factsheet Resultaten ondersteuning eerste lijn 2011 Deze factsheet geeft een beeld van de resultaten van het werk dat de ROS en hebben verricht in 2011. De factsheet is bedoeld om relaties te informeren over wat de ROS en hebben gedaan. Het ROS-netwerk doet dit op drie manieren: 1. Een presentatie van cijfers en feiten en een duiding hiervan (trends en ontwikkelingen). 2. Een schets van de praktijk, met zes voorbeelden die staan voor projecten en initiatieven waaraan veel ROS en werken. 3. Een tussenstand van de vier programmalijnen van het ROS-netwerk. Met parallel lopende onderzoeken gaat het ROS-netwerk de diepte in. Zijn de klanten van de ROS en tevreden? De volgende rapportage verschijnt in 2013, de laatste rapportage is in april 2011 gepresenteerd. Hoe betrekken ROS en hun hun stakeholders? Deze rapportage verschijnt in april 2012. De factsheet is gebaseerd op cijfers van alle 17 ROS en over aantallen activiteiten, betrokken zorgverleners in de eerste lijn en maatschappelijke partners in de nulde en tweede lijn. De cijfers zijn verzameld middels een enquête, als vervolg op eerdere metingen over 2009 en 2010. Zes feiten over het werk van de ROS en in 2011 1. Continuïteit in het werk: 2105 projecten en trajecten uitgevoerd. De ROS en hebben in 2011 gewerkt aan 2105 projecten en trajecten. Dit is gemiddeld 124 projecten en trajecten per ROS. De aard en omvang van deze projecten en trajecten was divers., multidisciplinair, HOED-GOED en GES-trajecten. Ruim de helft van de projecten heeft een multidisciplinair karakter. Voorbeelden van projecten vindt u op de andere kant van deze factsheet. Het totale aantal is vergelijkbaar met het aantal in 2009 en 2010, er is daarmee sprake van continuïteit in de werkomvang van de ROS en. 2. Groot bereik onder zorgverleners in de eerste lijn. Bij monodisciplinaire projecten van de ROS en zijn de volgende zorgverleners betrokken: Een op de twee; ruim een op de twee van alle huisartsen (60%) en een op de twee van alle verloskundigen. Een op de drie; van alle fysiotherapeuten, oefentherapeuten C/M en diëtisten. Een op de vier; van alle eerstelijnspsychologen, logopedisten en apothekers. De cijfers voor multidisciplinaire projecten zijn vergelijkbaar met die voor monodisciplinaire projecten. Noemenswaardige verschillen en veranderingen per beroepsgroep zijn in deze factsheet apart uitgelicht. 3. Sterke groei inzet voor diëtisten en apothekers, nu in lijn met de inzet voor andere disciplines. Het aantal mono- en multidisciplinaire projecten met diëtisten en apothekers is in 2011 flink gestegen. Deze beroepsgroepen zijn in 2011 officieel als doelgroep van de ROS en bestempeld, conform de vernieuwde landelijke beleidsregel. De betrokkenheid van de andere eerstelijnsdisciplines is stabiel.
