HRM feiten en cijf Waterstaat 2 004 i
HRM feiten en cijfers van Verkeer en Waterstaat 2004 Ministerie van Verkeer en Waterstaat 3
Inhoudsopgave Voorwoord waarnemend directeur Inleiding Organogram Ministerie van Verkeer en Waterstaat Scope Hoeveel medewerkers werken er bij Verkeer en Waterstaat? In hoeveel functies werken de medewerkers? Hoe groot is het Ministerie van Verkeer en Waterstaat? Welke omzet realiseert het personeel van VenW? Profiel Hoeveel vrouwen werken er bij VenW? Hoe oud zijn de medewerkers gemiddeld? Hoe verloopt de ontgroening en vergrijzing? Hoe is het met de diversiteit van het personeel gesteld? Werken bij VenW meer vrouwen in hogere functies? Mobiliteit en flexibiliteit van de organisatie Hoe lang zijn de medewerkers in dienst? Werken er veel tijdelijke medewerkers bij VenW? De verhouding tussen vaste en tijdelijke medewerkers van VenW? Hoe flexibel is de personeelsopbouw? Is het werken in deeltijd populair bij VenW? Mobiliteit van personeel in deeltijd. Hoe verloopt de arbeidsmobiliteit naar geslacht? Werken oudere medewerkers bij VenW langer door? Hoeveel nieuwe medewerkers traden er in dienst? Hoe is de instroom samengesteld? Herkomst van de instroom. Hoeveel medewerkers verlieten VenW? Hoe verloopt de uitstroom naar leeftijd in 2004? - - 7 8 9 -. 11. 13 12-14 - 17-18 -. 20 19-21 - 23-24 - 25-26 - 27-28 - 29-30 - 31-32 -. 34 33-35 Waarderen en Belonen Hoe ontwikkelt zich de opbouw van de salarisschalen? Hoe ontwikkelt het gemiddeld jaarsalaris zich? Hoe hoog was het gemiddeld maandsalaris? Hoeveel medewerkers zitten op het schaalmaximum? Worden overal bij VenW functioneringsgesprekken gevoerd? Worden bij VenW extra beloningen toegekend? Ontwikkeling toekenningspercentage bewust belonen. Overzicht toekenningspercentage bewust belonen per dienst. Overzicht gemiddeld toegekende bedragen bewust belonen per dienst, Algemene Bestuursdienst Hoe lang werkt een topfunctionaris in een functie? Wat is de leeftijdsopbouw van de VenW top? Werk en Gezondheid Hoe vaak per jaar melden VenW-ers zich ziek? Hoe ontwikkelt zich het ziekteverzuim? Hoe hoog is het ziekteverzuim bij de onderdelen van VenW? Verschilt het ziekteverzuim van mannen en vrouwen? Hoeveel personeel stroomde in 2004 uit naar de WAO? Sociaal arbeidsklimaat Welke kinderopvang biedt VenW aan? Hoeveel medewerkers worden door het bedrijfsmaatschappelijk werk begeleid? Hoe vaak gaan VenW-ers in bezwaar of beroep? Colofon
Voo
"Meer kwaliteit met minder mensen". Dat is de verandering waar het ministerie van Verkeer en Waterstaat voor gesteld staat. Een verandering waardoor vooral de uitstroom van personeel is aangewakkerd. Dat is duidelijk te zien in de cijfers in dit sociaal jaarverslag. Meer kwaliteit is moeilijker af te lezen uit de statistieken in dit rapport. Verkeer en Waterstaat is iedere dag weer opnieuw bezig met de kwaliteit van de Nederlandse samenleving: op de openbare weg, in de trein, aan het water, achter de dijken. Diezelfde samenleving vraagt continu om creatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op genoemde terreinen. Niet alleen door het leggen van asfalt en beton, maar ook door middel van subsidies, regelgeving, voorlichting, beprijzing en innovatie. De medewerkers van Verkeer en Waterstaat werken hieraan door te luisteren naar wat er gezegd en gevraagd wordt, deskundig te zijn, tijdig initiatief te nemen, verantwoordelijkheid te nemen voor de afspraken die gemaakt zijn én integer te handelen. Dat gaat niet altijd vanzelf goed. Een veranderproces gericht op verbetering van interne samenwerking en externe oriëntatie helpt de medewerkers hierbij. Een continu proces, dat zich voor een deel in bijgaande cijfers en statistieken laat vangen. Barbara Zeeman-Cellissen Wnd. Dir. Centrale Directie Personeelsmanagement
