Zandhonger. Kerend Tij Innovatie Competitie Hydrodynamische innovatie van de stormvloedkering Oosterschelde. 19 september 2002
|
|
- Roel Jeroen Sasbrink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Zandhonger Kerend Tij Innovatie Competitie Hydrodynamische innovatie van de stormvloedkering Oosterschelde 19 september 2002
2 Zandhonger, Gaat de Oosterschelde kopje onder? De Deltawerken veranderden de Oosterschelde van een estuarium in een getemde zeearm. Een gevolg van de Deltawerken is het verdwijnen van grote oppervlakten schorren, platen en slikken. De laatste platen, schorren en slikken die nog resteren na uitvoering van de Deltawerken worden nu bedreigd door de zandhonger. Een estuarium is altijd dynamisch: het verdrinkt óf verlandt. Zo ook de Oosterschelde. Welk stadium wordt bereikt hangt onder meer af van de rivierafvoer, de zeespiegelstijging en het sedimentaanbod. Menselijke ingrepen kunnen dit proces van verdrinken of verlanden vertragen of juist versnellen. Dit geldt ook voor de zandhonger. Na de aanleg van de Stormvloedkering is de opbouwende werking van het tij verminderd, terwijl de eroderende werking van de golven is gebleven. Even in grote stappen door de geschiedenis. De Oosterschelde groeide van een meanderende rivier in de Romeinse tijd tot een breed estuarium met getijdegeulen, zandplaten, slikken en schorren in de 16 e eeuw. Na de 16 e eeuw werden de effecten van inpolderingen en dijkbouw zichtbaarder. De dijken zorgden ervoor dat de geulen niet breder konden worden. De geulen moesten meer water transporteren en werden daardoor dieper. Menselijke ingrepen versnelden dit proces. In de 19 e eeuw werd de Oosterschelde definitief van de Westerschelde (en daarmee van sediment van de rivier de Schelde) gescheiden en werd er steeds meer gebaggerd. De watersnoodramp van 1953 toonde hoe sterk de invloed van de zee was. Dijken braken door en grote delen van Zeeland kwamen onder water te staan. Om Zeeland veilig te maken begon in 1959 de uitvoering van de Deltawerken. Dijken werden verhoogd en het Veerse meer, het Haringvliet, het Markiezaat, de Eendracht en Volkerak werden aan getij-invloed ontrokken. De toevoer van rivierwater en sediment vanuit de Maas en de Rijn naar de Oosterschelde is hierdoor vrijwel stopgezet. Het getijvolume in de Oosterschelde bleef groeien tot het moment waarop de kroon op de deltawerken werd aangelegd: de Stormvloedkering in de Oosterschelde.. De Oosterschelde werd hierdoor veilig met behoud van natuur. Maar er is wel fors ingegrepen in de natuur. Het eeuwenlange proces van toename van het getijdevolume werd omgekeerd. De stormvloedkering reduceert het getijdevolume met 30% en het verticaal getij met 13%. De geulen in de Oosterschelde zijn veel te diep voor de kleinere hoeveelheid water die er nu nog doorheen stroomt. Deze geulen proberen zich daarom op te vullen met zand, maar er komt nauwelijks zand door de stormvloedkering de Oosterschelde binnen. Platen, slikken en schorren eroderen en het materiaal verdwijnt in de geulen en blijft daar omdat de opbouwende werking van het getij is verminderd. De zandhonger van de geulen is berekend op zo n 400 á 600 miljoen kubieke meter, terwijl de platen niet meer kunnen leveren 2 Zandhonger
3 dan zo n 160 miljoen kubieke meter. Zonder grote ingrepen verandert de Oosterschelde binnen een eeuw dus in een vlakke waterplas. Dat betekent geen zeehonden meer, minder bodemleven en veel minder voedselgebied voor vogels. Rijkswaterstaat volgt dit proces op de voet, voert maatregelen uit zoals het verdedigen van schorren en de aanleg van binnendijkse natuurgebieden om de negatieve effecten van de zandhonger te verzachten. Ook wordt nagedacht over grotere ingrepen zoals zandsuppleties in deelgebieden en verbeteringen van de zand en waterdoorvoer van de stormvloedkering. De komende jaren zal duidelijk worden welke kant het opgaat: moeten we accepteren dat de Oosterschelde een zeearm is geworden en verzachten we de negatieve effecten hiervan? Of kunnen we de natuurlijke processen zo beïnvloeden dat het estuariene karakter wordt versterkt? Het tij (k)eren Het idee dat RWS directie Zeeland in de kerend Tij Innovatie Competitie indient betreft een structurele verbetering (herstel) van de natuurlijke morfologische en hydrologische omstandigheden in de Oosterschelde én de Voordelta. Deze structurele verbetering kan (mogelijk) worden bereikt door een hydrodynamische innovatie van de stormvloedkering. Dit is een trendbreuk met de huidige effectgerichte maatregelen tegen de zandhonger (zoals schorrandverdedigingen, zandsuppleties en binnendijkse compensaties) De stormvloedkering is in 1986 gebouwd met als randvoorwaarde 2,75 meter getijverschil bij Yerseke. De doorstroomopening van de stormvloedkering is gebaseerd op dit getijdenverschil. (zie figuur 1). Figuur 1. Relatie tussen doorstroomopening van de stormvloedkering en het getijvolume / getijverschil Als het mogelijk is de stormvloedkering zodanig te vernieuwen dat het getijvolume en -verschil weer op een acceptabel niveau komt dan zijn waarschijnlijk een deel van de reeds opgetreden negatieve effecten van de zandhonger opgelost. Figuur 2 toont de Galgenplaat. De grootste 3 Zandhonger
