SORES AANDACHTSPUNTENLIJST voor het MKB

SORES AANDACHTSPUNTENLIJST voor het MKB Zie voor het werkplan en de aanpak de SORES handleiding NB Het doel van deze lijst met aandachtspunten is om een discussie met het management en de medewerkers in een bedrijf te krijgen over allerlei zaken waar ze in de praktijk van alledag vaak makkelijk langs lopen. Het gaat erom dat men weer een totaal beeld krijgt over alle aspecten die te maken hebben met hoe het er in een bedrijf voor staat en wat er plaatsvindt. Dat moet dan steeds bekeken worden in het licht van vragen als: is dit wel zo gewoon?, is dit wel acceptabel?, kunnen we hier wel zo mee doorgaan, op den duur (en zo niet waarom?), Kan dit niet handiger, goedkoper, slimmer etc.? het vormt de basis om uiteindelijk eens te kijken of een echt strategische aanpak van duurzaamheid, op specifieke issues, niet verstandig is. De lijst wordt meestal gebruikt door studenten die in het kader van projecten in bedrijven gaan kijken, wat er rond duurzaamheid speelt. Vanzelfsprekend kan een bedrijf dat ook zelf doen. Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 1 van 18

Lijst 0 VOORBEREIDING Voorbereiding 1 ste blok Intake/start Opmerkingen Bekijk de websites van het bedrijf, vraag zoveel mogelijk relevante documentatie op en bestudeer die. Introductie/rondleiding Opvragen/doornemen rapporten, verslagen [jaarverslagen, maar bijvoorbeeld ook rapporten van eerdere onderzoeken], vergunningen vergunningsaanvragen, etc. Identificatie cruciale personen voor: A. algemeen beleid [tactisch/strategisch niveau]; B. technologie [productieprocessen, R&D]; C. marketing; D. Health-Safety-Environment. Afspraken maken met deze personen voor interviews. Organogram. Als het bedrijf deel is van een groter geheel, geef dan ook in een schetsmatig organogram de plaats aan van je bedrijf. Maak schematische aanzetten voor Process Flow Diagrams van de productie en/of logistieke processen [afhankelijk van de aard van het bedrijf] en zet daarin/daarbij kwantitatieve/kwalitatieve gegevens over grondstoffen, producten, afval [bodem/water/lucht], energie en intermediaire substanties. Formuleer een profiel van het bedrijf. Duurzame Bedrijfsvoering, Duurzaam Ondernemen, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen: In het kader van deze checklist worden deze termen als volkomen uitwisselbaar beschouwd. Belangrijk om te bespreken met elke geïnterviewde vóórdat je begint met de Checklist: A. waarom neemt het bedrijf deel aan het project [redenen; verwachtingen]; B. de voornaamste bottlenecks in het bedrijf [de bedrijfsvoering/processen] volgens het bedrijf zelf. Sommige vragen/statements zijn misschien niet van toepassing op "jouw" bedrijf. Zet daar dan "n.v.t." [niet van toepassing]. Als je suggesties hebt voor aanvullende vragen/statements, bespreek ze met de projectleiding!! Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 2 van 18

Algemeen Lijst 1a STRATEGIE EN BELEID: INTERN Heeft het bedrijf een [schriftelijk] Profiel geformuleerd met daarin een missie, ambitie en strategie? A. Is dat Profiel bekend onder het personeel? B. Wordt er naar verwezen in bijeenkomsten en rapporten? Uitbrengen verslagen: A. Algemeen jaarverslag [openbaar/beperkt/vertrouwelijk] B. Financieel jaarverslag [openbaar/beperkt/vertrouwelijk] C. Sociaal jaarverslag [openbaar/beperkt/vertrouwelijk] D. Duurzaamheidverslag [openbaar/beperkt/vertrouwelijk] E. Andere verslagen die interessant zijn voor de doorlichting Deelname convenanten? Zo ja, welke? Relatie bedrijf overheid: A. Stelt het bedrijf zich pro-actief op ten aanzien van nieuwe wet- en regelgeving [voorbeelden]? B. Is er een goed contact met lokale en regionale overheden? C. Wordt het bedrijf regelmatig door de overheid gecontroleerd op naleving van regel- en wetgeving? Wat gebeurt er aan imagohandhaving/verbetering van het bedrijf? Financieel Is het financiële beleid schriftelijk vastgelegd? Zo ja, beantwoord de volgende vragen: A. Zijn de hoofdlijnen van het financiële beleid algemeen bekend? B. Hoe wordt dit onder het personeel bekend gemaakt? Wordt de onderneming gekenmerkt door gelijkmatige winst door de jaren heen? Wordt een investering beoordeeld aan de hand van op papier vastgestelde criteria? In welke volgorde zorgen de volgende criteria voor de doorslag van een investering? A. efficiëntie B. Prijs C. Milieuvriendelijkheid D. Arbeidsomstandigheden Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 3 van 18

