3. Wat mocht het kosten en wat heeft het gekost LASTEN EN BATEN (bedragen x 1.000) Omschrijving Realisatie Begroting Begroting Realisatie voor na wijziging wijziging 2005 2006 2006 2006 Lasten 10.660 2.482 11.871 11.891 Baten 8.914 880 5.390 8.532 Saldo 1.746 1.602 6.481 3.359 4. Investeringen Investeringen Uitgaven Inkomsten (x 1.000) Raming Realisatie Restant Raming Realisatie Restant Beschikbaar gestelde kredieten in 2006: Bijdrage investeringstekort uitbreiding de Hullen 272 272 Bijdrage Actium in onrendabele top complex Brinkhofweide 1.400 1.400 Overige kredieten <100.000 35 41-6 Overloopkredieten voorgaande jaren: Aftoppingsbijdrage herstructurering Brinkgebied Nieww Roden 574 9 565 Herstructurering gebied Statenlaan/Westhove 517 2 515 142-142 Bijdrage onrendabele top woonvz. gehandicapten Westerstraat 155 155 Overige kredieten <100.000 52 73-21 3.005 125 2.880 0 142-142 63
3.2 ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN Portefeuillehouder : G.Wolters Omschrijving Het genereren van inkomsten tot een zodanige omvang dat de gemeente in staat is die taken uit te voeren welke door de wetgever zijn of worden opgelegd en uitvoering kan worden gegeven aan de wensen welke de maatschappij verlangt. Uitgangspunt daarbij is het zo efficiënt mogelijk inzetten van middelen waardoor de lastendruk voor de burger beperkt blijft. Voor de directe dienstverlening wordt gestreefd naar volledige kostendekking. In dit hoofdstuk worden de baten van de gemeente, die niet direct aan een programma zijn toe te rekenen, toegelicht. Het gaat hierbij om belastingen, de algemene uitkering uit het gemeentefonds, bespaarde rente, renteresultaat en dividend van deelnemingen. Tot de lasten van dit hoofdstuk worden gerekend het saldo van de kostenplaatsen en de vereveningsbijdrage BTW compensatiefonds Kader * Financiële kaderbrief 2006 * Voorjaarsnota 2005 * Begroting 2006 * Juni/september/december-ciculaire 2006 en maart-circulaire 2007 * Paragrafen Weerstandsvermogen, Financiering, Verbonden partijen en Lokale heffingen * Diverse belastingverordeningen De bijbehorende productengroepen Omschrijving Portefeuillehouder 914.1 Geldleningen en uitzettingen > 1 jaar G. Wolters 931.1 Baten OZB gebruikers G. Wolters 932.1 Baten OZB eigenaren G. Wolters 934.1 Baten baatbelasting G. Wolters 935.1 Baten forensenbelasting G. Wolters 936.1 Baten toeristenbelasting G. Wolters 937.1 Baten hondenbelasting G. Wolters 939.1 Baten precariorechten G. Wolters 960.1 Saldo van kostenplaatsen G. Wolters 970.1 Saldo van de rekening van baten en lasten G. Wolters voor bestemming 980.1 Mutaties reserves die verband houden met G. Wolters hoofdfuncties 0 t/m 9 990.1 Saldo rek. van baten en lasten na bestemming G. Wolters 64
In onderstaande tabel worden de algemene dekkingsmiddelen van de gemeente Noordenveld aangegeven (bedragen x 1.000). Begroting na Realisatie Afwijkingen wijziging Baten Belastingopbrengsten 4.394 4.305 89 N Algemene uitkering 20.038 20.033 5 N Bespaarde rente 824 817 7 N Resultaat op rente 1.190 1.390 200 V Dividend 498 538 40 V Totaal baten 26.944 27.083 139 V Lasten Saldo kostenplaatsen 297 340 43 N Btw-compensatiefonds 178 178 N Totaal lasten 297 518 221 N en Gemeentelijk tarievenbeleid Het beleid ten aanzien van de lokale heffingen is gebaseerd op de volgende uitgangspunten: * schommelingen in retributies en belastingen dienen zoveel mogelijk te worden voorkomen door het handhaven van een, in relatie tot de inflatie, trendmatige verhoging; * tarieven en heffingen dienen zoveel mogelijk kostendekkend te zijn. Kwijtscheldingsbeleid Gemeenten kunnen, met inachtneming van de Invorderingswet 1990, kwijtschelding verlenen van gemeentelijke heffingen. Gemeenten beslissen zelf of een kwijtscheldingsbeleid wordt gevoerd en voor welke heffingen. Gemeenten zijn gebonden aan de landelijke Uitvoeringsregeling. Alleen ten aanzien van de kosten van bestaan hebben gemeenten de mogelijkheid om af te wijken van de regeling. De rijksregeling gaat uit van 90% van de bijstandsnorm. In de gemeente Noordenveld is gekozen om 100% van de bijstandsnorm als bestaansminimum te hanteren. Daarnaast is ervoor gekozen om kwijtschelding mogelijk te maken voor onroerende zaakbelastingen van de gebruikers, afvalstoffenheffing, rioolrecht en hondenbelasting voor de eerste hond. Sinds 2004 voert het waterschap Noorderzijlvest de kwijtscheldingsregeling uit voor de gemeente Noordenveld. Algemene uitkering uit het Gemeentefonds Jaarlijks ontvangen gemeenten een algemene uitkering berekend aan de hand van een aantal objectieve maatstaven. Deze algemene uitkering komt ten laste van het Gemeentefonds en is voor gemeenten verreweg de belangrijkste bron van inkomsten. Voor de algemene uitkering bestaat een volledige bestedingsvrijheid. Vanaf de oprichting van het Gemeentefonds in 1929 is voortdurend gezocht naar een verdeelsysteem waarbij de individuele behoeften van een gemeente zo goed 65
mogelijk worden vertaald naar objectief meetbare criteria. De laatste grote wijziging van de Financiële-Verhoudingswet vond plaats in 1997. In belangrijke mate wordt rekening gehouden met de kosten die een gemeente moet maken, de verschillen in belastingcapaciteit en de kenmerken van de sociale structuur en de regionale functie. Daarentegen wordt minder rekening gehouden met de grootte van gemeenten gemeten naar inwonertal. De ontwikkelingen binnen de algemene uitkering uit het gemeentefonds zijn de laatste jaren niet alleen divers maar vooral ook gecompliceerd. Met name geldt dat voor het BTW compensatiefonds. Ingaande 2006 is sprake van een fikse korting (nacalculatie) omdat gemeenten teveel bij het Rijk hebben gedeclareerd. Deze korting wordt in een aantal jaren afgebouwd. Ter compensatie ontvangen gemeenten extra middelen met name op het terrein van de openbare orde en veiligheid (de zogenaamde pijnpuntenlijst van de V.N.G.). Eerder berichten wij u al uitvoerig over het bestuurlijk akkoord tussen de (gemeente)fondsbeheerders en de VNG in de programmabegroting 2007. In 2006 is het gebruikersdeel onroerende zaakbelastingen woningen afgeschaft en gecompenseerd in de algemene uitkering. Verder werd de maximering van de tarieven onroerende zaakbelastingen actueel. Gemeenten hebben verder in 2006 een voorschot ontvangen in verband met