4 effecten op de overspoelingsduur zijn opgetreden door het instellen van het nieuwe getij direct na aanleg van de kering in (De overspoelingsduur is een maat voor de foerageertijd van de vogels). Figuur 2. Overspoelingsduur van de Galgenplaat in 1983, 1990 en De ideeën gaan over de innovatie betreffende de totale kering. Zie figuur 3 en 4. Figuur 3. Voorgestelde aanpassingen aan de Oosterscheldekering Figuur 4. Stroomlijnen van de pijlers. 4 Zandhonger
5 Hieronder staat een aantal ideeën met geschatte winst: Landhoofden De landhoofden lekmaken. Hierdoor ontstaat naar schatting een extra opening van 1200m2 bruto en 600 m2 netto (rekening houdend met een mu = 0,5). Een aandachtspunt hierbij is de beheersbaarheid van hoge waterstanden. Roompotsluis De Roompot sluis openzetten levert 100 m2 extra opening. Een dergelijke maatregel kan enige hinder opleveren voor de scheepvaart. Zand en water doorlaatmiddel In de oude mattenblokkenhaven kan een extra doorlaat worden gecreëerd (bijv m2), mogelijk gecombineerd met energiewinning. Pijlers en drempels, bovenbalken De pijlers stroomlijnen (ca. 2% meer getijvolume), onderdorpels aanstorten (8% meer getijvolume), bovenbalken 0,5 meter hoger hangen Herstel / verbetering ecologische functie Groter getij en zanduitwisseling Voordelta - Oosterschelde De innovatie van de stormvloedkering beoogt een groter intergetijdengebied te realiseren en streeft naar een meer natuurlijk evenwicht in de Voordelta en in de Oosterschelde. De Voordelta en de Oosterschelde worden weer een morfologische eenheid. De Oosterschelde speelt in de toekomstplannen die op dit moment worden gemaakt een sleutelrol. De stormvloedkering kan gezien worden als de kraan van de stroomgebieden Schelde en Rijn /Maas. Zowel de Integrale Visie Deltawateren als de plannen rondom de verdieping van de Westerschelde komen met lange termijn plannen waarbij, gelet op de veiligheid tegen overstromen, de beneden rivieren en de rivier de Schelde haar water zullen bergen / afvoeren via de Oosterschelde. Innovatie van de stormvloedkering lijkt voor de toekomst een logische stap. Zo veroorzaakt bijv. het maken van doorlaatmiddelen in de Phillipsdam en Oesterdam een geringe reductie van het getij in Oosterschelde. Innovatie van de kering is de sleutel om dit te voorkomen. Er zijn dus mogelijkheden van win-win situaties. Hierbij is ook te denken aan aanpassingen van de kering gecombineerd met energieopwekking, het herstel van oude natuurlijke geulen en een andere toestroom zodat er een grotere mogelijkheid ontstaat voor dynamische kustbeheer in de Voordelta. Als opdringende geulen 5 Zandhonger
6 kunnen worden beperkt zullen de suppletie-inspanningen mogelijk kleiner worden. Grotere stroomsnelheden hebben mogelijk ook een positief effect op de visserij. Tot slot Eind 2003 verschijnt er een rapportage over de Oosterschelde waarin de wenselijkheid (ecologisch, morfologisch en juridisch) van maatregelen wordt beschreven. Het zou mooi zijn dan tegelijkertijd vernieuwende ideeën te presenteren. De innovatie van de stormvloedkering is er mogelijk één van. 6 Zandhonger
Veiligheidsbuffer Oesterdam
Veiligheidsbuffer Oesterdam 111111111111111111111111111111111111111111111111111111111II1 017425 2012 PZDT-R-12298ontw Brochure Veiligheidsbuffer Oesterdam sam Magisch landschap De Oostersehelde is een
Nadere informatieDe ramp in 1953 waarbij grote stukken van Zeeland, Noord-Brabant en Zuid- Holland overstroomden.
Meander Samenvatting groep 6 Thema 1 Water Samenvatting De watersnoodramp In 1953 braken tijdens een zware storm de dijken door in Zeeland en delen van Noord-Brabant en Zuid-Holland. Het land overstroomde.
Nadere informatieDe plek waar de zee als een brede rivier het land instroomt. Al het werk dat gedaan is om het Deltaplan uit te voeren.
Meander Samenvatting groep 6 Thema 1 Water Samenvatting De watersnoodramp In 1953 braken tijdens een zware storm de dijken door in Zeeland en delen van Noord-Brabant en Zuid-Holland. Het land overstroomde.