Worden kosten specifiek toegerekend aan de kostendrager [denk hierbij aan Activity Based Costing of een dergelijke methode]? Is er een vastgesteld jaarbudget en/of meerjaren budget [en wat wordt daadwerkelijk besteed] voor: A. Arbo B. milieu C. kwaliteit D. opleiding Personeel & Organisatie Hoe zijn de arbeidsomstandigheden binnen het bedrijf? A. Welke problemen in de arbeidsomstandigheden zijn bekend? B. Uitgevoerde onderzoeken? C. Wat is het ziekteverzuim over elk van de afgelopen 3 jaren in percentages? D. Wat was de voornaamste reden voor het ziekteverzuim? E. Personeelsverloop over elk van de afgelopen 3 jaren [vaste aanstellingen; percentage van het personeelsbestand]. F. Personeel: percentage allochtonen. G. Voorzieningen voor rolstoelgebruikers. H. Is er een kantine? Faciliteiten goed/voldoende/minimaal. I. Introductie training nieuwe werknemers. J. Gezondheid: kantoormeubilair volgens ARBO standaards? Communicatie binnen het bedrijf: A. Fysieke afstand management werkvloer. B. Wat zijn de informatiekanalen binnen het bedrijf [instrumenten; van boven naar beneden en v.v.; frequentie; etc.]? C. Kennen management en [vaste] werknemers elkaar persoonlijk? D. Medezeggenschapsraad of iets dergelijks? E. Doorzichtigheid beleid: zijn de werknemers op de hoogte van het beleid? F. Organisatiestructuur: doorzichtig? G. Is er een ideeënbus. Gebruik? H. Wordt er specifiek informatie gegeven over arbeidsrisico s en gerelateerde thema's? I. Video conferencing? Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 4 van 18

Functioneren: A. Functieomschrijvingen? B. Regelmatige functioneringsgesprekken? C. Regelmatige beoordelingsgesprekken? D. Follow-up? Worden er tevredenheidsonderzoeken gehouden onder het personeel? Zo ja, wat zijn de resultaten? Duurzaamheid Betrokkenheid financiers, leveranciers en afnemers bij Duurzame Bedrijfsvoering: A. Zijn de financiers, leveranciers en/of afnemers gevoelig voor Duurzame Bedrijfsvoering? B. Bieden de financiers, leveranciers en/of afnemers voordeliger voorwaarden wanneer het bedrijf aan Duurzame Bedrijfsvoering doet? Stelt het bedrijf duurzaamheidvoorwaarden aan leveranciers? Leven binnen het bedrijf commerciële concepten vanuit duurzaamheidtrends? In hoeverre spelen arbeidsomstandigheden bij leveranciers een rol in het inkoopbeleid van het bedrijf [lage lonen, sweatshops, kinderarbeid; maar ook de "Zwarte Lijst" van de Consumentenbond]? Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 5 van 18

