WOONVISIE LEMELERVELD maart 2015 DUURZAAM LEEFBAAR LEMELERVELD foto: Hans Heerink
Lemelerveld, 5 maart 2015 Werkgroep Woonvisie Lemelerveld: - Gerrit Hoogenboom, voorzitter - Karel Beck, - Lisanne Gerritzen, - Irma Hegeman, - Michel Koenjer, - Theo Logtenberg, - Gé Nijboer, - Rixt Beljon, - Antoon Sibelt, secretaris
INHOUD I II III IV V VI VII Onze doelstelling 1 De uitgangspunten 3 De huidige situatie van Lemelerveld 4 De demografische feiten en cijfers 7 De Lemelerveldse ambitie 10 Naar realisatie 14 Het communicatieplan 17 Bijlage 1
foto: Hans Heerink
[I] ONZE DOELSTELLING Deze Woonvisie Lemelerveld dient als input voor vernieuwing van de Algemene Woonvisie voor de Gemeente Dalfsen. Daarnaast dient ze zowel als inspiratiebron als kaderstellend voor de ontwikkeling van woonmogelijkheden in Lemelerveld. 1
foto: Hans Heerink
[II] DE UITGANGSPUNTEN Deze Woonvisie vertrekt vanaf de volgende uitgangspunten: 1 Doelstelling van Coöperatie Duurzaam Leefbaar Lemelerveld is: Het ontwikkelen en exploiteren van een sociaal, leefbaar, duurzaam en zelfvoorzienend Lemelerveld voor een leefbare toekomst met gebruikmaking van duurzame energie en technieken. 2 Voor behoud van een kwalitatief goed voorzieningenniveau in Lemelerveld en het continueren van de dorpseigen sfeer en samen aanpakken mentaliteit is het essentieel dat het inwonersaantal een lichte groei doormaakt. We richten ons op een minimale groei van 1% per jaar. 3 Lemelerveld is reeds aangemerkt als woonservicegebied. 4 Deze visie is gebaseerd op een momentopname. Maatschappelijke, economische en politieke ontwikkelingen kunnen aanleiding zijn om zowel visie als implementatie binnen de doelstellingen aan te passen. 3
[III] DE HUIDIGE SITUATIE VAN LEMELERVELD Algemeen Lemelerveld is een jong, bruisend dorp in een agrarische omgeving met veel natuurschoon. Het dorp is ontstaan in 1854. Er is relatief veel werkgelegenheid die te danken is aan een breed palet aan bedrijven. Het dorp, dat wordt doorsneden door 2 kanalen en de provinciale weg N348, beschikt over een centraal Kroonplein en een goed geoutilleerd centraal activiteitenterrein. Zowel de sportieve als de sociale voorzieningen staan op hoog niveau. De aanpakkersmentaliteit en het wij- gevoel staan borg voor behoud en ontwikkeling van voorzieningen en tal van dorpsactiviteiten. Het aantal inwoners bedroeg op 1 januari 2014 4.744, waarvan 3.115 in de kern en 1.629 in het buitengebied. Belangrijke ontwikkelingen voor Lemelerveld > Het winkelaanbod stagneert de laatste jaren en bevindt zich in een neerwaartse spiraal. > Zorgbehoevende, sociaal en emotioneel aan Lemelerveld gebonden ouderen moeten in veel gevallen tegen hun wens in verhuizen naar omliggende dorpen, omdat er weinig tot geen geschikte woonruimte voor hen is in Lemelerveld. > De zorgbehoefte buiten een zorgcentrum om groeit explosief. > Lemelerveld vergrijst sterk en ontgroent. > De huidige manier van leven met een baan, sportieve activiteiten en gevraagde bijdrage in participatie beperkt de vrije tijd van mensen. De animo voor onderhoud vragend wonen in het buitengebied neemt af. > Jongeren vertrekken o.a. omdat er weinig kleine goedkope woonruimte voor hen beschikbaar is. - Niet iedere jongere wil graag in een jongerenbuurt (Nieuwe Landen I en II) wonen. - Niet iedere jongere is een klusser. Enquete onder ouderen (400 deelnemers) In 2013 is door Stichting Welzijn Ouderen Lemelerveld een enquête georganiseerd onder ouderen. Uit de resultaten kan het volgende worden geconcludeerd: > Veel ouderen hebben op dit moment een koopwoning. > Een overgroot deel van ouderen wil op latere leeftijd liever huren dan kopen. > De grootste groep ouderen wenst gemengd wonen met jongeren om zo onderdeel te kunnen blijven van de sociale samenleving. Poll onder jongeren (70 deelnemers) Werkgroep Duurzaam heeft in 2014 een online poll 4
gehouden onder jongeren. Daaruit kan worden geconcludeerd, dat > Het overgrote deel van de jongeren wil in Lemelerveld blijven wonen. > Jongeren streven naar (betaalbare) koopwoningen Of dit ook werkelijk mogelijk is, is niet verder onderzocht. > Zowel bestaande als nieuwbouw woningen zijn in trek bij de jongeren. *zie de grafieken op de volgende pagina 5
Woonwens poll onder jongeren, november 2014 Wonen jongeren liever in Lemelerveld of ergens anders? Kopen of huren jongeren liever een woning? Betrekken jongeren liever een bestaande woning of nieuwbouwwoning? 33,3% liever ergens anders 66,7% liever in Lemelerveld 8,7% liever huren 91,3% liever kopen 47,2% liever bestaande bouw 52,8% liever nieuwbouw * of kopen ook werkelijk mogelijk is, is niet onderzocht, het is een wens Woonwens onderzoek onder ouderen, 2013 De huidige situatie huren of kopen bij ouderen Kopen of huren ouderen liever een woning? Willen ouderen graag gemengd wonen? (met andere doelgroepen) 19% huur 8% n.b. 21% n.b. 11% koop 18% n.b. 74% koop 68% huur 24% niet gemengd 59% gemengd 6
[IV] DE DEMOGRAFISCHE FEITEN EN CIJFERS De demografische ontwikkeling van de gemeente Dalfsen - sterke vergrijzing +18,5% in 2040 (meer dan verdubbeld) - lichte ontgroening -6,5% in 2040 - eenpersoonshuishoudens 65+ neemt sterk toe +17% in 2040 - meerpersoonshuishoudens 65+ neemt toe +8,5% in 2040 - meerpersoons huishoudens 30-65 neemt sterk af -19,5% in 2040 Bron: Primos-prognoses, 2013 7
Demografische ontwikkeling: huidige en verwachte bevolkingsopbouw in 2015, 2025 en 2040 Ontwikkeling leeftijdscategoriën Ontwikkeling huishoudens 2015 16,5% 65+ 19,5% 0-14 47% 30-64 17% 15-29 17% m-pers 65+ 52,5% m-pers 30-64 4% 1-pers 15-29 10,5% 1-pers 30-64 11% 1-pers 65+ 4,5% m-pers 15-29 2025 24% 65+ 43% 30-64 17% 0-14 16% 15-29 21,5% m-pers 65+ 42,5% m-pers 30-64 3,5% 1-pers 15-29 10% 1-pers 30-64 17% 1-pers 65+ 5,5% m-pers 15-29 2040 35% 65+ 16,5% 0-14 13,5% 15-29 25,5% m-pers 65+ 2,5% 1-pers 15-29 6,5% 1-pers 30-64 28% 1-pers 65+ 35% 30-64 33% m-pers 30-64 4% m-pers 15-29 8
foto: Hans Heerink
[V] DE LEMELERVELDSE AMBITIE Inwoners als vertrekpunt Het gaat om behoud bestaande inwoners en aantrekken nieuwe inwoners. Lemelerveld moet aantrekkelijk zijn en blijven voor huidige bewoners Huidige inwoners: - Gezinnen. - Jongeren uit het dorp. - Ouderen met zorgbehoefte. Huidige stromen nieuwe inwoners: - Jongeren uit Vilsteren, Lemele en het buitengebied. - Senioren uit het buitengebied. - Mensen die een baan verworven hebben in Lemelerveld. - Mensen met Lemelerveldse roots. Lemelerveld moet aantrekkelijk zijn voor nieuw aan te trekken bewoners - Mensen met een baan binnen een straal van 25km. - (Jonge) gezinnen die hun kinderen willen laten opgroeien in een rustige en landelijke omgeving. - Volwassenen die rustig en landelijk willen