Nadere informatieHAVENECONOMIE EN ECOLOGIE:
HAVENECONOMIE EN ECOLOGIE: (ON)VERZOENBAAR? Is een verdere scheldeverdieping mogelijk, gewenst, noodzakelijk? Jean Jacques Peters Raadgevend Ingenieur Leader Port of Antwerp International Expert Team Jean
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The version of the following full text has not yet been defined or was untraceable and may differ from the publisher's version. For
Nadere informatieDe Schelde, een globale schets: Geomorfologie van de Schelde
De Schelde, een globale schets: Geomorfologie van de Schelde Jean Jacques Peters Raadgevend ingenieur - rivierenspecialist V.U. Brussel - Vakgroep Waterbouwkunde en Hydrologie Geomorfologie van de Schelde
Nadere informatieIntegrale veiligheid Oosterschelde. Rob Nieuwkamer
Integrale veiligheid Oosterschelde Rob Nieuwkamer circa 35.000 ha 194 km dijken 40 km van oost naar west 27 km van noord naar zuid getijslag van 2,5 m tot 3,7 m 2 Aanleiding Ontwikkelingen: zandhonger,
Nadere informatieHerstel van estuariene dynamiek in de zuidwestelijke Delta; management samenvatting
Herstel van estuariene dynamiek in de zuidwestelijke ; management samenvatting M.J. Baptist, I. de Mesel, L.C.P.M. Stuyt, R. Henkes, H. de Molenaar, J. Wijsman, N. Dankers, V. Kimmel Rapport C119/7 Vestiging
Nadere informatieWatermanagement en het stuwensemble Nederrijn en Lek. Voldoende zoetwater, bevaarbare rivieren
Watermanagement en het stuwensemble Nederrijn en Lek Voldoende zoetwater, bevaarbare rivieren Rijkswaterstaat beheert de grote rivieren in Nederland. Het stuwensemble Nederrijn en Lek speelt hierin een
Nadere informatieSuppletie Roggenplaat. Onderzoek Integrale veiligheid Oosterschelde
Suppletie Roggenplaat Onderzoek Integrale veiligheid Oosterschelde Deltaprogramma 2015 De Oosterschelde uitdaging: Klimaatverandering, zeespiegelstijging en morfologische effecten van de Deltawerken leiden
Nadere informatieDe Oosterscheldekering. Stormvloedkering in de Oosterschelde
De Oosterscheldekering Stormvloedkering in de Oosterschelde Op 1 februari 1953 veroorzaakte een combinatie van springtij en noordwesterstorm een van de grootste rampen in de vaderlandse geschiedenis. Een
Nadere informatieVerminderd getij Verkenning naar mogelijke maatregelen om het verlies van platen, slikken en schorren in de Oosterschelde te beperken
Brochure Verminderd getij Verkenning naar mogelijke maatregelen om het verlies van platen, slikken en schorren in de Oosterschelde te beperken Zandhonger Oosterschelde Deze brochure is een uitgave van
Nadere informatieWerk aan de grote wateren
Werk aan de grote wateren Op weg naar duurzaam beheer en ecologische kwaliteit Water. Wegen. Werken. Rijkswaterstaat. Transitie naar duurzaam waterbeheer Vispassages, natuurlijke oevers, aanpak van verontreinigende
Nadere informatieLeven met de natuur van de Westerschelde, een ander natuur beleid
Leven met de natuur van de Westerschelde, een ander natuur beleid O P W E G N A A R E E N N A T U U R L I J K E S T A A T V A N O N T W I K K E L I N G V A N D E W E S T E R S C H E L D E N O O D Z A K
Nadere informatieSediment en morfologisch beheer van estuaria
Sediment en morfologisch beheer van estuaria Jean Jacques Peters Raadgevend ingenieur - rivierenspecialist V.U. Brussel - Vakgroep Waterbouwkunde en Hydrologie Sediment en morfologisch beheer van estuaria
Nadere informatieBEOORDELING MAATREGELEN ZANDHONGER ZEEF 1 (RW / HITM/217)
BIJLAGE IV BEOORDELING MAATREGELEN ZANDHONGER ZEEF 1 (RW1809-28/ HITM/217) Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport RW1809-28/holj2/208 d.d. 13 september 2013 INHOUDSOPGAVE blz. 1. BEOORDELING MAATREGELEN
Nadere informatieMorfologie kwelders en. platen Balgzand
Morfologie kwelders en platen Balgzand Autonome ontwikkeling Hoogwatervluchtplaatsen Werkdocument RIKZ/AB - 99.607x ir. B.B. van Marion December 1999 Samenvatting In het kader van het project GRADIËNTEN
Nadere informatie1. Korte beschrijving
Kennisinventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Oesterdam November 2013 Contacten Björn van den Boom (omgevingsmanager), Natuurmonumenten, B.vandenBoom@Natuurmonumenten.nl, T. 06 5115 4386 Ben de Winder,
Nadere informatieZandhonger Oosterschelde een verkenning naar mogelijke maatregelen
Zandhonger Oosterschelde een verkenning naar mogelijke maatregelen Werkdocument RIKZ/ZDA/2005.802w D.C. van Maldegem (RIKZ) & J.A. van Pagee (RIKZ) Maart 2005 Samenvatting... 3 Inleiding... 4 Kader...