Inleiding Voor u ligt het Sociaal Jaarverslag van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. In dit verslag worden de belangrijkste feiten en cijfers over het Human Resources Beleid op een rijtje gezet. Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat bestaat uit een Bestuurskern, de Inspectie Verkeer en Waterstaat, de Rijkswaterstaat en het KNMI. Daarin zijn de taakvelden beleid, inspectie en uitvoering terug te vinden. De gemeenschappelijke waarden van de Veranderopgave vormen de verbindende schakel tussen de medewerkers van alle diensten bij VenW. Het Human Resource Management speelt een belangrijke rol bij het realiseren van de Veranderopgave. Drie Rijksbrede ontwikkelingen veranderen de rol en positie van de HRM-functie: de introductie van P-Direct de vorming van HR Ontwikkelcentrum en HR Expertisecentrum (OC-EC) de versterking van de departementale HRM functie. Dit jaarverslag geeft inzicht in de belangrijkste HRM-feiten en cijfers. Aan de hand van diverse illustraties en grafieken wordt in dit jaarverslag een vergelijking gemaakt tussen Verkeer en Waterstaat als geheel en elk van de diensten afzonderlijk. Waar mogelijk en nuttig wordt vergeleken met de Sector Rijk, of met landelijke cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Op intranet is meer informatie te vinden over HRM bij Verkeer en Waterstaat, URL: http://www.personeelssitevenw.nl
Organogram Ministerie van Verkeer en Waterstaat Minister Staatssecretaris VenW SG PSG Departementale Auditdienst Directie Besturing en Strategie Directie Communicatie Directie Organisatie en Informatie Hoofddirectie Financieel Economische zaken Centrale Directie Personeelsmanagement Hoofddirectie Juridische Zaken - Directie Internationale Zaken DG Personenvervoer DG Transport en Luchtvaart* DG Rijkswaterstaat DG Water IVW SSO KNMI * in 2004 waren DG goederenvervoer en DG luchtvaart nog aparte organisatie onderdelen.
L IpS ' ^m 1* lik i m ^ ^ ^ ^^^gm i \ ' ^^^^^ggëéëéèèbèm '^ til 90035 En J
Hoeveel mensen werken er bij Verkeer en Waterstaat? In 2004 werkten er 13.233 personen bij Verkeer en Waterstaat. Ten opzichte van 2003 nam het aantal personeelsleden af met 1.477 personen. Dat is een daling van meer dan 10%. AANTAL MEDEWERKERS VENW 16000 15500 15000 14500 14000 13500 13000 12500 12000 2001 2002 2003 2004
In hoeveel functies werken de medewerkers? Het aantal fte is sinds 2002 van bijna 14.000 fte naar 12.600 fte gedaald. De verhouding tussen de feitelijke bezetting en het aantal Fte's (de bezettingsfactor) is sedert 2001 vrij constant: circa plus 5%. De bezettingsfactor blijkt nauwelijks afhankelijk te zijn van de krimp. 14000 AANTAL FTE 12000 8000 6000 4000 * Een Fte, of Full time equivalent is een rekeneenheid voor functies, met een waarde van 36 uur. Twee deeltijdfuncties van respectievelijk 20 en 16 uur vormen opgeteld één Fte van 36 uur. 2000 2001 2002 2003 2004
Hoe groot is het Ministerie van Verkeer en Waterstaat? In 2004 werkt één op de tien bij de Sector Rijk werkzame personen bij Verkeer en Waterstaat. Het aandeel van Verkeer en Waterstaat daalt sedert 2001 van 12,6% naar iets meer dan 10%. Verkeer en Waterstaat blijft daarmee qua personeelsvolume één van de grootste departementen. 2004 VENW IN RIJKSOVERHEID 2003 2002 2001 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% 14,0%
Welke omzet realiseert het personeel van VenW? De omzet van VenW bedraagt circa 12 miljard per jaar. Een indicatie van de arbeidsproductiviteit is de omzet per Fte. Deze bedraagt in 2004 1.016.000 De omzet per Fte is vanaf 2002 gestegen. Er is efficiencywinst zichtbaar: er wordt méér gedaan met minder mensen. Miljard 16 UITGAVEN VENW fte 16000 14 15500 12 15000 10 14500 14000 6 13500 4 13000 Hoofdstuk XII Infrafonds fte 2 0 12500 12000 2000 2001 2002 2003 2004 74
Profiel
