Uitvoeringsplan grondstoffenbeleid 2014

Uitvoeringsplan grondstoffenbeleid 2014 Gemeente Katwijk Onderdeel van: grondstoffenbeleidsplan 2014 t/m 2020 Maart 2014

2

Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Kaders 2014 7 2.1 Ontwikkelingen 2014 7 2.2 Strategie 7 3 Doelstellingen en focus 2014 9 3.1 Milieu 9 3.2 Kosten 10 3.3 Service 11 4 Uitvoeringsmaatregelen 13 4.1 Milieu 13 4.2 Kosten 15 4.3 Service 16 5 Toepassing sturingsmechanismen 19 5.1 Regionale samenwerking 19 5.2 Contractbeheer 19 5.3 Interne bedrijfsvoering 19 5.4 Rol in de productieketen 20 5.5 Kansen en toekomst 20 5.6 Handhaving 20 5.7 Communicatie 2014 21 6 Planning 23 7 Evaluatie 25 3

4

1 Inleiding Op 23 januari 2014 is het grondstoffenbeleidsplan 2014 t/m 2020 door de gemeenteraad vastgesteld. Dit plan beschrijft de lange termijndoelstelling in het afvalbeheer. Of beter gezegd, grondstoffenbeheer. De weg die wordt bewandeld is namelijk die van afval naar grondstof. Geen lineaire benadering meer van grondstoffen die worden gebruikt als producten en in de afdankfase als afval worden verbrand en uit de productieketen verdwijnen. De toenemende schaarste van grondstoffen en het belang van een duurzame samenleving vraagt om een circulaire benadering van grondstoffen. Aangezien de gemeente de zorgplicht voor de afvalinzameling heeft, heeft zij ook automatisch de taak om er zorg voor te dragen dat de vrijgekomen afvalstoffen van de huishoudens weer zo hoogwaardig mogelijk terugvloeien in de productieketen. Het ultieme doel is dat er helemaal geen sprake meer is van afval, maar dat al het afval als grondstof weer wordt ingezet. Hooguit blijft een restfractie over waar geen betere toepassing voor is dan verbranding ten behoeve van energieopwekking. Een mooie doelstelling, die bovendien ook wordt nagestreefd door de landelijke overheid. Echter, de praktijk leert ook dat er nog een lange weg is te gaan in bovendien een erg veranderlijke markt. Om de lange termijnvisie op te knippen in kleinere, beter behapbare stukken, wordt het beleidsplan ondersteund door een uitvoeringsplan. Dit uitvoeringsplan wordt om de twee jaar opgesteld (met uitzondering van 2014) en beschrijft concreet waar het afvalbeheer zich die periode op focust en welke maatregelen hier specifiek voor worden ingezet. Een jaarlijkse evaluatie van de afvalbeheerresultaten (en deelname aan een benchmark) volgt de voortgang. Na twee jaar wordt het uitvoeringsplan herzien. Niet alleen bestaat dan de mogelijkheid om bij te sturen op milieu-, kostenen serviceaspecten, maar ook om nieuwe (technische) ontwikkelingen in de markt te betrekken in de uitvoering en de doelstellingen hierop aan te passen. Het uitvoeringsplan 2014 vormt een uitzondering op de volgende uitvoeringsplannen. Vanwege het verkiezingsjaar is bewust gekozen voor een eenjarig overbruggingsplan. Vanaf dat moment lopen de uitvoeringsplannen parallel met bestuurstermijnen. Aangezien de tijd tussen het opstellen van het uitvoeringsplan en de jaarevaluatie kort is (immers in het vierde kwartaal wordt reeds gestart met het opstellen van het uitvoeringsplan 2015-2016), zal dit plan een voorzet geven voor de maatregelen waar de komende jaren op wordt voortgeborduurd. Leeswijzer Hoofdstuk 2 schetst het kader voor het uitvoeringsplan aan de hand van ontwikkelingen in 2014 en de ambities vanuit het grondstoffenbeleidsplan. In hoofdstuk 3 wordt de focus voor 2014 gekoppeld aan doelstellingen voor de drie componenten van de afvaldriehoek: milieu, kosten en service. In hoofdstuk 4 worden deze doelstellingen vertaald in een overzicht met prioritaire uitvoeringsmaatregelen. Hoofdstuk 5 licht de toe te passen sturingsmechanismen toe en hoofdstuk 6 beschrijft het te volgen tijdpad. Hoofdstuk 7 sluit vervolgens af met een voorzet voor de vorm waarin de evaluatie van de behaalde resultaten in 2014 worden gepresenteerd. 5

6

2 Kaders 2014 2.1 Ontwikkelingen 2014 In 2014 vindt een aantal ontwikkelingen plaats die van invloed zijn op de uitvoeringsmaatregelen 2014. Enerzijds zijn het ontwikkelingen die direct leiden tot maatregelen (bijvoorbeeld sortering/vermarkting van kunststof) en anderzijds zijn het ontwikkelingen die van invloed zijn op de uitvoering van de maatregelen en de input voor het uitvoeringsplan 2015-2016 (o.a. gemeenteraadsverkiezingen). Belangrijke ontwikkelingen zijn: Gemeenteraadsverkiezingen Rijksprogramma van Afval naar Grondstof (verschenen januari 2014). Het programma stuurt aan op 75% afvalscheiding in 2020 en met als ultieme doel een afvalloze samenleving. Het programma geeft niet alleen een beleidsrichting, maar ondersteunt ook in de realisatie van o.a. stimuleren afvalscheiding door bewoners. Start traject plaatsing ondergrondse containers (voortvloeisel uit vorige afvalstoffenbeleidsplan en huidige collegewerkprogramma). Zorg voor de sortering en vermarkting van kunststof verpakkingsafval vanaf 2015. Regionale ontwikkelingen wat betreft samenwerking niet zozeer als doel, maar wel een belangrijk middel in het realiseren van de ambities. 2.2 Strategie Het beleidsplan stuurt aan op een cyclische toepassing van de afvaldriehoek. Milieu: wanneer huishoudelijke afvalstoffen goed worden gescheiden, kunnen deze als grondstoffen weer teruggebracht worden in de productieketen. Kosten: een gesloten grondstoffencyclus draagt bij aan de verlaging van de totale beheerkosten. Service: een verlaging van de beheerkosten en de daaraan gekoppelde heffing stimuleert goed scheidingsgedrag met een positief effect op de milieudoelstelling en de mogelijkheid om te investeren in het verbeteren van de voorzieningen als gevolg. In alle drie de componenten is winst te behalen, maar de drie componenten dienen onderling in balans te zijn. Elke maatregel heeft effect op milieu, kosten en service, alleen de mate waarin kan verschillen. Voorbereiding op een grote stap Zowel het grondstoffenbeleidsplan als het landelijke afvalbeleid heeft een stevige ambitie in de transitie van afval naar grondstof. Het ultieme doel is het afvalbeheer zodanig te organiseren dat vrijgekomen afvalstoffen weer als grondstof de productiecyclus ingebracht worden. Hiervoor moeten grote stappen worden gemaakt, aangezien de helft van het vrijgekomen afval nog als restafval wordt verbrand. Het merendeel van dit afval bestaat echter uit herbruikbare grondstoffen. Een doorbraak in het afvalbeheer is nodig om de ambities te behalen, waar een gedegen voorbereiding aan voorafgaat. 7

