Raadsvergadering van 23 november 2004 Agendapunt 11 Onderwerp: conceptovereenkomst d.d. 15 juni 2004 inzake het vervoer tussen Schiermonnikoog en Lauwersoog (convenant waddenveren) Schiermonnikoog, 11 november 2004 Aan de Gemeenteraad Voorstel De gemeenteraad stemt in met de conceptovereenkomst d.d. 15 juni 2004 inzake het vervoer tussen Schiermonnikoog en Lauwersoog. Inleiding Het vervoer tussen Schiermonnikoog en Lauwersoog is op dit moment geregeld in een akte van privatisering, afgesloten op 4 december 1985 tussen de minister van Verkeer en Waterstaat en Wagenborg Passagiersdiensten B.V (bijlage 4). Deze acte van privatisering is niet meer juridisch houdbaar. Volgens Europese regelgeving dient het vervoer tussen Schiermonnikoog en Lauwersoog door middel van concessiewetgeving te worden geregeld. De Minister van Verkeer en Waterstaat is van plan om deze concessiewetgeving voor 2009 in te voeren. Maar ook in de periode tot 2009 dient het vervoer tussen Schiermonnikoog en Lauwersoog op een wijze geregeld te worden die past binnen de Europese regelgeving. Hiertoe is de in bijlage 3 bijgevoegde conceptovereenkomst opgesteld. Het betreft een standaard overeenkomst voor alle vijf de waddeneilanden. De overeenkomst is ontwikkeld door het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, de gezamenlijke reders en de vijf waddeneilanden (vertegenwoordigd door het OOW). De in bijlage 3 bijgevoegde conceptovereenkomst houdt meer in dan alleen een wijziging van de juridische figuur. Ook inhoudelijk is de overeenkomst gewijzigd ten opzichte van de akte d.d. 4 december 1985. De vier belangrijkste wijzigingen worden hier genoemd: a. De uitsluiting van alternatieve bootdiensten, zoals vastgelegd in de akte, is niet langer juridisch houdbaar. b. in de conceptovereenkomst wordt zoveel mogelijk benoemd wat te zijner tijd in een concessie moet worden geregeld. c. Boottarieven worden niet meer vastgesteld aan de hand van de CBS-consumentenindex, maar aan de hand van de prijzen voor Openbaar stads- en streekvervoer. d. vanwege de grote belangen van publiek, ingezetenen en werknemers wordt de gemeente Schiermonnikoog partij bij deze overeenkomst. Als bijlage 2 bij dit raadsvoorstel is een notitie bijgevoegd, waarin de overeenkomst nader wordt beschouwd. Naar deze notitie wordt met nadruk verwezen Argumenten voor het besluit De conceptovereenkomst komt qua intentie en inhoud overeen met de bestaande afspraken uit 1985 en de nieuwe inzichten die zich sindsdien hebben voorgedaan Er is sprake van een uitgebalanceerd en samenhangend onderhandelingsresultaat, waar de Minister en WPD mee akkoord kunnen gaan. Kanttekeningen bij het besluit Medegebruik van de aanleginrichting in de avond en de nacht door concurrerende bootdiensten kan niet meer worden uitgesloten. Dit kan mogelijk negatieve effecten hebben op de dienstregeling buiten het seizoen en het autoluwe karakter van de gemeente. De gemeente heeft
echter een krachtig instrument (het ontheffingenbeleid) waarmee regulerend kan worden opgetreden, mochten deze bedreigingen zich voordoen. De gemeente kan formeel geen invloed uitoefenen op de inspanningsverplichting van de Minister om de vaarroutes in stand te houden. En dat is lastig, want het begrip inspanningsverplichting is rekbaar, zeker in tijden van bezuinigingen. Overigens is hier niet sprake van een beleidswijziging: ook in de vroegere en huidige situatie kan de gemeente die formele invloed niet uitoefenen. In de overeenkomst is geen calamiteitenregeling opgenomen. Dit kan de gemeente echter ook rechtstreeks via een waakvlamovereenkomst met WPD regelen. Inspraak Op dit besluit is geen inspraakprocedure van toepassing Bijlagen bij advies Bijlage 1: concept Raadsbesluit Bijlage 2: Toelichting bij raadsadvies Bijlage 3: Convenant waddenveren Burgemeester en wethouders van de gemeente Schiermonnikoog, de secretaris, de burgemeester, S. Dijs L.K. Swart