Nadere informatieVAN BELANG STICHTING DE LEVENDE DELTA VOOR ELKE ZEEUW. STICHTING DE LEVENDE DELTA VAN BELANG VOOR ELKE ZEEUW 1
STICHTING DE LEVENDE DELTA VAN BELANG VOOR ELKE ZEEUW www.delevendedelta.nl STICHTING DE LEVENDE DELTA VAN BELANG VOOR ELKE ZEEUW 1 HET ONTSTAAN Stichting De Levende Delta is eind jaren 90 van de vorige
Nadere informatieZoekopdrachten bij Het water komt. **
Module 1 De geschiedenis van de Delta. 1 Strijd tussen land en water 2 Overstromingen door de eeuwen heen 3 Oorzaken van overstromingen: de mens zelf 4 Waterbeheer. Blz. 4 Achter de duinen had je veengronden
Nadere informatie- Notitie van de Stuurgroep Zuidwestelijke Delta, t.b.v. regionale consultatieronde feb-mrt 2013
Kenmerk:PZWD2013014 Kiezen voor veilig, veerkrachtig en vitaal Strategieën voor veiligheid en zoet water Veilig wonen, een veerkrachtige natuur en een vitale economie. Dat is het ideaal dat provincies,
Nadere informatiea) Getijdenwerking en overstromingen op de Schelde
EXCURSIEPUNT DE SCHELDEVALLEI Hoogte = Ter hoogte van het voormalige jachtpaviljoen, De Notelaar, gelegen aan de Schelde te Hingene (fig. 1 en 2), treffen we een vrij groot slikke- en schorregebied aan,
Nadere informatieProject Doorsnede in de tijd Ontwikkelingen Noordzee
Project Doorsnede in de tijd Ontwikkelingen Noordzee Mogelijke onderwerpen: 1. Windturbineparken 2. Plastic soep 3. Beleidslijnen RWS Onderwerp Beleid olieen gasboringen Waddenzee 4. RWS: Welke beroepen?
Nadere informatieSysteem Rijn-Maasmond Afsluitbaar Open
BESTAAND NIEUW DAM MET SLUIS EN/OF DOORLAATMIDDEL SYSTEEMUITBREIDING Systeem Het onderzoeksproject Afsluitbaar Open Rijnmond een eerste integrale ver kenning, onder leiding van de Technische Universiteit
Nadere informatieRELATIE MET ANDERE PROJECTEN (RW / HITM/216)
BIJLAGE III RELATIE MET ANDERE PROJECTEN (RW1809-28/ HITM/216) Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport RW1809-28/holj2/208 d.d. 13 september 2013 INHOUDSOPGAVE blz. 1. RELATIE MET ANDERE PROJECTEN
Nadere informatieOverstromingsveiligheid, zonder Delta21:
A. Delta21 en Veiligheid tegen overstromingen Overstromingsveiligheid, zonder Delta21: 1. Tijdens langdurige zware stormen op de Noordzee, stijgt de waterstand Overstromingsveiligheid wel met 3-4 m en
Nadere informatie1 Het gevaar van water
1 Het gevaar van water 1 a 1 Dordrecht 2 Enschede 3 Tiel 4 Eindhoven b Dordrecht Tiel 2 a 60% b Antwoord verschilt per leerling. 3 a Een door dijken omringd gebied waarbinnen de waterstand geregeld kan
Nadere informatieOverstromingen en wateroverlast
Atlasparagraaf Overstromingen en wateroverlast 1/6 In deze atlasparagraaf herhaal je de stof van Overstromingen en wateroverlast. Je gaat extra oefenen met het waarderen van verschijnselen (vraag 4 en
Nadere informatieHoe is verbetering van het systeem mogelijk?
Hoe is verbetering van het systeem mogelijk? Z.B. Wang, J.C. Winterwerp, D.S. van Maren, A.P. Oost Deltares & Technische Universiteit Delft 18 Juni 2013 Inhoud Het probleem Sediment huishouding Voortplanting
Nadere informatieKlimaatbestendige Oosterschelde
Oosterschelde (NL) De Nederlandse zeearm Oosterschelde is uitzonderlijk rijk aan vogels, maar de vraag is voor hoe lang nog. De platen, slikken en schorren, die nu nog in uitgestrekte foerageer- en rustplaatsen
Nadere informatieRecent onderzoek LTV O&M Evolutie van het estuarium; historisch en toekomstig. Overzicht, VNSC-symposium 21 november Marcel Taal (Deltares)
Recent onderzoek LTV O&M Evolutie van het estuarium; historisch en toekomstig Overzicht, VNSC-symposium 21 november Marcel Taal (Deltares) Hoofdboodschappen: - Nieuwe kennis, maar ook 10 jaar LTV-kennisontwikkeling
Nadere informatieWatersportondernemers Deltagebied. Rowena van der Maat, 28 mei 2010 Bruinisse
Watersportondernemers Deltagebied Rowena van der Maat, 28 mei 2010 Bruinisse Programma 28 mei Regionale ontwikkelingen Nationale en internationale ontwikkelingen Actieplan Watersport Delta Masterplan Watersport
Nadere informatief(?fti "* 1^ Onderwerp: Doorstroming D6nS Etten-Leur, oktober 2QQSj ;- *-^f^
pagina 1 van 1 Raadsgriffie - doorstroming Delta Van: "Familie Borm" Aan: , 5 Datum: 25-10-200819:11 Onderwerp:
Nadere informatiepaspoort Veerse meer
paspoort Veerse meer 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013 De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie zijn geborgd en elkaar
Nadere informatieDe Biesbosch gelegen tussen de verstedelijkte Randstad en de Brabantse Stedenrij.
