Meerjarenprogramma Kunstwerken (MJPK-2) 2015-2017 Beheer in balans Opsteller : DSB/R&W Concept : versie 6 januari 2015 1
Inhoudsopgave Samenvatting 1. Inleiding 2. Terugblik MJPK-1 3. Programma 4. Financiering 5. Verantwoording Voorzijde: Tweemaal een kunstwerk Linksboven: Vincent van Gogh, 1882, tekening brug en huizen op de hoek Herengracht-Prinsessegracht Rechtsonder: Henk Rijzinga, 1989, beeld van Canadees cederhout Gerry de kraai 2
Samenvatting Een goede bereikbaarheid is voorwaarde voor het economisch functioneren van de stad. Kunstwerken zoals kades, bruggen en viaducten zijn onmisbare schakels in de stedelijke infrastructuur en bereikbaarheid van de stad. Om een aantal noodzakelijke vervangingen of versterkingen uit te kunnen voeren is, in vervolg op het thans nagenoeg afgeronde MJPK-1, dit tweede meerjarenprogramma kunstwerken opgesteld. Met dit 2 e MJPK wordt inzicht gegeven in de volgende reeks van kademuren en bruggen die aangepakt dienen te worden, de komende 3 jaar. Veel Haagse kunstwerken zijn ongeveer een eeuw oud en zijn aangelegd in een tijd van paard en wagen. Het overschrijden van de beoogde levensduur van een kunstwerk in combinatie met een steeds intensiever gebruik vergroot de kans op het uiteindelijk bezwijken van de constructie. Om de veiligheid van gebruikers en de bereikbaarheid van de stad te borgen moeten we kunstwerken tijdig versterken of vervangen. Een groot aantal bruggen en kademuren heeft inmiddels een hoge leeftijd bereikt. Een deel van deze constructies dient versterkt of vervangen te worden. De volgorde van de te vervangen of te versterken kunstwerken wordt bepaald op basis van de resultaten van inspecties, materiaal-technisch onderzoek en berekeningen. Leeftijd en intensiteit van het gebruik spelen hierbij een rol. Vervolgens wordt in overleg met partners in de openbare ruimte bepaald wat het beste tijdvak is voor het uitvoeren van de werkzaamheden. Met het 1 e MJPK is een start gemaakt met het vervangen van een deel van het beheerareaal. De constructies die nu de hoogste prioriteit kennen, vier kades en twee bruggen, zijn in dit 2 e MJPK opgenomen. In 2017 wordt het 3 e MJPK aangeboden. 3
1. Inleiding Den Haag kent een groot aantal civieltechnische constructies zoals 3 tunnels, circa 1.000 bruggen en viaducten en circa 26 km kademuren. Deze civiele constructies worden ook wel kunstwerken genoemd. Goed beheer van deze kunstwerken zorgt voor de blijvende bereikbaarheid in de stad, voor de veiligheid en voor de kwaliteitsimpuls van de bebouwde omgeving. Met dit 2 e MJPK wordt tegemoet gekomen aan de eisen die het wettelijk Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) stelt aan het structurele en gegarandeerde beheer van kapitaalgoederen. Na de succesvolle aanpak van de meest urgente kunstwerken in het 1 e MJPK (2012-2014), beschrijft het nieuwe MJPK de volgende tranche in de aanpak. Veel bruggen en kades zijn ongeveer een eeuw oud en zijn aangelegd in een tijd dat de belasting werd bepaald door paard en wagen. Deze constructies worden nu dagelijks gebruikt door een nog steeds groeiend aantal auto s en door steeds zwaardere trams. Kunstwerken worden veel langer en intensiever gebruikt dan oorspronkelijk was voorzien. Dat maakt versterking of vervanging nu noodzakelijk. Problemen met de veiligheid en de bereikbaarheid van de stad als gevolg van het bezwijken van kunstwerken worden zo voorkomen. Op basis van noodzakelijkheid wordt de volgende tranche van vervangingsinvesteringen gedaan. In dit 2 