de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning in 2007. De jaarlijkse uitzetting van het gemeentefonds wordt uitgedrukt in accressen. Bij het opmaken van de begroting 2006 is rekening gehouden met een accrespercentage van 3,34. Op grond van de voorjaarsnota 2006 van het Rijk mocht zelfs rekening worden gehouden met een percentage van 4,48 maar uiteindelijk beperkt de uitzetting van het gemeentefonds zich tot 2,95%. Deze tegenvaller wordt verrekend met de eerder op de algemene uitkering ingehouden behoedzaamheidreserve Bij de toelichting op de jaarrekening 2006 komen wij hierop uitvoerig terug. Bespaarde rente In principe wordt aan de (algemene- en bestemmings-)reserve(s) geen rente toegevoegd mits de gemeenteraad uitdrukkelijk een besluit daartoe heeft genomen. Met betrekking tot de volgende bestemmingsreserves is hiertoe besloten: Wet Voorziening Gehandicapten Bovenwijkse voorzieningen Reserve volkshuisvesting Vebouw gemeentehuis BTW-compensatiefonds Mitigerende maatregelen NAM-locatie Lokaal onderwijsbeleid Dekking kapitaallasten Aan de reserves wordt rente toegevoegd op basis van de vaste rekenrente van 6%. De volkshuisvestingsreserve vormt hierop een uitzondering. Hiervoor wordt het rentepercentage gelijk gesteld aan het inflatiepercentage. 66
Resultaat op rente De door de gemeente verschuldigde rente wordt, vermeerderd met de hiervoor vermelde rente over de reserves en voorzieningen, doorberekend aan de vaste activa (die worden immers gefinancierd door de leningen waar de rentelasten uit voortvloeien) tegen een vast rentepercentage van 6%, de zogenaamde rekenrente. De rekenrente wordt constant gehouden om schokeffecten in de productkosten te voorkomen. De op deze wijze doorbelaste rentelasten worden uiteindelijk weer verwerkt in de kosten van de producten ten behoeve waarvan de vaste activa worden ingezet. Dividend Het belang (aantal aandelen) in deelnemingen is als volgt: Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) 30.771 Essent 106.587 Waterleidingmij. Drenthe 68 Het dividend over de aandelen wordt ten gunste van de exploitatie gebracht. De aandelen zijn op de balans gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs. De werkelijke waarde van de aandelen is overigens aanzienlijk hoger. Saldo kostenplaatsen Op de kostenplaatsen worden de salariskosten en de kosten van overhead verantwoord. Op basis van de urenverantwoording van de medewerk(st)ers worden deze personeelskosten toegerekend aan de producten. Deze doorbelasting vindt plaats op basis van voorcalculatorische tarieven. De prijs- en hoeveelheidsverschillen worden verantwoord op het product Saldo kostenplaatsen. BTW-compensatiefonds Vanaf 1 januari 2003 hebben gemeenten te maken met het BTWcompensatiefonds (BCF). Gemeenten kunnen daardoor een groot deel van de hen in rekening gebrachte BTW-voordruk terugkrijgen. Tegenover deze vergoeding heeft een korting op de algemene uitkering uit het Gemeentefonds plaatsgevonden. Indien voor een gemeente de korting op de algemene uitkering aanzienlijk hoger is dan de uitkering uit het compensatiefonds heeft men recht op een zogenaamde vereveningsbijdrage. Deze vereveningsbijdrage wordt door alle gemeenten gezamenlijk bekostigd. Hiervoor is de declarabele BTW teruggebracht tot 95% van de betaalde omzetbelasting. De vereveningsbijdrage zou van toepassing zijn voor de jaren 2003 tot en met 2005. Door het Rijk is echter deze termijn verlengd tot 2007. 67
3.3 ONVOORZIEN In de programmaverantwoording wordt inzicht gegeven in het gebruik van het geraamde bedrag voor onvoorzien. De post onvoorzien is niet per programma, maar als één post in de begroting opgenomen. De aanwending van de post onvoorzien wordt in ieder geval per programma zichtbaar gemaakt. In de primitieve begroting is in het hoofdstuk Algemene Dekkingsmiddelen en onvoorzien een post voor onvoorziene uitgaven opgenomen van 87.000. De raming van deze post is gebaseerd op een bedrag van 2,75 per inwoner. Bij de laatste concernrapportage 2006 is het budget geheel afgeraamd. 68
Paragrafen 69
3.4.1 Paragraaf lokale heffingen Inleiding De gemeentelijke belastingen en heffingen vormen een belangrijk onderdeel van de inkomsten van de gemeente. Van de lokale heffingen die bij de algemene dekkingsmiddelen horen is de onroerende zaakbelasting de belangrijkste. Ook de opbrengsten toeristenbelasting, hondenbelasting en forensenbelasting moeten als algemeen dekkingsmiddel worden aangemerkt. Daarnaast zijn er nog heffingen die niet tot de algemene dekkingsmiddelen horen, maar wel in het beleidsmatige deel van het overzicht betrokken zouden kunnen worden. De belangrijkste zijn de afvalstoffenheffing en het rioolrecht. Prijzen van musea, zwembaden en dergelijke komen niet in deze paragraaf aan de orde. Nota lokale heffingen Volgens de vastgestelde financiële verordening gemeente Noordenveld (ex. artikel 212 Gemeentewet) dient tenminste éénmaal in de vier jaar een (bijgestelde) nota lokale heffingen te worden opgesteld waarin in ieder geval wordt opgenomen: * de samenstelling van het pakket aan gemeentelijke belastingen en heffingen; * de verdeling van de druk van de belastingen over de diverse bevolkingsgroepen en belanghebbenden; * de kostendekkendheid van de heffingen; * de druk van de lokale belastingen en heffingen; * het kwijtscheldingsbeleid en het tarievenbeleid. Door diverse omstandigheden is nog geen nota lokale heffingen opgesteld. In 2007 zal de nota, met in achtneming van de conclusies en aanbevelingen van het onderzoek in 2006 van de rekenkamercommissie naar de kostentoerekening en dekking van de gemeentelijke heffingen in Noordenveld, worden samengesteld. De geraamde en werkelijke baten in het jaar 2006 (bedragen x 1.000) Begroting 2006 Begroting voor wijziging Begroting na wijziging Realisatie Afwijkingen begroting en realisatie Onroerende zaakbelastingen 3.900 4.004 3.945 59N Afvalstoffenheffing/reinigingsrechten 3.213 3.213 3.195 18N Rioolrechten 2.626 2.730 2.738 8V Bouwleges 447 547 935 388V Secretarieleges 309 315 363 48V Lijkbezorgingrechten 242 242 210 32N Toeristenbelasting 165 174 147 27N Hondenbelasting 73 73 70 3N Marktgelden 44 45 43 2N 70
