Thema 2: Kwaliteit van de arbeid Het hebben van een baan is nog geen garantie op sociale integratie indien deze baan niet kwaliteitsvol is en slecht betaald. Ongeveer een vierde van de werkende Europeanen heeft nog steeds een job met een relatief lage kwaliteit. Daarom is het belangrijk dat werknemers geholpen worden om hun vaardigheden te verhogen maar evenzeer dat ondernemingen hun organisatie verbeteren. De term kwaliteit van arbeid kan leiden tot misverstanden omdat het in de (economische) literatuur gewoonlijk verwijst naar de kwaliteit van de beroepsbevolking en minder naar de kwaliteit van de job zelf. Beide dimensies zijn natuurlijk belangrijk in onze context. Kwaliteit van de beroepsbevolking is sterk afhankelijk van het scholings- en opleidingsniveau, van persoonlijke eigenschappen en van competentiemanagement. De Commissie definieerde 10 dimensies van jobkwaliteit in 2001 en 2003 (COM(2001) 313 definitief van 20.6.2001 en COM (2003) 728 definitief van 26.11.2003): intrinsieke kwaliteit van de job, vaardigheden, levenslang leren en loopbaanontwikkeling, gendergelijkheid, gezondheid en veiligheid op het werk, flexibiliteit en zekerheid, inclusie en toegang tot de arbeidsmarkt, werkorganisatie en balans werk-privé, sociale dialoog en werknemersbetrokkenheid, diversiteit en nietdiscriminatie, en algehele werkprestatie. Kwaliteit van werk/werkgelegenheid is met name belangrijk voor de werkende armen, omdat een behoorlijke job voor hen de enige manier is om een zekere structuur in te bouwen in hun dagelijks leven. Activerende beleidsmaatregelen steunen echter al te vaak op voorwaardelijke regels/voorschriften. Ze kunnen begunstigden ertoe dwingen om onaangepaste of kwaliteitsarme jobs te aanvaarden met heel weinig van de kwaliteiten zoals hierboven opgesomd. Binnen dit thema kwaliteit van de arbeid zullen we focussen op 4 subthema s: De rol van NGO s, het maatschappelijk middenveld en de vakbonden Flexibiliteit voor zij die uitgesloten zijn Gezondheid en veiligheid op de werkplek en het voorzien van ondersteunende sociale diensten rol van de overheid bij het stimuleren van kwaliteit van de arbeid 1. De rol van NGO s, het maatschappelijk middenveld en de vakbonden Keynote spreker: Claude Kwaku Akpokavie (ILO, Zwitserland) Bepaalde doelgroepen hebben nood aan specifieke aandacht of specifieke begeleiding (vooral bij hun herintrede op de arbeidsmarkt), maar ondernemingen zijn zich daar niet steeds van bewust of beschikken niet over de kennis en know-how om deze mensen te begeleiden. Synergie tussen ondernemingen en NGO s en het maatschappelijk middenveld is daarom nodig en zal de kwaliteit van het werk voor de doelgroep verbeteren. Een goed reïntegratietraject houdt niet op 1
eenmaal de doelgroep opnieuw werk heeft, het voorziet eveneens in begeleiding na de indiensttreding. Het verstrekken van informatie over de specifieke problemen van doelgroepen en de manier waarop men de doelgroep benadert (armoedeverenigingen, zie ook ervaringsdeskundigen in Vlaanderen), zijn belangrijke kwesties. Maar niet enkel NGO s en het maatschappelijk middenveld hebben een rol te spelen, ook de rol van de vakbonden is groter geworden. Een grotere focus op doelgroepen (betreffende de topics uitsluiting, discriminatie ) bij vakbonden is nodig. ESF Goede praktijken: Ageless at work (UK) Het doel van dit project is volgende aspecten te ontwikkelen of te faciliteren: organisaties in die mate uit te rusten dat ze op een flexibele manier kunnen inspelen op de noden van de gebruikers van de diensten en de oudere werknemers leerinstrumenten aan te reiken en instrumenten te ontwikkelen die voldoen aan de noden van de oudere werknemer en die gelinkt zijn aan het verstrekken van werk organisaties en een economie ontwikkelen die voordelen haalt uit de engagementen en de verdere ontwikkeling van oudere werknemers een beleid ontwikkelen dat een ageless at work benadering faciliteert inzake aanwerving, en het levenslang leren van oudere werknemers Dit project focust zich ook op de problematiek van hoe de beleidscultuur binnen een bedrijf aan te passen aan deze doelgroep. Website: http://southwest.skillsforcare.org.uk/participation/ageless@work/ageless@work_welcome.aspx 2