e MJPK is een 2-tal bruggen en een 4-tal kademuren opgenomen. Hieronder volgt een beknopte evaluatie van het 1 e MJPK. Vervolgens komen respectievelijk de methodiek die ten grondslag ligt aan het programma, het programma voor de komende jaren en de financiële gevolgen aan de orde. 2. Terugblik MJPK-1 In het MJPK-1 is een eerste stap gezet in de structurele aanpak van een aantal oude constructies in de buitenruimte. Zo is de kademuur Om en Bij, waar de tram langs rijdt, vervangen. Ook het gedeelte van de Conradkade ter hoogte van de elektriciteitscentrale is vervangen door een nieuwe constructie; dit nadat eerder al het gedeelte tussen de brug Laan van Meerdervoort en de brug Newtonstraat was vervangen. De laatste werkzaamheden aan het talud van de kademuur Koninginnegracht/Raamweg worden begin 2015 afgerond. Bij de uitvoering van de werkzaamheden is rekening gehouden met het behoud van de aanwezige monumentale kastanjes. De werkzaamheden aan de kademuur Prinsessegracht zijn medio 2014 gestart en zullen ook in 2015 afgerond worden. Bij de vervanging van de brug Laan van NOI (oplevering december 2014) kon door fasering in de uitvoering de tramexploitatie ongehinderd doorgang vinden. Bij de vervanging van de brug Laan van Meerdervoort (oplevering september 2014) was het mogelijk de brug te vervangen met slechts een korte buitendienststelling van de trams. De werkzaamheden aan de Mauritsbrug worden uitgevoerd in combinatie met de vervanging van de Dr. Kuyperdam door een brug. Daarmee wordt de verbinding over water tussen het centrum en Scheveningen weer in ere hersteld. Dit is een grote stap in het aantrekkelijk maken van Den Haag voor recreanten op het water. Beide bruggen zullen medio 2015 gereed zijn. De projecten benoemd in het MJPK-1 zijn daarmee bijna afgerond. De functies van deze kunstwerken zijn voor de komende eeuw weer gegarandeerd; zij vormen betrouwbare schakels in de stedelijke infrastructuur. 4
3. Programma De Haagse kunstwerken worden geïnspecteerd op rechtstand, eventuele scheurvorming en verzakking. De inspectieresultaten geven inzicht in de staat van onderhoud van de verschillende onderdelen van een kunstwerk (fundering/brugdek etc.). Indien daartoe aanleiding is, wordt nader onderzoek naar de toestand van het kunstwerk verricht. Uitgangspunt is het in stand houden van de constructieve - en de gebruiksveiligheid. In een aantal gevallen voldoet regulier beheer en onderhoud niet langer en dient de constructie ingrijpend gerenoveerd of vervangen worden. Veel Haagse kademuren, met name die rond de oude binnenstad, zijn ouder dan 100 jaar. Het gaat om kademuren met in totaal een lengte van circa 26 km. Vaak zijn deze gebouwd op houten palen. De oude kades ontlenen hun grondkerende werking grotendeels aan hun massieve gewicht. Langs deze kademuren wordt dikwijls geparkeerd of er rijden trams en/of auto s direct langs. Bij een dergelijk gebruik ontstaan andere krachten op de constructie dan waarvoor deze oorspronkelijk ontworpen is. Gebleken is dat kademuren die deel uitmaken van de historische grachtengordel bijzondere aandacht vragen. Deze staan nagenoeg allemaal op houten funderingspalen. Tot voor kort werd er vanuit gegaan dat de kwaliteit van palen die volledig onder water stonden, in de loop der jaren niet verslechtert. De eerdere uitgevoerde vervangingen en aanvullend onderzoek wijzen uit dat dit een onjuiste aanname was. Dit betekent dat nader onderzoek van onder water staande houten palen nodig is. Het is niet uit te sluiten