wonen. - Volwassenen die actief willen participeren in een kleinere gemeenschap. - Welgestelde ouderen, die rust zoeken naast een lokaal voorzieningenniveau. Economie en werkgelegenheid De lokale economie vormt de ruggengraat van een sterk en sociaal dorp. De gunfactor is belangrijk. Opdrachten voor werkzaamheden in Lemelerveld worden bij voorkeur opgedragen aan of uitgevoerd door Lemelerveldse bedrijven. Voor het aantrekken van nieuwe bedrijvigheid is een goed vestigingsklimaat belangrijk te beginnen met voldoende beschikbare ruimte met goede voorzieningen, waaronder een goede digitale ontsluiting ook in het buitengebied. Herbenutting van vrijkomende agrarische bebouwing biedt mooie mogelijkheden voor startende ondernemers. Deze mogelijkheden dienen doorlopend onder te aandacht te worden gebracht en zonodig te worden verruimd. Voldoende woonruimte voor de doelgroepen Richting gewenste woonruimte-ontwikkeling > Groei van aantal woningen. > Voldoende aanbod van kwalitatief goede duurzame huur- en koopwoningen die betaalbaar zijn voor de doelgroepen waar wij ons in deze woonvisie op richten: - wegwerken tekorten voor doelgroepen zoals goedkope woonruimte voor jongeren. 10
- De benutting van inbreidingskansen staat voorop. - Meer kwalitatief dan kwantitatief veranderen, dus juist de bestaande woningvoorraad hergebruiken. > Doorstroming bevorderen. > (Gedateerde) woningen aantrekkelijk maken ten behoeve van de verkoopbaarheid. > Omdat de grootste groep ouderen kiest voor (zorgtoegankelijke) aanpassingen in eigen huis (blijkt uit onderzoek) moeten deze aanpassingen actief worden gestimuleerd. > Onderzoek meerwaarde en inpassing van buurtkamers. Bestaande woningvoorraad > Woningverbetering gericht op lage (energie-)lasten moet basis zijn bij aanpassing woning tbv andere doelgroep. > De woningen die worden verlaten door ouderen moeten aantrekkelijk worden gemaakt voor starters en jonge gezinnen door aanpassingen op hen te richten. > De bestaande lage seniorenwoningen moeten beter zorgtoegankelijk worden gemaakt. Inbreiding en herontwikkeling > Toekomstige ontwikkellocaties nabij de bestaande zorgcentra worden herontwikkeld voor senioren met de mogelijkheid gebruik te maken van de zorgfaciliteiten van de zorgcentra. > De grote ontwikkellocaties worden op de beoogde doelgroepen gericht. > Op grotere ontwikkellocaties zoals locatie Jansen heeft de inrichting voor gemengde doelgroepen de voorkeur. Nieuwbouwlocaties > Verlaag de grondprijzen in Lemelerveld om leegloop van het dorp te voorkomen. > Richt nieuwbouw zo in, dat jong en oud samenleven, zodat over en weer noaber diensten kunnen worden verleend. Initiatieven voor concepten met dit uitgangspunt moeten worden aangemoedigd. > Woningen dienen Flexibel in te delen zijn en het - eventueel tijdelijk - opdelen in een beneden- en een boven-woning wordt mogelijk gemaakt, zodat bijvoorbeeld de zorgverlener bij de zorgbehoevende kan wonen. > Biedt bouwers zeggenschap en keuzevrijheid bij het bouwen van een woning. Huurwoningen In Lemelerveld moeten voldoende/ meer huurwoningen komen voor met name de ouderen. Ook voor jongeren moet hier rekening mee gehouden worden. Een goede afstemming met de 11
