Buurt-voor-Buurt Onderzoek In januari/februari 2018 is het Buurt-voor-Buurt Onderzoek van 2018 uitgevoerd. Ruim 10.500 Zwolse inwoners van 18 jaar en ouder hebben aan het onderzoek meegewerkt. Door deze grote respons is het mogelijk uitkomsten niet alleen voor als geheel te rapporteren, maar ook voor wijken en buurten. De uitkomsten van het Buurt-voor-Buurt Onderzoek zijn voor een groot deel verwerkt in zogenaamde indexen: de leefbaarheidsindex, veiligheidsindex, fysieke index en sociale index. Via indexen is eenvoudig een beeld te krijgen hoe de stad of een deel van de stad ervoor staat op een bepaald maatschappelijk vlak. Lees de toelichting op indexen voor meer informatie over de opzet van indexen of de korte toelichting op de uitvoering van het Buurt-voor-Buurt Onderzoek voor achtergronden over het onderzoek. Deze rapportage gaat in op de uitkomsten van. De wijk bestaat uit de buurten Wipstik-Noord en -Zuid, ook bekend onder de naam 'Zeeheldenbuurt'. Conclusies De algehele leefbaarheid, veiligheid en de sociale en fysieke gesteldheid van zijn in 2018 vergelijkbaar met die in 2016. Ook vergeleken met 2012 zien we niet tot nauwelijks veranderingen op de indexen. heeft op alle vier de indexen een score die vergelijkbaar is met het Zwolse gemiddelde. Ontwikkeling 2016-2018 Ontwikkeling 2012-2018 Score 2018 t.o.v. Leefbaarheidsindex gelijk gebleven gelijk gebleven gemiddeld Veiligheidsindex gelijk gebleven gelijk gebleven gemiddeld Fysieke index gelijk gebleven geen gegevens beschikbaar gemiddeld Sociale index gelijk gebleven gelijk gebleven gemiddeld Positieve ontwikkelingen: De meest in het oog springende positieve ontwikkeling is dat de bewoners van minder criminaliteit en overlast ervaren dan in 2016 én 2012. Verder zien we dat bewoners vergeleken met 2016 vaker aan het werk zijn, meer vertrouwen hebben en een positievere woonbeleving hebben. Wat betreft de fysieke gesteldheid zien we dat de populariteit van de woningen is toegenomen, dat er gunstigere fietsvoorzieningen zijn en dat er meer externe veiligheid is door een afname in fijnstof. Verder zijn bewoners meer tevreden over de politie, is er minder geregistreerde inbraak en gaat het sociaal economisch beter met de wijk. Vergeleken met 2012 scoort de wijk gunstiger wat betreft de opleidingen en de gezondheid van de bewoners. Ook nemen bewoners meer deel aan sociale en culturele activiteiten en is er meer sociale samenhang en bewonerstoezicht in de wijk. Verder is het beter gesteld met de sociale voorzieningen in de wijk, is er meer vertrouwen en minder geregistreerde inbraken en vandalisme dan in 2012. Negatieve ontwikkelingen: Een paar negatieve ontwikkelingen hebben zich voorgedaan in de wijk. Vergeleken met 2016 hebben bewoners minder sociale contacten en zijn bewoners minder tevreden met de gemeente. Verder scoort de wijk ongunstiger dan in 2016 wat betreft de energie en duurzaamheid en de verkeersveilighed.