Gezien de korte looptijd van dit plan en de verkiezingen, ligt de nadruk van dit plan op: 1. Plukken van laaghangend fruit inzetten of voortzetten van maatregelen die op korte termijn een positieve bijdrage leveren aan de beleidsdoelstellingen. Deze maatregelen leveren resultaat, maar zullen niet voldoende zijn de benodigde grote stappen te maken. Daarom wordt in 2014 ook gewerkt aan het volgende: 2. Inzicht verkrijgen in de optimalisatieslagen die op voorzieningenniveau zijn te treffen om de gescheiden inzameling van herbruikbare afvalstoffen/grondstoffen zo laagdrempelig mogelijk te maken. Implementatie van voorgestelde maatregelen vanaf 2015 (uitvoeringsplan 2015-2016 e.v.) 8

3 Doelstellingen en focus 2014 Zoals het vorige hoofdstuk al beschreef zijn kosten flinke maatregelen nodig om de beleidsambities te behalen. Het plukken van laaghangend fruit draagt bij aan het verbeteren van elk van de drie afvaldriehoekcomponenten en laat de componenten elkaar onderling versterken. In 2014 wordt ingezet op een verbetering van de resultaten van elke component, maar zal met name de component service extra aandacht krijgen. Het uitgangspunt is dat service wanneer aan bewoners gevraagd wordt afval zo goed mogelijk te scheiden, de voorzieningen hiervoor optimaal dienen te zijn. Dit is de eerste stap in de transitie van afval naar grondstof. Mocht vervolgens blijken dat de optimalisatie van het voorzieningen niveau onvoldoende resultaat boekt, kunnen aanvullende maatregelen worden getroffen, waaronder het verlagen van het serviceniveau restafval of het (financieel) belonen van goed gedrag. De onderstaande figuur laat de focus afvaldriehoek 2014 zien. De stippellijn geeft het beoogde effect van het optimalisatieplan weer, aangezien het plan nog opgesteld moet worden en dus nog niet wordt geïmplementeerd. Waar de bovenstaande figuur de trend en strategie beschrijft, volgen in de onderstaande paragrafen concrete doelstellingen om dit effect te bewerkstelligen 1. Aan de doelstellingen is een focus gekoppeld die inzicht geeft in de richting van de uitvoeringsmaatregelen. In hoofdstuk 4 volgt per thema de vertaling naar concrete acties/activiteiten. 3.1 Milieu Grondstoffenbeleidsplan 2014-2020: Elke vrijgekomen huishoudelijke afvalstof vindt een zo hoogwaardig mogelijke toepassing in de biologische of technische productiecyclus. Verbranding ten behoeve van energieopwekking (afvalfase) of storten (wanneer verbranding niet mogelijk is) vormt de laagste toepassingsvorm en wordt alleen toegepast voor die stoffen waar een meer hoogwaardige toepassing vanuit technisch of financieel oogpunt (nog) niet haalbaar is (bijvoorbeeld asbest). milieu 1 Als uitgangspositie worden zoveel mogelijk de gegevens van 2013 gebruikt. In enkele gevallen zijn deze gegevens nog niet bekend. Hiervoor worden ofwel de gegevens van 2012 geëxtrapoleerd of wordt de trend gevolgd. 9

3.1.1 Doelstelling 2014 De doelstellingen voor de component milieu zijn: 1. Terugbrengen van de hoeveelheid huishoudelijk restafval van 223,3 kg/inwoner naar maximaal 215 kg restafval per inwoner. Voor huishoudelijk restafval en grof restafval is de verdeling als volgt: a. Terugbrengen van de hoeveelheid huishoudelijk restafval van 206,7 kg/inwoner naar maximaal 200 kg/inwoner of lager. b. Terugbrengen van de hoeveelheid grof restafval van 16,6 kg/inwoner naar maximaal 15 kg/inwoner. 2. Verhogen van het percentage brongescheiden afval van 49% naar minimaal 53%. Voor het huishoudelijk afval en grof afval geldt de volgende verdeling: a. Verhoging van het scheidingspercentage fijn huishoudelijk afval van 45% naar minimaal 50%. b. Verhoging van het scheidingspercentage grof huishoudelijk afval van 72% naar minimaal 75%. 3.1.2 Focus 2014 Om de doelstellingen te behalen ligt de focus in 2014 op: Terugbrengen van de hoeveelheid GFT in het restafval door scheiding te stimuleren Terugbrengen van het aantal afgekeurde ladingen GFT wegens vervuiling met restafval Besluitvorming omtrent de voortzetting van de pilot inzameling drankenkartons en de wijze waarop. Daarnaast hebben de volgende stromen de aandacht: Terugbrengen van de hoeveelheid kunststofverpakkingsafval in het restafval door stimulering gescheiden inzameling. Terugbrengen van de hoeveelheid herbruikbaar textiel in het restafval door eenduidigheid in de aanbiedregels en inzetten op maximaal hergebruik textiel in de aanbiedregels. Verbeteren van het scheidingspercentage grof afval door het gebruik van de vernieuwde milieustraat te stimuleren (gekoppeld aan doelstellingen met betrekking tot service). 3.2 Kosten Grondstoffenbeleidsplan 2014-2020: De gemeente streeft naar een duurzame bedrijfsvoering waarbij de effecten van maatregelen op milieu, service en kosten voortdurend in kaart worden gebracht en afgewogen. De gemeente streeft naar een blijvende daling van de kosten verbonden aan de zorgplicht voor de afvalinzameling met als hoogste ambitie kostenneutraliteit. 10

