P U II M E R E H O~ RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT Registratienummer raad 1462089 Datum: 12 februari 2019 Portefeuillehouder: E.S. Tijmstra Domein/ Team: Techniek & Civiel Onderwerp: Vaststelling Gemeentelijke Rioleringsplan Purmerend 2018-2023 Samenvatting: Volgens de Wet Milieubeheer moet de gemeente Purmerend beschikken over een gemeentelijke rioleringsplan (GRP). De gemeenteraad stelt dit plan vast. In het Gemeentelijke Rioleringsplan Purmerend 2018-2023 zijn de gemeentelijke zorgplichten voor afvalwater, hemelwater en grondwater uitgewerkt. De planperiode van het vorige GRP liep van 2013 tot en met 2017. Dit verplicht de gemeente tot het opstellen van een nieuw GRP. Het GRP wordt om de 4 à 5 jaar opgesteld. Het bevat een evaluatie van de afgelopen planperiode, de strategie en het beleid voor de aankomende 5 jaar. In het plan komen aspecten als samenwerking, kostenbesparing, ruimtelijke adaptatie (klimaatadaptatie) en een integrale aanpak aan bod. Op basis van het verwachte uitgavenpatroon voor de aankomende 60 jaar (gemiddelde gebruiksduur van een rioleringsbuis) is een kostendekkingsplan opgesteld. Vervolgens is de ontwikkeling van de rioolheffing bepaald. Bij de totstandkoming zijn de overige gemeenten uit de regio Zaanstreek-Waterland, het hoogheemraadschap (als waterbeheerder) en de provincie (als wettelijk toezichthouder) betrokken.
Purmerend, 12 februari 2019 Aan de gemeenteraad van Purmerend, Inleiding en probleemstelling Op basis van de Wet milieubeheer zijn gemeenten verplicht om cyclisch een Gemeentelijke Rioleringsplan (GRP) op te stellen. In het Gemeentelijke Rioleringsplan Purmerend 2018-2023 dat voor u ligt, zijn de gemeentelijke zorgplichten voor afvalwater, hemelwater en grondwater uitgewerkt. Ook andere partijen, zoals het hoogheemraadschap, de provincie en perceeleigenaren hebben taken en bevoegdheden, die zijn vastgelegd in wetgeving of beleid. Dit plan is een opvolger van het vorige GRP dat een planperiode had van 2013-2017. Dit nieuwe GRP bestaat uit een regionaal beleidsmatig deel, dat door alle gemeenten in Zaanstreek- Waterland en in overleg met Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier is opgesteld, en een gemeentespecifiek deel. Uit de evaluatie van de voorgaande planperiode blijkt dat we als gemeente Purmerend op koers liggen met ons rioolbeheer Bijna alle beheeren onderhoudsmaatregelen zijn conform plan uitgevoerd. Verder is een daling in het aantal wateroverlast- en stankklachten waargenomen en zijn klachten binnen de beschikbare termijn afgehandeld. Er zijn ook aandachtspunten naar voren gekomen. Veroudering van rioolgemalen leidt tot verstoppingen en storingen van eindgemalen. Daarnaast is de vervanging van riolering gedeeltelijk uitgesteld in verband met meekoppelkansen met andere ruimtelijke ontwikkelingen, zoals aardgasloos Purmerend, en dienen we de risico's die dit met zich meebrengt goed in de gaten te houden. Een ander aandachtspunt voor de komende planperiode is de analyse van grondwatermetingen. Tot slot dienen er met het oog op klimaatverandering en de toename van extreme buien bouwstenen te worden ontwikkeld ter bepaling van het beschermingsniveau en benodigde maatregelen in de komende planperiode. In dit GRP is de opgave voor de planperiode 2018-2023 in beeld gebracht. De gemeente Purmerend laat zien op welke strategische wijze ze invulling geeft aan haar taken. Belangrijke ontwikkelingen die het werk in de afvalwaterketen beïnvloeden: Ruimtelijke adaptatie Thema's als wateroverlast bij extreme neerslag, droogte, bodemdaling en de kwetsbaarheid van de waterketeninfrastructuur bij overstromingen hebben een directe relatie met de waterketentaken. De energietransitie De overstap op andere energiebronnen zal leiden tot ingrepen in de openbare ruimte. We zullen moeten bezien hoe we werkzaamheden slim kunnen combineren. Omgevingswet In 2021 treedt de Omgevingswet in werking. We zullen er voor moeten zorgen dat de maatschappelijke doelen van het stedelijk waterbeheer en de bescherming van drinkwaterbronnen een plek krijgen in de Omgevingsvisies en waterbeleidsplannen. Circulaire economie De waterketen biedt volop kansen om bij te dragen aan de circulaire economie door het terugwinnen van grondstoffen en energie en het hergebruik van gezuiverd afvalwater. Waterkwaliteit De aandacht voor waterkwaliteit is de laatste jaren sterk toegenomen. De afvalwaterketen speelt een belangrijke rol bij opkomende stoffen, zoals medicijnresten. Aanvulling op het Bestuursakkoord Water Naast aandacht voor het voortzetten van de goede samenwerking en het implementeren van de Omgevingswet, vraagt het akkoord ook aandacht voor bruikbare en toegankelijke data en voor cybersecurity, onderwerpen die de waterketen direct raken.