Beeld van wijk De wijk is ontstaan rond de oostelijke toegangsweg van de stad, de kerallee. Aan de zuidkant wordt de wijk begrensd door het Almeloos kanaal en park de Wezenlanden. De wijk heeft op 1 januari 2018 6.516 inwoners. In de wijk zijn weinig winkels (een enkele supermarkt en een fietsenwinkel). is een kinderrijke wijk. In -Noord staan drie basisscholen (De Geert Grooteschool, De Koningin Emmaschool en de Oosterenk) en in -Zuid staat een school voor SO/VSO. Het wijkcentrum Bestevaer is een ontmoetingsplek voor wijkbewoners, met name uit -Zuid. Ongeveer vier op de tien woningen in zijn voooroorlogs. De rest van de wijk is geleidelijk ontstaan in de tweede helft van de 20e eeuw. Hierdoor is er een grote verscheidenheid aan woningen wat betreft de bouwstijl (laagbouw en etagebouw), het woningtype, de grootte en de eigendomssituatie (huur en koop). Kernindicatoren inwoners [2018] 6.516 126. huishoudens [2018] 3.090 54.955 % jongeren [2018] 10 12 % ouderen [2018] 18 15 % koopwoningen [2018] 54 53 % huurwoningen [2018] 46 47 % etagebouw [2018] 35 34 % werkloosheid [2018] 5 5 % huishoudens < 105% van sociaal minimum [2015] 8 9 % hoge inkomens [2015] 23 18 % eenouderhuishoudens [2018] 5 7 % niet-westerse migratieachtergrond [2018] 6 10 bevolkingsdichtheid (inwoners per ha) [2018] 58,4 11,3 Bron: gemeente, GBLT, UWV, CBS
Uitkomsten Buurt-voor-Buurt Onderzoek en indexen In deze rapportage gaan we eerst in op uitkomsten van het Buurt-voor-Buurt Onderzoek die te maken hebben met het algemene beeld van bewoners over hun buurt en met de ervaren of verwachte ontwikkeling van de buurt. Hierna komen achtereenvolgens de hoofdstukken leefbaarheid, veiligheid, fysiek en sociaal aan bod. De bijbehorende indexen vormen daarbij de basis waarop we rapporteren. Ieder hoofdstuk wordt afgesloten met een tabel waarin een aantal losse uitkomsten van het Buurt-voor-Buurt Onderzoek worden getoond. Algemeen De bewoners hebben een aantal vragen beantwoord die te maken hebben met het beeld dat zij hebben van hun eigen buurt. Van de gezamenlijke uitkomsten is een schaalscore berekend, die inzicht geeft in hoe bewoners hun buurt algemeen beoordelen. Ook hebben ze aangegeven hoe de buurt zich in het afgelopen jaar volgens hen heeft ontwikkeld en welke ontwikkeling zij voor de komende jaren verwachten. De bewoners in geven hun buurt in 2018 dezelfde beoordeling als in 2016. Het aandeel bewoners dat een vooruitgang ervaar of verwacht is toegenomen. Vergeleken met de gemiddelde bewoner van oordelen de bewoners van iets positiever over hun buurt. Vooruitgang/achteruitgang buurt, afgelopen jaar Vooruitgang/achteruitgang buurt, verwacht % 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 21 vooruit 65 bleef gelijk 8 7 achteruit weet niet % 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 21 vooruit 58 blijft gelijk 8 achteruit 13 weet niet De bewoners in -Noord noemen meestal de nieuwe bestrating en de fietsstraat als reden voor ervaren en verwachte vooruitgang. Voor de bewoners van -Zuid zijn de renovaties en nieuwbouw reden voor ervaren en verwachte vooruitgang. Ook de buurtactiviteiten en de betrokkenheid van bewoners zijn redenen voor de bewoners van -Zuid om vooruitgang te verwachten. /p> De bewoners die een achteruitgang ervaren en verwachten in -Noord noemen hiervoor meestal als reden dat ze overlast ervaren van buurtbewoners of dat er bewoners met andere normen en waarden in de buurt komen wonen. In -Zuid is de meestgenoemde reden voor achteruitgang de verkeersveiligheid. De bewoners van -Zuid die een achteruitgang verwachten, geven hiervoor meestal de toename in de bebouwing en de afname van groen als reden. Uitkomsten Buurt-voor-Buurt Onderzoek 2016 2018 2016 2018 evaluatie buurt (schaalscore) 7,8 7,8 7,6 7,6 oordeel ontwikkeling buurt afgelopen jaar (% vooruit) 11 21 16 18 oordeel ontwikkeling buurt afgelopen jaar (% achteruit) 8 8 11 10 toekomstverwachting ontwikkeling buurt (% vooruit) 14 21 21 26 toekomstverwachting ontwikkeling buurt (% achteruit) 15 8 13 11 rapportcijfer als geheel 7,9 8,0 7,8 8,0