e Biesbosch gelegen tussen de verstedelijkte Randstad en de Brabantse Stedenrij. Merwedes e Waal voert het grootste deel van de Rijnafvoer af (ongeveer zestig procent). Vanaf Slot Loevesteijn komt het
Nadere informatieo 2 Legenda grevelingen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt water hoge dijken / diepe geulen verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden
Noordzee binnen Legenda grevelingen hoge en / diepe geulen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden stagnant zorgcomplexen Goeree versterken toerisme
Nadere informatieVAN BRON TOT DELTA. Paul de Kort. een studie naar landschapskunst in de Blaricummermeent. Eemmeer. Eem. Amersfoort.
Eemmeer een studie naar landschapskunst in de Blaricummermeent Eem VAN BRON TOT DELTA Amersfoort Gelderse vallei Paul de Kort Utrechtse heuvelrug stuw gemaal Een Deltarivier in De Blaricummermeent De rivier
Nadere informatieZeeland wordt wakker! Luctor et Emergo wwww.adviesgroepbormenhuijgens.nl
Zeeland wordt wakker! Luctor et Emergo wwww.adviesgroepbormenhuijgens.nl De Deltawerken zijn nog altijd niet compleet. Hoe veilig de Zuidwestelijke Delta met het Deltaplan ook moest worden, de Nieuwe Waterweg
Nadere informatieOntstaan en ontwikkeling van platen en geulen in de Westerschelde
Ontstaan en ontwikkeling van platen en geulen in de Westerschelde Prof. Ir. Jean J. Peters Raadgevend ingenieur Expert-team Haven Antwerpen De vragen: Hoe ontstonden de platen en geulen in de Westerschelde?
Nadere informatieNatura 2000-gebied Westerschelde & Saeftinghe
Natura 2000-gebied Westerschelde & Saeftinghe De Staatssecretaris van Economische Zaken Gelet op artikel 3, eerste lid, van Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van
Nadere informatieHOOFDSTUK 3. Oppervlaktewater
HOOFDSTUK 3 Oppervlaktewater Het oppervlaktewater in het Schelde-stroomgebied wordt ingedeeld in waterlichamen. Deze indeling is belangrijk, want voor ieder waterlichaam moeten doelstellingen geformuleerd
Nadere informatieDeltaprogramma Bijlage A. Samenhang in het watersysteem
Deltaprogramma 2013 Bijlage A Samenhang in het watersysteem 2 Deltaprogramma 2013 Bijlage A Bijlage A Samenhang in het watersysteem Het hoofdwatersysteem van Eijsden en Lobith tot aan zee Het rivierwater
Nadere informatieTHIS IS HOLLAND IN DE KLAS / LES 4 - WERKBLAD 1
THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / LES 4 - WERKBLAD 1 Naam: Groep: NU EN DE TOEKOMST (1941 TOT NU) DE RAMP VAN 1953 Bekijk de video Kustbescherming. 1 A. Welke natuurlijke oorzaken zorgden ervoor dat de watersnoodramp
Nadere informatieStatencommissie REW 1 februari KRW maatregelen rijkswateren
Statencommissie REW 1 februari 2008 Kaderrichtlijn Water in Scheldestroomgebied KRW maatregelen rijkswateren Loes de Jong RWS Zeeland Projectbureau KRW Schelde Rijkswateren Zeeland Inhoud presentatie:
Nadere informatieDe Geo. 1 th Aardrijkskunde voor de onderbouw. Antwoorden hoofdstuk 4. 1ste druk
De Geo 1 th Aardrijkskunde voor de onderbouw Antwoorden hoofdstuk 4 www.degeo-online.nl 1ste druk De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van th - Docentenhandleiding 1 TH 1 ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen,
Nadere informatieModule Het Rivierengebied
De watergame De watermanager is een serious game voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Spelenderwijs leren leerlingen hoe over twee waterbeheervraagstukken in Nederland. In de game nemen leerlingen
Nadere informatieMorfologische effecten van bodemdaling door gaswinning op Ameland
Morfologische effecten van bodemdaling door gaswinning op Ameland Zheng Bing Wang, Wim Eysink, Johan Krol, 9 december 2011, Ameland Onderzochte aspecten Noordzeekust Friesche Zeegat en De Hon Waddenzee
Nadere informatienl 2010 Met Open Armen Voor het belang van veiligheid, natuur en economie wereld natuur fonds geef de aarde door
nl 2010 Met Open Armen Voor het belang van veiligheid, natuur en economie 1 wereld natuur fonds geef de aarde door Verantwoording Het WNF presenteert in deze verkenning zijn visie op Open Armen voor het
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - AARDRIJKSKUNDE ANTWOORDEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - AARDRIJKSKUNDE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in
Nadere informatieInleiding. Achtergrond. Memo. Wageningen Marine Research. Dr. Ir. Jeroen Wijsman. Onderzoeker schelpdier ecologie. Beste heer van Westenbrugge,
Memo AAN Kees van Westenbrugge, VAN Dr. Ir. Jeroen Wijsman Onderzoeker schelpdier ecologie Wageningen Marine Research ONDERWERP Risicomonitoring Roggenplaatsuppletie Beste heer van Westenbrugge, POSTADRES
Nadere informatieStormvloedkering Oosterschelde
1 Delta-ingenieurs Ir F. Spaargaren (penvoerder) Prof.ir. K. d Angremond Ir. A.J. Hoekstra Ir. J.H. van Oorschot Ing. C.J. Vroege Prof.drs. Ir. H. Vrijling 2 Stormvloedkering Oosterschelde Brief aan de
Nadere informatieMaatregelverkenning. Economie en Ecologie in balans. Petra Dankers 08 november 2013
Maatregelverkenning Economie en Ecologie in balans Petra Dankers 08 november 2013 Kader Eerste bijeenkomst Programma Rijke Waddenzee in juni veel maatregelen geidentificeerd Royal HaskoningDHV heeft in