Forensenbelasting 105 142 142 0 Baatbelasting 1 1 1 0 Totaal belastinginkomsten 11.125 11.486 11.789 303V Onroerende zaakbelastingen (ozb) Met ingang van 2006 is de afschaffing van de gebruikersbelasting van de onroerende zaakbelastingen op woningen en de maximering van de resterende ozbtarieven van kracht. Bij raadsbesluit van 22 december 2005 is besloten om de afschaffing ook ten goede te laten komen aan de gebruikers van woondelen in niet-woningen, zoals boerderijen. De Raad heeft in zijn vergadering van 22 december 2005 besloten tot een opbrengstverhoging in 2006 van 2%. De tarieven van het jaar 2006 Woningen: Zakelijk gerechtigden 2,31 Gebruikers 0,00 Niet-woningen: Zakelijk gerechtigden 3,31 Gebruikers 2,65 De tarieven gelden per 2.500,00 getaxeerde waarde. Afvalstoffenheffing / reinigingsrechten Conform het voorstel bij de begroting zijn de tarieven voor 2006 bij raadsbesluit van 24 november 2005 niet verhoogd. Het tarief voor eenpersoonshuishoudingen bedroeg in het verslagjaar 190,35 en voor meerpersoonshuishoudingen 237,20. Uitgangspunt bij de tariefstelling is 100 % kostendekkendheid. Rioolrechten Conform het voorstel bij de begroting zijn de tarieven voor 2006 bij raadsbesluit van 7 november 2005 met 7,00 (4,1%) per aansluiting verhoogd tot een bedrag van 176,65. De opbrengst van het rioolrecht mag alleen worden benut voor het onderhouden van het rioolstelsel. Bouwleges Conform het voorstel bij de begroting zijn de tarieven voor 2006 bij raadsbesluit van 7 november 2005 met 2% verhoogd. Secretarieleges Conform het voorstel bij de begroting zijn de tarieven voor 2006 bij raadsbesluit van 7 november 2005 met 2% verhoogd. Lijkbezorgingrechten Door de gemeenteraad is op 24 november 2005 besloten tot de invoering van een nieuwe methodiek van beheer, uitvoering en toepassing van voorzieningen met betrekking tot de begraafplaatsen met inbegrip van een nieuw model 71
tariefopbouw. De vertaling van dit besluit is voor wat betreft de tarieven opgenomen in de tarieventabel behorende bij de verordening lijkbezorgingsrechten 2006. Toeristenbelasting Conform het voorstel bij de begroting zijn de tarieven voor 2006 bij raadsbesluit van 7 november 2005 verhoogd van 0,60 tot 0,65 per persoon per overnachting. Hondenbelasting Het tarief van de hondenbelasting is ongewijzigd gebleven. Marktgelden Conform het voorstel bij de begroting zijn de tarieven voor 2006 bij raadsbesluit van 7 november 2005 met 2% verhoogd. Forensenbelasting Bij de raming van de forensenbelasting 2005 in september 2004 is uitgegaan van de voor 2004 geldende waardegrondslag. Geen rekening is gehouden met de waardestijging (64%) ten gevolge van de herwaardering met ingang van 2005. Immers de waardegegevens waren op dat moment nog niet beschikbaar. Maatstaf van heffing is de waardegrondslag zoals deze ook voor de onroerende zaakbelastingen wordt gehanteerd. Het verschuldigde belastingtarief wordt aan de hand van een klasse indeling bepaald. Door deze waardestijging zijn voor 2006 een aantal recreatiewoningen in een naastgelegen klasse met een hoger tarief terecht gekomen. Deze verschuiving heeft geleid tot een gelijkmatiger verdeling en meer progressieve opbouw van de tarieven. Conform het voorstel bij de begroting is de opbrengst voor 2006 bij raadsbesluit van 7 november 2005 met 36% verhoogd. Het doel van deze verhoging is om de tarieven in een periode van vier jaren naar een gemiddeld Drents niveau te tillen. Baatbelasting De enige nog van kracht zijnde baatbelasting is de baatbelasting Noordstukken. Deze belasting wordt jaarlijks geheven en beloopt de belastingjaren 1985 tot en met 2014. De opbrengst is in de loop der jaren afgenomen, omdat veel belastingplichtigen gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid van afkoop. 72
3.4.2 Paragraaf weerstandsvermogen 1. Inleiding De paragraaf weerstandsvermogen geeft aan hoe robuust de financiële middelen zijn. Dit is van belang wanneer er zich een financiële tegenvaller voordoet. Door aandacht voor het weerstandsvermogen kan worden voorkomen dat elke financiële tegenvaller dwingt tot bezuinigen. Het weerstandsvermogen kan betrekking hebben op het exploitatiejaar zelf (statisch weerstandsvermogen), het kan ook betrekking hebben op de consequenties voor meerdere exploitatiejaren (dynamisch weerstandsvermogen) ingeval van een financiële tegenvaller. Voor het beoordelen van de robuustheid van de financiële middelen is inzicht nodig in de omvang en in de achtergronden van de risico s en de aanwezige weerstandscapaciteit. De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten die onverwachts en substantieel zijn te dekken. Het gaat om die elementen waarmee tegenvallers eventueel bekostigd kunnen worden zoals de algemene reserve, maar ook de onbenutte belastingcapaciteit en de stille reserves. Onderscheid kan worden gemaakt in incidentele en structurele weerstandscapaciteit. Met het eerste wordt bedoeld het vermogen om calamiteiten en eenmalige tegenvallers op te kunnen vangen zonder dat dit invloed heeft op de voortzetting van taken op het geldende niveau. Met de structurele weerstandscapaciteit worden de middelen bedoeld die permanent ingezet kunnen worden om tegenvallers in de exploitatie op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van de uitvoering van bestaande taken. De risico s relevant voor het weerstandsvermogen zijn die risico s die niet anderszins zijn ondervangen. Reguliere risico s risico s die zich regelmatig voordoen en die veelal vrij goed meetbaar zijn maken geen deel uit van de risico s in de paragraaf weerstandsvermogen. Hiervoor kunnen immers verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen worden gevormd. Voorbeelden van risico s die wel tot de paragraaf weerstandsvermogen horen zijn bedrijfsrisico s m.b.t. grondexploitatie, open-einde regelingen en de algemene uitkering uit het Gemeentefonds. In het vervolg van deze paragraaf zal nader worden in gegaan op: weerstandscapaciteit; risico s; weerstandsvermogen. Vervolgens kunnen conclusies worden getrokken over hoe het gewenste weerstandsvermogen zich verhoudt tot de weerstandscapaciteit. 2. Weerstandscapaciteit Zoals hiervoor is aangegeven bestaat de weerstandscapaciteit uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten die onverwachts en substantieel zijn te dekken. Tot de incidentele weerstandscapaciteit kunnen de reserves behoren en tot de structurele buffer de onbenutte belastingcapaciteit van de onroerende zaakbelasting. In het vervolg van dit hoofdstuk zal 73