BIJLAGE 2 TOELICHTING BIJ RAADSADVIES. Allereerst worden in deze toelichting de vier belangrijkste inhoudelijke wijzigingen ten opzichte van de bestaande Akte van privatisering d.d. 4 december 1985 nader beschouwd. Vervolgens wordt ingegaan op de reacties die de andere vier Waddeneilanden hebben gegeven op de overeenkomst. Afgesloten wordt met ons standpunt ten aanzien van de overeenkomst. 1. INHOUDELIJKE WIJZIGINGEN 1.1 Uitsluiting alternatieve bootdiensten op staatseigendommen In bepaling 7 van de akte (bijlage 4) worden alternatieve bootdiensten naar Schiermonnikoog uitgesloten. Deze bepaling is niet (meer) juridisch houdbaar. De aanleginrichtingen van Rijkswaterstaat op Lauwersoog en Schiermonnikoog hebben een openbaar karakter. Daarmee zijn deze aanleginrichtingen automatisch mede bestemd voor gebruik door derden (artikel 5.1, 5.2 overeenkomst). Dit betekent dat het in theorie mogelijk is dat andere concurrerende bootdiensten gaan varen op Schiermonnikoog. In de overeenkomst is wel een beperking opgenomen. Alternatieve bootdiensten mogen de aanleginrichtingen op Schiermonnikoog en Lauwersoog alleen maar gebruiken in de periode tussen één uur vóór de eerste vaart en één uur ná de laatste vaart (artikel 5.3 overeenkomst). De bootdiensten van WPD mogen namelijk in geen geval gehinderd worden door derden. Derden kunnen dus alleen s avonds en s nachts gebruik maken van de aanleginrichting op Lauwersoog en Schiermonnikoog. Dit kan vooral interessant zijn voor bedrijven die zich specialiseren in roll-on roll-off vrachtvervoer. 1.2 In de conceptovereenkomst wordt zoveel mogelijk benoemd wat te zijner tijd in een concessie moet worden geregeld. Bij de invoering van de concessiesystematiek staat de positie van de huidige reder, WPD centraal. Hiervoor is een apart hoofdstuk 7 opgenomen in de overeenkomst. De minister V&W gaat een inspanningsverplichting aan dat de eerste concessie onderhands gegund zal worden aan WPD voor 15 jaren (artikel 7.1). In artikel 7.2 t/m 7.5 wordt ingegaan op overname eisen tav materieel, personeel en eventuele schadevergoedingen voor WPD. WPD heeft al aangegeven akkoord te kunnen gaan met het onderhandelingsresultaat dat in deze overeenkomst is vastgelegd. 1.3 Boottarieven In de akte van privatisering is vastgelegd dat de boottarieven gebaseerd worden op de CBSconsumentenindex. In de conceptovereenkomst worden de boottarieven gebaseerd op de prijzen voor openbaar Stads- en Streekvervoer. 1.4 Rol van de gemeente in de overeenkomst Een vierde nieuwe element in de overeenkomst is dat de gemeente contractpartner wordt. Hiertoe zijn de afspraken in de Overeenkomst tot structurering van het bestaande overleg inzake de bootdiensten naar Ameland en Schiermonnikoog d.d. 4 december 1985 opgenomen in deze overeenkomst. De rol van de gemeente houdt het volgende in: 1. instemmingsrecht bij wijzigingen in kwaliteitsniveau schepen, bemanning en walvoorzieningen 2. instemmingsrecht bij wijzigingen door Rijkswaterstaat aan de walinfrastructuur. 3. geen instemmingsrecht bij de ligging en het op diepte houden van vaargeulen. In de overeenkomst is een inspanningsverplichting voor de minister opgenomen om de havens en de vaarvaargeulen tussen Schiermonnikoog en Lauwersoog op voldoende diepte en breedte te houden. 4. instemmingsrecht bij vaststelling dienstregeling, waarbij de gemeente deze instemming verleent als de dienstregeling als gevolg van geomorfologische wijzigingen in de Waddenzee aangepast moet worden. 5. geen instemmingsrecht bij het vaststellen van de boottarieven. De tarieven worden door WPD bepaald aan de hand van de tarieven die voor openbaar stad- en streekvervoer gelden.