Nadere informatieVARIANTENSTUDIE ROGGENPLAAT SUPPLETIE FASE II
VARIANTENSTUDIE ROGGENPLAAT SUPPLETIE FASE II P R E S E N T A T I E S T A K E H O L D E R S B I J E E N K O M S T R O G G E N P L A A T, 8 N O V. 2 0 1 6, K R A B B E N D I J K E Joost Stronkhorst (HZ/Deltares),
Nadere informatieEen samenvatting van de maatregel en de belangrijkste afspraken. Inzetprotocol Waterberging Volkerak-Zoommeer
Een samenvatting van de maatregel en de belangrijkste afspraken Inzetprotocol Waterberging Volkerak-Zoommeer Waarom waterberging op het Volkerak-Zoommeer? Onder normale omstandigheden stroomt het water
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4: Rivieren en Kust
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4: Rivieren en Kust Samenvatting door F. 1197 woorden 27 oktober 2013 5,2 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde hoofstuk 4 4.2 Iedere
Nadere informatieRijkswaterstaat Zeeland. MIRT Verkenning Zandhonger Oosterschelde. Notitie Reikwijdte en Detailniveau
Rijkswaterstaat Zeeland MIRT Verkenning Zandhonger Oosterschelde Notitie Reikwijdte en INHOUDSOPGAVE blz. 1. AANLEIDING EN DOEL 1 1.1. Aanleiding 1 1.2. Doel van de MIRT verkenning 1 1.3. Doel van deze
Nadere informatieOpwassen of verdrinken
Opwassen of verdrinken Sedimentaanvoer naar schorren in de Oosterschelde, een zandhongerig gedempt getijdesysteem Eindrapportage monitoring kaolienveldjes Oosterschelde Werkdocument: RIKZ/AB/23/826x Oktober
Nadere informatieProf. Dr. Henk Saeijs
Nationaal archief 281102 def.doc [1] Blijft het bij pompen of verzuipen? Zullen we het ooit nog eens leren? Prof. Dr. Henk Saeijs I. POMPEN OF VERZUIPEN [2] Een oud Nederlands gezegde luidt Overleven is
Nadere informatieDe ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee. Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ
De ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ Een blik over de dijk Wat zijn grote trends in ecologie IJsselmeergebied? Wat drijft deze trends? Hoe
Nadere informatie30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde ecosysteem TOM YSEBAERT. Bouwen aan een Veerkrachtige Delta 1-2 juni 2017, Vlissingen
30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde ecosysteem TOM YSEBAERT Bouwen aan een Veerkrachtige Delta 1-2 juni 2017, Vlissingen De Oosterschelde: een uniek gebied Zoute getijdennatuur (buiten- en binnendijks)
Nadere informatieKustgenese 2.0 Kennis voor een veilige kust
Kustgenese 2.0 Kennis voor een veilige kust Kustgenese 2.0 Zandige kust Het klimaat verandert. De bodem daalt. Dat heeft gevolgen voor de manier waarop we omgaan met de Nederlandse kust. Om de veiligheid
Nadere informatieClimate Proof Areas. 2 november 2011
Slotconferentie ti Climate Proof Areas Pilot Schouwen-Duiveland 2 november 2011 Pilot Schouwen-Duiveland Ruben Akkermans 2 november 2011 EU Interreg project North Sea Programme 5 landen: België, Duitsland,
Nadere informatieMemo. Beschouwingen omtrent de mogelijkheid van een rijk strand bij Wemeldinge en Yerseke. 1 Inleiding en doelstelling
Memo Aan RWS Zeeland, t.a.v. Yvo Provoost, Eric van Zanten Datum Van Hans de Vroeg Kenmerk Doorkiesnummer (088) 33 58 238 Aantal pagina's 8 E-mail hans.devroeg @deltares.nl Onderwerp Rijke strand van Wemeldinge
Nadere informatieHerstel estuariene natuur en dynamiek in de zuidwestelijke delta
de zuidwestelijke delta + + + kust special + + + herstel estuariene natuur en dynamiek in de zuidwestel Herstel estuariene natuur en dynamiek in de zuidwestelijke delta In de afgelopen 10.000 jaar is Zuidwest-Nederland
Nadere informatieKenmerkende waarden. Getijgebied Datum 22 juli 2013
Kenmerkende waarden Getijgebied 2011.0 Datum 22 juli 2013 Status Definitief Kenmerkende waarden 2011.0 Getijgebied Colofon Uitgegeven door RWS Centrale Informatievoorziening Informatie Servicedesk Data
Nadere informatieLesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief Dijken Kijken naar dijken www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Kijken naar dijken Zonder de duinen en de dijken zou jij hier niet kunnen wonen: bijna de
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Watersnoodramp 1953
Werkstuk Geschiedenis Watersnoodramp 1953 Werkstuk door een scholier 3449 woorden 18 januari 2006 6,5 158 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 1: De watersnoodramp van 1953. In de nacht van 31 januari
Nadere informatieWageningen IMARES Op de natuur kun je bouwen
Wageningen IMARES Op de natuur kun je bouwen Martin Scholten is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO Natuur: een zee van ruimte, vol met leven Leven in natuur (een delta) Leven van de natuur
Nadere informatieParagraaf 2 hoe de rivier werkt
Samenvatting door een scholier 2078 woorden 17 juni 2012 6 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Paragraaf 2 hoe de rivier werkt De grootste rivieren van Nederland, de Rijn en de Maas,
Nadere informatieNederland Waterland Basisonderwijs
Nederland Waterland Basisonderwijs Introductie Nederland is een land vol met water. Water in rivieren en meren. De zee klotst tegen onze duinen. En de zachte bodem van Nederland zit ook vol met water.
