Regionale VTV Bevolking. Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Bevolking

Transcriptie

1 Regionale VTV 2011 Bevolking Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Bevolking Auteurs: Dr. M.A.M. Jacobs-van der Bruggen, GGD Hart voor Brabant Drs. S. van de Berg, GGD Brabant Zuidoost Dr. S. Kuipers, GGD Brabant Zuidoost Referent: Drs. M.J.J.C. Poos, R.I.V.M. GGD Hart voor Brabant, s-hertogenbosch, 2011

2 REGIONALE VTV

3 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Samenvatting Bevolking Leeftijdsopbouw Hart voor Brabant vergelijkbaar met Nederland Groei of krimp? Overzicht deelrapporten regionale VTV 2011 Hart voor Brabant

4 REGIONALE VTV

5 BEVOLKING Samenvatting Verdere vergrijzing in Hart voor Brabant leidt tot zeer hoge grijze druk Het komende decennium wordt gekenmerkt door een geringe bevolkingsgroei en een verder toename van de vergrijzing. Het aantal inwoners in de regio Hart voor Brabant stijgt tot 2020 naar verwachting met 3%. Het percentage ouderen neemt toe van 15% in 2010 tot 20% in Hierdoor stijgt de grijze druk: van 25 ouderen (65+) per 100 mensen in de werkzame leeftijdsgroep in 2010 tot 33 in 2020 en verder tot maar liefst 47 per 100 in Het aantal gezondheidsproblemen in een regio en de vraag naar zorg, hangen sterk samen met de omvang en samenstelling (onder andere naar leeftijd, geslacht en etniciteit) van de bevolking. De opbouw van de huidige bevolking in Hart voor Brabant naar leeftijd en geslacht is vergelijkbaar met die van Nederland. Het percentage allochtonen is in Hart voor Brabant iets lager. In de meeste gemeenten groeit de bevolking tot 2020 licht, maar sommigen moeten al rekening houden met bevolkingskrimp. De grijze druk stijgt overal. In enkele gemeenten al tot 40 of meer ouderen per 100 mensen in de werkzame leeftijdsgroep in 2020! Dit is van groot belang voor het plannen van zorgvoorzieningen. Tevens is het essentieel dat zoveel mogelijk mensen, ondanks eventuele (chronische) ziekten of beperkingen, zolang mogelijk kunnen participeren in de samenleving. De gemeente kan hen hierbij ondersteunen door te zorgen voor goed toegankelijke voorzieningen en het aanbieden van geschikte hulp. 5

6 REGIONALE VTV

7 BEVOLKING 1. Bevolking Stedelijkheid Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bepaalt de mate van stedelijkheid van een gebied op basis van het aantal adressen per vierkante kilometer. Hierbij zijn vijf categorieën te onderscheiden: - zeer sterk stedelijk: gemiddeld of meer adressen per km 2 ; - sterk stedelijk: gemiddeld tot adressen per km 2 ; - matig stedelijk: gemiddeld tot adressen per km 2 ; - weinig stedelijk: gemiddeld 500 tot adressen per km 2 ; - niet stedelijk: gemiddeld minder dan 500 adressen per km 2. Demografische druk De demografische druk geeft de verhouding weer van het aantal personen van 0 t/m 19 jaar en 65 jaar of ouder en het aantal personen in de tussenliggende zogenaamde 'productieve leeftijdsgroep'. De demografische druk is de som van de groene druk en de grijze druk. De groene druk geeft de verhouding weer tussen het aantal jongeren (0 t/m 19 jaar) en het aantal mensen in de productieve leeftijdsgroep. De grijze druk geeft de verhouding weer tussen het aantal ouderen (65+) en het aantal mensen in de productieve leeftijdsgroep. Allochtonen Allochtonen zijn personen van wie tenminste één ouder in het buitenland is geboren. Mensen uit Indonesië, voormalig Nederlands-Indië en Duitsland behoren tot de groep westerse allochtonen. Turken, Marokkanen en Surinamers zijn niet-westerse allochtonen. SES-score Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) berekent sociaaleconomische status scores per vierpositie postcodegebied. Het SCP gebruikt hiervoor vier variabelen (Knol, 1998). Het gaat om: - het gemiddeld inkomen; - het percentage huishoudens met een laag inkomen; - het percentage inwoners zonder betaalde baan; - het percentage huishoudens met gemiddeld een lage opleiding. 7