Leefbaarheid Om een beeld te krijgen van de leefbaarheid in hebben we de leefbaarheidsindex ontwikkeld. Deze index geeft een beeld van (de algehele waardering van) het woon- en leefklimaat. Lees voor meer informatie over de opbouw van deze index de toelichting op de leefbaarheidsindex. We gaan in dit hoofdstuk eerst in op de ontwikkeling tussen 2012 en 2018 op de totaalscore van de leefbaarheidsindex, om vervolgens meer op de inhoud van de index in te gaan met behulp van taartdiagrammen die de ontwikkeling op de index dan wel de stand op de index ten opzichte van het gemiddelde van tonen. Ontwikkeling Leefbaarheidsindex 2012-2018 index 140 120 80 60 105 101 106 105 101 107 105 40 20 0 2012 2014 2016 2018 De wijk scoort de afgelopen jaren nagenoeg stabiel op de leefbaarheidsindex. De scores van de wijk zijn vergelijkbaar met het Zwols gemiddelde. Ontwikkeling Leefbaarheidsindex 2016-2018
Samenstelling sterk negatief Sociaal-economisch Bevolking Woningen Openbare ruimte Fysieke woonomgeving Voorzieningenniveau negatief gelijk gebleven positief sterk positief Stedelijkheid Leefbaarheidsindex Saamhorigheid Criminaliteit Buurtproblemen Sociaal klimaat Actieve inzet Onderlinge spanningen Bewonerstoezicht Overlast Stabiliteit bevolking Ontwikkeling 2012-2018 Score 2018 t.o.v. sterk negatief zeer ongunstig negatief ongunstig gelijk gebleven gemiddeld positief gunstig sterk positief zeer gunstig Vergroot bovenstaande afbeelding Vergroot bovenstaande afbeelding Het bovenstaande grote taartdiagram toont de ontwikkeling van op de leefbaarheidsindex tussen 2016 en 2018. De kleinere taartdiagrammen eronder laten zien hoe zich binnen de leefbaarheidsindex heeft ontwikkeld in vergelijking met 2012 (links) en hoe er in 2018 voor staat ten opzichte van gemiddeld (rechts). Vergeleken met 2016 is de leefbaarheid in de wijk nauwelijks veranderd. De enige (positieve) ontwikkelingen die we zien, is dat de criminaliteit is afgenomen en dat de sociaal-economische positie van de bewoners is verbeterd. Ook vergeleken met 2012 zien we nauwelijks wijzigingen, met als uitzondering dat er meer bewonerstoezicht is. De scores op de aspecten van de leefbaarheidsindex van de wijk zijn vergelijkbaar met die van als geheel. Binnen de aspecten zien we dat de wijk een minder gunstig voorzieningenniveau heeft, stedelijker is en dat er minder bewonerstoezicht is dan in als geheel. De samenstelling van de bevolking is echter gunstiger dan gemiddeld. Meest voorkomende buurtproblemen
hondenpoep op straat (% komt vaak voor) 31 26 te hard rijden (% komt vaak voor) 29 32 parkeeroverlast (% komt vaak voor) 28 22 Tabel met alle buurtproblemen De meest voorkomende problemen in zijn hondenpoep op straat, te hard rijden en parkeeroverlast. Parkeeroverlast komt wat meer voor dan gemiddeld in. Problemen die volgens bewoners van de wijk moeten worden aangepakt, zijn de verkeersveiligheid (handhaving van de 30km-zones en veilige oversteekplekken) en parkeeroverlast/problemen. In -Zuid noemt men daarnaast ook hondenpoep op straat, gebrekkige bestrating en zwerfafval als aan te pakken problemen. Uitkomsten Buurt-voor-Buurt Onderzoek 2016 2018 2016 2018 woonomgeving (rapportcijfer) 7,7 7,7 7,6 7,6 leefbaarheid (rapportcijfer) 7,6 7,6 7,5 7,6 hoeveelheid fysieke voorzieningen (schaalscore) 6,2 6,3 6,3 6,4 gemeente betrekt bewoners bij buurtveranderingen (% ja) 56 45 44 40 sfeer in de buurt (rapportcijfer) 7,5 7,5 7,3 7,4 sociale participatie (schaalscore) 6,0 5,9 5,6 5,8 verloedering (schaalscore) 3,3 3,1 3,8 3,5 sociale overlast (schaalscore) 0,9 0,9 1,4 1,3 verkeersoverlast (schaalscore) 3,9 3,9 3,8 3,8 % ervaart minimaal 1 vorm van geluidsoverlast vaak 22 19 21 23