woningcorporaties moet de basis blijven voor gericht lokaal beleid. Woonwagenpark Lemelerveld wil ruimte bieden aan een aantal woonwagenbewoners. Ambitie is een harmonieuze samenleving, waarbij ruimte wordt geboden voor ieders belangen. Dat betekent dat duidelijke keuzes moeten worden gemaakt. De kanalen als kans Wonen aan en zicht op het kanaal moet een meerwaarde vormen. Er wordt ruimte geboden voor onderzoek naar mogelijke verbindingen tussen het water en wonen, zoals de plaatsing van een of meerdere woonarken. Transitie van het buitengebied Voldoende bewoning van het buitengebied is van levensbelang voor de voorzieningen in het dorp Lemelerveld. Doordat mensen andere prioriteiten stellen met betrekking tot tijdbesteding en door het stoppen van veel kleinere agrarische bedrijven loopt het aantal inwoners van het buitengebied drastisch terug. De aantrekkelijkheid van vrij wonen in het buitengebied met ruime mogelijkheden voor een duurzame levenswijze moet meer onder de aandacht worden gebracht. Het benutten van vrijkomende agrarische gebouwen voor bewoning door groepen jongeren of zorgbehoevende ouderen dient te worden gestimuleerd. 12
foto: Hans Heerink
[VI] NAAR REALISATIE Economie en werkgelegenheid > De werkgelegenheid wordt gestimuleerd onder andere door soepele vestigingsmogelijkheden. De ruime mogelijkheden in Vrijkomende Agrarische Bebouwing moeten breed worden uitgedragen. > De voordelen van de vele beschikbare Lemelerveldse producten en diensten (en de nadelen van eventueel verdwijnen daarvan) dienen duidelijk voor het voetlicht te worden gebracht. > Economische opdrachten moeten zoveel mogelijk binnen Lemelerveld worden gegund (denk onder andere aan bouwprojecten en festiviteiten Doorgaans wordt een (hoofd-)aannemer gezocht bij de uitvoering van grotere projecten. Daar een volwaardig bouwbedrijf ontbreekt in Lemelerveld is het belangrijk dat de bedrijven of bedrijvencombinaties uit bijvoorbeeld de sectoren installatie en/of afbouw het initiatief krijgen bij de uitvoering van grotere bouwprojecten. Leefbaarheidsbevordering Om Lemelerveld leefbaar te houden is het volgende noodzakelijk: > Actief beleid op het terrein van welzijn, sociale voorzieningen en winkelbestand. > Kwalitatief hoogstaande brede school. Een basisschool, die inspeelt op de behoefte van jonge gezinnen cq het kindbelang. Dat impliceert voldoende mogelijkheden om tegemoet te komen aan eigen identiteit en kindspecifieke ondersteuning. We denken onder andere aan religie en ondersteuning van minder- en hoogbegaafden. > Veilige verkeerssituaties waarbij in het centrum langzaam verkeer voorrang krijgt op snel verkeer. > Een aangename openbare ruimte waar ontmoeting wordt gestimuleerd. > Jongerenontmoetingsplekken (waaronder horeca) moeten worden behouden en gestimuleerd. > De buurt wordt aantrekkelijk gemaakt voor verschillende doelgroepen door flexibele openbare ruimtes te creëren die mee kunnen groeien met de buurt. Woningen Aanpassen bestaande woningen > De Duurzaamheidlening is een prima aanjager voor de verduurzaming van bestaande woningen Het gebruik van deze stimulans moet meer aandacht krijgen. > Een project als lang zult u wonen is ondersteunend bij de verbetering van de zorgtoegankelijkheid van bestaande woningen. De gemeente neemt 50% van de kosten met n maximum van 1500,- per woning (1-malig) voor haar rekening. Een dergelijke ondersteuning zien wij graag voor langere termijn toegepast. 14
