Hoofdstuk 1 De show stelen in sollicitatiegesprekken In dit hoofdstuk: Solliciteren is net showbusiness Acht tips voor de snelste weg naar de sterstatus Ook al heb je alles in huis wat een werkgever zich maar kan wensen en ziet het er niet naar uit dat je enige moeite zult hebben om ergens een baan te vinden, het is altijd de moeite waard om je techniek voor sollicitatiegesprekken te verbeteren: Als je in gesprekken de show steelt, kun je een veel betere baan binnenslepen. Door goede gesprekken te voeren overwin je vanzelf eventuele obstakels, bijvoorbeeld als je ouder bent dan veertig of als je meer moeite moet doen om een plaats te veroveren op de arbeidsmarkt. Je bent er helemaal klaar voor om de concurrentie aan te gaan als je om wat voor reden dan ook wat minder gewild wordt als werknemer.
16 De kleine Sollicitatiegesprekken voor Dummies Solliciteren is showbusiness Het sollicitatiegesprek is de beslissende stap in de lastige zoektocht naar een baan. Daarom besteden sollicitatietrainers de meeste tijd aan tips en trucs voor sollicitatiegesprekken. Als je eenmaal een uitnodiging voor een gesprek op zak hebt, kan je hele toekomst afhangen van de manier waarop je jezelf tegenover een onbekende presenteert binnen een tijdsbestek van een kwartier, een half uur of misschien wel een uur. Dit fenomeen wordt van oudsher met verschillende zaken vergeleken, van eindexamens tot paringsrituelen, maar hier is het echte geheim: SUCCESNUMMER Solliciteren is showbusiness. Het voeren van sollicitatiegesprekken vereist net als acteren een grondige voorbereiding. Je moet een foutloos optreden neerzetten, waarbij je tekst als vanzelf uit je mond rolt en waarmee je de handen van de werkgever op elkaar krijgt omdat je overduidelijk met kop en schouders boven de overige kandidaten uitsteekt. REGIE Je beste zelf Dus welke rol moet je spelen tijdens een sollicitatiegesprek? Speel je beste zelf. De rol die je speelt is een combinatie van alle sollicitatievaardigheden die je hebt opgedaan. Tezamen zorgen deze vaardigheden ervoor dat een werkgever jou als de geschiktste kandidaat ziet.
Hoofdstuk 1: De show stelen in sollicitatiegesprekken 17 Mensen die je het advies geven dat je jezelf moet blijven in een sollicitatiegesprek, bedoelen het misschien goed, maar helpen je niet vooruit. Je bent waarschijnlijk een stuk beter af als je bij het amateurtoneel gaat en leert hoe je je kwaliteiten het beste kunt presenteren. Alle sollicitatieactiviteiten die je tot nog toe hebt ondernomen (vaardigheden op een rijtje zetten, vacatures bijhouden, cv s en sollicitatiebrieven opstellen) zijn nutteloos als je geen succesvol sollicitatiegesprek kunt voeren dat een baan oplevert. Sollicitatiegesprekken die goed zijn voor een Oscar Groentje? Ervaren rot? Administratief medewerker? Algemeen directeur? Het maakt niet uit wat je bent. Zolang je je aan een aantal regieaanwijzingen voor sollicitatiegesprekken houdt, heb je gegarandeerd succes. Misschien zijn er tips bij die je bekend voorkomen, maar dat kan heus geen kwaad. De meeste mensen kunnen wel een opfrissertje gebruiken. Misschien is er zelfs al eens een baan aan je neus voorbijgegaan doordat je je niet aan deze basisregels hebt gehouden. Een glimlach doet wonderen Met een aangename, ontspannen, oprechte glimlach creëer je een uitstekende sfeer. Als je lacht, kom je over als een aardig iemand en iedereen vindt het leuk om met aardige, opgewekte mensen te werken. Wees enthousiast, maar overdrijf het niet. Praat over wat je kunt en niet over wat je nodig hebt. Mensen krijgen een baan om wat ze te bieden hebben, niet omdat ze het salaris nodig hebben om hun gezin te onderhouden.