Veiligheid Voor inzicht op het gebied van veiligheid maken we gebruik van de veiligheidsindex. Deze index toont aspecten die van invloed zijn op de veiligheidssituatie en beleving van inwoners. Lees voor meer informatie over de opbouw van deze index de toelichting op de veiligheidsindex. We zoomen eerst in op de ontwikkeling van de totaalscore op de veiligheidsindex. Vervolgens bekijken we de ontwikkeling van binnen de gehele index en de stand van ten opzichte van het Zwols gemiddelde. Ontwikkeling Veiligheidsindex 2012-2018 index 140 120 80 60 106 105 109 106 112 112 40 20 0 2012 2014 2016 2018 De score van op de veiligheidsindex is na 2014 geleidelijk gestegen. De score van de buurt lag tot 2016 iets boven het Zwols gemiddelde. Echter, omdat het Zwols gemiddelde sterker is gestegen, is er in 2018 geen verschil meer tussen de wijk en als geheel. Ontwikkeling Veiligheidsindex 2016-2018
Geweld Overlast Vandalisme Bevolkingssamenstelling Verzorgde woonomgeving sterk negatief negatief gelijk gebleven positief sterk positief Diefstal Ervaren criminaliteit en overlast Leefklimaat Sociale samenhang Inbraak Bewonersinzet Veiligheidsindex Vandalisme Overlast Geregistreerde criminaliteit en overlast Functioneren professionals Gemeente Geweld Diefstal Inbraak Politie Ontwikkeling 2012-2018 Score 2018 t.o.v. sterk negatief zeer ongunstig negatief ongunstig gelijk gebleven gemiddeld positief gunstig sterk positief zeer gunstig Vergroot bovenstaande afbeelding Vergroot bovenstaande afbeelding Het grote taartdiagram hierboven laat zien hoe zich op de veiligheidsindex heeft ontwikkeld tussen 2016 en 2018. De kleinere taartdiagrammen tonen de ontwikkeling van op de veiligheidsindex in vergelijking met 2012 (links) en de stand van in 2018 ten opzichte van gemiddeld (rechts). Vergeleken met 2016 en 2012 ervaren de bewoners van minder criminaliteit en overlast. Ook is er minder geregistreerde inbraak dan in 2016 en 2012. Bewoners zijn verder meer tevreden met de politie maar minder met de gemeente, dan in 2016. Vergeleken met 2012 is er meer sociale samenhang in de wijk en minder geregistreerd vandalisme. De scores van de wijk op de vier aspecten van de veiligheidsindex zijn nagenoeg hetzelfde als die van als geheel. Binnen de aspecten zien we wel enkele verschillen. Zo zetten bewoners van zich minder vaak in voor hun buurt en zijn ze minder tevreden met de gemeente. Ze ervaren daarentegen minder geweld en overlast dan in gemiddeld. Uitkomsten Buurt-voor-Buurt Onderzoek
2016 2018 2016 2018 veiligheid buurt (rapportcijfer) 7,6 7,6 7,3 7,5 2016 2018 2016 2018 % voelt zich weleens onveilig in eigen buurt 12 11 17 15 bedreigende voorvallen (schaalscore) 0,6 0,4 1,2 0,8 vermogensdelicten (schaalscore) 2,5 1,9 2,6 2,0 aandacht van gemeente voor buurtproblemen (% veel + voldoende) 50 48 52 50 functioneren gemeente bij aanpak leefbaarheid en veiligheid (rapportcijfer) 6,8 6,7 6,8 6,8 tevredenheid functioneren politie in de buurt (score) 5,4 5,5 5,5 5,6