8 REGIONALE VTV Leeftijdsopbouw Hart voor Brabant vergelijkbaar met Nederland Het aantal gezondheidsproblemen in een regio hangt samen met de leeftijdssamenstelling van de bevolking. Een oudere bevolking zal over het algemeen meer gezondheidsproblemen hebben. Daardoor zal de zorgvraag ook groter zijn. De leeftijdsopbouw van de bevolking in Hart voor Brabant komt overeen met die van Nederland (figuur 1). De bevolkingsopbouw per gemeente is te vinden op de regionale gezondheidsatlas ( Bevolkingsopbouw in ,00 15,00 10,00 5,00 0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 Hart voor Brabant Nederland Figuur 1. Vergelijking van de bevolkingsopbouw in Hart voor Brabant en in Nederland per 1 januari 2009 (Bron: CBS-Statline) Demografische druk in Hart voor Brabant gelijk aan Nederlands gemiddelde In Hart voor Brabant is de demografische druk 63%. De demografische druk varieert van 57% (in Tilburg en s-hertogenbosch) tot 76% (in Oisterwijk). De groene druk is 40%. De groene druk is het hoogst in Boekel (47%) en het laagst in de grote steden s-hertogenbosch: 35% en Tilburg: 36%). De grijze druk is de afgelopen jaren toegenomen. In Hart voor Brabant is de grijze druk 25%. De grijze druk is het hoogst in Oisterwijk (33%) en het laagst in Lith (21%), Tilburg en s-hertogenbosch (beiden 22%). Grote diversiteit in de regio in inwonertal en bevolkingsdichtheid Op 1 januari 2009 telde de regio Hart voor Brabant inwoners (CBS). Tilburg en s-hertogenbosch hebben met respectievelijk 20% en 14% het grootste aandeel in de bevolking van de regio. Boekel en Lith hebben beiden minder dan inwoners 8

9 BEVOLKING (CBS-Statline). De bevolkingsdichtheid, gemeten als het aantal inwoners per vierkante kilometer land, varieert van 119 (in Sint Anthonis) tot (in Tilburg). In Nederland is de gemiddelde bevolkingsdichtheid 491 inwoners per vierkante kilometer. Tilburg is (sinds 2009) de eerste en enige zeer sterk stedelijke gemeente in Hart voor Brabant. s-hertogenbosch is de enige sterk stedelijke gemeente. Relatief weinig allochtonen in de regio Hart voor Brabant Op 1 januari 2009 telde Nederland 9% westerse allochtonen en 11% niet-westerse allochtonen. Het percentage westerse allochtonen in Hart voor Brabant (7%) varieert van 3% (in Maasdonk) tot 10% i(in Cuijk). Het percentage niet-westerse allochtonen (8%) varieert van 1% in een aantal relatief kleine gemeenten tot 14% in Tilburg (tabel 1). Tabel 1. Aantal inwoners en percentage allochtonen inwoners voor Nederland, Hart voor Brabant en de vijf grootste gemeenten in Hart voor Brabant per (Bron: CBS-Statline). Gebied Inwoners (aantal) Westers allochtoon (%) Niet-westers allochtoon (%) Nederland 16,6 miljoen 9 11 Hart voor Brabant 1,03 miljoen 7 8 Tilburg s-hertogenbosch Oss Waalwijk Heusden

10 REGIONALE VTV 2011 Aanzienlijke variatie in sociaal-economische status van inwoners Verschillen in SES zijn van belang omdat SES en (determinanten van) gezondheid sterk aan elkaar zijn gerelateerd. Zie ook deelrapport Gezondheidsachterstanden. Figuur 2. verscheidenheid in SES-scores per postcodegebied in Tilburg (Bron: SCP Wegener) Geboortecijfers sterk gedaald Zowel in Nederland als in de provincie Noord Brabant is het aantal levendgeborenen per 1000 inwoners de afgelopen jaren fors gedaald (figuur 3). 15,0 Figuur 3. Ontwikkeling in aantal levendgeborenen per inwoners (Bron CBS-Statline) 14,0 13,0 Nederland Noord Brabant 12,0 11,0 10,0 9, In Nederland daalde het bruto geboortecijfer in 10 jaar tijd ( ) met 11% en in Noord Brabant zelfs met 15%. In enkele gemeenten (Boxmeer, Landerd, Lith, 10

11 BEVOLKING Maasdonk, Sint Anthonis en Sint-Oedenrode) daalde het geboortecijfer met meer dan 30%! Alleen in de gemeente Boxtel daalde het geboortecijfer niet. Cijfers van de bevolkingsomvang en prognoses voor de bevolkingsomgang en de vergrijzing in Nederland, Hart voor Brabant en de gemeenten in Hart voor Brabant zijn weergegeven in tabel Groei of krimp? De bevolking in Nederland groeit tussen 2010 en 2020 naar verwachting met 4% en tussen 2010 en 2040 met 8% (CBS bevolkingsprognose ). Volgens recente bevolkingsprognoses (Bevolking- en woningbehoeftenprognose Noord- Brabant, actualisering 2008) groeit de bevolking in Hart voor Brabant tussen 2010 en 2020 met 3% en tussen 2010 en 2040 met 5%. Er zijn grote verschillen in de verwachte bevolkingsgroei per gemeente. In enkele gemeenten (Tilburg, Gilze en Rijen, Heusden, Lith en Veghel) groeit de bevolking tussen 2010 en 2040 met meer dan 10%, terwijl in andere gemeenten het aantal inwoners drastisch daalt (Landerd: -26%). Toename grijze druk Naar verwachting zal in Hart voor Brabant het percentage 65-plussers stijgen van 15% in 2010 tot 25% in De demografische druk neemt toe van 63% in 2010 tot 87% in De groene druk verandert nauwelijks, 39% in 2010 en 40% in 2040, terwijl de grijze druk bijna verdubbelt, 25% in 2010 en 47% in In enkele gemeenten zal de grijze druk al in 2020 hoger zijn dan 40%. Figuur 4 illustreert de verwachte ontwikkeling in de bevolkingssamenstelling in Hart voor Brabant van 2010 tot