18 De kleine Sollicitatiegesprekken voor Dummies Verlies niets uit het oog Bij een sollicitatiegesprek word je van top tot teen geobserveerd. Niet alleen je kleding en je antwoorden worden gewikt en gewogen, maar ook je lichaamstaal, gelaatsuitdrukkingen, lichaamshouding en de manier van lopen en gebaren. Ben je een groentje, probeer dan waardigheid uit te stralen. Draai je al wat langer mee, zorg er dan voor dat je energiek overkomt. Blijf positief Vermijd negatieve woorden (zoals een hekel hebben aan, niet willen of weigeren) en beladen kwesties, zoals de reden waarom je bij je laatste werkgever bent weggegaan en de enorme ruzies die je hebt uitgevochten met je onuitstaanbare baas. Uit nooit kritiek op je vorige werkgever. De kans bestaat namelijk dat je nieuwe werkgever sympathie heeft voor je oude werkgever. Dan kun je het wel schudden. Een goed begin... Sommige adviseurs zeggen dat de eerste vijf minuten van een sollicitatiegesprek cruciaal zijn. Er zijn zelfs mensen die beweren dat de eerste zestig seconden allesbepalend zijn. Hier zijn wat tips om zo snel mogelijk een goede indruk te maken. Zorg ervoor dat je weet welke kleding geschikt is en waar je precies moet zijn voor het sollicitatiegesprek. Wees op tijd, wees vriendelijk tegen de receptionist en lees een zakenblad terwijl je wacht. Rook niet en laat je kauwgom thuis. Bereid wat zinnen voor waarmee je het ijs kunt breken, zoals een opmerking over een mooi kantoor, mooi gekozen kleurencombinaties of interessante schilderijen aan de muur.
Hoofdstuk 1: De show stelen in sollicitatiegesprekken 19 Ga pas zitten wanneer je een stoel krijgt aangeboden of wanneer je gesprekspartner gaat zitten. Geef pas een hand als je een hand krijgt aangeboden. Gebruik tijdens het gesprek zo vaak mogelijk de naam van je gesprekspartner (nooit de voornaam, tenzij jullie elkaar kennen van vroeger), zolang het niet vervelend wordt. Maak veel oogcontact door naar de neusbrug van je gesprekspartner te kijken (niet staren, want dat wordt meestal niet op prijs gesteld). Geef antwoorden die langer zijn dan een of twee woorden Communicatieve vaardigheden zijn erg in trek. Geef daarom heldere, volledige antwoorden. Houd je aan de normale gespreksregels, dus onderbreek je gesprekspartner niet, vloek niet en vermijd opschepperij. Je antwoorden mogen niet te kort zijn, maar ook niet te lang. Probeer niet je zenuwen te verbergen door veel te veel te praten. Ga akkoord met tests Als je de baan wilt, zul je ermee akkoord moeten gaan bepaalde tests te ondergaan. Alleen met je diploma kom je er niet Je kwalificaties helpen je vooruit in je loopbaan, maar als je de strijd aangaat voor een nieuwe baan, moet je er wel wat meer van kunnen maken. En dan bedoel ik niet dat je er maar wat bij moet verzinnen. Het gaat erom dat je met voorbeelden kunt aangeven wat je tijdens je opleiding voor nuttigs hebt geleerd. Op welke momenten is je opleiding je bij uitstek goed van pas gekomen en waarom?