Markt en klanten Lijst 1b STRATEGIE EN BELEID: EXTERN Hoe aantrekkelijk zijn de producten op de huidige markt. Worden korte, middellange en lange termijn marktverkenningen uitgevoerd? Welke aspecten worden daarin meegenomen? Is er een R&D afdeling binnen het bedrijf? Zo niet, waarom niet? Wat zijn de toekomstverwachtingen voor het product: A. Zal de vraag naar het product blijven? B. Werkt het bedrijf aan nieuwe productlijnen? Zo ja, welke? Zo niet, waarom niet? C. Wordt de winstmarge in de vijf volgende jaren naar schatting behouden? [Gelijk, lager, hoger; vermoedelijke oorzaken.] D. Wordt het marktaandeel in de vijf volgende jaren naar schatting behouden? [Gelijk, lager, hoger; vermoedelijke oorzaken]. E. Wordt het marktbereik de komende jaren uitgebreid? Zo ja: specificatie. Is het bedrijf toeleverancier voor andere bedrijven? Of is het een deel van hun productie/procesketen? Zo ja, beantwoord de volgende vragen: A. In hoeverre is het bedrijf bekend met de ontwikkeling van nieuwe/vernieuwde producten van deze klanten [bedrijven]? B. Werkt het bedrijf mee aan de ontwikkeling van die nieuwe producten? Zo ja: C. Wat zijn argumenten voor de productvernieuwing? D. In hoeverre ervaart het bedrijf die ontwikkeling van nieuwe/vernieuwde producten als een bedreiging? E. Hoe speelt het bedrijf op die ontwikkelingen in? Waar wordt bij de ontwikkeling van het product rekening mee gehouden: A. Ketengerichtheid: zijn onderhoud en eenvoudige vervanging aandachtspunten bij het ontwikkelen van het product? B. Is hergebruik/opwerken van een versleten product een aandachtspunt bij het ontwikkelen ervan? Kan de automatisering geoptimaliseerd worden? Zo ja, hoe? Vinden er investeringen plaats in het verhogen van de efficiëntie [voorbeelden, kostenindicaties]. Worden er tevredenheidsonderzoeken gehouden onder de klanten? Zo ja, wat zijn hier de resultaten van? Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 6 van 18

Ketenverantwoordelijkheid. In hoeverre kan het bedrijf door de klant aangesproken worden op: A. de producten B. de processen Leveranciers Besteedt het bedrijf delen van het productieproces uit aan anderen, waaronder transportbedrijven? Zo ja, hoe groot is dat deel van het proces of de processen? Ketenverantwoordelijkheid. In hoeverre kan het bedrijf de leveranciers aanspreken op: A. producten B. processen In hoeverre zijn specifieke grondstoffen of in te kopen tussenproducten een kritisch onderdeel van de productie [maar één leverancier, beperkte beschikbaarheid, [milieu] beleid of politiek issue]? Worden er tevredenheidsonderzoeken gehouden onder de leveranciers? Zo ja, wat zijn hier de resultaten van? 0mgeving en samenwerking De inpassing van het bedrijf in zijn omgeving: A. Zijn er problemen met de huidige inpassing in de omgeving? B. Woon-werkverkeer: gemiddelde reistijd en meest gebruikt vervoersmiddel. C. Woon-werkverkeer: heeft het bedrijf daarvoor iets geregeld [bv reiskostenvergoeding, stimulering fietsgebruik]? D. Bedrijf gehuisvest op verschillende locaties? E. Bij de vestiging van een nieuw pand wordt rekening gehouden met: bestaande infrastructuur afstand naar bestaande vestigingen mogelijke visuele hinder voor omwonenden. transport van: o producten; o grondstoffen; o medewerkers. Samenwerking met zelfde bedrijf, andere locaties: A. op welke gebieden? B. veel/weinig [per gebied]? C. redenen? Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 7 van 18

