Outlook 2016 Inleiding 2016 is in China het jaar van de aap. Apen zijn de genieën van de Chinese dierenriem. Ze leven in groepen, zijn intelligent en geestig. Niets is voor hen te moeilijk. Als het wel te moeilijk is, zullen ze doorgaan tot het barst. Ze zijn vindingrijk en houden van uitdagingen. De Chinese economie kan voor volgend jaar wel wat vindingrijkheid gebruiken. De beweeglijkheid op de Chinese aandelenmarkten hebben er in het najaar van 2015 voor gezorgd dat wereldwijd de onrust op de financiële markten toenam. Analisten maakten zich zorgen dat het wereldwijde economische herstel in de kiem gesmoord zou worden door het terugvallen van het groeipad van de Chinese economie. Staalbankiers is minder pessimistisch en ziet de Chinese economie zelfs licht verbeteren in 2016. Bovendien wordt het effect van een eventuele vertraging van de Chinese economie op de wereldwijde economie overdreven door veel analisten. Onderstaande figuur geeft weer in hoeverre een afkoeling van de Chinese economie de groei wereldwijd beïnvloedt. De lichtgrijze balken geven de verwachte wereldwijde groei weer indien China op het huidige groeiniveau van 6% blijft doorgroeien. De donkergrijze balken geven de voorspelde wereldwijde economische groei weer indien de groei van China terugvalt tot 2%. Het negatieve effect van een terugval van de groei naar eventueel 2% zou de wereldwijde de groei negatief met 0,8% beïnvloeden. De zorgen dat China mondiaal de groei tot stilstand zou laten komen is ons inziens dan ook sterk overdreven. Figuur 1: Invloed van Chinese groei op wereldwijde groei. (bron: Capital Economics) Wereld Het wereldwijde economische herstel viel in 2015, vooral door terugvallende groeicijfers uit de opkomende markten, terug. Opkomende economieën die sterk afhankelijk zijn van de productie van grondstoffen hadden in 2015 zwaar te leiden van de lagere grondstoffenprijzen. Daarnaast laat China al een aantal jaren groeicijfers zien die in een dalende trend verkeren. Dit alles leidde er toe dat het wereldwijde herstel dit jaar terugvalt. Voor 2015 verwachten wij dat de groei zal uitkomen rond de 2½%. Voor 2016 zien wij de economische groei weer aantrekken tot een niveau van ruim 3%. De dalende trend in de Chinese groei zal dit jaar ten einde komen. De economie in de VS blijft goed op stoom. De zorgen voor volgend jaar liggen meer in Europa en Japan. Europa heeft in 2015 op verschillende terreinen de wind in de zeilen gehad. Lagere olieprijzen, een zwakkere euro en de lage rente hebben december 2015 Pagina 2 van 7
de economie in Europa vooruit geholpen. Voor volgend jaar zal een aantal van deze stimulansen minder sterk doorwerken. Hierdoor verwachten wij dat de economische groei zal terugvallen tot een niveau van circa 1%. Ook in Japan valt de economische groei terug en dreigt er zelfs weer een recessie met drie opeenvolgende kwartalen van negatieve groei. Kortom; wereldwijd zal in 2015 het economische groeipad wat zijn afgevlakt, maar voor 2016 verwachten wij een aantrekkende economische groei naar ruim 3%. In onderstaande figuur worden de groeipaden voor de ontwikkelde en opkomende markten weergegeven. Duidelijk zichtbaar is dat het herstel van het groeipad wordt ingegeven door de opkomende markten. Figuur 2: Economische groei voor ontwikkelde en opkomende landen. (bron: Capital Economics) Verenigde Staten De Amerikaanse economie bleef in 2015 goed op stoom. De start van 2015 was wat tegenvallend, maar dat was grotendeels gerelateerd aan het koude weer. Het gehele jaar zal waarschijnlijk worden afgesloten met een groei van rond de 2½%. Voor 2016 verwachten wij een zelfde groeiniveau. De arbeidsmarkt ligt er sterk bij. De werkloosheid in de VS is ondertussen gedaald tot 5%. Het niveau van de onvrijwillige part-time banen liggen weliswaar duidelijk boven dit niveau, maar ook hier zien we veel verbetering over de afgelopen jaren (zie figuur 3). De loonstijging zal als gevolg van deze ontwikkeling naar verwachting de komende periode gaan oplopen. Dit is voor de Fed reden om de korte rente te verhogen. Figuur 3: Werkloosheid en onvrijwillig part-time werkenden in de VS. (bron: Capital Economics) Door de sterkere dollar en de lagere grondstofprijzen is de inflatie in de VS beperkt gebleven. Naar verwachting zullen deze effecten uitdoven terwijl de loonstijging zal oplopen waardoor de inflatie in de VS waarschijnlijk sneller zal oplopen dan de markt nu verwacht. Dit zal ook leiden tot een snellere december 2015 Pagina 3 van 7