Nadere informatieCompetentie: Leergebied: Zuid Nederland. Reflectie
Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: Zuid Nederland Constructies Reflectie Aardrijkskunde Een groot deel van Nederland ligt lager dan de zee. Daarom zijn er dijken. De dijken houden het water
Nadere informatieHierna volgend artikel is afkomstig uit:
Hierna volgend artikel is afkomstig uit: Doelstelling van De Levende Natuur Het informeren over ontwikkelingen in onderzoek, beheer en beleid op het gebied van natuurbehoud en natuurbeheer, die van belang
Nadere informatieRuimte voor de rivier de IJssel
Ruimte voor de rivier de IJssel WERKBLAD 1. Over welk plan van de overheid gaat dit filmpje en wie werken er allemaal samen? 2. De foto hierboven is gemaakt op de dijk die langs de IJssel loopt. Hoe heten
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - AARDRIJKSKUNDE OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - AARDRIJKSKUNDE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in
Nadere informatieInformatiebijeenkomst Getij Grevelingen 11 oktober Getij Grevelingen. Waarom herstel beperkt getij
Getij Grevelingen Waarom herstel beperkt getij We willen in de Grevelingen de waterkwaliteit verbeteren door beperkt getij terug te brengen. Dat is goed nieuws voor de onderwaternatuur en geeft ook mogelijkheden
Nadere informatieWaddenwerken Afsluitdijk >>>
Waddenwerken Afsluitdijk >>> Waddenwerken Afsluitdijk project Marktverkenning Afsluitdijk locatie Afsluitdijk ontwerpers Jonas Strous Peter de Ruyter Hilke Floris Remco Rolvink Jorrit Noordhuizen partners
Nadere informatieVerslag wierenexcursie 16 mei 2018, Noordbout. Tekst en foto s: DirkJan Dekker. Waar ligt de Noordbout?
Tekst en foto s: DirkJan Dekker Waar ligt de Noordbout? Richting Zierikzee (N59), bij de stoplichten van Nieuwerkerk linksaf, tot aan de Oosterscheldedijk bij Viane. Hier zijn we even gestopt, in september
Nadere informatieBijlage 1.3 Bodemdaling in het Eems-Dollardgebied in relatie tot de morfologische ontwikkeling
Bijlage 1.3 Bodemdaling in het Eems-Dollardgebied in relatie tot de morfologische ontwikkeling........................................................................................ H. Mulder, RIKZ, juni
Nadere informatieZeeuwse Zoute Wateren
Bijlage 3 Waterlijk gebied Zeeuwse Zoute Wateren Inleiding Zeeland is de meest zonrijke provincie, er staat altijd wind, het water is altijd in beweging en bevat volop biomassa. Ondanks de kwetsbaarheid
Nadere informatieInformatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde April 2004, nummer 11. Bron: Informatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde
Informatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde April 2004, nummer 11 Bron: Informatiebulletin Nationaal Park Oosterschelde Voor activiteiten overzicht kijk op www.npoosterschelde.nl Oosterscheldekering
Nadere informatieWaterberging Volkerak-Zoommeer
Waterberging Volkerak-Zoommeer Waterberging Volkerak-Zoommeer Startnotitie milieueffectrapportage (m.e.r.) februari 2009 Inhoudsopgave Colofon Deze startnotitie m.e.r. is een uitgave van Programma Ruimte
Nadere informatieEcologische doelstelling
Nevengeulen langs de grote rivieren Leren van de praktijk Margriet Schoor Oost Nederland Platform beek- en rivierherstel Vreugderijkerwaard, oktober 2009 14 december 2011 Waarom nevengeulen? Hoofdgeul
Nadere informatieMaascollege. Waterstanden in de Maas, verleden, heden, toekomst
Maascollege Waterstanden in de Maas, verleden, heden, toekomst Inhoud presentatie kararkteristiek stroomgebied waar komt het water vandaan hoogwater en lage afvoer hoogwaterbescherming De Maas MAAS RIJN
Nadere informatieWAAROM HET VOORSTEL OM ANDERS TE STORTEN VOOR DE PLAAT VAN WALSOORDEN
WAAROM HET VOORSTEL OM ANDERS TE STORTEN VOOR DE PLAAT VAN WALSOORDEN Prof. Ir. J.J. Peters (PAET) Raadgevend ingenieur - rivieren specialist Chronologie 1999: oprichting van onafhankelijk expert team
Nadere informatieVerleden heden toekomst