Samenwerking met bedrijven in dezelfde branche: A. op welke gebieden? B. veel/weinig [per gebied]? C. redenen? Samenwerking met andere bedrijven op het bedrijventerrein en/of in de buurt [indien van toepassing]: A. in het kader van een "duurzaam bedrijventerrein" project? B. op welke gebieden? C. veel/weinig [per gebied]? D. redenen om dat wel /niet te doen? Samenwerking met bedrijven die ondersteunende/gespecialiseerde diensten verlenen [dienstverlenende bedrijven zoals transportbedrijven; leveranciers]: A. op welke gebieden? B. veel/weinig [per gebied]? C. redenen? Vergelijkt het bedrijf zichzelf met anderen op de diverse terreinen [benchmarking], en hoe pakt dat uit? Wordt er veel gebruik gemaakt van de expertise van een branchevereniging? Zo ja, hoe? Maatschappelijke rol en acceptatie [business to consumers/st akeholders] Hoe is de relatie met de omgeving? A. Zijn er klachten; en zo ja, welke? B. Zijn er aspecten van het bedrijf die maatschappelijk ter discussie staan of binnenkort kunnen komen te staan? C. Het bedrijf speelt een actieve rol in het buurtleven. Sponsort het bedrijf maatschappelijke projecten en/of activiteiten? Zo ja, beantwoord de volgende vragen: A. Het bedrijf sponsort maatschappelijke projecten en/of activiteiten d.m.v. het beschikbaar stellen van geld. B. Het bedrijf sponsort maatschappelijke projecten en/of activiteiten d.m.v. het beschikbaar stellen van personeel en ruimte. Worden er tevredenheidsonderzoeken gehouden onder de omwonenden? Zo ja, wat zijn hier de resultaten van? In hoeverre anticipeert het bedrijf actief op zijn toekomstige maatschappelijke acceptatie, bijvoorbeeld door op de hoogte te blijven van relevante maatschappelijke ontwikkelingen [Rio, Kyoto, Johannesburg, acties van organisaties als Greenpeace]? Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 8 van 18

Opvallende punten Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 9 van 18

Lijst 2 TECHNISCHE BEDRIJFSTYPERING Algemeen Algemene beschrijving bedrijfsprocessen [zie ook lijst 0] Massabalans [Prod. bedrijf] Een massabalans geeft alle inkomende en uitgaande massastromen weer. Een massabalans wordt opgesteld aan de hand van het productieproces, zodat per processtap duidelijk is wat de in- en output is. De hoeveelheden grondstoffen en halffabrikaten die het proces ingaan, moeten er - in andere vorm - ook weer uitkomen: de input is dus gelijk aan de output. Stel zo mogelijk en afhankelijk van de aard van het bedrijf een massabalans op voor alle in- en uitgaande massastromen. Water en grondstoffen die voor energieopwekking gebruikt worden, worden in deze balans niet meegenomen. A. Stel een Proces Flow Diagram [PFD] op van het productieproces. B. Geef per processtap de hoeveelheden inkomende en uitgaande stoffen en producten in kg, m 3, of liter per tijdseenheid. De tijdseenheid moet voor alle materialen gelijk zijn, met een voorkeur voor hoeveelheden per jaar. C. Wanneer de massabalans compleet is, zal bekend zijn welke percentages van de stoffen uiteindelijk effectief in de producten terechtkomen. D. Worden reststoffen en afgewerkte producten als grondstoffen ingezet? Zo ja, in welke mate [percentage of gewicht/volume van grondstoffentotaal; intern in het eigen bedrijf, of extern in andere bedrijven]? E. Wat zijn de beperkingen voor het toepassen van dergelijke "secundaire" grondstoffen [kwaliteit; samenstelling; beschikbaarheid; intern/extern; kosten: per secundaire grondstof]? handig Omrekeningsfactoren 1 kwh = 9 MJ [primaire energie] 1 m 3 gas = 32 MJ ~ 3½ kwh 1 liter olie = 36 MJ ~ 4 kwh Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 10 van 18

Goederenstromen [Transport/ opslag] Een goederenbalans geeft alle inkomende en uitgaande goederenstromen weer. Een goederenbalans wordt opgesteld aan de hand van het transport/opslagproces, zodat per stap duidelijk is wat de in- en output is. De hoeveelheden grondstoffen en halffabrikaten die het proces ingaan, moeten er - in andere vorm - ook weer uitkomen: de input is dus gelijk aan de output. Stel zo mogelijk en afhankelijk van de aard van het bedrijf een balans op voor alle in- en uitgaande goederenstromen. Water en grondstoffen die voor energieopwekking gebruikt worden, worden in deze balans niet meegenomen. A. Stel een Proces Flow Diagram [PFD] op van het logistieke proces. B. Geef per processtap de hoeveelheden inkomende en uitgaande goederen in kg, m 3, of liter per tijdseenheid. De tijdseenheid moet voor alle materialen gelijk zijn, met een voorkeur voor hoeveelheden per jaar. Vergeet verpakkingsmaterialen niet! C. Wanneer de massabalans compleet is, zal bekend zijn welke percentages van de stoffen uiteindelijk effectief in de producten terechtkomen. Certificering Certificeringen: A. Welke zijn er? B. Met welke is het bedrijf bezig? C. Welke zijn waarschijnlijk in de toekomst nog nodig? Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 11 van 18