Zes feiten over het werk van de ROS en in 2011 4. Focus bij GOED- en GEStrajecten op drie disciplines en aanzienlijke regionale variatie. In totaal hebben de ROS en 240 GOED- en GES-trajecten uitgevoerd. Bij deze projecten en trajecten ligt de focus sterk op betrokkenheid van huisartsen, fysiotherapeuten en apothekers. Tussen 20% en 30% van het totaal van deze beroepsgroepen is bij deze projecten betrokken. Bij GOED- en GES-trajecten zijn duidelijk regionale verschillen tussen ROS en zichtbaar. Vijf van de zeventien ROS en (ofwel 30%) zijn goed voor bijna 60% van deze projecten. De omvang van het werkgebied van de ROS telt mee, maar ook het verschillende beleid van zorgverzekeraars is een belangrijke verklaring voor de regionale variatie. 5. Betrokkenheid maatschappelijke partners is stabiel, wel verschuivingen tussen partners. In de nulde lijn zijn gemeenten en GGD en belangrijke partners, meer dan de helft van deze overheden is betrokken bij multidisciplinaire projecten. In 2011 zijn aanmerkelijk meer gemeenten betrokken dan het jaar daarvoor. Van de tweede lijn is de helft van ziekenhuizen en ggz-instellingen betrokken bij multidisciplinaire projecten. In 2011 is de samenwerking met thuiszorginstellingen (2011: een op de drie) en het Algemeen Maatschappelijk Werk (2011: een op de vijf) opnieuw gedaald. De grootste verschuivingen en verklaringen hiervoor zijn uitgelicht op pagina 5. 6. Regionale verschillen in de samenwerking met maatschappelijke partners en zorginstellingen. De mate waarin ROS en samenwerken met gemeenten, ziekenhuizen en ggz-instellingen verschilt per regio. Er is een aanzienlijk verschil tussen ROS en die met een substantieel deel van deze partners samenwerkt (meer dan 60% van deze partners in het eigen werkgebied) of juist maar met een beperkt deel (minder dan 20%). Deze twee groepen ROS en zijn vergelijkbaar qua omvang. De regionale variatie heeft soms te maken met de omvang van het werkgebied (het werkgebied van enkele ROS en bestrijkt één of twee gemeenten), maar ook met de gestelde prioriteiten en vrijgemaakte capaciteit door de ROS en. Kortom, het verschilt per ROS in hoeverre is geïnvesteerd in samenwerking met deze partners en wat de samenwerking inhoudt. De rapportage over de stakeholdersanalyse gaat dieper op dit onderwerp in. Betrokkenheid eerstelijnsberoepsgroepen bij projecten in 2011 In nevenstaande tabel staat per eerstelijnsdiscipline het percentage van de beroepsgroep dat betrokken is geweest bij projecten en trajecten van de ROS en. Op pagina 5 worden de belangrijkste verschuivingen ten opzichte van 2010 nader toegelicht. Type projecten HOED-GOED en GES Huisartsen 61% 51% 28% Fysiotherapeuten 35% 36% 22% Verloskundigen 50% 45% 8% Oefentherapeuten C/M Eerstelijnspsychologen 32% 21% 8% 22% 29% 8% Logopedisten 24% 18% 7% Diëtisten 37% 31% 9% Apothekers 25% 28% 24% 2
Zes projecten uit de praktijk Een kleine schets van projecten uit de praktijk. Vergelijkbare projecten voeren de ROS en in heel Nederland uit. Symposium Break uit de keten Op 31 oktober 2011 heeft het symposium Break uit de keten plaatsgevonden. Dit is georganiseerd door ROS ZONH samen met drie regionale organisaties van eerstelijnszorgverleners. Onderwerp was een herontwerp van ketenzorg in Noord- Holland (behalve Amsterdam), buiten de geëffende paden. 