is EU-recht? 20.3 Een beroep doen op EU-recht 20.4 Andere internationale verdragen: mensenrechtenverdragen 20.5 Strijdigheden met EU- en/of ander verdragsrecht 20.6 Aantasten onherroepelijke aanslagen die in strijd zijn met EU-recht soms mogelijk 20.7 Proceskostenvergoeding en EU-recht 20.8 Schadevergoeding en EU-recht BIJLAGEN TARIEVEN EN VRIJSTELLINGSBEDRAGEN VANAF 2006 21.1 Tarieven (voor de schenk- en erfbelasting 2010 t/m 2011 en de rechten van successie, schenking en het recht van overgang 2006 t/m 2009) 21.2 Vrijstellingen schenk- en erfbelasting (2010 t/m 2011) 21.3 Vrijstellingen successie- en schenkingsrecht (2006 t/m 2009) SUCCESSIEWET 22.1 Successiewet 1956 22.2 Uitvoeringsbesluit Successiewet 1956 22.3 Uitvoeringsregeling schenk- en erfbelasting 22.4 Natuurschoonwet 1928 338 338 339 339 339 339 340 341 343 343 344 344 345 345 346 346 346 350 353 354 354 356 356 356 356 357 359 359 359 363 364 364 365 366 366 368 368 371 371 386 388 392
23 24 25 26 27 28 29 ADRESSEN 23.1 De Belastingdienst 23.2 Huwelijksgoederenregister 23.3 Diverse instellingen REKENMETHODE BIJ WETTELIJKE EN OUDERLIJKE BOEDELVERDELING 24.1 Volwaardige vordering of fictief vruchtgebruik, bijv. bij ouderlijke boedelverdeling 24.2 Wettelijke verdeling 24.3 Wettelijke rente 24.4 Tabellen VOORBEELDEN VAN REGELINGEN 25.1 Samenlevingsregeling 25.2 Codicil 25.3 Donorverklaring 25.4 Testament met ouderlijke boedelverdeling, oud recht 25.5 Langstlevendetestament 25.6 Vruchtgebruiktestament met keuzelegaat 25.7 Combinatietestament met ouderlijke boedelverdeling (oud recht) 25.8 Testament met wettelijke verdeling 25.9 Langstlevendetestament ongehuwde partners met kinderen 25.10 Testament tijdens/na een echtscheiding 25.11 Afvullegaat 25.12 Volmachten keuzemogelijkheden erfgenamen nalatenschap NOTARISTARIEVEN 26.1 Tarieven voor onroerende zaken en hypotheken 26.2 Tarieven voor familiezaken 26.3 Oneens met de declaratie? AANGIFTEBILJETTEN 27.1 Aangifte erfbelasting HULP BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN 28.1 Begrippen 28.2 Afkortingen LAATSTE NIEUWS EN WETSWIJZIGINGEN ONDERWEG 29.1 Nieuwe overlevingstafels ('sterftetabellen') 29.2 Huwelijksgoederenrecht gaat veranderen 29.3 Geefwet 29.4 Europese erfrechtverklaring 29.5 Digitale aangifte erfbelasting 29.6 In de toekomst toch vergrijpboete mogelijk na opleggen verzuimboete 29.7 Uitbreiding defiscalisering erfrechtvorderingen en -schulden 29.8 Wet werk en inkomen kunstenaars (WWIK) verdwijnt 29.9 Wetswijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap REGISTER 396 396 396 397 399 399 399 401 401 406 406 408 409 410 412 412 413 416 418 420 422 422 424 424 424 424 425 425 448 448 453 455 455 456