dat dit alsnog leidt tot een wijziging in de (volgorde van de) uitvoering van dit programma. Alle bruggen die zijn gelegen in de hoofdwegenstructuur zijn geïnspecteerd. Een aantal bruggen is herberekend op basis van de verkeersbelasting. De uitgevoerde berekeningen in combinatie met de resultaten van inspecties en materiaal onderzoek hebben geresulteerd in de noodzaak tot versterken of vervangen van twee bruggen in Den Haag. Op basis van het voorgaande is een aantal oude kademuren en bruggen met onvoldoende draagkracht bepaald waarvan de levensduur reeds is overschreden en die de komende jaren versterkt en/of vervangen moeten worden. In overleg met derden, zoals het Hoogheemraadschap van Delfland, het Bureau Stedelijke Bereikbaarheid en HTM, wordt uiteindelijk bepaald wat het beste tijdvak voor het uitvoeren van de werkzaamheden is. Kademuren die deel uitmaken van de historische grachtengordel vragen de meeste aandacht. Ook omdat er zorg is ontstaan over de houten palen onder de kades. Langs deze kademuren wordt veelal direct aan de kade geparkeerd, wat in combinatie met de aanwezigheid van bomen een flinke belasting voor de constructie vormt. Binnen de planperiode 2015-2017 heeft daarom de vervanging van een 4-tal van deze kademuren de hoogste prioriteit. Gestart wordt met de vervanging van de kademuren van de Toussaintkade en de Veenkade II die beide zijn aangelegd in de periode 1900-1904 en de Haringkade (bouwjaar 1900). Vervolgens komt de Dunne Bierkade (bouwjaar 1893) aan de beurt. Een deel van de brug in de Wagenstraat die dateert uit 1920, is onvoldoende sterk. Met een relatief eenvoudige ingreep kan de levensduur van deze brug met circa twintig jaar worden verlengd. Ook de brug Piet Heinplein die dateert uit 1900, wordt constructief aangepakt. 4. Financiering Het MJPK-2 kost 7,5 mln., verdeeld over drie jaar. De huidige uitvoeringsplanning sluit aan op de beschikbare financiële middelen over de 3-jaars periode, maar niet per jaarschijf. Om de begroting in ieder jaar sluitend te maken is een kasschuif nodig tussen de jaren 2015 t/m 2017. Dit wordt verwerkt in het halfjaarbericht 2015. 5
Tabel: Financiële planning 2015-2017* Programma MJPK-2 Kademuren 2015 2016 2017 Totaal MJPK-2 Toussaintkade (50543a2) Veenkade II (50540b2) Dunne Bierkade (50573a2) Haringkade (50050b4) Totaal Kademuren 1.520.000 3.355.000 975.000 5.850.000 Bruggen 2015 2016 2017 Totaal MJPK-2 Wagenstraat (versterken) Piet Heinplein Totaal Bruggen 250.000-1.000.000 1.250.000 Totaal Kosten MJPK-2 1.770.000 3.355.000 1.975.000 7.100.000 Voorbereidingen/onderzoeken 400.000 400.000 Totaal Lasten Periode 2015-2017 1.770.000 3.355.000 2.375.000 7.500.000 Toegewezen budgetten tbv MJPK 2015 2016 2017 Totaal MJPK-2 Totaal Dekking Periode 2015-2017 2.220.000 2.500.000 2.780.000 7.500.000 Resultaat 2015 2016 2017 Totaal MJPK-2 Totaal 450.000-855.000 405.000 0 * In het MJPK-2 zijn de Koningstunnel en het Schenkviaduct niet opgenomen. De beschikbare middelen geven de mogelijkheid met deze planning de voorgestelde vervangingen te realiseren. Ter voorbereiding op het MJPK-3 zullen al in 2017 onderzoeks-/voorbereidingskosten worden gemaakt. Ook in de jaren na het MJPK-2 zal de nadruk liggen bij de kademuren zoals de Houtzagerssingel, Uilebomen, Kleine Veenkade, Boomsluiterskade en Zwarteweg. 5. Verantwoording Er wordt periodiek gerapporteerd over de voortgang van de uitvoering van de in dit 2 e MJPK opgenomen kademuren en bruggen. In de loop van 2017 wordt het MJPK-3 aangeboden. 6