230 mensen hebben deelgenomen: professionals uit de eerstelijns- en tweedelijnszorg, bestuuren beleidsmakers van beroeps- en belangenorganisaties en patiëntenverenigingen, verzekeraars, ZONH gemeenteambtenaren en medewerkers palliatieve zorg. Een bijzondere dag waarop een uniek 1ste Lijn Amsterdam gezelschap inhoud, inspiratie, samenwerken en ontmoeten rond ketenzorg vanuit Reos verschillende perspectieven, een nieuwe Lijn 1 SGZ dimensie heeft kunnen geven. ZorgImpuls ELO ELANN ROS Friesland ProGez Rosa ROSET Raedelijn Caransscoop OOGG Stichting KOEL Zee-bra Rose-Phoenix Fast Donkerblauwe regio s vallen onder Robuust Zorgcoöperatie van diëtisten opgericht Zorggroep Synchroon wilde samenwerken met diëtisten in het kader van het zorgprogramma diabetes, er was alleen geen duidelijk aanspreekpunt. ROS Robuust heeft de diëtisten geholpen bij het opzetten van het samenwerkingsverband (DiS). DiS bestaat uit vrijgevestigde diëtisten en diëtisten in dienst van een (thuis)zorgorganisatie. De Beyaert ROS heeft gewerkt aan het ontwikkelen van de strategie en het opstellen van het bedrijfsplan en huishoudelijk reglement. Met het opgerichte samenwerkingsverband is DiS een gelijkwaardige gesprekspartner geworden voor de zorggroep, waardoor gezonde voeding en dieet vanzelfsprekend onderdeel zijn geworden van de zorgprogramma s voor chronische ziekten in de regio. DiS participeert in (scholings)activiteiten en projecten van de zorggroep en er zijn goede verwijsafspraken gemaakt. 3
Wijkscan Ouderenzorg Als onderdeel van de Modernisering & Innovatie (M&I) module ouderenzorg heeft ROS Friesland voor huisartsenpraktijken de wijkscan ouderenzorg ontwik keld. ROS Friesland heeft in 2011 voor negen huisartsenpraktijken een wijkscan uitgevoerd, die zich specifiek richt op de gemeente waarin de betreffende huis arts werkzaam is. De scan bevat demografische gegevens, data over zorgvraag, het lokale en regionale zorgaanbod (inclusief netwerken op het gebied van ouderenzorg). De wijkscan is voor de huisarts van belang als hij een aanvraag voor de M&I module ouderenzorg doet. Zorgverleners onder een dak in Nijkerk Twee gezondheidscentra De Nije Veste en Corlaer huisvesten een breed Zorgaanbod: huisartsenzorg, apotheek, fysiotherapie, diëte tiek, logopedie, oefentherapie, maatschappelijk werk, podothera pie, eerstelijnspsychologie met accenten op ouderenzorg/sport en bewegen of jeugd. Beide centra huisvesten een polikliniek van een ziekenhuis. Vanaf het begin is ROS Raedelijn betrokken: uitwerking van het idee, delen van elkaars visie op zorg, organisatie en samen werking en vertaling naar bouwconcept. Verkenning van financiële haalbaarheid, overleg met gemeente en woningbouwvereniging, teamontwikkeling en implementatie van zorgprogramma s. Daarmee is de ROS procesbegeleider, expert, adviseur, inspirator en netwerker. Regionale zorgagenda Geen regionale zorgagenda zonder de cruciale spelers, zoals georgani seerde eerstelijnszorgverleners, de zorgverzekeraar en gemeenten. ROS Caransscoop heeft Gelderse zorgverleners, bestuurders en zorgverzeke raars aan tafel gebracht. Per subregio zijn samenwerkingsmogelijkheden geëxpliciteerd. Concrete resultaat op de korte termijn: samenwer kingsprojecten op gebied van leefstijl. In de Achterhoek heeft de ROS bijgedragen aan Agenda 2020 van overheden, ondernemingen en maatschappelijke organisaties. Er is geen vast stramien voor agendavor ming, de aanpak om te komen tot een regionale zorgagenda verschilt. De ROS heeft een faciliterende en coördinerende rol, brengt partijen samen en helpt collectieve ambities te formuleren. Informatiemanagement voor de eerstelijnszorg Om gezondheidsbeleid te verbeteren is stuurinformatie nodig. Informatiemanage ment door de ROS en staat voor een aanpak om voor de eerstelijnszorg relevante stuur informatie te verzamelen, te bundelen en beschikbaar te stellen aan zorg aanbieders, gemeenten en zorginkopers van verzekeraars. ROS en verzamelen en ontsluiten data op uniforme wijze. Lokale en regionale data worden verrijkt met een groot aantal landelijke gegevens, zoals de PRIMOS bevolkings- en huishoudens prognose. De data zijn beschikbaar op gemeenteniveau; de meeste ook op buurt- en wijkniveau. De ROS-Wijkscan is het instrument om informatie te ontsluiten. Afspraken zijn in voorbereiding om de gegevens uit de Vraag en Aanbod Monitor (VAAM) van NIVEL en NPCF via de ROS-Wijkscan te ontsluiten. 4