2 REACTIES VAN DE ANDERE EILANDEN OP DEZE OVEREENKOMST 2.1 Medegebruik van de aanleginrichting door andere bootdiensten Alle Waddengemeenten geven aan dat door afroming van het roll- on roll- off vrachtvervoer, het voor de huidige reders mogelijk niet meer rendabel is om buiten het seizoen de huidige dienstregeling in stand te houden. Aan de andere kant heeft bijvoorbeeld de gemeenteraad van Terschelling uitgesproken dat een bepaalde mate van concurrentie op voorhand niet onmogelijk gemaakt moet worden. 2.2 Beschikbaarheid veerboten bij calamiteiten Op de vier andere waddeneilanden liggen de veerboten s nachts aan de aanleginrichting op het eiland. Omdat conform de conceptovereenkomst s nachts medegebruik van de aanleginrichting mogelijk moet zijn, zou dit betekenen dat de veerboten s nachts op een andere plek afgemeerd zouden moeten worden. Dit vinden de burgemeesters vanuit hun verantwoordelijkheid voor de rampenbestrijding niet wenselijk. De burgemeesters zijn van mening dat de veerboot ook s avonds en s nachts op de aanleginrichting afgemeerd moet zijn op grond van de Wet rampen en Grootschalige incidenten. Dit om een snelle inzetbaarheid van de veerboten bij calamiteiten te garanderen. Een effect van dit besluit is dat concurrerende bootdiensten op de andere eilanden geen gebruik van de aanleginrichting kunnen maken. 2.3 Ligging, diepte en breedte van de vaargeulen Terschelling heeft een opmerking gemaakt over de inspanningsverplichting van de Minister om ligging, diepte en breedte van de vaargeulen op peil te houden. Terschelling dringt aan om een instandhoudingsverplichting. Ook Ameland vraagt om een garantiebepaling. 2.4 Tarieven bootdiensten Terschelling pleit voor handhaving van de CBS-consumentenindex als grondslag voor de tarieven van de bootdiensten. Volgens Terschelling geeft deze index meer waarborgen voor een gelijkmatigere stijging dan de tarieven van het openbaar stads- en streekvervoer. 3 STANDPUNT VAN SCHIERMONNIKOOG De bestaande afspraken zoals deze zijn vastgelegd in de vigerende akte van privatisering uit 1985 zijn verouderd. De ontwikkelde conceptovereenkomst komt qua intentie en inhoud overeen met de bestaande afspraken uit 1985 en nieuwe inzichten die zich sindsdien hebben voorgedaan. Op hoofdlijnen kan daarom worden ingestemd met de overeenkomst. Specifieke aandachtspunten zijn de volgende. Invoering concessiewetgeving Invoering van concessiewetgeving is onvermijdelijk. Het is een goede zaak dat er duidelijkheid komt over de positie van WPD bij invoering van de concessiesystematiek. WPD gaat akkoord met het in de overeenkomst vastgelegde onderhandelingsresultaat. Hierdoor is het primaire belang van Schiermonnikoog: een betrouwbare en kwalitatief goede bootdienst gewaarborgd. Dat dit ten koste gaat van een stukje marktwerking, nemen we voor lief. Gemeente wordt contractpartner Gezien de belangen van Schiermonnikoog is het een goede zaak dat de gemeente contractpartner wordt. Hierdoor kan de gemeente ook invloed uitoefenen op het bestek van de bootdienst bij het verlenen van concessies.