20 De kleine Sollicitatiegesprekken voor Dummies Neem pen en papier mee Het is aan te raden zo nu en dan een aantekening te maken, zonder het te overdrijven. Soms is het echt nodig om iets op te schrijven (bijvoorbeeld als je iets niet precies uit je hoofd weet en je hierover achteraf nog contact wil opnemen met de werkgever). Bovendien voelen mensen zich gevleid als je opschrijft wat ze zeggen. Observeer en luister goed Concentreer je niet louter en alleen op je eigen verkooppraatje. Als je alleen maar bezig bent met wat je wilt zeggen, is je luistervaardigheid aan verbetering toe. Begrijp je niet precies wat je gesprekspartner met een bepaalde vraag bedoelt, vraag dan gerust om verduidelijking. Let bij het observeren van je gesprekspartner op drie hoofdkenmerken: een hoge mate van interesse (voorover leunen), verveling (gapen of een glazige blik) of een voornemen om het gesprek te beëindigen (paperassen opruimen of opstaan). Als er sprake is van een hoge mate van interesse, voer je duidelijk een succesnummer op. Vooral doorgaan is dan het devies. Verveling kun je het hoofd bieden door te vragen of je gesprekspartner misschien liever iets over je vaardigheden op een ander terrein wil horen. Maakt je gesprekspartner aanstalten om het gesprek te beëindigen, reageer hier dan onmiddellijk op en rond je verhaal af. Werk aan je timing en creëer openingen voor een vervolggesprek door drie vragen te stellen: Wat is de volgende stap in het selectieproces? Wanneer verwacht u meer te weten? Mag ik misschien nog eens bellen als ik nog vragen heb?
Hoofdstuk 1: De show stelen in sollicitatiegesprekken 21 Acht tips voor de snelste weg naar de sterstatus VOORAF Als je een baan wilt, moet je indruk maken. Haal de hoofdprijs binnen met de volgende acht supertips. Een goede voorbereiding is het halve werk Als je gaat solliciteren, krijg je te maken met zorgvuldige screening, diepgravende vragen en werkgevers die bang zijn om de verkeerde persoon aan te nemen. Een goede voorbereiding is daarom van cruciaal belang. Je moet laten zien dat je weet wat het bedrijf nodig heeft, dat je over voldoende vaardigheden beschikt om snel op volle kracht aan de slag te kunnen en dat je perfect past in de bedrijfscultuur. Gelukkig is er in overvloed informatie beschikbaar over bedrijven en sectoren, zowel in gedrukte vorm als op internet. Doe daar je voordeel mee. In hoofdstuk 3 vind je tips over de manier waarop je je publiek kunt onderzoeken. Stel vast wat de eisen zijn en hoe jij daaraan kunt voldoen Vraag je gesprekspartner zo snel mogelijk wat de functie behelst en wat de kwalificaties zijn van de ideale kandidaat. Als je een succesnummer bent, heb je die informatie al van tevoren verzameld. Deze vraag dient dan ook om je bevindingen te verifiëren. Heb je foutieve informatie verzameld, dan weet je meteen dat je je invalshoek voor het gesprek wat moet aanpassen.
22 De kleine Sollicitatiegesprekken voor Dummies SUCCESNUMMER Als je tegenover meerdere gesprekspartners zit, richt je je vraag op degene met de hoogste functie. Zodra die persoon antwoord heeft gegeven, kijk je je overige gesprekspartners aan en vraag je of iemand nog wat aan het antwoord wil toevoegen. Het verifiëren van je eigen informatie of het ter plekke verzamelen van deze informatie is van groot belang voor het vervolg van het gesprek. Dan weet je namelijk precies waarop de selectie wordt gebaseerd en kun je je volledig hierop concentreren zonder dat je tijd verspilt aan zaken die je niet vooruit helpen. Bereid een korte reclamespot over jezelf voor Ongetwijfeld krijg je de vraag Vertel eens iets over jezelf of iets in die trant (zie hoofdstuk 7). Leer een korte beschrijving van je achtergrond (opleiding, ervaring en vaardigheden) uit je hoofd, waarmee je al je sterke punten voor deze baan naar voren kunt brengen. Nadat je kort je achtergrond uit de doeken hebt gedaan, kun je een of twee zinnen toevoegen waarin je vertelt over je nieuwsgierigheid, toewijding en ambitie. Saaie opsommingen zijn taboe. Maak daarom gerust gebruik van beeldspraak of metaforen om het geheel wat te verlevendigen. Dit is meteen een uitgelezen kans om wat van je persoonlijkheid te laten zien. Voorselectie is wat anders dan selectie Naarmate steeds meer sollicitatieprocedures plaatsvinden in kleinere bedrijven, vervaagt het traditionele onderscheid tussen voorselectie en selectie. Beide worden dan in één gesprek afgehandeld. Zie hoofdstuk 2 voor het onderscheid tussen voorselectie en selectie.