Ingezoomd: veranderingen in betrokkenheid zorgverleners en partners Verschuivingen bij vier eerstelijnsdisciplines Bij vier van de eerstelijnsberoepsgroepen wijkt het percentage dat in 2011 betrokken is bij projecten en trajecten noemenswaardig af van 2010. Dit betreft de huisartsen, verloskundigen, diëtisten en apothekers. De verschillen zijn hier uitgelicht. Tussen haakjes staat de stijging of daling weergegeven in procentpunten (bijvoorbeeld: + 10% bij huisartsen bij monodisciplinaire projecten correspondeert met 61% betrokken huisartsen in 2011 tegenover 51% in 2010). Huisartsen (+10%) = = Een verklaring voor de stijging van de monodisciplinaire projecten is de doorontwikkeling van zorggroepen in 2011. Een indicator hiervoor is het toegenomen aantal afgesloten ketencontracten, naast diabetes ook COPD en CVRM. ROS en hebben huisartsen begeleid bij deze doorontwikkeling van zorggroepen, als basis om te komen tot multidisciplinaire samenwerking. Verloskundigen (-10%) (+9%) In 2010 was het aantal monodisciplinaire projecten met verloskundigen sterk gestegen ten opzichte van 2009 (+14%) en daalde het aantal multidisciplinaire projecten (-8%). In 2011 is de ontwikkeling ten opzichte van 2010 juist andersom, dus minder mono- en meer multidisciplinaire projecten. In 2010 lag het accent op het op orde brengen van het eigen huis, prioriteiten waren het versterken van de organisatiegraad, de coördinatierol van verloskundigen en het implementeren van nieuw beleid. De ROS en zien in 2011 als belangrijke ontwikkeling het organiseren van de verloskundige keten, waar ook gynaecologen, ziekenhuizen en kraamzorg deel van uit maken. Een belangrijke actie voor de ROS en in 2011 was zorgen dat de verloskundigen aan de juiste tafels gesprekspartner zijn geweest om te komen tot ketenafspraken in de regio. Diëtisten (+21%) Apothekers (+20%) (+10%) (+12%) = = Voor diëtisten en apothekers spelen vergelijkbare ontwikkelingen. Het beleid en de omgeving van deze beroepsgroepen was in 2011 sterk in beweging. Dit betekende dat diëtisten en apothekers zich snel als groep moesten organiseren (dit verklaart de toename van monodisciplinaire projecten) om van daaruit afspraken te maken met andere disciplines (waarmee hun betrokkenheid bij multidisciplinaire projecten is gestegen). ROS en zien een toename van het aantal monodisciplinaire zorggroepen, ingegeven door marktontwikkelingen en nieuw beleid. Betrokkenheid maatschappelijke partners bij multidisciplinaire projecten in 2011 Procentueel zijn gemeenten, GGD en, ziekenhuizen en ggz-instellingen de belangrijkste partners van ROS en bij multidisciplinaire projecten en trajecten. Gemiddeld is ten minste de helft van deze organisaties in het werkgebied van een ROS betrokken bij projecten. De betrokkenheid van GGD en, ziekenhuizen, ggz-instellingen en woningbouwcorporaties is stabiel ten opzichte van 2010. Voor drie typen organisaties is het aandeel betrokken organisaties aanmerkelijk gewijzigd: Gemeenten (+9%) Thuiszorginstellingen (-6 %) Maatschappelijk Werk (-14%) De toename van de betrokkenheid van gemeenten duidt op een toegenomen belang van afstemming tussen de (nieuwe) taken en ambities van gemeenten en de eerste lijn ten behoeve van het voorkomen van zorg. Wel zijn er aanzienlijke verschillen tussen ROS en in het aantal gemeenten waarmee zij samenwerken. De daling van de betrokkenheid van thuiszorginstellingen kan te maken hebben met de reuring in de markt en het beleid, waarbij het laveren is tussen samenwerking en concurrentie. ROS en hebben de indruk dat thuiszorginstellingen hier verschillende benaderingen in kiezen. De betrokkenheid van het Algemeen Maatschappelijk Werk is in twee jaar fors afgenomen (meer dan gehalveerd). De onzekerheid in het voortbestaan van een aantal AMWinstellingen zal hier een rol in spelen. 5