nader worden ingegaan op de beschikbare incidentele en structurele weerstandscapaciteit. 2.1 Reserves en voorzieningen In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) wordt een duidelijke afbakening gegeven van reserves en voorzieningen. Reserves zijn vermogensbestanddelen die als eigen vermogen zijn aan te merken. De reserves worden onderscheiden naar: de algemene reserve; bestemmingsreserves die dienen om ongewenste schommelingen op te vangen in de tarieven die aan derden in rekening worden gebracht (egalisatiereserves); overige bestemmingsreserves. Zodra door de gemeenteraad een bestemming aan een reserve is gegeven, is er sprake van een bestemmingsreserve. Zonder een dergelijk oormerk behoort het beschikbaar eigen vermogen tot de algemene reserve. Deze reserve is geheel vrij aanwendbaar. Voorzieningen zijn te beschouwen als vreemd vermogen. Voorzieningen hebben betrekking op de per balansdatum te verwachten verplichtingen en verliezen. Voorts kunnen voorzieningen worden getroffen voor kosten die in een volgend exploitatiejaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindt in het (lopende) exploitatiejaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal jaren (onderhoudsvoorzieningen). De gemeente Noordenveld beschikt per balansdatum over de navolgende reserves en voorzieningen (x 1.000): Reserve/voorziening Balans 2006 Balans 2005 Algemene reserve 3.231 5.962 Bestemmingsreserve 25.463 23.952 Voorzieningen 7.647 7.682 Jaarresultaat 1.345 1.637 Totaal 37.866 39.233 Voor de reserves en voorzieningen geldt dat sprake is van (toekomstige) claims op grond van besluitvorming van de gemeenteraad. In bovenstaande bedragen is hiermee nog geen rekening gehouden. Hiervoor wordt verwezen naar de toelichting op de balans. 2.1.1 Algemene reserve De algemene reserve is als volgt ingedeeld: Niet vrij-aanwendbaar deel De omvang van dit deel bedroeg per ultimo 2006 0. Bij de behandeling van de begroting 2006 is dit bedrag geheel toegevoegd aan de bestemmingsreserve onderhoud kapitaalgoederen. Vrij-aanwendbaar deel Het vrij-aanwendbaar deel bedroeg ultimo 2006 3.231.000. Bij deze reserve is sprake van diverse (toekomstige) claims. In feite zijn deze claims aan te merken als 74
bestemmingsreserve. Hier is concrete besluitvorming door de gemeenteraad aan voorafgegaan. Derhalve worden deze claims niet gerekend tot de beschikbare weerstandscapaciteit. Na aftrek van de claims bedraagt het nog vrij aanwendbare deel van de algemene reserve 2.816.000. Voorgesteld wordt (zie jaarrekening) van het jaarresultaat 2006 een bedrag van 222.000 aan deze reserve toe te voegen. De totale buffer bedraagt zodoende 3.038.000. In het vervolg van deze paragraaf wordt toegelicht dat de algemene reserve behoort tot de weerstandscapaciteit van de gemeente. 2.1.2 Bestemmingsreserves De bestemmingsreserves worden vooral gevormd door: reserve volkshuisvesting ( 5,6 miljoen) reserve verbouw gemeentehuis ( 3,6 miljoen) reserve BTW-compensatiefonds ( 2,4 miljoen) reserve onderhoud kapitaalgoederen ( 5,4 miljoen) reserve IHP ( 2,3 miljoen) Voor een volledig overzicht van de beschikbare bestemmingsreserves wordt verwezen naar de toelichting op de balans. De bestemmingsreserves zijn door de gemeenteraad ingesteld voor het concretiseren van bepaalde doelstellingen. Bij aanwending voor andere doeleinden zou het oorspronkelijk voorgenomen besluit niet meer gerealiseerd kunnen worden. Op grond van het vorenstaande worden de bestemmingsreserves niet tot de weerstandscapaciteit gerekend. Een uitzondering hierop vormt de reserve grondexploitatie. Deze reserve is ingesteld als buffer voor het opvangen van eventuele negatieve resultaten op de exploitatie van bouwgronden. Enkele jaren geleden is deze reserve afgeroomd tot een buffer van 2,2 miljoen maar daarna grotendeels ingezet voor dekking van de kosten van het MaSTERplan te Roden. De reserve grondexploitatie bedraagt ultimo 2006 1.5 miljoen. 2.1.3 Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor: verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op de balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs ingeschat kan worden; op de balansdatum bestaande risico s m.b.t. bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs kan worden ingeschat; kosten die in een volgend exploitatiejaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindt in het (lopende) jaar of in een voorafgaand jaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal jaren (zgn. onderhoudsvoorzieningen). Tot de voorzieningen worden ook gerekend van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden (b.v. rijksvergoedingen voor onderwijs). Uit het vorenstaande blijkt, dat de voorzieningen slechts voor bepaalde doeleneinden mogen en kunnen worden aangewend. Bestuurlijk kan hiervan ook niet worden afgeweken. De voorzieningen worden dan ook als vreemd vermogen beschouwd en als zodanig niet tot de weerstandscapaciteit gerekend. 75
2.2 Omvang reserves in relatie tot andere gemeenten In onderstaand overzicht zijn laatst bekende (2003) gemiddelde reserves van gemeenten met een inwoneraantal tussen 20.000 en 50.000 inwoners opgenomen. Ter vergelijking zijn de gemiddelde reserves van gemeenten Noordenveld over 2005 en 2006 vermeld. Soort reserve Noordenveld 2006 Noordenveld 2005 Landelijk 2003 Algemene reserve 103 189 425 Bestemmingsreserve 815 758 700 Totaal (excl. Jaarresultaat 2006) 918 947 1.125 De bestemmingsreserves van de gemeente Noordenveld komen dus redelijk overeen met de gemiddelde reserves van gemeenten met een inwoneraantal van 20.000 tot 50.000. In vergelijking met andere gemeenten is de algemene reserve echter beperkt van omvang. 