Verleden heden toekomst Een beeldverhaal dat geschiedenis, heden en mogelijke toekomstperspectieven voor de Zuidwestelijke Delta met elkaar verbindt. ±1570 ± 2100 2010 De Delta als eilandenrijk; kaart
Nadere informatieDeltaprogramma Waddengebied. Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied
Deltaprogramma Waddengebied Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied Colofon Deltaprogramma Waddengebied Nieuwe Uitleg 1 Den Haag PROBLEEMANALYSE DELTAPROGRAMMA WADDEN Datum 10 augustus 2011 Status
Nadere informatieSamenvatting SAMEN WERKEN MET WATER 9
Samenvatting De opdracht De Deltacommissie is door de regering gevraagd advies uit te brengen over de bescherming van Nederland tegen de gevolgen van klimaatverandering. Daarbij gaat het om de vraag hoe
Nadere informatieMemo: ontwikkeling kliferosie Slufterdam
Memo: ontwikkeling kliferosie Slufterdam Memo: ontwikkeling kliferosie Slufterdam Tommer Vermaas Ankie Bruens 1207724-004 Deltares, 2013, B Inhoud 1 Inleiding 1 1.1 Aanleiding 1 1.2 Vraagstelling 1
Nadere informatiePraktische opdracht Aardrijkskunde Deltawerken
Praktische opdracht Aardrijkskunde Deltawerken Praktische-opdracht door een scholier 2709 woorden 19 juni 2002 6,6 243 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inleiding: In dit werkstuk zullen de Deltawerken
Nadere informatieEEN DIJK VAN EEN PLAN. Wim Dauwe
EEN DIJK VAN EEN PLAN Wim Dauwe 25-02-2016 De evolutie van het Sigmaplan Waarom het Sigmaplan? Het Sigmaplan in 1977 Actualisatie is noodzakelijk Het geactualiseerde Sigmaplan De evolutie van het Sigmaplan
Nadere informatieMeten om te weten: 2,5 jaar Zandmotor
: 2,5 jaar Carola van Gelder-Maas Projectmanager WVL Rijkswaterstaat 31 maart 2014 Hoe zat het ook alweer? Eroderende kustlijn NL kust 12 Mm³ zandsuppleties per jaar Zeespiegelstijging Zwakke schakels
Nadere informatieBorgharen maakt kennis met ontwerp nieuwe sluis Grote opkomst bijeenkomst nieuwe sluis Limmel
Borgharen maakt kennis met ontwerp nieuwe sluis Grote opkomst bijeenkomst nieuwe sluis Limmel Ruim 100 omwonenden uit Borgharen en Itteren kwamen af op de informatiebijeenkomst op 4 juni jl. over de nieuwe
Nadere informatieIntentieovereenkomst Alliantie Oosterschelde
Intentieovereenkomst Alliantie Oosterschelde Afspraken tot samenwerking voor de uitvoering van de Oosterschelde Visie 2012-2018. Middelburg, 6 februari 2013. Intentieovereenkomst Alliantie Oosterschelde
Nadere informatieDe Voordelta: hoe het was, is en kan gaan worden
De Voordelta: hoe het was, is en kan gaan worden Forum Voor de kust van Walcheren, Schouwen en Goeree, ook wel de Voordelta genoemd, liggen zandplaten die zelfs bij hoogwater niet onder lopen. Dat is niet
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VWO - AARDRIJKSKUNDE ANTWOORDEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VWO - AARDRIJKSKUNDE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in
Nadere informatieLAGE WATERSTAND IN DE RIJN
LESBRIEF LAGE WATERSTAND IN DE RIJN Inleiding In de winter kende de Rijn een hoge waterstand door de relatief hoge temperaturen in noordwest Europa. In de zomer van 2018 was relatief warm en er viel weinig
Nadere informatieInformatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk
Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk De kust is (niet) veilig! De dijk aan de kust van Petten ziet er zo sterk en krachtig uit, maar toch is hij niet
Nadere informatieToenemende druk van de Zeespiegelstijging
Break-out Sessie Scheldemonding Toenemende druk van de Zeespiegelstijging Youri Meersschaut (VO-MOW) en Gert-Jan Liek (RWS) Kennis vroegere onderzoeksagenda s Toename getijslag belangrijk onderwerp in
Nadere informatieDaarnaast wordt er ook nog onderscheid gemaakt in de soort rivieren. Ook hier zijn er drie van:
Samenvatting door Cas 1576 woorden 22 juni 2018 0 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde 4.1 Rivieren Het gebied van een rivier met al zijn zijtakken noem je het stroomstelsel. Een stroomstelsel bestaat uit
Nadere informatie