IJsselmeergebied: duurzame ontwikkeling vanuit ecologisch perspectief

Transcriptie

1 Klaas van Egmond IJsselmeergebied: duurzame ontwikkeling vanuit ecologisch perspectief m.m.v.: Jan Janse Eddy Lammens (RIZA) Leon Braat Willem Ligtvoet Rijk van Oostenbrugge Hendrien Bredenoord

2 Opbouw Wat komt er op ons af? klimaatverandering ruimtedruk Adaptatie vanuit duurzaamheidsperspectief Aspect: Ecologie ( planet ): van binnenzee tot zoetwatermeren ecologische betekenis ecologische problemen Aspect: Gebruiksfuncties ( people ) Aspect: Economie ( profit ) Opties voor de toekomst 2

3 Hoe is de wereld er aan toe? 3

4 Temperatuurstijging alleen met grote inspanning te beperken EU 50-60% emissie reductie! KNMI 1-2 graden in graden in

5 Klimaatprobleem internationaal oplosbaar 5

6 Klimaatprobleem internationaal oplosbaar 6

7 Klimaatprobleem internationaal oplosbaar Dit vergt een enorme inspanning Kan niet zonder ontwikkelingslanden 7

8 Technologie Consumptie Bevolking 8

9 Duurzaamheidsagenda Doelen Expliciet maken en onderling afstemmen (trade-offs) Samenhang Duurzaamheidsprobleem door éénzijdigheid Langetermijngerichtheid Meerdere generaties Individuele versus collectieve kwaliteiten bewaken Ruimte Meer functies accommoderen bij minder ruimte door ordening Energie Beoordeling op klimaat-effect, ruimtebeslag, betaalbaarheid, voorzieningzekerheid 9

10 Fysieke doorwerking naar Nederland Onbekende, maar kleine kans op versnelde zeespiegelstijging vanaf

11 Adaptatie: opties! Versterking dijken die niet aan norm voldoen 11

12 Waterstromen via het IJsselmeer 12

13 Waterafvoer bij eb: spuisluizen in de Afsluitdijk 13

14 Adaptatie Reeds in gang gezet: - dijkverhogingen rivieren - Ruimte voor de Rivier - verbetering zwakke schakels kust - verhoging Afsluitdijk - verhoging spuicapaciteit door Afsluitdijk - verhoging IJsselmeerpeil 14

15 Toekomstige winterpeilen in IJsselmeergebied 15

16 Waterstanden IJsselmeer, 2000 en

17 Adaptatie: opties Kustuitbreiding Mogelijkheid voor inzoom op kust Niet bouwen op kwetsbare gebieden? 17

18 Ruimtedruk op Randstad 18

19 Extra ruimtedruk bij hoge economische groei en bijbehorende arbeidsmigratie 19

20 Het IJsselmeergebied (voorheen Zuiderzee) foto: Andre Kuipers 20

21 Ecologie " Historische betekenis " Actuele ecologische betekenis " Ecologische problemen 21

22 Voormalige Zuiderzee 1930 IJssel meer Marker meer Houtribdijk 1976 Afsluitdijk foto: Andre Kuipers IJssel 22

23 Afsluiting Zuiderzee (1932) 23

24 IJssel- en Markermeer: vroegere situatie nog herkenbaar: Bodemkaart Dieptekaart RIZA (1998) 24

25 Ecologische betekenis: historisch Estuarium: Openheid, rust en ruimte Dynamiek Brakwaterecosystemen, zoet-zout-overgangen Zeegrassen Kraamkamer voor Noordzeevis Vogelrijkdom: internationaal belang 25

26 26

27 Ecologische betekenis: actueel Openheid, rust en ruimte Vogelrijkdom: internationaal belang (Ramsarconventie) Waardevolle zoetwaterecosystemen (m.n. randmeren): o.a. kranswieren Waardevolle moerasecosystemen ( wetlands ) bijv. Oostvaardersplassen Beleidsmatig: - mondiaal: Wetlandsconventie (Ramsar) - EU: Natura 2000 (Vogel- en Habitatrichtlijn) - EU: Kaderrichtlijn Water 27

28 Grote aantallen duikeenden foerageren op het IJssel- en Markermeer 28

29 Helder water met waterplanten 29

30 Moerasgebied: o.a. Oostvaardersplassen 30

31 Visstand en visserij Spiering De visserij is een dominante ecologische factor 31

32 Slibprobleem in het Markermeer foto: Andre Kuipers 32

33 Afname Driehoeksmossel in Markermeer

34 Afname mosseletende vogels in Markermeer Kuifeend 34

35 Ecologische uitdagingen oplossing slibprobleem Markermeer stoppen van de overbevissing herstel van oeverbiotopen behoud/herstel waterkwaliteit bij stijging watertemperatuur 35

36 Natuurontwikkelingsprojecten Legenda uitgevoerd in uitvoering planvorming (Bron: Rijkswaterstaat, directie IJsselmeergebied) 36

37 Gebruiksfuncties Aspect: Maatschappelijke gebruiksfuncties ( people ) veiligheid zoetwatervoorraad recreatie Aspect: Economische gebruiksfuncties ( profit ) zandwinning scheepvaart visserij (slechts 5 M per jaar) wonen? 37

38 Opties voor de toekomst a. Huidige situatie UITGAANDE VAN HISTORISCHE SITUATIE b. Herstel van het estuarium UITGAANDE VAN COMPARTIMENTERING c. Aanpak slibprobleem Markermeer: c1. IJsselmeer en Markermeer weer EEN c2. Alleen aanleg slibvangen (putten) d. IJsselmeer open water, Markermeer andere inrichting met moerasgebieden e. idem met woningbouw op eilanden 38

39 Mogelijke inrichtingsschetsen (1) Witteveen&Bos, 1992 Boskalis,

40 Mogelijke inrichtingsschetsen (2) IMSA 40

41 41

42 Impressie van mogelijk aan te leggen vooroevers 42

43 Opties moeten integraal worden afgewogen veiligheid huidig estuarium 0 - meren verbinden - Markermeer wetland +/ + Markermeer wetland en wonen? zoetwatervoorraad waterkwaliteit - brak 0 + +? openheid natuur: open water natuur: randen -/ + - +/- + brakwaternatuur +? -/ + - +/- + recreatie wonen

44 Wat wordt de toekomst van het IJsselmeer? 44