> Bestaande voorraad geschikt maken voor de nieuwe doelgroepen: - Voor ouderen moeten de aanpassingen voldoen aan de kwalificatie lang en zelfstandig wonen. De vrijkomende locaties bij zorgcentrum Brugstede dienen bij voorkeur te worden ingericht voorzorgbehoevende. - De zorgtoegankelijkheid van de bestaande lage seniorenwoningen op diverse plaatsen in het dorp vraagt aandacht. - Voor jongeren zal de woning moeten voldoen aan een moderner afwerkingniveau. Huurwoningen Woningcorporaties: kerntaak is het bieden van woonruimte aan sociaal zwakkeren. De mogelijkheid van verkoop van huurwoningen aan bestaande huurders dient behouden te blijven (doorgroei). Door verkoop (als opknapper) aan jonge starters ontstaat ruimte voor bouw van huurwoningen voor ouderen. Middels nieuwbouw dienen corporaties minimaal het huidige aantal huurwoningen in stand te houden. Buitengebied > De ruime mogelijkheden voor een duurzame levenswijze waaronder een hoge mate van zelfvoorziening in energie en levensmiddelen moeten duidelijk worden uitgedragen. > Bestaande bouw wordt hergebruikt/ gerenoveerd, waarbij verduurzaming het uitgangspunt moet zijn. > Opdelen van (te) grote volumes wordt mogelijk gemaakt. > De Regeling Vrijkomende Agrarische Bebouwing en de Rood-voor-rood regeling zijn cruciaal om het buitengebied bewoond te houden. Hierbij moeten vrijkomende agrarische erven mogelijkheden bieden voor: - Combinaties wonen en werken. - Kleinschalige woonerven, eventueel doelgroepgericht (zorg, ouderen, jongeren). - Knooperf met ruimte voor zzp-ers en/ of andere startende ondernemers. Gezamenlijk gebruik van faciliteiten is hierbij een uitgangspunt. Woonwagenpark Verplaatsing van het woonwagenkamp, naar een plek waar de bedrijfsactiviteiten kunnen worden voortgezet, is het best passend voor Lemelerveld. Het industrieterrein ligt voor de hand mits een verzorgde aanblik gewaarborgd wordt door o.a. een juiste landschappelijke inpassing. 15
foto: Hans Heerink
[VII] HET COMMUNICATIEPLAN Communicatieplan > Willekeurige Lemelerveldse burgers zijn door de werkgroep benaderd om voorliggend woonconcept te peilen. De poll onder jongeren en de enquête onder ouderen in Lemelerveld is hier een voorbeeld van. > De definitieve Woonvisie Lemelerveld dient als input voor de nieuwe woonvisie voor de gemeente Dalfsen. > De Woonvisie Lemelerveld dient als basis voor een op te stellen communicatieplan met als oogmerk de realisatie van een groeiend inwoneraantal in een leefbaar dorp. > Bij een bouwprogramma in en buiten Lemelerveld wil de werkgroep een regierol behouden. Hiervoor zal tezijnertijd een dorpscommissie worden samengesteld om te beoordelen of de plannen passen binnen de woonvisie van Lemelerveld. Tevens zal deze commissie een adviserende rol krijgen. 17
BIJLAGE 1 Geraadpleegde publicaties - Onjuist beeld van woonwensen ouderen, Saskia Buitelaar, 020714 - Gemeenten sluiten ogen voor krimp; De Stentor, 10 mei 2014 - Demografische ontwikkelingen op kernniveau Ommen, Dalfsen, Terschelling; RIGO, i.o.v Woningstichting de Veste, februari 2012 - Primos prognoses, 2013 - Onderzoek woonservicegebieden gemeente Dalfsen, kern Lemelerveld, 2013, SWOL e.a. - Seniorenhuisvesting; verslag nav enquête over seniorenhuisvesting SWOL, 2013 - Poll jongeren Lemelerveld, 2014, Coöp. Duurzaam Leefbaar Lemelerveld, Werkgroep Duurzaam, Lisanne Gerritzen 18
foto: Hans Heerink