Hoeveel vrouwen werken er bij VenW? In absolute aantallen is het aantal vrouwen in de periode van 2003-2004 afgenomen van circa 3.900 tot iets minder dan 3.600. In dezelfde periode nam het totale aantal medewerkers af van circa 14.700 naar ruim 12.200. Het aandeel vrouwen in het personeelsbestand is in 2004 gegroeid tot één derde. Dit was voorheen ongeveer een kwart. 2004 Vrouwen Mannen 4200 4100 4000 3900 3800 3700 3600 3500 3400 3300 3200 AANTAL VROUWEN 2001 2002 2003 2004
Hoe oud zijn de medewerkers gemiddeld? De gemiddelde leeftijd van het VenW-personeel is in 2004 licht gestegen, ondanks de FPU-plus uitstroom. De gemiddelde leeftijd stijgt jaarlijks met ongeveer 0,3 jaar. Daarbij wordt de spreiding over de leeftijdscategorieën geleidelijk kleiner. Verkeer en Waterstaat is al enige jaren aan het vergrijzen en ontgroenen. Ingrepen in in- en uitstroom zullen niet snel leiden tot een grotere spreiding van leeftijdscategorieën. GEMIDDELDE LEEFTIJD 2000 2001 2002 2003 2004
Hoe verloopt de ontgroening en vergrijzing? De leeftijdsgroep jonger dan 35 jaar is sinds 2001 over de hele linie fors in omvang afgenomen. Dit is veroorzaakt door beperkte nieuwe werving. Hetzelfde beeld laat de leeftijdsgroep 60 jaar en ouder zien. Hier is de uitstroom van oudere medewerker in het vervroegd pensioen (FPU) gestimuleerd. De concentratie rond de gemiddelde leeftijd van 44 jaar is in 2004 zichtbaar. 700 600 LEEFTIJDSOPBOUW 500 400 300 200 2001 2004 100 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 19
Hoe is het met de diversiteit van het personeel gesteld? De registratie van de etnische herkomst van personeel is vrijwillig. In de periode van 2001 tot 2004 is het percentage bezwaren/nonresponse toegenomen van 21% naar 25%. Dus van bijna één kwart van de personeelsleden zijn geen gegevens over etnische herkomst bekend. Het aandeel van geregistreerde allochtone medewerkers loopt sinds 2003 geleidelijk terug. De daling van het aantal allochtone medewerkers is in verhouding groter, dan dat van het totaal der medewerkers. 6 4% 6 3% 6 2% 6 1% 6 0% 5 9% 5 8% 5 7% 5 6% 5 5% 5 4% PERCENTAGE ALLOCHTONEN 2001 2002 2003 2004 20
Werken bij VenW meer vrouwen in hogere functies? Er is sprake van een onevenredige verdeling van mannen en vrouwen over de schaalniveau's. Vrouwen zijn ondervertegenwoordigd in de hogere en oververtegenwoordigd in de lage en midden schaalniveau's. Een vergelijking van de situatie van 2000 en 2004 laat bij VenW echter een duidelijke groei zien van vrouwen in hogere functies: vooral in de schalen 13, 14, 16 en 17*. Er komen barsten in het 'glazen plafond'. Percentage 30% 25% VROUWEN IN HOGERE FUNCTIES * de hoogste ambtelijke schalen 18 en 19 worden hier buiten beschouwing gelaten. Door de kleine aantallen resulteert een enkele mutatie al in tientallen procentpunten. 15% 2000 2004 0% 10 11 12 13 14 15 16 17 19 Gemiddeld Schaal 21
..... ;,.., -...,.. : : : : ', \ UMiL 131 it van de organisatie wm
Hoe lang zijn de medewerkers in dienst? De opbouw van de diensttijd laat een sterke vermindering zien in de diensttijd van 1 en 2 jaar. De beperking van de instroom is hiervan de oorzaak. Opvallend is de afname van personeel met 3 tot 12 dienstjaren. Eerdere vacaturestops zijn als dalen in de grafiek terug te vinden. In 2004 neemt het aantal personen met meer dan 20 dienstjaren vrij regelmatig af. 1400 1200 DIENSTTIJD BIJ VENW 1000 800 600 400 200 I 2004 2001 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46
Werken er veel tijdelijke medewerkers bij VenW? De flexibiliteit van de organisatie wordt onder meer gerealiseerd door een flexibele schil van tijdelijke medewerkers. Het aantal medewerkers dat een tijdelijke aanstelling bij VenW heeft, is gedaald van bijna 8% in 2002 naar 4% in 2004. Hieraan liggen fluctuaties in het takenpakket en bezuinigingen ten grondslag. De Veranderopgave voor VenW 'Meer kwaliteit met minder mensen' geeft daaraan richting. 1400 1200 TIJDELIJKE AANSTELLING 600 400 200 2001 2002 2003 2004 24