Medegebruik van de aanleginrichting door concurrerende reders Mogelijk kunnen concurrerende reders door afroming van roll-on roll-off goederenvervoer een bedreiging vormen voor een rendabele exploitatie van de huidige dienstregeling. Daarnaast zou het roll-on roll-off goederen vervoer door concurrerende reders een bedreiging kunnen vormen voor het autoluwe karakter van het eiland. De gemeente heeft echter een krachtig instrument (het ontheffingenbeleid) waarmee regulerend kan worden opgetreden, mochten deze bedreigingen zich voordoen. Medegebruik van de aanleginrichting door andere bootdiensten en de snelle inzetbaarheid veerboot bij calamiteiten De andere vier waddeneilanden hebben besloten om met een beroep op de Wet Rampen en Zware Ongevallen de reders te verplichten om hun veerboot ook s nachts op het eiland aan de aanleginrichting aan te meren. Dit om de snelle inzetbaarheid van de veerboot te waarborgen. Een effect van dit besluit is dat op die eilanden medegebruik van de aanleginrichting door concurrerende reders niet kan plaatsvinden. Op Schiermonnikoog bestaat een andere situatie, omdat de veerboot s nachts is aangemeerd op Lauwersoog. Hierdoor is de noodzaak voor een dergelijk ingrijpend en ongebruikelijk besluit op ons eiland niet aanwezig. Wel dient de snelle inzetbaarheid van de veerboot vanuit Lauwersoog niet belemmerd te worden door het medegebruik van de aanleginrichting in de haven van Lauwersoog. Hierover zullen met de gemeente de Marne en Rijkswaterstaat afspraken moeten worden gemaakt. Calamiteitenregeling ontbreekt Inzetbaarheid van de bootdienst bij calamiteiten voert verder dan alleen het afmeren van de boot aan de aanleginrichting. Er moet ook snel voldoende bemanning zijn om de boot vaarklaar te maken, hulpverleners en materieel in te schepen en met de boot naar Schiermonnikoog te varen. Daarmee komen we op een ontbrekend punt in de overeenkomst. De overeenkomst regelt alleen het vervoer tijdens de dienstregeling. In noodgevallen dient echter vervoer buiten de dienstregeling plaats te vinden. In de overeenkomst is die belangrijke- mogelijk levensreddende rol van de bootdienst niet geregeld. WPD heeft ons verzekerd over een goede calamiteitenregeling te beschikken, waarbij snel voldoende bemanning gealarmeerd kan worden. Hierdoor is de bootdienst ten allen tijde snel inzetbaar. In deze regeling hebben wij het volste vertrouwen, gezien het uitstekende calamiteitenplan waar WPD over beschikt. Wel moeten de afspraken over de al bestaande calamiteitenregeling worden geformaliseerd in een waakvlamovereenkomst tussen Wagenborg en gemeente Gewijzigde prijsindexering van de boottarieven In de overeenkomst wordt gekozen voor een prijsindexering van de boottarieven op basis van de prijsontwikkeling Stads- en Streekvervoer. Een dergelijke prijsindexering sluit beter aan bij de bedrijfsvoering van een bootdienst dan de huidige consumentenprijsindex. Met name de prijzen van brandstoffen en personeelslasten komen in deze prijsindexering beter tot uitdrukking, waardoor deze index in de praktijk beter te hanteren zal zijn dan de consumentenindex. Inspanningsverplichting voor het in stand houden vaarroutes Een korte vaarroute naar het eiland is van groot belang, omdat veel dagtoeristen voor Schiermonnikoog kiezen ivm de korte veerverbinding. Naarmate de overtocht langer duurt, worden andere plekken in Nederland (zoals het Noordzeestrand) concurrerender. In de huidige PKB Waddenzee is echter vastgelegd dat de Minister van Verkeer Waterstaat geen ongeclausuleerde garanties afgeeft over de minimale diepte van vaargeulen. Het morfologischdynamisch karakter van de Waddenzee kan immers een feitelijke overmachtsituatie voor de rijksoverheid scheppen. Alhoewel dit standpunt van de Minister uiteraard redelijk is, merken wij wel op dat de overeenkomst opgenomen inspanningsverplichting voor de Minister een rekbaar begrip is, vooral in tijden van bezuinigingen. De overeenkomst is zodanig vormgegeven dat zowel reder als gemeente geen invloed
hebben op die inspanningsverplichting. Dit betekent dat we in deze krappe tijden vertrouwen moeten hebben in de balans die de Minister legt tussen de belangen van de Waddeneilanden en de vele andere belangen in Nederland. Burgemeester en wethouders van de gemeente Schiermonnikoog, de secretaris, de burgemeester, S. Dijs L.K. Swart.