12 REGIONALE VTV jaar 0-19 jaar Figuur 4. Verwachte ontwikkeling in bevolkingssamenstelling naar leeftijd in Hart voor Brabant (Bron: Bevolking- en woningbehoeftenprognose Noord-Brabant, actualisering 2008) Vanaf 2020 ook dubbele vergrijzing Tussen 2010 en 2020 groeit het aandeel ouderen (65+) in Hart voor Brabant van 15 tot 20%. Binnen deze groep blijft, tussen 2010 en 2020, het aandeel 75-plussers gelijk, 43% in 2010 en 42% in Vanaf 2020 stijgt het aandeel 65+ verder tot 25% in 2040, terwijl er tevens sprake is van dubbele vergrijzing; het aandeel 75- plussers (binnen de groep 65+) stijgt van 42% in 2020 tot 53% in Van de hele bevolking in Hart voor Brabant is in 2010, 2020 en 2040 respectievelijk 6%, 8% en 13%, 75 jaar of ouder. Grave, Hilvarenbeek en Landerd hebben het meeste last van dubbele vergrijzing. Het toekomstige percentage 75-plussers per gemeente is vooral hoog in Vught, Landerd en Sint Anthonis met een verwacht percentage 75-plussers van respectievelijk 20%, 21% en 25% in Voor gemeenten is het van groot belang om rekening te houden met de toenemende vergrijzing, bijvoorbeeld voor het plannen van zorgvoorzieningen. Tevens is het essentieel dat zoveel mogelijk mensen, ondanks eventuele (chronische) ziekten of beperkingen, zolang mogelijk kunnen participeren in de samenleving. De gemeente kan hen hierbij ondersteunen door te zorgen voor goed toegankelijke voorzieningen en 12

13 BEVOLKING het aanbieden van geschikte hulp. Preventie gericht op ouderen (een nieuwe taak voor gemeenten) kan helpen gezondheidsproblemen uit te stellen of te voorkomen. Tabel 2. Bevolking (2010), bevolkingsgroei ( ) en vergrijzing ( ) voor Nederland, Hart voor Brabant en alle gemeenten in de GGD regio Hart voor Brabant inwoners 2010 (1) bevolkingsgroei (%) (2) % (2) % (2) Nederland (1) ,9 15,3 19,7 Hart voor Brabant ,9 15,0 19,6 Bernheze ,3 15,6 21,3 Boekel ,7 13,9 20,3 Boxmeer ,9 15,5 22,4 Boxtel ,5 15,0 20,5 Cuijk ,6 15,3 21,2 Dongen ,9 15,9 21,4 Gilze en Rijen ,9 15,0 20,1 Goirle ,0 15,7 21,8 Grave ,2 14,3 20,2 Haaren ,8 16,4 22,7 's-hertogenbosch ,7 14,3 18,4 Heusden ,6 14,4 18,8 Hilvarenbeek ,6 15,9 22,3 Landerd ,9 15,8 24,5 Lith ,9 12,6 18,1 Loon op Zand ,1 16,7 22,3 Maasdonk ,8 15,2 19,3 Mill en Sint Hubert ,4 15,5 19,8 Oisterwijk ,1 18,2 22,9 Oss ,0 15,2 19,3 Schijndel ,2 15,2 21,1 Sint Anthonis ,6 17,9 24,5 Sint- Michielsgestel ,0 16,8 21,1 Sint-Oedenrode ,4 16,0 21,2 Tilburg ,1 13,7 16,5 Uden ,1 15,6 21,1 Veghel ,9 14,5 18,6 Vught ,7 17,2 21,4 Waalwijk ,1 16,4 22,0 (1) CBS statline: Kerncijfers bevolking; Kerncijfers van de bevolkingsprognose, (2) Bevolking- en woningbehoeftenprognose Noord-Brabant, actualisering

14 REGIONALE VTV 2011 Overzicht Deelrapporten regionale VTV 2011 Hart voor Brabant 1. Ambulancezorg 2. Bevolking 3. Eerstelijns gezondheidszorg 4. Fysieke omgeving 5. Geestelijk Hulp bij Ongevallen en Rampen 6. Genotmiddelen 7. Gezondheidsachterstanden 8. Gezondheidsbeleid 9. Huiselijk geweld 10. Integrale aanpak 11. Jeugd 12. Kwetsbare burgers 13. Levensverwachting en sterftecijfers 14. Overgewicht en diabetes 15. Psychische gezondheid - Depressie 16. Roken 17. Seksueel gedrag 18. Sociale omgeving en participatie 19. Sociale Veiligheid 20. WPG en Ouderen 21. Ziekte 22. Ziekten in de toekomst 23. Ziektepreventie 24. Zoönosen 25. Zorg 14