Veiligheid Hoe is het met de veiligheid binnen het bedrijf gesteld? A. Is er een ARBO coördinator? B. Hebben er ongelukken plaats gevonden binnen het bedrijf? Zo ja, specificeer. C. Worden er brandbare stoffen gebruikt? Zo ja, welke en hoeveel? D. Worden tijdens de processen brandbare of explosieve mengsels gebruikt of gemaakt, eventueel als tussenproduct of bijproduct? Zo ja, bij welke processen; en welke mengsels worden er bedoeld? E. Welke giftige stoffen worden gebruikt/geproduceerd in de productieprocessen? F. Bescherming werknemers tegen contact met giftige stoffen. G. Opslag: risico waarschuwings/informatie plakkaten zoals verplicht door de ARBO. H. Zijn er in het bedrijf regelmatig cursussen/voorlichtingen aangaande gevaarlijke stoffen? I. Geluid: is er sprake van geluidsoverlast? Zo ja: o vorm van overlast; o hoeveel db; o oorzaak [machines, compressoren, pompen, ventilatoren, enz.]. Opvallende punten Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 12 van 18

Lijst 3 MILIEU ASPECTEN Algemeen Materiaal en grondstoffen [Introductie bestaande uit kernpunten van dit deel van de checklist] Input productie- of bedrijfsprocessen: A. belangrijkste grondstoffen [afgezien van water, gas], materialen, voorwerpen met een schatting van hun hoeveelheid [gewicht, volume, aantal] B. gevaarlijke/giftige stoffen met een schatting van hun hoeveelheid [gewicht, volume, aantal] C. hoe worden grondstoffen etc. aangevoerd? Output productie- of bedrijfsprocessen [geen afval, water, gas, emissies]: A. belangrijkste stoffen [afgezien van water, gas], materialen, voorwerpen; B. gevaarlijke/giftige stoffen [als product!] met een schatting van hun hoeveelheid [gewicht, volume, aantal]. Van welke grondstoffen is de fysieke/politieke beschikbaarheid een aandachtspunt. Waarom? Energie en water [Ingeval het een productiebedrijf betreft] A. Stel aan de hand van het PFD een energiebalans op, waarin per processtap is aangegeven wat de input en output is. Buiten de hoeveelheden energie moeten ook de energiebronnen [gas, olie, elektriciteit] en de vorm [bv warmte] van de energie bekend zijn. Alles in MJ of MWh. Vergeet niet af te ronden! B. Is er een beeld van de optimale cq minimale hoeveelheid energie nodig voor een product ten opzichte van de feitelijk verbruikte hoeveelheid? [De minimale hoeveelheid energie is de energie die chemisch/fysisch in het product wordt opgenomen.] [Ingeval het een andersoortig bedrijf betreft] A. Hoeveel elektriciteit [in MJ of MWh] wordt per bedrijfsafdeling/unit gebruikt? B. Hoeveel gas/olie [in MJ of MWh] wordt per bedrijfsafdeling/unit gebruikt? Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 13 van 18