3.2.1 Doelstelling 2014 De doelstelling voor de component kosten is als volgt: 1. Terugbrengen van de totale afvalbeheerkosten met 5%. Deze doelstelling kan als volgt worden verdeeld onder de posten inzameling en verwerking : a. Daling van de inzamelkosten met 8%. b. Daling van de verwerkingskosten met 2% 2 3.2.2 Focus 2014 Om de doelstelling te behalen ligt in 2014 de focus op: Het aanbesteden van de stromen papier, glas en textiel (milieuparkjes) Voorbereiding (aanbesteden) van de vermarkting en sortering van kunststofverpakkingsafval, waarbij gekozen is voor de meest efficiënte werkwijze wat betreft kosten en milieuvoordeel (marktconsultatie). Optimalisatie inzamelroutes (restafval en GFT door eigen inzameldienst) vormt reeds een lopend traject vanuit de taakstelling. Dit resulteert in een bezuinigingsdoelstelling van minimaal 100.000,- per jaar op inhuur (3 fte). Regionale samenwerking met Teylingen en Noordwijk (opstellen contractoverzicht en samen optrekken in aanbestedingstraject vormt een onderdeel van het jaarplan samenwerking TKN) Circulair inkopen betrekken (zie paragraaf 5.2) om naast de kosten ook de milieudoelstellingen (met name zo hoogwaardig mogelijk hergebruik) te betrekken. 3 3.3 Service Grondstoffenbeleidsplan 2014-2020 Als beste dienstverlener van Nederland dient het elk huishouden zo makkelijk mogelijk te worden gemaakt om waardevolle grondstoffen weer terug te brengen in de productieketen. De gemeente streeft naar maximaal grondstofhergebruik door als regisseur samen met bewoners, instellingen en partijen in de productieketen invulling te geven aan de zorgplicht inzameling huishoudelijk afval. 3.3.1 Doelstelling 2014 De doelstellingen voor de component service zijn: 1. Binnen het beschikbare budget de brengvoorzieningen voor restafval en herbruikbare (grof) afvalstromen op orde brengen wat betreft technische staat, gebruiksgemak en opslagcapaciteit (herbruikbare afvalstromen). In 2014 resulteert dit in de vervanging/plaatsing van ondergrondse containers op: a. 15 locaties in Frederiksoord, Rijnsburg b. 11 locaties in Rijnsoever, Katwijk 2 Daling verwerkingskosten vaak gekoppeld aan aanbestedingsresultaten. Hoewel dergelijke trajecten in 2014 worden opgestart, zal het daadwerkelijke financiële voordeel pas in 2015 merkbaar zijn. 3 Circulair inkopen is een concept in ontwikkeling. De denkwijze sluit aan bij de transitie van afval naar grondstof, immers: contractvorming maakt ook onderdeel uit van de rol van de gemeente in de circulaire economie. Toepassingen van elemementen van circulair inkopen zal echter altijd in overleg zijn met Centrale Inkoop en zal worden getoetst aan het gemeentelijk inkoopbeleid. 11

c. 1 locatie in de Dwarsstraat, Katwijk 2. Voorbereiden van een optimalisatieplan voorzieningen 2015 e.v. met daarin maatregelen opgenomen die het serviceniveau voor gescheiden ingezamelde afvalstromen maximaliseert. 3. Elk huishouden in Katwijk moet via minstens één communicatiekanaal zijn geïnformeerd over de wijze van afvalverwerking. 3.3.2 Focus 2014 Om de doelstellingen te behalen ligt in 2014 de focus op: Start plaatsing en vervanging ondergrondse containers (betreft zowel de vervanging van de huidige ondergrondse containers als het ondergronds brengen van cocons en containers op de milieuparkjes. Herinrichting milieustraat door de herinrichting van de milieustraat wordt deze niet alleen beter in gebruik, maar is er ook meer ruimte om het aanbod gescheiden afvalstromen te vergroten en aandacht te geven aan de informatievoorziening. Het opstarten en uitvoeren van de communicatiecampagne: wat gebeurt er met mijn afval? 12