Fysiek Om de fysieke gesteldheid van een gebied inzichtelijk te maken, gebruiken we de fysieke index. De fysieke index is in 2016 ontwikkeld. Lees voor meer informatie over de opbouw van deze index de toelichting op de fysieke index. In dit hoofdstuk laten we eerst de ontwikkeling van tussen 2016 en 2018 zien van de totaalscore op de fysieke index, gevolgd door de ontwikkeling binnen de index en de stand van ten opzichte van het gemiddelde van. Ontwikkeling Fysieke index 2016-2018 140 index 120 101 80 60 40 20 104 104 0 2016 2018 De score van op de fysieke index is in 2018 nagenoeg hetzelfde als in 2016. Bovendien is de score gelijk aan het Zwols gemiddelde. Ontwikkeling Fysieke index 2016-2018 sterk negatief Schoon Stank Geluid Water en klimaat Externe veiligheid Veilig (verkeer) Fysieke Overlast Lucht Woonbeleving woning Kwaliteit eigen Woning Kwaliteit woningen in de buurt Populariteit woningen in de buurt Kwaliteit woningvoorraad Energie / duurzaamheid negatief gelijk gebleven positief sterk positief Scholen Fietsvoorzieningen Fysieke index Kinderopvang Autovoorzieningen Mobiliteit Sociale voorzieningen Winkels Wijk- en ontmoetingscentra Openbaar vervoer Sport en spel Groen Buitenruimte Straat en pad Straatmeubilair Horecavoorzieningen Cultuurvoorzieningen Zorgvoorzieningen
Vergelijking 2012-2018 niet mogelijk. Fysieke index bestaat vanaf 2016. Score 2018 t.o.v. zeer ongunstig ongunstig gemiddeld gunstig zeer gunstig Vergroot bovenstaande afbeelding Het grote taartdiagram geeft weer hoe zich binnen de fysieke index heeft ontwikkeld tussen 2016 en 2018. De fysieke index is in 2016 voor het eerst uitgebracht, waardoor alleen de ontwikkeling ten opzichte van 2016 kan worden getoond. Het kleine taartdiagram laat de vergelijking van op de fysieke index van 2018 met het gemiddelde van zien. De scores op de vijf aspecten van de fysieke index zijn de afgelopen twee jaar niet of nauwelijks gewijzigd. Binnen de aspecten zien we dat de woonbeleving en de populariteit van de woningen zijn toegenomen. Ook zijn de fietsvoorzieningen gunstiger en is de externe veiligheid (fijnstof) toegenomen. Op de thema s zorgvoorzieningen en luchtkwaliteit zien we juist een negatieve ontwikkeling sinds 2016. De scores van de wijk op de vijf aspecten van de fysieke index zijn vergelijkbaar met die van als geheel. Binnen de aspecten zien we dat de wijk gunstiger scoort op woonbeleving, de populariteit van de woningen en de scholen. Verder is de wijk schoner en is er minder wateroverlast dan in als geheel. De wijk scoort echter ongunstig wat betreft energie en duurzaamheid van woningen en de verkeersveiligheid. Meest gemiste voorzieningen straatmeubilair (% te weinig aanwezig) 41 40 voorzieningen voor ouderen (% te weinig aanwezig) 37 30 hondenuitlaatplekken (% te weinig aanwezig) 36 38 Tabel met alle gemiste voorzieningen De bewoners hebben van meerdere voorzieningen aangegeven of deze volgens hen voldoende aanwezig zijn in hun buurt. De percentages in de tabel zijn gebaseerd op mensen die hun mening hierover hebben gegeven. Straatmeubilair, voorzieningen voor ouderen, hondenuitlaatplekken en een bibliotheek zijn de meest gemiste voorzieningen in. Voor -Noord geldt dat ook voorzieningen voor jongeren worden gemist. Voorzieningen voor ouderen en een bibliotheek worden, vergeleken met als geheel, vaker gemist in de wijk. Vergeleken met 2016 worden voorzieningen voor ouderen meer gemist. Uitkomsten Buurt-voor-Buurt Onderzoek 2016 2018 2016 2018 eigen woning (rapportcijfer) 7,9 7,8 7,9 7,9 aantrekkelijkheid woningen in de buurt (score) 6,5 6,6 6,4 6,6 aanwezigheid winkels (score) 7,0 6,9 7,4 7,5 tevredenheid groenvoorziening (score) 6,9 6,7 6,9 6,9 tevredenheid parkeergelegenheid (score) 6,0 5,8 6,1 6,2 onderhoud fysieke voorzieningen (schaalscore) 6,1 6,1 6,2 6,3
2016 2018 2016 2018 aanwezigheid straatverlichting (score) 6,8 6,7 7,0 7,3 overlast door water in tuinen of binnenterreinen (score) 0,3 0,4 0,8 0,8