Vier programmalijnen van het ROS-netwerk: bereikte resultaten in 2011 De speerpunten van het ROS-netwerk zijn uitgewerkt in vier programmalijnen: 1. Buurtgerichte zorg: helpen opzetten van gebiedsgerichte zorg in de buurt. 2. Voorkomen van zorg: stimuleren opzetten ketens en netwerken voor zelfmanagement, preventie en curatie. 3. Zorg op de juiste plek: faciliteren realisatie substitutie van specialistische zorg naar basiszorg. 4. Zorg (op de) agenda: faciliteren van totstandkoming Regionale Zorgagenda. Buurtgerichte zorg In dit programma heeft de focus gelegen op het toegankelijk maken van informatie, middels wijkscan en Verwijskompas. 1. In 2011 hebben de ROS en verder geïnvesteerd in het toegankelijk maken van zorgvraag en -aanbodgegevens uit allerhande bronnen. Door data over zorgvraag en -aanbodgegevens te combineren met andere (demografische) kengetallen kunnen prognoses worden gedaan voor te verwachten ontwikkelingen. Dit levert informatie op om beleid op te baseren, voor de aanpak van lokale vraagstukken en om regio s onderling te vergelijken. De ROS en hebben een doorontwikkeld internetinstrument in gebruik genomen: de ROS-Wijkscan. Het ROS-netwerk heeft haar doelstelling om in 2011 250 wijkscans uit te voeren gerealiseerd. 2. In de samenwerking van ROS en met NIVZorg (Verwijskompas) is gewerkt aan de infrastructuur achter en de publicatie van verschillende sociale kaarten van het eerstelijnszorgaanbod. Op dit systeem zal het zorgmutatieformulier als centrale plek voor zorgverleners fungeren (mijnzorgaanbod. nl): deze beveiligde website geeft zorgverleners in de toekomst de mogelijkheid hun eigen gegevens te beheren. Voorkomen van zorg In het kader van dit programma heeft de focus in 2011 gelegen op positionering van het ROS-netwerk. Er is veel dynamiek, het veld is sterk in beweging, er zijn veel activiteiten. In 2011 hebben de ROS en bijgedragen aan de begeleiding van lopende Beweegkuurprojecten. In de tweede helft van 2011 heeft de focus gelegen op het waarborgen van de continuïteit van samenwerking en initiatieven, nu de financiering in 2012 op grond van de Impulsregeling is gestopt. Zorg op de juiste plek De focus in dit programma heeft in 2011 gelegen op voorwaardenscheppende activiteiten, om kansrijke substitutiemogelijkheden in beeld te brengen en te verspreiden. Het ROS-netwerk heeft geïnvesteerd in de verdere ontwikkeling van de Substitutiethermometer, een instrument om de kansrijkheid van potentiële substitutieprojecten in te schatten. In eerste instantie is de thermometer gericht op substitutie vanuit tweede lijn naar de (georganiseerde) eerste lijn. De Substitutiethermometer omvat 25 factoren die van belang zijn bij substitutie. Het instrument kent een beleids- en een adviseursvariant. Het ROS-netwerk is i.s.m. het Jan van Es Instituut bezig met het opzetten van een openbare database voor substitutietrajecten. Bij het vullen en gebruiken van deze database spelen de ROS-adviseurs een grote rol. Zorg op de agenda Dit programma heeft een strategisch karakter en is erop gericht om de juiste spelers in de regio te verenigen in een aanpak van gezamenlijke vraagstukken. Samenhangende zorg in de buurt vraagt naast een lokale, steeds meer om een regionale aanpak. De regionale agenda s bevatten de vertaling van landelijk, provinciaal en gemeentelijk beleid. In de regionale context vormen de ROS en de schakel tussen de disciplines in de eerste lijn en de zorgverleners in de tweede- en derdelijnszorg. De ROS en vormen het aanspreekpunt voor gemeenten en partners op het terrein van wonen, welzijn en zorg die afstemming zoeken met de eerste lijn. Driekwart van de ROS en heeft in 2011 actief gewerkt aan het realiseren van een Regionale Zorgagenda. Colofon. Rapportage van het ROSnetwerk en LVG, april 2012. Onderzoek en redactie: Arjan Mulder. Vormgeving: Studio Iris. Informatie en documentatie ROS-netwerk, zie www.ros-netwerk.nl. 6