A. Wat zijn de energiekosten op jaarbasis? Hoeveel energie is dat in MWh? B. Zijn er belangrijke fluctuaties in het energieverbruik? Zo ja, waarom? C. Wordt energie deels zelf opgewerkt en/of teruggewonnen; hoe en hoeveel [in kwh of MWh]. D. Gebruik alternatieve energiebronnen [specificatie]? A. Stel een waterbalans op voor alle in- en uitgaande waterstromen. B. [Ingeval het een productiebedrijf betreft] Geef per processtap van het PFD aan wat de in- en output van water is. C. Hoeveel water wordt er op jaarbasis verbruikt, onderverdeeld naar oorsprong/kwaliteit en naar procesonderdeel [en kantoor]? D. Verontreinigd water: hoeveel afgevoerd, met welke verontreinigingen [aard, hoeveelheid/concentratie], kosten. E. Waterzuivering: beknopte specificatie behandelingstechnieken, capaciteit, etc. Afval Hoe wordt er met de afvalstromen om gegaan? A. worden gegevens bijgehouden van de afvalproductie [gespecificeerd]? B. kosten afvalverwerking? C. wordt er gebruik gemaakt van recycled papier, cartridges, etc.? D. wordt verpakkingsmateriaal hergebruikt? Zo ja, hoe? E. hoe worden afvalstromen [vast-vloeibaar-gasvormig] afgevoerd? F. wat is het percentage Chemisch Afval van de totale hoeveelheid afval? G. zijn er programma s t.a.v. reductie materiaalgebruik, afvalpreventie en/of besparing? Milieubelasting en risicobeheersing Zijn er emissies naar water, lucht en/of bodem? Zo ja, beantwoord de volgende vragen: A. Wat is de aard en omvang van reguliere emissies? B. Oorzaken van die emissies [procesonderdeel, chemische samenstelling en hoeveelheden]. Zijn er recent incidenten geweest die tot grote emissies naar lucht, water of bodem hebben geleid? Zo ja, beantwoord de volgende vragen: A. aard, omvang; B. welke maatregelen zijn genomen; C. zijn dit risico s die altijd bij dit soort activiteiten horen Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 14 van 18

Hoe wordt er binnen het bedrijf omgegaan met milieubelasting en risico s voor de omgeving? A. Is er een Environment, Health & Safety coördinator? B. Voldoen de opslagplaatsen voor grondstoffen, producten, chemicaliën, etc. aan de verordeningen/richtlijnen? C. Houding gemiddelde werknemer tav milieukwesties? A. Hoe wordt er met knelpunten omgegaan binnen het bedrijf? B. Bestaat er een knelpunten onderzoek? C. Is er een Plan van Aanpak om knelpunten te verhelpen? D. Wordt daarbij naar de activiteit als geheel gekeken of alleen naar het specifieke knelpunt? Invloed op omgeving Wat is de invloed van de bedrijfsactiviteiten op de omgeving: A. geur B. geluidsoverlast C. rommel in de openbare ruimte D. drukte Overleg met particulieren en/of bedrijven in de omgeving over impact bedrijfsactiviteiten? Vergunningen A. Hoe is de vergunningensituatie binnen het bedrijf? B. Zijn nieuwe vergunningen noodzakelijk? Zo ja, op welk gebied? C. "Licence to operate": Hoe ziet de vergunningensituatie er vermoedelijk over vijf jaar uit, met name t.o.v. de buurt / regio? Opvallende punten Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 15 van 18

Lijst 4 DE WAARNEMING DOOR DE WERKNEMERS Er is een duidelijke taakomschrijving voor mijn functie. Is er tevredenheid over de functie? A. In mijn functie ben ik bevoegd om zelf beslissingen te nemen. B. In mijn functie heb ik de vrijheid om mijn werkzaamheden zelf te plannen. C. Ik heb carrièremogelijkheden binnen het bedrijf. D. Ik ben tevreden met de kwaliteit van de terugkoppeling op mijn functioneren. E. Wanneer ik maatwerk lever ben ik op de hoogte van de wensen [en eisen] van de klant. F. Mijn functie biedt voldoende variatie in werkzaamheden. G. Ik heb de mogelijkheid om in functie te rouleren. H. Er zijn scholings/cursusmogelijkheden. I. Mijn werk is lichamelijk niet te zwaar. J. Ik hoef niet te vaak over te werken. K. Mijn functie levert geen stress op. L. Mijn functie komt overeen met mijn capaciteiten. M. Ik vind dat ik werk doe dat bij mij past. Arbeidsinhoud Arbeidsomstandigheden Is er een veiligheidsbeleid geformuleerd? A. Ik ken de inhoud van het veiligheidsbeleid. B. Ik heb veiligheidsinstructies gehad. C. Er is controle [frequentie?] op naleving van de veiligheidsregels. D. In de fabriekshal draag ik voldoende bescherming [welke?]. Bereikt het veiligheidsbeleid zijn doel? A. Op mijn afdeling zijn geen ongelukken gebeurd waarbij een arts geraadpleegd moest worden. B. In mijn functie komen geen beroepsgebonden ziektes voor. C. In het bedrijf zijn geen machines en/of stoffen die gevaarlijker zijn dan nodig is. Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 16 van 18