4 Uitvoeringsmaatregelen Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de uitwerkingsmaatregelen waar in 2014 de focus op ligt (zie hoofdstuk 3). Van elke maatregel is naast een korte omschrijving, ook het beoogde resultaat weergegeven. Hoewel elk van de maatregelen zich specifiek richten op één van de drie componenten uit de afvaldriehoek, hebben zij ook impact op de andere twee componenten. Van elke maatregel staat daarom de bijdrage genoemd voor elk van deze componenten, aangezien de strategie is om de drie componenten elkaar te laten versterken. Om het gewenste resultaat van een maatregel te bereiken kan aan verschillende knoppen worden gedraaid, de zogenaamde sturingsmechanismen. Het grondstoffenbeleidsplan benoemd de volgende sturingsmechanismen: samenwerking, contractbeheer, interne bedrijfsvoering, rol in de productieketen, kansen en toekomst, handhaving en communicatie. In het overzicht staat kort genoemd op welke wijze de sturingsmechanismen worden toegepast. In hoofdstuk 5 worden deze sturingsmechanismen verder toegelicht. 4.1 Milieu Activiteit 1 Campagne verbeteren scheidingsgedrag restafval en GFT Inzet van verschillende communicatiemiddelen om intensief aandacht te vragen voor het belang van goed scheiden (o.a. voortzetting huis-aan-huisbrief, gadget, persbericht). Eventueel ook inzet handhaving. Afval driehoek effect toelichting Milieu ++ Mogelijkheid om GFT hoogwaardiger toe te passen dan verbranding. Geen afgekeurde ladingen GFT afval vanwege vervuiling met restafval Kosten + Verwerking van GFT is goedkoper dan restafval service 0 Haakt vooral in op gedrag en bewustwording. Voor zowel restafval als GFT geldt een hoog serviceniveau wat betreft voorzieningen. Beoogd resultaat: - afname van de hoeveelheid GFT in het restafval en een toename van de hoeveelheid gescheiden ingezameld GFT afval (die vervolgens tbv compostering of productie biobrandstof wordt ingezet) percentage GFT in mini-container bedraagt maximaal 15% (huidig percentage is 25%) percentage GFT in verzamelcontainers bedraagt maximaal 20% (huidig percentage is 30%) Opmerking: gezien de looptijd van de campagne zal het resultaat met name zichtbaar en toetsbaar zijn eind 2015. Evaluatie 2014 kan echter wel indicatie geven van het effect. - Het aantal afgekeurde GFT ladingen (vervuild met restafval) reduceren tot nul. Naast de milieubijdrage (niet onnodig verbranden) levert dit een financiële besparing op de verwerkingskosten van ongeveer 85,- per ton. Regionale samenwerking ja Uitwisselen best practices en eventueel gezamenlijk een (communicatie) campagne opstarten (in TKN of VAB verband) Contractbeheer nee Interne bedrijfsvoering ja Inzet tijdens ledigingsrondes (monitoring kwaliteit) en eventuele aanpassingen aan inzamelmiddelen Rol in de productieketen nee Kansen en toekomst ja Analyse van verbeteringsmaatregelen om GFT beter te scheiden (bijvoorbeeld voorzieningen in de keuken) Handhaving ja Handhavingsacties met betrekking tot controle ondergrondse containers en mini-containers, preventieve werking 13

communicatie ja Bewonersbrieven, gadgets, digitale informatievoorziening, inzet burgerpanel, etc. (aandacht voor impact afvalstoffenheffing). Activiteit 2 Standpunt voortzetting inzameling drankenkartons Staatssecretaris beraadt zich over mogelijk verplicht stellen gescheiden inzameling (besluit half 2014 verwacht). Katwijk zet pilot in afwachting besluit voort en beraadt zich over mogelijke inzamelmethoden. Afval driehoek effect toelichting Milieu ++ Goed recyclebaar met hoog milieurendement Kosten 0/- Scheiding bespaart op verbrandingskosten, maar inzameling is nog relatief duur (wel beperkte hoeveelheid, 3% van restafval = drankenkartons) service +/0 Voorziening wordt aangeboden voor gescheiden inzameling, waarbij oog is voor serviceniveau (bijvoorbeeld combinatie met inzameling kunststof) Beoogd resultaat: terugbrengen van de hoeveelheid restafval en benutten materiaalhergebruik. In de afweging speelt echter wel het besluit van de staatssecretaris een rol (wel of niet verplicht stellen van gescheiden inzameling) en de kostentechnische aspecten (balans afvaldriehoek). Regionale samenwerking mogelijk Afhankelijk van staatssecretaris zullen meerdere gemeenten aanhaken op de gescheiden inzameling Contractbeheer mogelijk Indien inzameling wordt voortgezet zal hiervoor een overeenkomst met inzamelaar/verwerker worden gesloten Interne bedrijfsvoering ja Afspraken met lokale ondernemers met betrekking tot overbrugging pilotperiode en besluitvormingstraject Rol in de productieketen ja Vanuit de insteek grondstoffen terug te brengen in de keten dient de gemeente de gescheiden inzameling te overwegen. Kansen en toekomst ja Mogelijk wordt gescheiden inzameling wettelijk verplicht (uitsluitsel in 2014) Handhaving nee Gescheiden inzameling nog niet verplicht voor bewoners Communicatie ja Informatievoorziening wel of niet voortzetten gescheiden inzameling Activiteit 3 Business case: optimalisatie voorzieningenniveau ten behoeve van afvalscheiding Welke aanpassingen in het voorzieningenniveau (huis-aan-huis voorzieningen, verzamelcontainers wijk, milieustraat, etc.) dragen bij aan het laagdrempelig maken van afvalscheiding en het verhogen van het scheidingspercentage? Maatregelen met zowel bijdrage aan de service als milieudoelstellingen in een rapport beschreven en verwerkt in de uitvoeringsplannen 2015 e.v. Afval driehoek effect toelichting Milieu ++ Insteek om het gescheiden aanbieden van afval zo laagdrempelig mogelijk te maken Kosten 0/- Opstellen plan intern uitgevoerd, kosteneffecten in dit stadium nog niet van toepassing service + Haakt in op het positieve effect van een goed voorzieningenniveau op scheidingsresultaten. Beoogd resultaat: een optimaal voorzieningenniveau voor de gescheiden inzameling van herbruikbare afvalstoffen, gekoppeld aan een beter scheidingsresultaat Regionale samenwerking ja In TKN verband (onderdeel van het jaarplan samenwerking Teylingen, Katwijk, Noordwijk) Contractbeheer nee Interne bedrijfsvoering ja Intern project 14