Sociaal Inzicht in de sociale gesteldheid van de Zwolse inwoners verkrijgen we via de sociale index. Deze index laat aspecten zien die van invloed zijn op de maatschappelijke weerbaarheid van de Zwolse inwoners. Lees voor meer informatie over de opbouw van deze index de toelichting op de sociale index. We gaan eerst in op de ontwikkeling tussen 2012 en 2018 op de totaalscore van de sociale index, waarna we meer op de inhoud van de index ingaan met behulp van taartdiagrammen; deze tonen de ontwikkeling op de index en de stand van de ten opzichte van het gemiddelde van. Ontwikkeling Sociale index 2012-2018 index 140 120 80 60 105 99 108 110 102 111 106 40 20 0 2012 2014 2016 2018 De score van op de sociale index is de afgelopen jaren licht gestegen. De scores liggen steeds iets boven het Zwolse gemiddelde. Ontwikkeling Sociale index 2016-2018
Betrokkenheid sterk negatief Vertrouwen Opleiding Gezondheid negatief gelijk gebleven positief sterk positief Binding Capaciteiten Inkomen en vermogen Stabiliteit bevolking Taalbeheersing Sociale index Maatschappelijke inzet Woonomgeving en sociaal klimaat Sociale en culturele activiteiten Participatie Veiligheid Leefomgeving Sociale voorzieningen Sociale contacten Werk Leefbaarheid Ontwikkeling 2012-2018 Score 2018 t.o.v. sterk negatief zeer ongunstig negatief ongunstig gelijk gebleven gemiddeld positief gunstig sterk positief zeer gunstig Vergroot bovenstaande afbeelding Vergroot bovenstaande afbeelding Het grote taartdiagram hierboven laat zien hoe zich op de sociale index heeft ontwikkeld tussen 2016 en 2018. De kleinere taartdiagrammen tonen de ontwikkeling van op de sociale index in vergelijking met 2012 (links) en de stand van in 2018 ten opzichte van gemiddeld (rechts). De scores op de vier aspecten van de sociale index zijn in 2018 nagenoeg gelijk aan die van 2016 én 2012. Binnen de aspecten zien we wel enkele ontwikkelingen. Het aandeel bewoners dat werkzaam is, is toegenomen en bewoners hebben meer vertrouwen in hun buurt dan in 2016 en 2012. Bewoners hebben echter minder sociale contacten dan in 2016. Vergeleken met 2012 zien we op enkele thema's positieve ontwikkelingen. Dit geldt voor de thema's opleiding, gezondheid, vertrouwen, sociale voorzieningen, veiligheid en deelname aan culturele en sociale activiteiten. De scores van de buurt op de vier aspecten van de sociale index zijn vergelijkbaar met die van als geheel. Binnen de aspecten zien we dat gunstiger scoort wat betreft opleiding en taalbeheersing van de bewoners, veiligheid en deelname aan sociale en culturele activiteiten. De buurt scoort ongunstiger dan gemiddeld wat betreft de sociale voorzieningen. Uitkomsten Buurt-voor-Buurt Onderzoek
2016 2018 2016 2018 sociale cohesie (schaalscore) 6,1 6,1 6,0 6,0 gehechtheid aan buurt (score) 6,7 6,4 6,2 6,2 buurt prettig om in te wonen (score) 8,1 8,2 7,9 7,9 verhuisgeneigdheid (schaalscore) 2,3 2,3 2,7 2,7 inzet voor buurt (schaalscore) 3,5 3,5 3,5 3,5 tevredenheid sociale voorzieningen (schaalscore) 6,4 6,3 6,6 6,7 ervaren gezondheid (score) 6,9 6,9 rondkomen met inkomen (score) 7,9 8,0 7,7 7,9 eenzaamheidsgevoelens (score) 1,8 1,8 2,0 1,9 sociale eenzaamheidsscore 0,9 1,1 1,1 1,1 emotionele eenzaamheidsscore 0,9 0,9 1,0 1,0
Meer cijfers In deze rapportage is een deel van de uitkomsten van het Buurt-voor-Buurt Onderzoek verwerkt. Het merendeel van alle uitkomsten hebben we opgeslagen in onze database Cijfers over. Behalve de onderzoeksuitkomsten zijn in deze database ook andere cijfers over terug te vinden, voor meerdere jaren. Wilt u meer weten over of over uw buurt of wijk, ga dan naar de database 'Cijfers over '.