De verhouding tussen vaste en tijdelijke medewerkers VenW Het aandeel medewerkers met een tijdelijke aanstelling is over de periode 2002-2004 vrijwel constant. Vaste aanstelling Tijdelijke aanstelling 2001 2002 2003 2004
Hoe flexibel is de personeelsopbouw? De personele capaciteit bestaat uit een kern van personeel met een vaste aanstelling, een schil van personeel met een tijdelijke aanstelling en een schil van inhuur en uitbesteding. Over de periode 2002-2004 is het aantal tijdelijke medewerkers gedaald van 1089 naar 535. De kern van vast personeel is sneller in aantal afgenomen dan de schil van personeel met een tijdelijk contract. De mogelijkheid om nog meer oudere medewerkers te laten uitstromen met een FPU-regeling is sinds eind 2004 beperkt. In 2005 stromen er nog uit, daarna niet meer. 16000 14000 10000 8000 6000 VAST-TIJDELIJK 4000 2000 Vaste aanstelling Tijdelijke aanstelling Lineair (Tijdelijke aanstelling) Lineair (Vaste aanstelling) 0 2001 2002 2003 2004 26
Is het werken in deeltijd populair bij VenW? Meer dan één derde van het personeel van VenW werkt in deeltijd. Ongeveer een kwart van het deeltijdpersoneel heeft een aanstelling van 60-80%. Iets minder dan een kwart heeft een aanstelling van 40-60%. Deeltijdcontracten van 0-40% zijn het minst populair. Opvallend is dat bijna één vijfde van het deeltijdpersoneel een aanstelling heeft van meer dan 36 uur. Dat staat gelijk aan ongeveer 600 medewerkers 0% - 20% 20% - 40% 40% - 60% 60% - 80% 80% - 100% >100% WÊÊÊÊÊËÊÊ&. 27
Mobiliteit van personeel in deeltijd In 2004 werkte bijna 23% van de werknemers in deeltijd. Dat percentage is sedert 2001 gegroeid. Omzetting van volletijds-aanstellingen in deeltijdaanstellingen en het saldo van in- en uitstroom bepalen deze ontwikkeling. Uit de in- en uitstroomcijfers* blijkt dat van uitstromende mannen ongeveer 10% wordt vervangen door instroom. De Uitstroom van mannen met een deeltijd-aanstelling wordt 18% vervangen door instroom met een deeltijd-aanstelling. Voor vrouwelijke werknemers is een ander beeld te zien. Van de uitstroom wordt 20% vervangen door instroom. Dit ligt voor vrouwen met een deeltijdaanstelling lager: bijna 17% van de uitstroom wordt vervangen door instroom. *De cijfers betreffen de periode 1.10.2003 toten met 1.10.2004 2004 2003 2002 2001 AANDEEL DEELTIJDERS 10% 12% 14% 16% 18% 20% 22% 24%
Hoe verloopt de arbeidsmobiliteit naar geslacht? Het aantal jongeren tot 25 jaar dat in 2004* instroomde was zowel voor mannen, als voor vrouwen, bijna de helft van de uitstroom. Van alle 23 jonge instromers kreeg er maar één een vast contract. Het aantal mannen van 25 jaar en ouder, dat instroomde bedroeg slechts 10% van de uitstroom. Het aantal vrouwen van 25 jaar en ouder, dat instroomde bedroeg bijna 20% van de uitstroom. Bijna 73% van de geworven mannen kreeg een vast contract, tegen 57% van de vrouwen. INSTROOM <25JR INSTROOM >=25JR * De cijfers betreffen de periode van 1.10.2003 tot en met 1.10.2004 Man Vrouw
Werken de oudere medewerkers bij VenW langer door? Het is overheidsbeleid om op langere termijn te stimuleren dat oudere medewerkers langer doorwerken. Op kortere termijn wordt, middels de FPU-plus regeling oudere medewerkers de gelegenheid geboden om vervroegd uit te treden. Uit de getallen blijkt dat veel medewerkers van boven de 60 jaar in het afgelopen jaar zijn uitgetreden. Bij de leeftijdscategorie daaronder is de uitstroom niet opvallend groter. In 2005 zal, het laatste jaar waarin vervroegd uittreden met de FPU-plus regeling mogelijk is, de groep van 57 jaar en ouder in grotere aantallen uittreden. OUDERE /WEDEWERKERS 2004 2003 55jr 56jr 57jr 58jr 60jr 61jr 62jr 63jr 64jr 65jr