Rol in de productieketen ja Gemeente meer benaderd vanuit de regisseursrol met oog voor samenwerking met lokale partijen/verenigingen Kansen en toekomst ja Gericht op de doelstelling een impuls te geven aan afvalscheiding tbv implementatie uitvoeringsplan 2015-2016 Handhaving nee Communicatie nee 4.2 Kosten Activiteit 1 Aanbesteding inzameling, transport en verwerking afvalstromen milieuparken (glas, textiel, papier) In 2014 wordt de aanbesteding van deze stromen voorbereid en in de markt gezet (waar mogelijk in TKN verband). Contracten treden waarschijnlijk medio 2015 in werking (looptijd huidige contracten). Afval driehoek effect toelichting Milieu + Mogelijkheid om nieuwste verwerkingsmethoden en duurzaamheidseisen op te nemen Kosten + Mogelijk levert een nieuwe aanbesteding een financieel voordeel op. service 0 Wat betreft de voorzieningen verandert er niets, wel heeft aanbesteding effect op papierinzameling door verenigingen. Hier wordt gestreefd naar minimaal hetzelfde serviceniveau wat betreft het aanleveren van ingezameld papier Beoogd resultaat: -nieuwe contracten waarin met name de kwaliteitseisen en acceptatiecriteria stevig zijn verankerd met het oog op een zo hoogwaardig mogelijk hergebruik van de afvalstoffen als grondstof - een goede prijs-kwaliteitverhouding (EMVI en circulair inkopen) Regionale samenwerking ja Waar mogelijk (afloop contracten) samenwerken met regionale gemeenten (Noordwijk, Teylingen) Contractbeheer ja Contracten enerzijds opgezegd en door middel van aanbestedingsprocedure herzien en opnieuw afgesloten met economisch meest voordelige inschrijver. Interne bedrijfsvoering ja Met name organisatorisch wat betreft aanbestedingsprocedure. In de uitvoering minder effect aangezien container in eigen bezit zijn en inzameling is uitbesteed. Rol in de productieketen ja Mogelijk om te sturen in de wijze waarop de ingezamelde afvalstoffen (zorgplicht) weer terugvloeien in de productieketen (circulaire economie) Kansen en toekomst ja Mogelijkheid om 1: het concept circulair inkopen toe te passen en 2: de nieuwste ontwikkelingen wat betreft inzameling en verwerking te betrekken. Handhaving nee Communicatie beperkt Intensief met verenigingen wat betreft de papierinzameling. En in mindere mater richting bewoners (wel bijvoorbeeld wijziging aanbiedregels). 15

Activiteit 2 Aanbesteden sortering en vermarkting kunststofverpakkingsmaterialen Vanaf 2015 zijn gemeenten naast de inzameling ook verantwoordelijk voor sortering en vermarkting van kunststof. Teylingen, Katwijk en Lisse voeren een marktconsultatie uit naar de mogelijkheden en nemen een besluit over de aanpak. Afval driehoek effect toelichting Milieu + Gemeente bredere ketenverantwoordelijkheid en daarmee ook rol in verwerkings/materiaalhergebruik Kosten 0 Huidige vergoeding is ruim, waardoor de insteek vooral is om zo min mogelijk financieel toe te leggen. service 0 De wijze van inzameling blijft ongewijzigd (mogelijk wel combinatie drankenkartons met kunststof) Beoogd resultaat: invulling geven aan de raamovereenkomst verpakkingen door zorg te dragen voor de sortering en vermarkting van kunststofverpakkingsafval met oog voor kosten en milieu. Regionale samenwerking ja Voorbereiding aanbesteding in samenwerking met Lisse en Teylingen Contractbeheer ja Sortering en vermarkting wordt aanbesteed Interne bedrijfsvoering ja Met name organisatorisch (voorbereiding aanbesteding) Rol in de productieketen ja Invulling geven aan de sortering en vermarkting, waar eerst alleen de verantwoording lag bij de inzameling Kansen en toekomst ja In het voorbereidingstraject (marktconsultatie) ook aandacht voor toekomstige ontwikkelingen, zoals bouw nieuwe sorteerinstallaties, sorteringstechnieken en combinatie met andere afvalstromen. Handhaving nee Communicatie nee 4.3 Service Activiteit 1 Aanbesteding en start vervanging en plaatsing ondergrondse containers (2014-2018) De komende jaren vindt een grootschalige vervanging van ondergrondse containers plaats. Daarnaast worden ook bovengrondse containers ondergronds geplaatst (ook milieuparken) en de capaciteit waar nodig uitgebreid. Alle containers worden tenslotte uitgerust met een toegangssysteem. In 2014 wordt de levering/plaatsing aanbesteed en wordt gestart met de uitvoering. Afval driehoek effect toelichting Milieu 0 Geen specifieke milieubijdrage. Mogelijk klein voordeel vanwege netheid, gebruiksgemak en uitbreiding capaciteit. Kosten - Hoewel reeds verwerkt in meerjarenbegroting, drukt de vervanging op de afvalbeheerkosten service + Waar reeds ondergrondse containers aanwezig waren, wijzigt de service niet. De service verbetert op plaatsen waar bovengrondse cocons worden vervangen en daarnaast krijgen de milieuparken een aantrekkelijker uiterlijk door het ondergronds brengen van de nog bovengrondse containers. Beoogd resultaat: - een kwalitatief goed voorzieningenniveau, waarbij ondergrondse container het straatbeeld minder negatief beïnvloeden dan bovengrondse containers. - het op orde brengen van de opslagcapaciteit, met name ook bij milieuparken. Zeker wat betreft herbruikbare afvalstromen dient het voorzieningenniveau optimaal te zijn. 16

Regionale samenwerking Nee Contractbeheer ja Middels een aanbesteding krijgt een partij de vervanging en plaatsing van alle containers gegund. Interne bedrijfsvoering ja Zowel wat betreft de aanbestedingsprocedure als de uiteindelijke plaatsing (communicatie, inspraakprocedure, toezicht werkzaamheden) heeft dit betrekking op de interne bedrijfsvoering. Rol in de productieketen nee Kansen en toekomst ja Enerzijds draagt het ondergronds brengen van de containers en op orde brengen capaciteit bij aan optimaliseren voorzieningenniveau herbruikbare stromen. Anderzijds biedt het integreren van een toegangssysteem te mogelijkheid om gebruik te monitoren danwel te sturen. Handhaving ja Tijdens de plaatsing en in de eerste fase na gebruikname kan handhavingsondersteuning gewenst zijn (waarschuwingsperiode gezien de opstarttermijn) Communicatie ja Zowel wat betreft een inspraakprocedure voor nieuwe containerlocaties als de informatievoorziening met betrekking tot de plaatsings/vervangingswerkzaamheden. Activiteit 2 Herinrichting gezamenlijke milieustraat gemeente Katwijk en Noordwijk In maart wordt gestart met de herinrichting van de milieustraat. Deze herinrichting komt het gebruiksgemak ten goede en biedt daarnaast meer mogelijkheden voor de gescheiden inzameling van grof afval. De herinrichting vormt een goede gelegenheid om het gebruik van de milieustraat te stimuleren (communicatiecampagne) en zowel service als milieudoelstellingen te verbeteren (o.a. pilot inzameling matrassen, EPS en hard kunststof). Afval driehoek effect toelichting Milieu + Mogelijk voor uitbreiden gescheiden afvalstromen Kosten - investering service ++ Na herinrichting is het gebruiksgemak toegenomen en is er daarnaast ruimte voor extra informatievoorziening Beoogd resultaat: een gebruiksvriendelijke milieustraat vanwege goed doorlopende routes en waar het voor de bezoeker helder is welke afvalstroom waar kan worden ingeleverd Regionale samenwerking ja Gezamenlijke milieustraat Katwijk-Noordwijk Contractbeheer nee Interne bedrijfsvoering ja Werkzaamheden en in gebruikname zijn van invloed op interne bedrijfsvoering Rol in de productieketen ja Milieustraat biedt meer ruimte om aanbod gescheiden afvalstromen uit te breiden. Kansen en toekomst ja Ruimte om inzameling afvalstromen uit te breiden Handhaving nee Communicatie ja Rondom de herinrichting vindt communicatie plaats. Zowel wat betreft de gevolgen van de herinrichting op het gebruik als het stimuleren van het gebruik van de milieustraat. 17

