Kijk op de hersenen: grip op emotie en gedrag Odile A. van den Heuvel Alumnidag - VU Medisch Centrum - 12 mei 2012 1
Gedachte: ze zien elkaar na lange tijd weer terug, hij is veilig teruggekomen van uitzending Gevoel: blij, opgevlucht, ontspannen Gedachte: ze nemen voor altijd afscheid, hij zal sneuvelen tijdens de uitzending Gevoel: verdrietig, somber, angstig 2
Mensen met een depressie (of een genetische aanleg voor een depressie): Verhoogde aandacht naar negatieve informatie Beter geheugen voor negatieve dan voor positieve informatie Verhoogde emotionele reactie op negatieve informatie Aaron T. Beck 3
emotie regulatie (cognitieve therapie) 4
Gedachte: oppassen dat ik er niet in ga staan! Gevoel: aversie, walging Gedachte: Er kunnen moleculen op mijn broek komen, waardoor ik straks thuis de bank, de kat en mijn kinderen kan besmetten. Gevoel: angstig, gespannen 5
Smetvrees (obsessieve compulsieve stoornis - OCD) Angst, voortkomend uit obsessies (dwanggedachten), wordt bezworen met compulsies (dwanghandelingen). obsessie angst level ontspanning angst/stress compulsie tijd Behandelen van angst Exposure in vivo (=gedragstherapie) > extinctie van oude angstrespons Cognitieve therapie > emotieregulatie door aanpassen van de gedachten 6
ANGST Elementaire emotie Belangrijk voor de overleving Beschermt ons tegen gevaar Joseph LeDoux 7
Joseph LeDoux (The Amygdaloids) QuickTime and a H.264 decompressor are needed to see this picture. 8
amygdala angstconditionering extinctie (exposure in vivo) 9
extinctie (exposure in vivo) emotie regulatie (cognitieve therapie) Als angst regeert 10
Het angstige brein Verminderd volume dmpfc en verminderde top-down controle vanuit PFC op amygdala Verhoogde activiteit limbische systeem model Emotie Cognitie Ventraal ventrale fronto-striatale & limbische circuits Dorsaal dorsale fronto-striatale circuit 11
Hersenscanonderzoek MRI/MRS PET/SPECT EEG/MEG TMS Transcraniële Magnetische Stimulatie (TMS) 12
Transcraniële Magnetische Stimulatie (TMS) Laag-frequent (1 Hz) verminderde excitabiliteit long-term depression remming knock-out Hoog-frequent (10 of 20 Hz) verhoogde excitabiliteit long-term potentiation stimulatie enhancement Transcraniële Magnetische Stimulatie (TMS) Als experimenteel instrument Als behandelalternatief 13
model Controles: Laag-frequente rtms vs. placebo (= inhibitie) Alternatief: Diepe hersenstimulatie (= remming van ventrale systeem) OCD patiënten: Hoog-frequente rtms vs. placebo (= stimulatie) Emotie Cognitie Ventraal ventrale fronto-striatale & limbische circuits Dorsaal dorsale fronto-striatale circuit QuickTime and a decompressor are needed to see this picture. 14
rtms-fmri knockout model a.s.a.p. verum TMS vs. sham TMS rtms-fmri knockout model 15
rtms-fmri knockout model Resting state placebo TMS Resting state real TMS (1 Hz) Inhibitie PFC > effect in dieper gelegen structuren zoals de hippocampus 5 stimulus condities rtms-fmri enhancement model Alg. angst OCD-was OCD-check OCD-symmetrie Neutraal 16
2 instructie condities rtms-fmri enhancement model Kijk Reguleer Bekijk Hoe onaangenaam voelde u zich tijdens het kijken naar de foto? Hoe goed lukte het u de taak uit te voeren? + Niet Max 3x Niet Max Reguleer Hoe onaangenaam voelde u zich tijdens het kijken naar de foto? Hoe goed lukte het u de taak uit te voeren? + Niet Max 3x Niet Max Instructie (3s) Stimulus (10 s) Affectieve Schaal (5 s) Evaluatie (5 s) Fixatie (4,73 s) rtms-fmri enhancement model day 1 fmri during emotion regulation paradigm version 1 SPM: Single subject analysis reappraise > attend stimulation coordinates day 2 20 min rtms treatment fmri during (1 Hz, 10 Hz or sham) emotion regulation paradigm using neuronavigation version 2 a.s.a.p. repeated measures analyses day 1 versus day 2, 1 st level 2 nd level group analysis 17
rtms-fmri enhancement model normalized increased emotional response emotion cognition inhibition dorsal system in OCD patients: 10Hz rtms vs. sham (= stimulation) Ventral = (ventral frontal-striatal circuit and amygdala) Dorsal = (DLPFC, dorsal ACC) decreased improved top-down control decreased executive functions rtms als adjuvant bij exposure in vivo? 18
Body build the brain Obsessieve Compulsieve Stoornis andere angststoornissen onderhoudsbehandeling na ECT? Cognitieve rehabilitatie? Parkinson Alzheimer Multiple Sclerosis Dept. Anatomy & Neurosciences section Neuropsychiatry Ysbrand van der Werf Stella de Wit Froukje de Vries GGZ ingeest Dick Veltman Ton van Balkom Patricia van Oppen Jan Smit Merijn Eikelenboom Altrecht Danielle Cath Neuroscience Campus Amsterdam Program Brain Imaging Program Anxiety & Depression Dank Institute of Pasychiatry, King s College London, London David Mataix-Cols University of Toronto Tomas Paus VENI NWO ZonMW: Young Investigator s Award: 19