renteverhogingscyclus door de Fed dan de markt nu inprijst. Figuur 4 laat deze verschillen zien; de licht grijze kleur geeft de marktconsensus weer, de donkerblauwe kleur onze verwachting. Figuur 4: Verwachtingen ten aanzien van de renteverhogingscyclus van de Fed door respectievelijk de financiële markten, wall street consensus, de Fed en Capital Economics. (bron: Capital Economics) Europa Vorig jaar schreven wij dat de Europese economie was als een motor die maar niet wilde starten. Ondertussen is deze motor gestart en groeit de Europese economie met 1,5%. Het zat de Europese economie mee dit jaar, waardoor de groei aan de bovenzijde van de meeste analistenverwachtingen uit zal komen. De zwakke euro versterkte de exportpositie van Europese bedrijven. De lage olieprijs en de lage rente kwamen aan de bedrijfsresultaten ten goede. De lage olieprijs werkte ook positief uit op het besteedbaar inkomen van de consument. In tegenstelling tot de Amerikaanse arbeidsmarkt is die in Europa nog altijd zwak met een werkloosheidsniveau van bijna 11%. Dit zal de (loon)inflatie in Europa beperkt blijven. Het effect van de dalende grondstofprijzen zal in Europa ook langzaamaan uit de inflatiecijfers wegebben waardoor deze volgend jaar op een hoger niveau uitkomen. Figuur 5: Ontwikkeling van de Europese werkloosheid. (bron: Capital Economics) Om te voorkomen dat de motor weer gaat haperen heeft de ECB in december de deposito rente voor banken verder verlaagd naar -0,3%. Hiermee probeert de ECB de lage inflatie te bestrijden en de economie te stimuleren. In de toelichting hierop houdt de ECB nadrukkelijk de mogelijkheid open om het QE programma uit te breiden. Doordat een aantal stimulansen voor de economie in 2016 zal uitdoven, verwachten wij dat de economische groei voor Europa uit zal komen op 1%. december 2015 Pagina 4 van 7
Japan De Bank of Japan heeft de laatste jaren net als de overige centrale banken een bijzonder ruim monetair beleid gevoerd. Ondanks dit beleid heeft Japan een moeilijk economisch jaar gehad in 2015. Met name de terugval van de export heeft Japan het afgelopen jaar parten gespeeld. Als gevolg hiervan nemen de bedrijfsinvesteringen af en stevent Japan opnieuw op een recessie af. Wij verwachten dat Japan nogmaals extra monetaire verruiming zal gaan toepassen om inflatie en economisch groei te stimuleren. Daarnaast zal een verwacht herstel in China de export volgend jaar positief beïnvloeden. Voor 2016 verwachten wij in Japan een groei van 1,5%. Figuur 6: Export volume en export klimaat index voor Japan. (bron: Capital Economics) Opkomende Markten Opkomende economieën hadden in 2015 met name te lijden onder de dalende grondstofprijzen en de terugvallende groei in China. Dit heeft in vrijwel alle opkomende markten tot tegenwind geleid. Deze lage grondstofprijzen zullen voor een aantal landen problematisch worden indien deze op het huidige niveau stabiliseren, denk aan Brazilië en Rusland. Brazilië heeft met name een probleem met een aanhoudende lage olieprijs omdat het in de afgelopen 10 jaar haar schulden fors heeft laten oplopen. Na een recessie in 2015 kan voor Brazilië hooguit een stagnatiescenario verwacht worden. Ditzelfde scenario geldt ook voor Rusland dat na een recessie in 2015 een stagnatiescenario mag verwachten onder druk van de lage olieprijs en de kapitaalvlucht uit het land. China, de grootste opkomende economie, stond in 2015 wel in de schijnwerpers. Onrust op Chinese aandelenbeurzen sloeg in het najaar over naar de wereldwijde financiële markten. De onrust werd veroorzaakt door tegenvallende economische cijfers en de zorg dat dit mondiaal tot een terugval van de economische groei zou leiden. De officieel gepubliceerde groeicijfers van China zullen de komende jaren langzaam afvlakken. De werkelijke groei van China ligt echter al langer lager dan officieel gepubliceerd wordt. Capital Economics, de onafhankelijke macro economische research partner van Staalbankiers, maakt haar eigen inschatting van de Chinese economische groei. In onderstaande grafiek zijn deze twee groeicijfers naast elkaar opgenomen. Voor 2015 verwacht Capital Economics een werkelijke groei van 4½%, tegenover een officieel cijfer van 6,9%. december 2015 Pagina 5 van 7
Figuur 7: Economische groei van China, officieel (blauw) en geschat door Capital Economics. (bron: Capital Economics) De zorg van de markt over een sterke afkoeling van de Chinese economische groei delen wij niet. Onder invloed van de stimuleringsmaatregelen van de Chinese centrale bank (PBOC), de trend in consumentenbestedingen en de ontwikkeling van de dienstensector verwachten wij een herstel van de Chinese groei van de huidige 4½% naar 6½% in 2016. Dit is overigens onder de officiële doelstelling van 7%. Voor de opkomende economieën als geheel verwachten wij dat de groei weer zal aantrekken tot 4½%, ten opzichte van 3% in 2015. december 2015 Pagina 6 van 7
Staalbankiers N.V. Lange Houtstraat 26 2511 CW Den Haag Tel: 070 310 15 75 Fax: 070 310 19 87 www.staalbankiers.nl Staalbankiers is onderdeel van Achmea. Deze publicatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, maar wij kunnen niet garanderen dat deze volledig is. Staalbankiers behoudt zich het recht voor de tekst van deze leaflet te wijzigen. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Staalbankiers wijst op de mogelijkheid dat bepaalde informatie na verloop van tijd verouderd of niet juist is. Reproductie, geheel of gedeeltelijk, is slechts geoorloofd na schriftelijke toestemming. Deze publicatie is vervaardigd op 8 december 2015. Staalbankies N.V., statutair gevestigd te Den Haag aan de Lange Houtstraat 26, 2511 CW, is ingeschreven bij de KvK Haaglanden onder nummer 27030700. Staalbankiers is geregistreerd bi de Autoriteit Financiële markten (www.afm.nl) te Amsterdam. Voor meer informatie over het toezicht op Staalbankiers N.V. kunt u bellen naar de toezichtlijn van de AFM 0900 540 05 40 december 2015 Pagina 7 van 7