Hoofdstuk 1: De show stelen in sollicitatiegesprekken 23 SUCCESNUMMER BASIS Win de manager voor je Als werkgevers kunnen kiezen uit meerdere sollicitanten, kiezen ze vrijwel altijd degene met wie ze het beste overweg kunnen. Ondanks het gebruik van wetenschappelijke technieken waarmee een al te subjectief oordeel moet worden voorkomen, zijn mensen eerder kansloos voor een baan vanwege hun persoonlijkheid dan vanwege hun capaciteiten. De psychologische principes die een rol spelen bij het maken van vrienden en het beïnvloeden van gesprekspartners, zijn zo oud als de weg naar Rome. Onthoud de volgende stelregel: We houden van mensen die op ons lijken. Hoe zorg je ervoor dat je gesprekspartner denkt in termen van jij en ik versus het probleem en niet in termen van jij tegen mij? Afgezien van beleefdheid, wederzijdse interesses, oogcontact en andere welbekende technieken om een band te kweken, moet je je ogen altijd open houden voor een buitenkansje. Stel dat je gesprekspartner nogal geïrriteerd raakt door rinkelende telefoons en andere zaken waardoor jullie gesprek wordt verstoord. Laat dan je medeleven blijken en zeg iets in de trant van: Volgens mij zit het u niet mee vandaag. De verborgen boodschap van deze opmerking is: Ik begrijp je frustratie. Ik heb het zelf ook precies zo meegemaakt. Wij hebben veel met elkaar gemeen. Als je wat van je werk mag laten zien, vraag dan altijd of je naast je gesprekspartner mag komen zitten om een en ander door te nemen en te bespreken. Je kijkt er dan samen naar.
24 De kleine Sollicitatiegesprekken voor Dummies Let niet op leeftijd, huidskleur, geslacht of etnische achtergrond. Doe wat binnen je mogelijkheden ligt om de manager ervan te overtuigen dat jullie uit hetzelfde hout gesneden zijn. Probeer nooit de leiding over te nemen in het gesprek Sommige adviseurs geven de tip om zo snel mogelijk de leiding te nemen in een sollicitatiegesprek, zodat je zaken kunt bespreken die in je voordeel zijn. Hiermee moet je erg oppassen, want je wilt vermijden dat je gesprekspartner zich geschoffeerd voelt. Je kunt het gesprek ook sturen door bij algemene vragen een wedervraag te stellen in de trant van: Wilt u wat horen over X? Toon begrip voor tegenzin van je gesprekspartner Managers zien sollicitatiegesprekken vaak als een opgave. Wéér een extra taak in een overladen schema. SUCCESNUMMER Stel voor een eventueel vervolggesprek in de avonduren te houden, zodat je gesprekspartner overdag zijn of haar normale werk kan doen. SUCCESNUMMER Praat pas over geld als je een aanbod op zak hebt Mocht het salaris al aan het begin van het sollicitatiegesprek ter sprake komen, dan moet je duidelijk maken dat je het in dit stadium nog niet over geld wilt hebben. Je hebt namelijk pas een goede onderhandelingspositie wanneer je zeker bent van de functie-inhoud en je een aanbod op zak hebt.