Activiteit 3 Communicatie campagne: wat gebeurt er met mijn afval? Om bewoners te vragen afval goed te scheiden is draagvlak nodig. Inzicht in wat er met het afval gebeurt na inzameling draagt hier aan bij. Insteek is het optuigen van een communicatiecampagne met o.a. herhaling columns afvalverwerking en informatievoorziening milieustraat) Afval driehoek effect toelichting Milieu + Positieve beeldvorming rondom het hergebruik van materialen kan afvalscheiding bevorderen Kosten 0/- Aan de campagne zijn kosten verbonden. Deze zijn echter weer terug te verdienen, wanneer hoge verbrandingskosten van restafval wordt voorkomen. service ++ Goede informatievoorziening draagt bij aan goede serviceverlening Beoogd resultaat: door middel van het verbeteren van de informatievoorziening en het creëren van een positieve houding t.o.v. afvalscheiding verbetert niet alleen het serviceniveau, maar wordt een stijging van het scheidingspercentage beoogd. Regionale samenwerking ja Campagne over meerdere gemeenten uit te rollen Contractbeheer nee Interne bedrijfsvoering ja Intern wordt de campagne (ism de afdeling Communicatie) ontwikkeld en uitgerold Rol in de productieketen ja Inzicht te geven in het belang van afvalscheiding op materiaalhergebruik in de productieketen aan bewoners in een taak voortkomend uit de rol als grondstoffenregisseur (ook bewoners hebben door hun scheidingsgedrag een rol in de productieketen) Kansen en toekomst nee Handhaving ja Waar enerzijds vanuit een positieve insteek afvalscheiding wordt gestimuleerd, zijn in principe bewoners verplicht om afval te scheiden. Handhavingsacties vormen een stok achter de deur om goed scheidingsgedrag te stimuleren. Communicatie ja 18

5 Toepassing sturingsmechanismen In hoofdstuk 4 staat voor elke maatregel beschreven op welke wijze de sturingsmechanismen worden ingezet. In dit hoofdstuk volgt een toelichting op deze sturingsmechanismen. Hoewel de functie van een sturingsmechanisme niet zozeer verandert, ontwikkelen de mogelijkheden om een mechanisme toe te passen wel voortdurend. Contractbeheer blijft een sturingsmechanisme voor het reguleren van kosten versus kwaliteit, maar wijzigingen in aanbestedingswetgeving of contractvormen (circulair inkopen) zijn wel invloed op de wijze waarop contractbeheer wordt uitgevoerd. Dit hoofdstuk licht daarom de sturingsmechanismen verder toe op basis van de situatie in 2014. 5.1 Regionale samenwerking Samenwerking is een belangrijk middel voor een efficiënt afval- en grondstoffenbeheer. Samenwerken in aanbestedingen en het uitwisselen van ervaringen leidt vaak tot positieve resultaten in zowel financiële zin als het behalen van de milieudoelstellingen. Begin 2014 is het synthesedocument versterken afvalsamenwerking in TKN verband opgesteld. De gemeenten Teylingen, Katwijk en Noordwijk werken al op een aantal vlakken samen vanuit de samenwerkingsovereenkomst TKN. Momenteel wordt een collegevoorstel voorbereid om ook afvalsamenwerking onderling te intensiveren. Hoewel elke gemeente nog een eigen afval- en of grondstoffenbeleidsplan heeft, hoeft dit de samenwerking niet in de weg te staan, aangezien veel samenwerkingsactiviteiten operationeel zijn van aard en bijdragen aan het behalen van de individuele beleidsdoelstellingen. 5.2 Contractbeheer Contractbeheer richt zich zowel op het vastleggen van financieel gunstige contracten als het afspreken van kwaliteitscriteria. Het aanbestedingsbeleid richt zich op het EMVI principe (economisch meest voordelige inschrijving). Vanuit het concept circulaire economie wordt de transitie van afval naar grondstof ook geïntegreerd in inkoopprocedures: circulair inkopen. De essentie van circulair inkopen is dat de inkoper borgt dat de producent (of een andere verwerkende partij) de producten of materialen aan het einde van de levensduur of de gebruiksfase, weer (optimaal) in een nieuwe cyclus kan inzetten. Een van de aspecten is bijvoorbeeld dat de nadruk ligt op het afnemen van een dienst en niet zozeer van een product. Dit gegeven maakt het mogelijk dat een leverancier het product na gebruik weer terug neemt. Vanuit MVO Nederland is een toolkit circulair inkopen opgesteld en daarnaast is in een Green Deal door verschillende partijen afgesproken om circulaire inkooptrajecten te starten (o.a. ABN Amro, gemeente Rotterdam en provincie Utrecht). Hoewel het concept circulair inkopen nog goed vorm moet krijgen, biedt het gedachtengoed en de toolkit van MVO Nederland wel aanknopingspunten om samen met Centrale Inkoop te bekijken. 5.3 Interne bedrijfsvoering Vanuit het kader scherp aan de wind moet invulling worden gegeven aan een taakstelling. Deze taakstelling heeft betrekking op de interne bedrijfsvoering en is verwerkt in dit uitvoeringsplan (taakstelling inhuur). Voor het afval- en grondstoffenbeheer werkt team Afvalinzameling nauw samen met andere teams en 19

