Zingeving en identiteit in een postseculiere samenleving Congres Spirit in zorg Brugge, 05/10/2018 Wim Vandewiele, PhD
Inhoud Intro Vraag & stelling 1: Waarom hebben Vlamingen vandaag toch zo n moeilijke verhouding ten opzicht van religie en levensbeschouwing? Vraag & stelling 2: Kunnen postseculiere mensen met hun diverse levensbeschouwelijke achtergrond zich nog verbinden met de levensbeschouwelijke identiteit van zorginstellingen? Paradox & uitdagingen Aanbevelingen Uitwisseling
Vraag & stelling 1 (1) Waarom hebben Vlamingen vandaag toch zo n moeilijke verhouding ten opzicht van religie en levensbeschouwing? We verdedigen de stelling dat de stroeve houding ten aanzien van religie en levensbeschouwing het resultaat is van een eigenaardige en bijzonder snelle evolutie die Vlaanderen op het levensbeschouwelijk vlak heeft doorgemaakt en dat resulteert vandaag in een drietal te onderscheiden levensbeschouwelijke cohorten.
Vraag & stelling 1 (2) 3 transitiebewegingen maken de uniciteit & complexiteit van levensbeschouwelijk Vlaanderen 1 ste transitiebeweging: Secularisatie Macroniveau = rationalisering, differentiëring en autonomisering van de maatschappelijke subniveaus Mesoniveau = organisatorische secularisatie, historische denominaties verliezen invloed op religieuze denken van grotere bevolkingsgroepen Microniveau = moderniteit leidt tot pluralisering van waarden & normen, individualisering, ontkerkelijking en een lagere graad van kerkbetrokkenheid (i.e. subjectivering & shoppinggedrag t.a.v. bronnen levensbeschouwing)
Vraag & stelling 1 (3) 2 de transitiebeweging: Postsecularisatie Functieverlies betekenisverlies (Habermas, 2008) Communicatieve praxis tussen geloofsgemeenschappen en seculiere instellingen Religieuze taal in de seculiere publieke ruimte Oefenplaatsen (Sloterdijk, 2013)
Vraag & stelling 1 (4) 3 de transitiebeweging: transitie in de hoofden & de levensbeschouwelijke diversiteit tot WO II 1960-1980 1990 - heden Verzuiling Ontzuiling & Ontvoogding Individualisering Rooms- Katholicisme Katholicisme versus Vrijzinnigheid Religieuze shopping Massakerk - cohorte Babyboom - cohorte Digitalnatives - cohorte
Vraag & stelling 1 (5) Leven en werken samen anno 2018 Levensbeschouwelijk Cohortenmodel (Vandewiele, 2012)
Vraag & stelling 2 (1) Kunnen postseculiere mensen met hun diverse levensbeschouwelijke achtergrond zich nog verbinden met de levensbeschouwelijke identiteit van zorginstellingen? Organisaties zijn zelf verantwoordelijk om mensen de verschillende bouwstenen van hun levensbeschouwelijke identiteit aan te reiken en hen uit te uitnodigen om na te gaan in welke mate zij zich daarin herkennen, ook al hanteren zij daarvoor andere bronnen dan deze die de levensbeschouwelijke identiteit van de eigen organisatie onderbouwen.
Vraag & stelling 2 (2) Kunnen postseculiere mensen met hun diverse levensbeschouwelijke achtergrond zich nog verbinden met de levensbeschouwelijke identiteit van zorginstellingen? JA! vereist institutionele verantwoordelijkheid & investeringsbereidheid HOE IDEAALTYPISCH AANPAKKEN? Realiteit: paradox & uitdagingen Overbrugbaar, maar het is 1 voor 12!
Vraag & stelling 2 (2) 1 3 2
Paradox & uitdagingen (1) Paradox? Ondanks dat de postseculiere samenlevingscontext een duidelijke meerwaarde en zelfs potentieel concurrentievoordeel toeschrijft aan identiteitsgeoriënteerde instellingen die investeren in het uitdiepen en verduidelijken van de eigen levensbeschouwelijke identiteit, grijpt er binnen deze identiteitsgeoriënteerde instellingen net een omgekeerde beweging plaats van verregaande afbouw van ruimte (middelen, mensen en vierkante meters) en tijd (reflectie, uitwisseling) voor levensbeschouwelijke identiteit en spirituele zorg.
Paradox & uitdagingen (2) Uitdagingen vanuit de LVB-context: Samenleven van de 3 cohorten binnen allerlei samenlevingsverbanden Diversiteit is een feit. Toch mag die verscheidenheid op het persoonlijke niveau niet de norm vormen, noch het eindpunt worden van hoe zorginstellingen omgaan met hun levensbeschouwelijke eigenheid. Inzicht aanscherpen dat maatschappelijk functieverlies niet gelijk is aan betekenisverlies (Habermas): toekomst is mogelijk Gunstig postseculier maatschappelijk klimaat: hernieuwde ruimte voor religieuze identiteit buiten privésfeer in seculiere landen mogelijk door migratie: aanpassen of verzuipen!
Aanbevelingen Durf (terug) in je identiteit staan! Er is niets mis mee om zich als een authentieke & identiteitsgeoriënteerde persoon of instelling te profileren in een postseculiere samenleving: de tijdsgeest zal dit meer en meer waarderen en vereisen! Durf (terug) samenleven met de 3 cohortes! Laat ruimte voor tijds -geest & tijds -gebruik. Durf je identiteit te bevragen! Wie zijn we? Wat doen we? Wie missen we? Wat is de zin van datgene wat we doen? Doen we dat we zeggen dat we doen? Zijn we mee?... Durf (terug) te investeren in de omkadering voor spirituele zorg! Investeer in ruimte (middelen, mensen en vierkante meters) en... tijd (reflectie en uitwisseling) voor zingeving. Durf op je bek te gaan!
Uitwisseling Vraag 1 Vraag 2: Vraag 3; Welke impact heeft de moeilijke verhouding van Vlamingen t.a.v. religie en levensbeschouwing op uw zorginstelling? Welke evolutie(s) verwacht u daarin? Welke actie(s) onderneemt uw zorginstelling om postseculiere zorgvragers en verstrekkers met een diverse levensbeschouwelijke achtergrond (terug) te verbinden met de levensbeschouwelijke i entiteit van uw zorginstellingen? Hoe verhoudt u zich tot de gestelde paradox?
Uitwisseling? Wim Vandewiele, PhD Faculteit Theologie en Religiewetenschappen (KU Leuven) Onderzoekseenheid Pastoraaltheologie & Empirische Theologie wim.vandewiele@kuleuven.be www.wimvandewiele.be