2. Flexibiliteit voor zij die uitgesloten zijn Keynote spreker: Conny Reuter (Social Platform) Is een voltijdse job altijd de beste oplossing voor de doelgroep? Of moeten ondernemingen een open geest hebben om oplossingen te vinden die op maat zijn van bepaalde doelgroepen? Er moeten oplossingen worden gevonden die niet alleen van de werknemer maar ook van de werkgever flexibiliteit vereisen. Is het mogelijk om modellen van flexibiliteit te vinden die neutraal zijn voor wat betreft de positie van doelgroepen, of nog beter- die hun positie verbeteren? Wat is er nodig op vlak van ondersteuning, wetgeving? ESF Goede praktijk: Weense strategie om personen te integreren die Bedarfsorientierte Mindestsicherung ontvangen (Oostenrijk) Activiteiten: Meerfasen-integratiestrategie van beperkt deeltijds werk naar voltijds werk met sociale economieprojecten en integratie op de arbeidsmarkt. Implementatie van Case management voor de doelgroep Verzamelen van verdere kennis betreffende de noden en problemen van de doelgroep (studie, evaluaties) Website: www.waff.at 3
3. Gezondheid en veiligheid op de werkplek en het voorzien van ondersteunende sociale diensten Keynote spreker: Elisabetta Ruspini (University of Milano-Bicocca, Italië) De werkomstandigheden van onze doelgroep zijn gewoonlijk veel slechter dan gemiddeld en zij krijgen vaak ook geen steun van onze vakbonden (omdat de doelgroepen ook vaak werken in organisaties waar geen vakbond aanwezig is). Er is bijzondere aandacht nodig voor mentale gezondheidsproblemen (stress die voortvloeit uit flexibiliteit en gebrek aan controle op de relatie werk privé). Waarom is het zo moeilijk voor de doelgroepen om opnieuw toe te treden tot de arbeidsmarkt? Een van de redenen is het ontbreken van ondersteunende diensten (ofwel kent men die diensten niet, ofwel zijn ze te duur ). Er moet aandacht gevestigd worden op dit probleem. Vooral voor alleenstaande moeders (of alleenstaande ouders in het algemeen, met het oog op toekomstige evoluties) is het essentieel dat er gratis kinderopvang beschikbaar is. Basisvereiste: kinderopvang moet niet passief maar actief zijn (en moet bijdragen tot ontwikkelen van de vaardigheden van de kinderen). Niet alleen kinderopvang maar ook andere sociale diensten kunnen bijdragen tot het verbeteren van de kwaliteit van het werk voor de doelgroep. ESF Goede praktijk: Sociaal veldwerk in de gemeente Letanovce (Slovakije) Directe steun aan personen, gezinnen om verschillende kwesties inzake levensonderhoud op te lossen, zodat omstandigheden worden gecreëerd die het socialisatieproces bevorderen, de levensomstandigheden verbeteren, de integratie van sociaal uitgesloten groepen (gemarginaliseerde Roma-gemeenschappen) bevorderen, crisissituaties in gezinnen voorkomen en de sociale situatie van individuen verbeteren. Website: www.letanovce.eu 4
4. Rol van de overheid bij het stimuleren van de kwaliteit van de arbeid Keynote spreker: Thomas Prosser (Trinity College Dublin, Ireland) Ten slotte, maar zeker niet minst belangrijk, zou ook de overheid een rol kunnen spelen in het verbeteren van de kwaliteit van de arbeid. Bepaalde acties zouden ertoe kunnen leiden dat bedrijven meer gemotiveerd raken om mensen aan te werven uit doelgroepen. Enkele voorbeelden: In contracten een verplichting invoeren (eerst bij overheidsopdrachten) om een bepaald percentage personen uit de doelgroepen te werk te stellen en kwaliteitsvolle jobs te garanderen (opleiding en andere steun) Hebben we in dit perspectief ook quota nodig voor gender en diversiteit? ESF Goede praktijken: AGRIGENT Vom Modellprojekt zur Alltagsintegration (Duitsland) Het project Agrigent heeft als hoofddoelstelling de effecten van biologische en sociale landbouw te combineren met een werkgelegenheidsbeleid om praktische en zinvolle jobs aan te bieden aan de doelgroep. De hoofddoelstelling dienst als basis om volgende doelen te bereiken: 1. Behoud van inzetbaarheid voor sociale inclusie en tegen armoede 2. Toegang tot tewerkstelling, indien mogelijk. Steun voor een positieve impact op de levenskwaliteit van de begunstigden 3. Jobs beschikbaar maken voor de doelgroep van personen met meerdere handicaps, die zinvol zijn voor hen 4. Combineren van oude en nieuwe aanpakken van tewerkstellingssteun, combineren van verschillende methodes 5. Bewijs van het voordeel voor de doelgroep. Bewijs van het voordeel, de herfinanciering en de maatschappelijke toegevoegde waarde van het financieren van supported employment Website: www.sab-gp.de 5