Landschap en duurzame ontwikkeling Ad Havermans adhavermans@concepts.nl 2 december 2015 1
Juli 2015 Opzet a) Het begrip duurzame ontwikkeling (d.o.) b) Waarom duurzaamheid moet c) Landschap en duurzaamheid d) Suggesties voor duurzaamheid in de landschapsexcursie 2
Het begrip duurzame ontwikkeling. Meest genoemde definitie van d.o. Bruntland 1987: DO leidt ertoe dat alle (huidige) mensen in hun behoeften kunnen voorzien zonder het vermogen daartoe van toekomstige generaties in gevaar te brengen. IVN? Duurzame ontwikkeling is het direct of indirect handhaven dan wel verbeteren van de leefbaarheid van planeet aarde voor alle organismen (inclusief de mens). 3
De ruimte- en tijddimensie van duurzaamheid QL=quality of life-welzijn-nu SD=sustainable development-duurzame ontwikkeling-straks 4
Ook wel 3 P s Profit Van Profit dominantie People Planet Naar Planet PPP-evenwicht???? People Profit???? 5
Planet Earth life support system People Planet Society Profit Economy Naar I.Lowe 2006 6
Duurzame ontwikkeling: zoeken naar (voorkomen van) oplossingen voor (milieu)problemen als Dode zones oceanen Terrorisme Voedseltekort Biodiversiteitsverlies Opraken grondstoffen Klimaatverandering Oorlogen Armoedeprobleem Financiële crisis (Fossiele) energie Exoten Migratie Bodemdegradatie Verzuring oceanen Zeespiegelstijging Vervuiling Plastic soep oceanen Schuldencrisis Zoetwatertekort
Is er iets fundamenteels mis? World scientists warning to humanity 1992 1600 wetenschappers, 70 landen, 102 Nobelprijswinnaars The Stockholm memorandum mei 2011- Herhaald door Nobelprijswinnaars 2011 8
Steun van paus Franciscus 9
A safe operating space for humanity 2010 (vs 2 in 2015) 3 Ecologische hoofdproblemen 1 3 2 10
Nieuw in de huidige duurzaamheidsproblemen Mondiale schaal Onderlinge koppeling problemen Risico onomkeerbare veranderingen Tijdhorizon Risico van abrupte veranderingen (passeren kantelpunten) en gevolgen daarvan binnen decades tot eeuwen 11
Oplossingen 1. Wereldbeeld/gedrag 2. Technologie 3. Visie op economie (fair, ecologisch, circulair, internaliseren) 1. Visie op verhouding 3 P s 2. Vanaf de basis / van bovenaf 3. D.O.-educatie (IVN-gidsen) a. Biodiversiteit b. Klimaat c.. 4. 12
D.O. en landschap (On)Duurzaamheid vindt zijn weerslag in het landschap 13
2.a. Landschap en duurzaamheid 14
De globalisering van het landschap 15
Berendsen 2005, naar Wetenschappelijke Atlas van Nederland Potstalsysteem is vb gesloten fosfaatkringloop 16
Verspreiding van voedingsstoffen leidend tot vermesting 17
Wat is in het landschap wb D.O. te ervaren? Globaliseringsaspecten van het landschap Eindigheid van grondstoffen Effecten van de 6 V s (verdroging, verharding, vervuiling, versnippering, vermesting, verzuring) Perceelgrootte Breedte wegbermen/bermen langs akkers/weiden Rechte versus kronkelige wegen. Op stal zetten van koeien of de koeien uit de wei. Variatie in gewaskeuze. Bv alleen maar maïs of ook variatie in gewassen. Monocultuur of polycultuur. Variatie in weilanden of juist niet. Energiegebruik in het landschap (windmolens, zonnepanelen,..) (Afwezigheid van) recreatiedruk. Klimaatverandering Rechte of (her)meanderende beken. Al dan niet kleine landschapselementen (bv heggen, boomgroepjes). Heterogenisatie of homogenisatie (versimpeling ecosystemen) 18
Suggestie 2 De duurzaamheidsdimensies in het landschap Hier en elders. Zijn er invloeden op het landschap van elders afkomstig die ons landschap beïnvloeden? (EU landbouwbeleid) Toont ons landschap ontwikkelingen met gevolgen voor duurzaamheid elders? Nu en straks. Leesbaar landschap probeert het landschap vanuit een historische invalshoek te begrijpen. Nu moet je aan de toekomst gaan denken. PPP. 19
Suggestie 3 Kaartpracticum eigen regio. Zichtbaar maken van veranderingen. Vergelijk 3 kaartfragmenten van de eigen regio bv: rond 1840. Tranchotkaart Zie http://imagebase.ubvu.vu.nl/cdm/compoundobject /collection/krt/id/4984/rec/4 Voor overige kaarten zie bv http://cartografie-nederland.startpagina.nl/ of www.watwaswaar.nl rond WO II heden. Alle topografische kaarten van Nederland zie www.pdok.nl. 20
Vervolg suggestie 3 Let op: Wijzigingen in grondgebruik. Infrastructuur (aanleg van nieuwe infrastructuur- volgt de infrastructuur de natuurlijke basis van het landschap of niet) Kavelgrootte en kavelvormen. Nederzettingen. Ga ook naar buiten en vergelijk de actuele topografische kaart met het landschapsbeeld. 21
Denk na over werkvormen 22
Tips Zoek onderwerp dat aansluit bij je expertise Beperk je en overdrijf EDO niet (meteen) Moraliseer niet; benut open vragen 23
Tenslotte 24