Ouderen veranderen mee en zel Prof.dr. Herman J.M. Cools specialist Ouderengeneeskunde n.p. oud medisch-directeur Zorginstellingen Pieter van Foreest emeritus hoogleraar verpleeghuisgeneeskunde afdeling PHEG:
Ouderdom is... hoe je ernaar kijkt 1. bevolking (vergrijzing): toename % 65 + in samenhang met geboorte, sterfte, immigratie, emigratie 2. persoonlijk: retrospectief: wat heb je achter de rug? introspectief: hoe ben je eraan toe? prospectief: wat komt er nog? 1. vitaal 2. multimorbide 3. kwetsbaar (b) 4. afhankelijk generatie afhankelijk: 1 2 3 4 5 a. binnen bandbreedte en context b. plotseling buiten de bandbreedte
Élke generatie verandert en stelt uit leeftijdsperiode (jaar) voor 1830 na 1980 0 e : intra-uterien 0,75 0,75 1 e : jeugd 0 15 0 25 2 e : ouder 15 30 25 60 3 e : grootouder 30 45 50 80 4 e : overgrootouder 45 60 80 100 5 e : betovergrootouder 60 75 > 100 Bron: CBS, LUMC
Levensduur levensjaren 100 80 60 40 20 0 // 1900-30 toen 1945-75 nu 90-2020 straks NL / / opgraving > 15.000jr doopboek ± 1500jr bevolkingstelling/register ± 150jr Bron: VandenBroucke NTvG 1988
3 Cohorten: maximale omvang geboortes (x1000) per jaar 300 250 200 Piek 45-46 (0,2%) 1,75 miljoen babyboomers 43-75 (33%) 150 100 50 5,1 miljoen 5,25 miljoen prognose 5,55 miljoen 0 1900 1920 1940 1960 1980 2000 2020 2040 geboorten(x1000)/jaar in NL berekend Bron: CBS
3 Cohorten: stijgende kans op ouderdom % levenden per cohort 100 Bron: CBS 80 60 40 20 0 75% 5milj 5milj 2milj 65 1 11 21 31 41 51 61 71 81 91 101 cohort toen (n=5,1miljoen) leeftijd (jaren) cohort nu (n=5,25+1,75miljoen) cohort straks (n=5,6miljoen)
3 Cohorten: hogere opleiding gezonder % met hoogste afgeronde opleiding mannen vrouwen 1990-2020* 1945-1975 1900-1930 0% 50% 100% 0% 50% 100% lager Sterfte & ziektelast is bij laag middelbaar opgeleide mensen 1/3 groter hoger * Gegevens tm 2010 Bron: SCP
Bevolkingsopbouw verandert werkverdeling 100% 80% 60% 40% 20% zelf/mantelzorg leren zorgen en werken * 0% 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 Bron: CBS > 80jr 65-79jr 46-64jr 20-44jr 0-19jr pensioenleeftijd >65 jr? 64 62 60 58 1990 1995 2000 2005 2010 werken langer dan 40 jr? mogen kunnen willen belangen: geschiktheid productiviteit zekering
3 Cohorten: gezondheid beter en langer minder overlijden door acute ziekten / letsels minder ziektelast van chronische ziekten ondanks ongezond gedrag 65 + : dankzij ander perspectief: - behandeling: meer preventie, minder schade - dysfunctioneren: ¾ dementie gerelateerd; ¼ wordt dement - tot in eindstadia > 80 jaar hoge bloeddruk <85jr hoog cholesterol roken overgewicht % 42 43 24 67 38 29 29 65 Bron: RIVM, DLSE, LASA, Leiden 85 +, SCP
Behandeling vd acute ziekte verandert Cohort toen nu straks beroerte 1910: aderlaten, koud compres, zalf 1940: bedrust, verlaging hersendruk (ruggeprik) 1970: recidief 1 + predictie 2 + complicatie 3 1990: (10%); ouderen thuis aanzien 2000: snelle gem.opnamedagen in ziekenhuis 40 20 0 CVA man CVA vrouw Sterfte tgv beroerte NL lftd gecorrigeerd/100.000 1978 2008 mannen 105 45 vrouwen 145 68
ADL-beperkingen Functioneren tot in het laatste levensjaar 70 + 22 % 24 % 17 % 20 % 17 % maanden voor overlijden Bron: Gill NEJM 2010 doodsoorzaak (%) accellerated: 37orgaanfalen persistently: 93 dementie catastrophic: 52 kanker progressive: 60 orgaanfalen no disability: 50 acute
Perspectief vh eindstadium verandert 100 80 60 40 20 doodsoorzaken van diabetespatiënten cumulatief % cohort toen cohort nu cohort straks 0 1900 1920 1940 1960 1980 2000 2020 coma infectie nierfalen hart&vaten overige Bron: Lamberts. Europ J Endocrinol 2003;149:1-8
Verzorging: wie? ADL: wassen kleden mobiliteit toiletbezoek eten - drinken IADL: kunnen willen huishouden doen maaltijd bereiden boodschappen doen was doen voetverzorging Bron: JAGS 2001;49:909-14
Verzorging langer thuis Ouderen anticiperen zelf ondanks alleenstaanden (25% 37%) zorgorganisaties herschikken ligduur MC ( 08-10: 3.5 3.2dgn + plaatsen) plaatsen VZH ( 00-10: 10% app n) ligduur VPH ( 11: 2.7jr revalidatie: 32dgn) Bron: CBS, SCP, NRV
Ouderenrevalidatie stelt verzorging uit Revalidatieopnames verpleeghuizen 2007 (N= 28.000) 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 < 60 jaar 60-80 jaar > 80 jaar letseloperatie gewrichtsvervanging beroerte overige ingrepen 2 e generatie 3 e generatie 4 e generatie Bron: Cvz/Tangram-LUMC
Samenvatting: ouderen straks Van 1 e /2 e generatie bereikt de meerderheid de 4 e generatie Gezondheidszorg is waar voor je geld mits: 1 e + 2 e generatie preventie verbetert 2 e + 3 e generatie invalidisering beperkt 4 e generatie thuis blijft slapen Een beter lot voor de 5 e generatie is nog toekomstmuziek Bron: CBS, LUMC, SOC
dank voor uw aandacht Aquarel:Marcel Pajot Herman J.M. Cools