2.3 Omvang van de weerstandscapaciteit In de inleiding van deze paragraaf is aangegeven, dat de weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten die onverwachts en substantieel zijn te dekken. De weerstandscapaciteit kan betrekking hebben op zowel een incidentele als structurele buffer. De hiervoor aangegeven algemene reserve en bestemmingsreserves behoren tot de incidentele weerstandscapaciteit. Tot de structurele weerstandscapaciteit behoort de onbenutte belastingcapaciteit van de onroerende zaakbelasting. Deze kan gehanteerd worden als het verschil tussen gehanteerde tarieven en de maximumtarieven. Voor deze belasting geldt echter geen wettelijk vastgesteld maximum meer. In theorie is de ruimte binnen de onroerende zaakbelasting dus onbeperkt. Wel zou gesproken kunnen worden van een maatschappelijk aanvaardbaar tarief, maar dat is niet eenduidig vast te stellen. De omvang van deze buffer wordt dus bepaald door wat als maatschappelijk aanvaardbaar wordt beschouwd door het bestuur van de gemeente. Daarnaast wordt de buffer met ingang van 2006 beperkt door het vervallen van het gebruikersgedeelte. De aanwending van de incidentele weerstandscapaciteit dus de algemene reserve en reserve grondexploitatie leidt tot een lagere renteopbrengst in de jaarlijkse exploitatie. De onbenutte belastingcapaciteit zou gelijk kunnen worden gesteld aan de derving van deze rentebaten. Samengevat kan worden geconcludeerd, dat de gemeente ten minste beschikt over een weerstandscapaciteit van 4,9 miljoen, zijnde de algemene reserve minus toekomstige claims ( 3,4 miljoen), inclusief jaarresultaat 2006, en de reserve grondexploitatie ( 1,5 miljoen). 3. Risico s In deze paragraaf staat het weerstandsvermogen van de gemeente centraal. De omvang van het benodigde weerstandsvermogen wordt bepaald door de omvang 76
van de weerstandscapaciteit in relatie tot de resterende risico s. De omvang van de weerstandscapaciteit is in het vorige hoofdstuk bepaald. Met resterende risico s worden bedoeld de risico s die onvoldoende onder controle kunnen worden gehouden door stuur- en beheersmaatregelen en waarvoor (nog) geen specifieke voorzieningen zijn of kunnen worden getroffen. Zoals in de inleiding reeds is aangegeven behoren hier niet toe de reguliere risico s. Reguliere risico s doen zich regelmatig voor en zijn veelal goed meetbaar. Deze risico s zijn in beginsel goed in te schatten en te ondervangen door het afsluiten van een verzekering of het treffen van een voorziening. In bijlage 2 van deze paragraaf zijn de geïnventariseerde risico s ultimo 2006 opgenomen. In hoeverre alle risico s in beeld zijn gebracht, is moeilijk te zeggen. Gemeenten zijn complexe organisaties, die te maken hebben met een grote diversiteit aan risico s. Absolute zekerheid met betrekking tot de volledigheid van de risico s bestaat dus niet. 4. Weerstandsvermogen Wetenschappelijke of algemeen geldende normen voor de gewenste omvang van het weerstandsvermogen zijn er niet. Iedere organisatie zal aan de gewenste omvang op haar eigen wijze, gelet op haar eigen situatie, zelf invulling moeten geven. Uitgangspunt is evenwel dat de omvang van het weerstandsvermogen in verhouding moet staan tot de risico s die de gemeente Noordenveld loopt. In bijlage 1 zijn de risico s van onze gemeente samengevat. Het kwantificeren (op geld waarderen) van deze risico s is, gelet op de aard van de risico s, niet in alle gevallen mogelijk. De indeling van de risico s in een risicoklasse geeft echter wel een indicatie van hoe het risicoprofiel van onze gemeente is samengesteld. De verdeling is dusdanig dat het zwaartepunt momenteel ligt bij een lager dan gemiddeld risico. Op basis van ervaringscijfers en benchmarkgegevens is als uitgangspunt voor de berekening van het benodigde weerstandsvermogen de volgende tabel te hanteren. De minimum en maximum bandbreedtes zijn bepaald op hetgeen provinciale toezichthouders hanteren en op benchmarkgegevens van onder meer onze accountant. Risicoprofiel Bandbreedte per inwoner Minimum Maximum Hoog risico 400 500 Meer dan gemiddeld risico 300 400 Gemiddeld risico 200 300 Minder dan gemiddeld risico 100 200 Laag risico -- 100 Zoals vorenstaand reeds aangegeven ligt het zwaartepunt van onze risico s momenteel op minder dan een gemiddeld risico. Bij dit risico, waarbij ervan wordt uitgegaan dat niet alle risico s zich gelijktijdig voordoen, kan voor het weerstandvermogen een norm van 100 tot 200 per inwoner worden gehanteerd. 77
Minimum niveau weerstandsvermogen Maximum niveau weerstandsvermogen Aantal inwoners per 31 dec. 2006: 31.449 3,1 miljoen 6,3 miljoen 5. Conclusie De huidige weerstandscapaciteit (algemene reserve en reserve grondexploitatie) bedraagt afgerond 4,5 miljoen. Dit bedrag is inclusief de toevoegingen van het jaarresultaat 2006. Op basis van het gehanteerde pragmatische risicoanalysemodel betekent dit dat de beschikbare weerstandscapaciteit op dit moment tussen het minimum en maximum weerstandsvermogen ligt. 78
Bijlage 1 Indeling risico's inrisicoklassen Indeling in risicoklasse maat regel hoog > gemiddeld gemiddeld < gemiddeld laag mog. Stafbureau Concerncontrol (CC) 1 Garantstellingen en waarborgfondsen 1 Nee 2 Afschrijvingstermijnen niet in overeenstemming met economische 1 Ja levensduur 3 Risico van extra kosten bij oplopende renteontwikkelingen 1 Ja 4 Het niet behalen van taakstellingen 1 Nee 5 Algemene uitkering uit het Gemeentefonds 1 Nee 6 BTW Compensatiefonds: Juiste toepassing regelgeving (BCF) en 1 Ja nadeel op grond van het BFC 7 Gemeenschappelijke regelingen 1 Ja Ja Middelen & Ondersteuning (M&O) 1 Vergrijzing huidig personeelsbestand 1 Nee 2 Wachtgelden, regelingen bij reorganisaties 1 Nee 3 Vervangingskosten bij ziekte 1 Nee 4 Kostenrisico s voortvloeiend uit ARBO-wetgeving 1 Ja 5 Grondexploitaties bedrijventerreinen 1 Nee 6 MaSTERplan/vrijetijdsboulevard 1 Ja 7 Masterplan Veenhuizen 1 Nee 8 Automatiseringsomgeving 1 Ja 9 Hulpverleningsdienst Drenthe 1 Nee 10 Realisatie op begrote subsidies 1 Nee Ruimte & Samenleving (R&S) 1 Brandweer: het niet voldoen aan wettelijke eisen 1 Nee 2 Handhavingsbeleid/vergunningenstelsel 1 Ja 3 Risico van planschadeclaims 1 Nee 4 Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen 1 Nee 5 Algemene bepalingen omgevingsrecht 1 Nee 6 Open eind regeling leerlingenvervoer 1 Nee 7 Toereikendheid onderwijsreserves/ihp onderwijs 1 Nee 8 Milieuverontreinigingen 1 Nee 9 GGD Drenthe 1 Nee 10 ICO: nog te verwachten frictiekosten 1 Nee 11 Mensinge Complex 1 Nee 12 Invoering Lumpsumfinanciering onderwijs 1 Nee 13 Open eind regeling inkomensdeel Wet Werk en Bijstand 1 Ja 14 Herpositionering gemeentelijke reïntegratie activiteiten / ISD 1 Nee Noordenveld 15 Open eind regeling Wet Voorziening Gehandicapten 1 Nee 16 Gevolgen Wet Maatschappelijke Ondersteuning 1 Ja 17 Gymnastieklokaal Veenhuizen 1 Nee Openbare Werken & Accommodaties (OWA) 1 Munitie voormalig vliegveld Peest 1 Ja 2 Toereikendheid voorzieningen (met name onderhoud 1 Ja kapitaalgoederen) 3 Wegenbeheer en groenbeheersplan 1 Nee Overigen (OV) 1 Regiovisie 1 Ja Totaal aantal 2 6 8 11 11 38 Totaal procentueel 5% 16% 21% 29% 29% Cumulatief 5% 21% 42% 71% 100% 79