afdelingen. Handhaving (team Toezicht en Handhaving) en communicatie (team Communicatie) zijn aparte sturingsmechanismen en beschreven in paragraaf 5.6 en 5.7. Team Afvalinzameling werkt vanuit het thema schoon, heel en veilig ook samen met team Wijkbeheer. 5.4 Rol in de productieketen In 2014 wordt de transitie van afval naar grondstof steeds meer zichtbaar door een verschuiving richting een ketenregie. Alle schakels, van productie tot de afvalfase zijn met elkaar verbonden en dienen zoveel mogelijk als een circulair proces benaderd te worden. Voor de gemeenten is het van belang om de positie in deze keten te bepalen en de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de zorgplicht voor de inzameling van huishoudelijk afval. De ketenverantwoordelijkheid wordt groter, maar dit betekent niet per definitie dat de gemeente zelf belast is met de uitvoering. Een voorbeeld vormt de inzameling van kunststof verpakkingsafval. Eerst was de gemeente alleen verantwoordelijk voor de inzameling, maar vanaf 2015 wordt ook de sortering en verwerking toegevoegd. De gemeenten moeten dit regelen, maar kan vanuit een regierol die partijen betrekken die deze taak het beste uit kunnen voeren. Uitbesteding van taken en samenwerking met bijvoorbeeld verenigingen en andere gemeenten behoren tot de mogelijkheden. Doel is het zoveel mogelijk gescheiden inzamelen van kunststofverpakkingen en deze vervolgens weer zo goed mogelijk verwerken tot nieuwe producten en materialen. 5.5 Kansen en toekomst De afval- en grondstoffenmarkt is in beweging. Om een trendbreuk in de scheidingsresultaten te behalen worden er veel pilots gedaan en zijn er vele (technische) innovaties. Deze ontwikkelingen zijn vrij ad hoc. Door de korte looptijd van de uitvoeringsplannen blijft het wel mogelijk om deze innovaties te betrekken in het behalen van de beleidsambities. Dit jaar wordt benut om de mogelijkheden voor het verbeteren van de scheidingsresultaten te inventariseren en de kansrijke mogelijkheden vervolgens uit te werken en op te nemen in de komende uitvoeringsplannen. Uiteindelijk zullen het innovaties en optimalisatieslagen in de inzamelvoorzieningen zijn die de resultaten weer een impuls kunnen geven. Het benutten van kansen is dus van groot belang om uiteindelijk in 2020 de beleidsdoelstellingen te halen en minimaal 75% van het vrijgekomen afval te scheiden in grondstoffen. 5.6 Handhaving Ongeacht de specifieke uitvoeringsmaatregelen beschreven in dit plan, werken team Toezicht en handhaving openbare omgeving en team Afvalinzameling samen. Naast de algemene veiligheidsdoelstellingen draagt (preventieve) handhaving ook bij aan het behalen van de beleidsdoelstellingen door o.a. in te grijpen wanneer afval niet juist wordt aangeboden. Over de inzet van de gemeentelijk opsporingsambtenaren worden onderling afspraken gemaakt tussen team Toezicht en handhaving en team Afvalinzameling. Een uitvoeringsmaatregel in dit plan die mogelijk om extra inzet van GOA s vraagt is de campagne verbetering scheidingsresultaten GFT. Naast communicatieve activiteiten kan ook handhaving bijdragen aan een betere scheiding. In het handhavingsplan 2014 staat eenmaal per kwartaal een afvalcontrole m.b.t. afvalscheiding gepland. In overleg kan worden bekeken hoe deze controle wordt ingezet en of er mogelijkheden zijn voor de verhoging van de frequentie. 20

5.7 Communicatie 2014 Communicatie speelt een sleutelrol in het behalen van de beleidsdoelstellingen. In het uitvoeringsplan 2014 speelt communicatie niet alleen een ondersteunende rol in verschillende maatregelen, maar vormt communicatie soms ook de basisactiviteit. Deze paragraaf gaat dieper in op de rol die communicatie specifiek in 2014 vervult. Daarnaast zal voor de grotere communicatiecampagnes (verbeteren scheiden GFT en Wat gebeurt er met mijn afval ) een apart communicatieplan worden opgesteld. 5.7.1 Communicatiedoelstelling In 2014 richt de communicatie zich op: Verbeteren van het afvalscheidingsgedrag van bewoners door in te zetten op de bewustwording van het concept afval = grondstof. Deze doelstelling wordt bereikt door: intensieve informatievoorziening over de hergebruikmogelijkheden van het huishoudelijk afval. gebruik te maken van verschillende communicatiemiddelen en kanalen en deze bovendien tegelijkertijd in te zetten. Insteek is dat elke bewoner ofwel laagdrempelig informatie kan inwinnen of, in geval van een communicatiecampagne, op de hoogte moet zijn van de boodschap. bewustwording te vergroten van de invloed die bewoners uit kunnen oefenen op zowel de afvalstoffenheffing als een hoog grondstoffenhergebruik (invloed op eigen portemonnee, maar ook de verantwoordelijkheid voor een beter milieu). 5.7.2 Doelgroepen De doelgroep is erg breed, namelijk alle inwoners van Katwijk. Per communicatie activiteit wordt wel onderscheid gemaakt tussen de verschillende doelgroepen, communicatieboodschap en de in te zetten middelen. Zo zullen bijvoorbeeld columns in de krant over de afvalverwerking met name door volwassen bewoners worden gelezen, maar krijgt het belang van afvalscheiding ook aandacht in het onlangs ontwikkelde afvalspel voor het voortgezet onderwijs en in het lespakket voor het basisonderwijs. 5.7.3 Communicatiemiddelen en kanalen In te zetten communicatiemiddelen en kanalen zijn: Internet (gemeente website) Intranet Social media (Twitter, Facebook) Mobiele applicaties (o.a. recyclemanager app) Persbericht of advertentie Televisie omroep (RTV Katwijk) Buitenreclame (posterframes zowel langs de weg als stickers op de inzamelvoertuigen huis-aan-huis brieven, flyers of (afval)kranten lespakketten bewonersavond mailings, (digitale) nieuwsbrieven gadgets. 21