Is er tevredenheid over de werkplek? A. Mijn werkplek is zodanig ingericht dat ik geen lichamelijke klachten krijg [specificatie voorzieningen cq ontbrekende voorzieningen]. B. Op mijn werkplek is geen schade aan apparatuur door slecht onderhoud of verkeerd gebruik [als er schade is geweest: specificatie]. C. De temperatuur op mijn werkplek is prettig. D. Het licht op mijn werkplek is prettig. E. Op mijn werkplek is geen sprake van overlast door lawaai en/of stank. Loopt de communicatie binnen het bedrijf goed? A. Er vindt regelmatig [frequentie?] werkoverleg plaats. B. Tijdens werkoverleg wordt rekening gehouden met mijn mening. C. Ik kan goed met mijn werkgever communiceren. D. Wanneer ik een conflict heb met mijn werkgever of met een collega wordt dit passend opgelost. Er worden voldoende personeelsactiviteiten georganiseerd. [Welke?] Ik vind dat het bedrijf een goed imago heeft. Ik heb het gevoel dat ik iets voor de onderneming beteken. Er wordt zorgvuldig omgegaan met klachten van het personeel. Er hangt een prettige sfeer op mijn afdeling. [Waarom?] Wordt er binnen het bedrijf gediscrimineerd? [Zo ja, op wat voor manier?] Arbeidsverhoudingen Arbeidsvoorwaarden Is er tevredenheid over de arbeidsvoorwaarden? A. Ik ben tevreden over de hoogte van mijn salaris. B. Het is mogelijk om grotendeels zelf te bepalen wanneer ik mijn vakantiedagen opneem. C. Ik ben tevreden over mijn werktijden. [Wat zijn die?] D. Wanneer ik aan het werk ben is er de mogelijkheid van kinderopvang E. Het bedrijf betaalt mee aan externe kinderopvang. Ik ben trots dat ik werk voor dit bedrijf [waarom?]. In geval van gedwongen ontslag [niet door eigen toedoen] is er een afvloeiingsregeling. Minderheden, gehandicapten en herintreders krijgen een eerlijke kans om aangenomen te worden. Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 17 van 18

Gedragscode personeel De gedragscode is schriftelijk vastgelegd. A. De inhoud van de gedragscode is bij mij bekend. B. In de gedragscode staat dat discriminatie niet getolereerd wordt. C. Er worden regelmatig [hoe vaak] voorlichtingen en cursussen voor het personeel georganiseerd waarbij de nadruk ligt op de gedragscode. D. Overtreders van de gedragscode worden daarop aangesproken en eventueel bestraft. Corruptie komt niet in de onderneming voor. Bij aanname van nieuw personeel wordt gekeken naar de capaciteiten van de persoon en niet naar de afkomst. Bij het aannemen van nieuw personeel worden mannen en vrouwen gelijkwaardig behandeld. Vrouwen en mannen hebben gelijke kansen op promotie. Als het financieel slechter gaat met het bedrijf worden werknemers zo lang mogelijk in dienst gehouden. Gegevens van personeelsleden worden vertrouwelijk behandeld. Nieuwe werknemers worden voorgelicht over hun taken en verantwoordelijkheden op alle relevante gebieden, waaronder milieu. Er wordt aandacht besteed aan orde en netheid op het terrein. Opvallende punten Sores aandachtspuntenlijst versie 090605 Pagina 18 van 18