Bijlage 2 Toelichting op de risico s Omschrijving Stafbureau Concerncontrol (CC) Garantstellingen en waarborgfondsen Afschrijvingstermijnen niet in overeenstemming met economische levensduur Risico van extra kosten bij oplopende renteontwikkelingen Het niet behalen van taakstellingen Algemene uitkering uit het Gemeentefonds BTW Compensatiefonds: Juiste toepassing regelgeving (BCF) en nadeel op grond van het BCF. Gemeenschappelijke regelingen Middelen & Ondersteuning (M&O) Vergrijzing huidig personeelsbestand Wachtgelden, regelingen bij reorganisaties Vervangingskosten bij ziekte Typering risico Motivering en eventueel reeds genomen maatregelen < gemiddeld Onvoldoende inzicht in aantallen en omvang van de verstrekte leningen, zonder zekerheidsstellingen en garanties, waarvoor dit geldt. laag Vervanging van activa kan noodzakelijk zijn, terwijl de bestaande activa nog niet afgeschreven zijn. De praktijk wijst tot erop dat dit niet vaak voorkomt. Derhalve is het risico op laag ingeschat. laag De renteontwikkelingen op de kapitaalmarkt zijn de afgelopen jaren relatief stabiel, Eventuele effecten kunnen vanuit de lopende exploitatiebegroting jaarlijks worden meegenomen. In de begroting wordt 6% rente geraamd voor consolidatie van het te verwachten financieringstekort, terwijl de huidige marktrente voor langlopende geldleningen ongeveer 4% bedraagt. laag Voor wat betreft heroverwegingen zijn in een plan van aanpak suggesties gedaan voor ombuigingen en bezuinigingen. Heroverwegingstaakstellingen zullen wellicht niet in alle gevallen gerealiseerd (kunnen) worden. Derhalve risico ingeschat op laag. > gemiddeld Toekomstige uitkeringen zijn onzeker, mede vanwege herverdeling en accressen. Daarnaast is het risico van een lagere algemene uitkering (vanaf 2003) aanwezig vanwege onzekerheid omtrent de hoogte van de BTW compensatie. Gezien bovenstaande (niet beïnvloedbare) zaken is het risico op groter dan gemiddeld geschat. < gemiddeld Met betrekking tot het BCF zijn nagenoeg nog geen ervaringsjaren opgebouwd. Door afspraken met de Belastingdienst is het risico enigszins gekwantificeerd. Onlangs is door de Belastingdienst over het jaar 2003 een controle uitgevoerd. Bij deze controle zijn vrijwel geen fouten geconstateerd. Het risico van een omvangrijke naheffing is derhalve beperkt. Daarom is het risico kleiner dan gemiddeld ingeschat. gemiddeld GGD, Recreatieschap, Brandweer zijn allemaal gemeenschappelijke regelingen, waarin de gemeente hoofdzakelijk bijdraagt in eventuele exploitatietekorten. Doordat deze GR s bestuurlijk op afstand staan, terwijl de gemeente wel (deels) moet bijdragen in tekorten, is sprake van een gemiddeld risico. < gemiddeld De formatie van de gemeente bedroeg eind 2006 204 fte. Vergrijzing van het personeelsbestand leidt tot hogere personeelskosten. De gemeente Noordenveld beschikt enerzijds over een reserve wachtgeldverplichtingen/nonactiviteitenregeling. Anderzijds wordt in de meerjarenbegroting uitgegaan van een jaarlijkse autonome stijging van slechts 1%. De gemiddelde leeftijd van het personeel van de gemeente bedraagt 46 jaar. < gemiddeld Er zijn geen concrete en vastgestelde plannen voor een reorganisatie. Het risico van niet voorzien wachtgeld voor ambtenaren blijft echter aanwezig. Dit risico is bepaald op kleiner dan gemiddeld. < gemiddeld De hieraan verbonden kosten zijn voor de gemeente Noordenveld niet bovengemiddeld. Het ziekteverzuim ligt Nog te nemen maatregelen Lange termijn posities innemen tegen vaste voorwaarden. Afstemming met de belastingdienst en adequate inrichting van de administratieve organisatie en daarin opgenomen maatregelen van interne controle. Privatiseren GR s/besturen op afstand. 80
Kostenrisico s voortvloeiend uit ARBOwetgeving Grondexploitaties bedrijventerreinen MaSTERplan/ vrijetijdsboulevard onder het landelijk gemiddelde. Binnen de gemeente wordt aandacht besteed aan het verder terugdringen van het ziekteverzuim. laag In de huisvestingsplannen van de gemeente worden de Arbo-eisen meegenomen. In het verleden zijn reeds diverse maatregelen door de gemeente genomen, om naleving van de ARBO eisen te waarborgen. > gemiddeld Activiteiten in het kader van grondexploitatie zijn activiteiten met een relatief hoog risicoprofiel. De waardering van industrieterreinen bedraagt eind 2006 5,7 miljoen. Hoewel de exploitatie naar verwachting positief wordt afgesloten, is het risico aanwezig dat niet alle gepleegde investeringen terugverdiend worden met grondverkopen. Gezien de relatief hoge boekwaarde is het risico groter dan gemiddeld ingeschat. Daarnaast wordt voor het complex Haarveld subsidie ontvangen van SNN. Het uiteindelijk te realiseren subsidiebedrag is een risico. Voor Haarveld worden relatief omvangrijke investeringen gedaan voor het bouw- en woonrijp maken van dit complex. Nog onzeker is af al deze kosten in de toekomst terugverdiend kunnen worden. > gemiddeld Het MaSTERplan Roden is een veelomvattend plan, waarbij de kom van Roden, de Vrijetijdsboulevard en het Mensinge-complex wordt aangepast. De financiële omvang van de plannen ( 21 miljoen) in relatie tot de grootte van de gemeente Noordenveld, is aanzienlijk. Voor de uitvoering van projecten zijn subsidies verkregen. Bij het niet volledig voldoen aan de subsidievoorwaarden, is het risico van terugvordering aanwezig. Een aantal gronden dienen nog te worden verkocht. De geraamde opbrengsten dienen dus nog te worden gerealiseerd. Masterplan Veenhuizen gemiddeld Het Masterplan Veenhuizen is een samenwerking tussen Gemeente, Provincie en Rijk. Het totale masterplan bedraagt 9 miljoen. Hierbij is tevens sprake van EUsubsidies. Bij het niet naleven van de subsidievoorwaarden is het risico van terugvordering aanwezig. Hiervoor zijn op dit moment echter geen aanwijzingen, maar gelet op het feit dat de gemeente afhankelijk is meerdere partijen wordt het risico gemiddeld ingeschat. Automatiseringsomgeving < gemiddeld Bij de gemeente Noordenveld is niet voor alle applicaties voldoende zicht op het applicatiebeheer. Hierdoor bestaat het risico op