Daarnaast zijn er ook specifieke middelen voor een bepaalde activiteit te ontwikkelen. 5.7.4 Communicatie activiteiten 2014 Dit uitvoeringsplan beschrijft een aantal activiteiten waar communicatie een belangrijke rol in speelt: verbeteren scheidingsgedrag restafval en GFT: om dit te kunnen bewerkstelligen wordt een communicatiecampagne opgestart, waarbij meerdere communicatiemiddelen ingezet, zoveel mogelijk persoonlijk (huis-aan-huis brieven). Hoewel de boodschap van de campagne positief is (belang hergebruik en hoge verbrandingskosten restafval), zal uiteindelijk ook handhaving een rol spelen. standpunt voortzetting inzameling drankenkartons: het resultaat wordt gecommuniceerd richting bewoners. Vooralsnog wordt de pilot voortgezet, totdat uitsluitsel is over een mogelijke verplichting en de wijze waarop de inzameling het best kan worden voortgezet. Afhankelijk hiervan wordt een communicatietraject opgezet. aanbesteding plaatsing en vervanging ondergrondse containers: vanuit dit project is reeds een communicatieplan opgesteld. Communicatie is vaak specifiek gericht op die wijk waar de werkzaamheden plaatsvinden (o.a. inzage voorlopig locatieontwerp). herinrichting milieustraat: naast communicatie rondom de werkzaamheden (welke gevolgen hebben de werkzaamheden voor het gebruik van de milieustraat), zal na het in gebruiknemen van de vernieuwde milieustraat ook een campagne worden opgestart om het gebruik van de milieustraat te stimuleren. Het wegbrengen van grof afval bevordert namelijk de scheidingsresultaten. communicatie campagne wat gebeurt er met mijn afval : een overkoepelende campagne om het belang van afvalscheiding te benadrukken. Enerzijds is het doel een optimale informatievoorziening te creëren als één van de pijlers van een hoog serviceniveau, maar daarnaast kan bewustwording van het belang van afvalscheiding resulteren in goed scheidingsgedrag. De campagne wordt nog verder uitgewerkt, maar onderdelen kunnen zijn: herhaling van de columns die enkele jaren geleden door Bert van der Meij zijn geschreven in de Katwijksche Post en het creëren van een informatievoorziening op de milieustraat die inzicht geeft in het vervolgtraject van de gescheiden ingezamelde afvalstromen (bijvoorbeeld hout spaanplaat). 5.7.5 Uitvoering In de uitvoering van de van de communicatietrajecten werkt team Afvalinzameling samen met de communicatie afdeling. Aangezien de meeste van de hierboven beschreven activiteiten nog een nadere uitwerking vragen, zal dit in overleg met de communicatie adviseur plaatsvinden en de uiteindelijke uitvoering worden afgestemd. De communicatieadviseur geeft advies en vormt een sparringspartner bij de voorbereiding van een communicatieactiviteit. 22

6 Planning De planning van de uitvoeringsmaatregelen is als volgt: Campagne verbeteren scheidingsgedrag restafval en GFT jan feb mrt april mei juni juli aug sep okt nov dec Standpunt voortzetting inzameling drankenkartons Business case: optimalisatie voorzieningenniveau ten behoeve van afvalscheiding Aanbesteding inzameling, transport en verw erking afvalstromen milieuparken (glas, textiel, papier) Aanbesteden sortering en vermarkting kunststofverpakkingsmaterialen Aanbesteding en start vervanging en plaatsing ondergrondse containers Herinrichting gezamenlijke milieustraat gemeente Katw ijk en Noordw ijk Communicatie campagne: w at gebeurt er met mijn afval? evaluatie uitvoeringsplan 2014 opstellen uitvoeringsplan 2015-2016 23

24

7 Evaluatie Jaarlijks vindt een monitoring plaats van de tot dan behaalde resultaten. Indien nodig kan dan worden bijgestuurd. Aan het einde van de looptijd van het plan wordt ook een evaluatie uitgevoerd om na te gaan in welke mate de doelstellingen zijn behaald. Deze uitkomst vormt vervolgens het vertrekpunt van het volgende uitvoeringsplan. Aangezien dit uitvoeringsplan de periode van één jaar omvat, vindt de monitoring en evaluatie gelijktijdig plaats. Deze evaluatie vindt plaats aan het einde van het derde kwartaal 2014. De resultaten zullen zowel aan het college van burgemeester en wethouders als aan de gemeenteraad worden aangeboden. Onderstaand schema vormt de basis van de evaluatie: doelstelling Terugbrengen van de hoeveelheid huishoudelijk restafval van 223,63 kg/inwoner naar 215 kg/inwoner Terugbrengen van de hoeveelheid fijn huishoudelijk restafval van 206,7 kg/inwoner naar 200 kg/inwoner Terugbrengen van de hoeveelheid grof restafval van 16,6 kg/inwoner naar 15 kg/inwoner Verhogen van het percentage brongescheiden afval van 49% naar minimaal 53% Verhoging van het scheidingspercentage fijn huishoudelijk afval van 45% naar minimaal 50% Verhoging van het scheidingspercentage grof huishoudelijk afval van 72% naar minimaal 74% doelstelling Benutten van economisch voordeel door aflopende contracten opnieuw in de markt te zetten Het betrekken van de ketenverantwoordelijkheid (verwerkingsmethodiek, maximaal materiaalhergebruik) in het aanbestedingsdocument doelstelling Binnen het beschikbare budget de brengvoorzieningen voor restafval en herbruikbare (grof) afvalstromen op orde brengen wat betreft technische staat, gebruiksgemak en opslagcapaciteit (herbruikbare stromen) Voorbereiden van een optimalisatieplan voorzieningen met daarin maatregelen opgenomen die het serviceniveau voor gescheiden ingezamelde afvalstromen maximaliseert. Elk huishouden in Katwijk moet via minstens één communicatiekanaal zijn geïnformeerd over de wijze van afvalverwerking. milieu kosten service toelichting toelichting toelichting 25