doorbreking van in de systemen opgenomen functiescheidingen. Overigens is in het informatiebeleidsplan 2005-2010 aangegeven dat er een cluster informatiebeheer komt, die verantwoordelijk wordt voor de integriteit van informatie. Hulpverleningsdienst Drenthe Realisatie op begrote subsidies Ruimte & Samenleving (R&S) Brandweer: het niet voldoen aan wettelijke eisen hoog gemiddeld RBD, GGD en GHOR zitten in een traject van bestuurlijke opschaling naar een Hulpverleningsdienst Drenthe. De daarmee samenhangende kwaliteitsslagen zijn in beeld gebracht en resulteren in een fors hogere gemeentelijke bijdrage Een positieve subsidiebeschikking betekent nog niet dat de toegezegde middelen ook daadwerkelijk worden uitbetaald. Het gehele administratieve proces tot aan de financiële eindafrekening dient strak geregisseerd te zijn. < gemiddeld Het niet voldoen aan wettelijke eisen kan mogelijk leiden tot aansprakelijkstelling. De eisen die aan rampenplannen worden gesteld zijn door recente rampen aangescherpt. Om risico s te beperken, worden de bedrijven met de meeste risico s het eerst gecontroleerd op naleving van de (wettelijke) eisen. Hierdoor is het risico kleiner dan Beoordelen naleving ARBO voorschriften. Organiseren van interne beheersing voor deze projecten. Optimaliseren van de organisatie ten bate van interne beheersing. Een adequate inrichting van de administratieve organisatie en daarin opgenomen maatregelen van interne controle. Verder ontwikkelen van het werkproces. 81
gemiddeld ingeschat. Handhavingsbeleid/ vergunningenstelsel < gemiddeld Uit inspecties van het Ministerie zijn vooralsnog geen bijzonderheden gebleken. Daarom is het risico ingeschat kleiner dan gemiddeld. Voor de verstrekking van bouwvergunningen geldt dat relatief nieuwe regelgeving (gewijzigde Woningwet en nieuw Bouwbesluit) toegepast moeten worden. Voor actualisering van horecavergunningen is sprake van een achterstand. Risico van gemiddeld Door plannen van de gemeente kunnen planschadeclaims planschadeclaims ontstaan. Wet kenbaarheid laag Doel van deze wet is een regeling te bieden voor de publiekrechtelijke registratie van publiekrechtelijke beperkingen. beperkingen Hieronder wordt verstaan iedere inbreuk op het recht van gebruik en beschikking van vastgoed, die op grond van een administratiefrechtelijke bevoegdheid door de overheid wordt opgelegd. Het gaat dus om belastende besluiten die op een onroerende zaken rusten, ongeacht wie de eigendom of het gebruik heeft van deze zaak. Aan deze wet zijn financiële en organisatorische consequenties verbonden. Algemene bepalingen laag Er bestaat een groot aantal verschillende stelsels met omgevingsrecht betrekking tot toestemming van bestuursorganen voor het verrichten van activiteiten die van invloed zijn op de fysieke leefomgeving (bijv. bouwvergunning, milieuvergunning, monumentenvergunning, kapvergunning, etc.). Het is wenselijk die stelsels zoveel mogelijk samen te voegen opdat een samenhangende beoordeling van die activiteiten op de betrokken aspecten mogelijk is in één procedure die leidt tot één besluit. Ook de handhaving van het nieuwe stelsel moet worden geregeld. De invoering van deze nieuwe regelgeving heeft financiële en organisatorische consequenties. Gelet op de beoogde ingangsdatum (2008) is het risico voorlopig als laag ingeschat. Open eind regeling laag Het open eind karakter van de regeling blijft bestaan. De leerlingenvervoer voorwaarden om gebruik te kunnen maken van de regeling worden in de komende jaren na aanpassing van de verordening aangescherpt. Er is inmiddels enkele jaren ervaring opgedaan met de nieuwe doelgroep gehandicapte leerlingen in het regulier onderwijs. De instroom van leerlingen uit die groep is beperkt gebleven. De ervaringen met aanbesteding van het vervoer geven aan dat er voldoende marktwerking is. Vanwege de relatief beperkte doelgroep binnen de gemeente Noordenveld die gebruik maakt van de voorzieningen voor leerlingenvervoer is sprake van een laag risico. Toereikendheid laag Het IHP onderwijs is geactualiseerd. Inmiddels zijn de onderwijsreserves/ inflatiekosten opgenomen in de planning. Middels deze IHP onderwijs planning is inzichtelijk gemaakt welke investeringen in schoolgebouwen de komende jaren noodzakelijk zijn om de bestaande scholen in stand te houden. Daarnaast is een ambitieniveau uitgesproken voor investeringen in verbetering van de kwaliteit en functionaliteit van gebouwen. Middels het jaarlijks vaststellen van een bekostigingsplafond wordt aangegeven welk budget daadwerkelijk beschikbaar is. Gelet hierop is het risico laag. Milieuverontreinigingen laag De risico's van nog niet getaxeerde kosten als gevolg van bekende en onbekende milieuverontreiniging zijn laag. GGD Drenthe laag Medio 2006 is een gewijzigde begroting 2006 vastgesteld waarin de bekende risico's zijn vertaald in een hogere gemeentelijke bijdrage. Deze staan opgenomen in de begrotingen 2006 en 2007. De inschatting is dat volstaan kan worden met de gebruikelijke aanpassingen. Er zijn gesprekken gaan om de wvg/sma-activiteiten af te stoten. Indien dit lukt, worden de huidige risico's nog verder verlaagd. Wegwerken evt. achterstanden ; uitvoering wettelijke taak. Jaarlijkse ijking van de onderwijsreserve. 82
ICO: nog te verwachten frictiekosten laag Het door de raad gereserveerde budget is naar beneden bijgesteld tot 324.131. Er zijn geen aanwijzingen dat dit budget niet toereikend zal zijn. Het risico is dus laag. Mensinge gemiddeld De stichting Mensinge ontvangt subsidie op basis van een door haar ingediende begroting. Hierin is nog geen bedrijfsplan voor exploitatie van de Winsinghhof opgenomen. Evenmin bestaat voldoende zicht op de gehele bedrijfsvoering van het complex. Het risico moet daarom worden getypeerd als gemiddeld. Invoering Lumpsumfinanciering onderwijs Open eind regeling inkomensdeel Wet Werk en Bijstand Herpositionering gemeentelijke reïntegratie activiteiten / ISD Noordenveld Open eind regeling Wet Voorziening Gehandicapten Gevolgen Wet Maatschappelijke Ondersteuning Gymnastieklokaal Veenhuizen Openbare Werken & Accommodaties (OWA) Munitie voormalig vliegveld Peest Toereikendheid voorzieningen (met name onderhoud gemiddeld Per 1 augustus 2006 is de lumpsum financiering definitief een feit. Het openbaar schoolbestuur beschikt hiermee over een gelimiteerd budget voor het bekostigen van alle uitgaven voor het verzorgen van onderwijs. Het reguliere budget is op dit moment voldoende om te voldoen aan de bestaande verplichtingen. Daarnaast beschikte de gemeente als schoolbestuur over een behoorlijke financiële reserve. Op de korte termijn is sprake van een laag risico. Op dit moment wordt een analyse uitgevoerd om na te gaan welke aanpassingen en maatregelen eventueel nodig zijn om toekomstige risico's af te dekken. Voor de middellange termijn wordt het risico vooralsnog ingeschat als gemiddeld. >gemiddeld Als gevolg van rijksbeleid gaan de budgetten weer naar de gemeenten. Voor Noordenveld wordt teruggegrepen op het historisch verdeelmodel; het schaalvoordeel van de ISD komt daarmee te vervallen. gemiddeld De ISD Noordenkwartier bestaat sinds 2005. Harmonisatie van beleid en werkwijzen is inmiddels gerealiseerd. De ervaringen tot nu toe niet op een meer dan gemiddeld risico. < gemiddeld Door de vergrijzing is het denkbaar dat de vraag naar voorzieningen toeneemt. Het risico is volledig voor rekening van de gemeente. Voor de WVG is een bestemmingsreserve beschikbaar. Deze heeft eind 2006 een omvang van 930.795. Gezien de relatief omvangrijke bestemmingsreserve voor dit risico, is het risico kleiner dan gemiddeld ingeschat. > gemiddeld De budgetten 2007 zijn bekend. Het beroep op de voorzieningen is nog niet bekend. Invoering van deze wet betekent aanpassingen binnen de organisatie, waaraan kosten zijn verbonden. Onduidelijk is of de uitkering die de gemeente zal ontvangen, voldoende zal zijn om de uitgaven te dekken. Intern is de inschatting bij de gemeente gemaakt dat hier sprake is van een groter dan gemiddeld risico. > gemiddeld Op grond van een anti-kraak overeenkomst wordt het gymnastieklokaal Veenhuizen gebruikt. Het gebouw is eigendom van Domeinen en verkeert in slechte staat. De technische installaties zijn sterk verouderd en de kans is reëel dat de apparatuur binnenkort volledig uitvalt. Om de voortgang van het onderwijs te waarborgen zullen dan kosten moeten worden gemaakt. In die zin is de risico inschatting hoog maar de omvang beperkt, derhalve groter dan gemiddeld. < gemiddeld Voor het verwijderen van munitie op voormalig vliegveld Peest wordt een bijdrage van het Rijk ontvangen. De eigen bijdrage van de gemeente bedraagt in principe 10%. De werkelijke bijdrage is echter afhankelijk van de omvang van de door de gemeenten ingediende declaraties. Het budget is op macroniveau een vast bedrag. Over de resterende nog te ontvangen bijdragen is thans nog geen duidelijkheid verkregen. < gemiddeld Er zijn onvoldoende onderbouwingen van het benodigde voorzieningenniveau aanwezig. Overigens is voor onderhoud van kapitaalgoederen inmiddels een Sturen op kwaliteit en uitstroom. Geen maatregel mogelijk; uitvoering van wettelijke taak. Inventariseren en kwantificeren van de risico s van invoering van deze wet. Activiteiten bijna afgerond. Actualisatie van de onderbouwingen 83
kapitaalgoederen) Wegenbeheer en groenbeheersplan gemiddeld bestemmingsreserve aanwezig van 5,4 miljoen, waarmee het risico waarschijnlijk is afgedekt. Voor de openbare ruimte geldt dat de beheerplannen nog vastgesteld moeten worden. Voor het beheer van de openbare ruimte wordt gewerkt aan een systematiek om jaarlijkse benodigde budgetten in beeld te krijgen, Tot die tijd is onzeker of de huidige budgetten toereikend zijn. Overigen (OV) Regiovisie hoog In het kader van de Regiovisie moeten veel aankopen en investeringen gepleegd worden door de gemeente. Het is onzeker of deze allemaal terugverdiend kunnen worden. Gezien de verwachte omvang van de investeringen is het risico als hoog ingeschat. Het eventueel verlies van grondposities is in de risicoafweging meegenomen. van het voorzieningenniveau. Actualisatie van de onderbouwing van het voorzieningenniveau. Kritisch beoordelen voortgangsrappor tages en terugverdienmog elijkheden. 84
3.4.3 Paragraaf onderhoud kapitaalgoederen Inleiding De gemeente Noordenveld is een gemeente met een grondoppervlakte van ruim 20.000 hectare en kent 23 plattelandskernen. De gemeente heeft veel openbare ruimte in beheer. De gemeente Noordenveld is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Bij het beheer en onderhoud gaat het om de volgende kapitaalgoederen: * Infrastructuur zoals wegen, water, riolering en kunstwerken; * Voorzieningen zoals groen, openbare verlichting; * Gebouwen zoals openbare gebouwen, monumenten, scholen. Al deze kapitaalgoederen dienen te worden onderhouden. Gezien de duurzaamheid van de kapitaalgoederen is dat een taak die continu budgettaire middelen vergt. In het kader van het BBV is ingaande 2004 daarom de paragraaf Onderhoud van kapitaalgoederen verplicht. De paragraaf onderhoud kapitaalgoederen geeft een dwarsdoorsnede van de begroting. Lasten van onderhoud kunnen op diverse programma's voorkomen. Met onderhoud van kapitaalgoederen is een substantieel deel van de begroting gemoeid. De paragraaf Onderhoud van kapitaalgoederen is een groeimodel. Allerlei beleidsontwikkelingen zullen gedurende deze Bestuursperiode kunnen leiden tot een nadere invulling van deze paragraaf. Het beleidskader Het beheer van de openbare ruimte binnen de gemeente Noordenveld kent tot nu toe vooral een inputbenadering, de taakstellende budgetten voor het onderhoud zijn bepalend voor het kwaliteitsniveau. De gemeente Noordenveld heeft op dit moment geen bestuurlijk vastgesteld ambitieniveau voor het onderhoud van kapitaalgoederen. Wel is er in de gemeenteraad een werkgroep gevormd die zich oriënteert op de normering van het beheer van de openbare ruimte middels het zogenaamde BORmodel (Beheer Openbare Ruimte). De werkgroep heeft aangegeven de invoering van BOR uit te willen stellen naar 2007. Op basis daarvan kunnen de financiële consequenties van het beleidskader (gewenste onderhoudsniveau) en de vertaling ervan in de begroting expliciet worden aangegeven. Kapitaalgoederen zijn van belang voor het verwezenlijken van een aantal gemeentelijke programma s (Beheer Openbare Ruimte, Onderwijs, Sport, Recreatie en Toerisme, Milieubeheer). Het beleid van de gemeente Noordenveld voor het onderhoud van kapitaalgoederen is onder meer opgenomen in de nota s: Groenvisie Landschapsbeleidsplan Waterplan Schouwbestek 85