Oplossingsrichtingen De Wet milieubeheer schrijft voor dat de gemeenteraad het gemeentelijke rioleringsplan vaststelt. Volgens dezelfde wet moeten bij de voorbereiding van het plan de provincie Noord Holland en het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) worden betrokken. Dit GRP zet een stap naar een waterrobuust en duurzaam Purmerend. Er is in het GRP aandacht voor klimaatverandering en ruimtelijke adaptatie vanuit rioolbeheer, omdat we vaker en langer te maken krijgen met hevige buien en perioden van droogte is. Daarom gaan wij in de komende planperiode de effecten van klimaatverandering op de hemelwaterzorg en grondwaterzorg inzichtelijk maken. Daarnaast dragen we bij aan de algemene doelen van de riolering en het oppervlaktewater. We streven een doelmatige en duurzame inzameling en transport van afvalwater, een doelmatige verwerking van overtollig hemelwater en een ontwatering die de bestemming van een gebied niet structureel belemmert, na. Omdat wij ons als gemeente Purmerend realiseren dat integrale oplossingen nodig zijn voor onze opgaven, zijn samenwerking en burgerparticipatie in het GRP opgenomen als speerpunten. Samen met onze burgers, het hoogheemraadschap, bedrijven en maatschappelijke organisaties vullen wij onze opgaven succesvol in. In het uitvoeringsprogramma van het GRP zijn activiteiten opgenomen die deze planperiode ondernomen gaan worden om in te spelen op de huidige en toekomstige ontwikkelingen. Deze activiteiten zijn onderverdeeld in de categorieën regionale samenwerking, planvorming, onderzoek, onderhoud, uitvoeringsmaatregelen en facilitair/overig. Om kennis te delen en kosten te besparen voeren we gezamenlijke activiteiten uit met de andere gemeenten uit de regio Zaanstreek-Waterland. Meetbare doelstellingen Belangrijke doelen van het GRP: Voldoen aan een landelijke verplichting: In de Wet Milieubeheer is namelijk bepaald dat elke gemeente verplicht een GRP moet opstellen om goed invulling te kunnen geven aan de gemeentelijke watertaken; Afstemmen van rioleringsbeleid op landelijke ontwikkelingen, nieuwe wet- en regelgeving en relevante beleidsplannen van de rijksoverheid en waterschappen; Het regelen van financiële dekking; Het klimaatbestendig inrichten van de openbare ruimte. Financiële consequenties Riolering gaat lang mee. Daarom is in het GRP een hoofdstuk Financiën en een langetermijnplanning opgenomen. De kosten om riolering (bijvoorbeeld buizen en pompen) te vernieuwen, zijn namelijk hoog. Daarnaast worden beheer en onderhoud (schoonmaken van de rioleringsonderdelen) en onderzoeken (naar de werking) uitgevoerd. De rioolheffing die bewoners en bedrijven betalen, is specifiek voor het dekken van de kosten van de gemeentelijke watertaken. Gemeenten mogen de inkomsten uit de rioolheffing alleen gebruiken voor de gemeentelijke watertaken. Er zijn meerdere manieren om de hoge vervangingsinvesteringen te verwerken: 1. Activeren en afschrijven gedurende de tijd dat een bepaald rioleringsonderdeel gebruikt wordt, dus geld lenen en een periode afbetalen. De rentestand is belangrijk voor de hoogte van de kosten.
2. Sparen vanuit de rioolhefting: de jaren vóór de investering (dus voordat de maatregel wordt uitgevoerd) vanuit de rioolheffing sparen in een spaarvoorziening (een spaarpot) en de investering voor een deel of in een keer afboeken. In het GRP is het kostendekkingsplan berekend. De maatregelen in de planperiode 2018 tot en met 2023 zijn vrij nauwkeurig bekend. De periode daarna is globaler in beeld, maar bepaalt wel de resultaten. De berekening van de rioolheffing geeft dus alleen een indicatie, de trend aan. De resultaten uit het GRP worden jaarlijks in het najaar gecontroleerd en zo nodig verbeterd via het besluit over de rioolhefting met de verordening rioolhefting. In het GRP hebben we 4 varianten uitgewerkt: 1. De huidige financieringsmethodiek (activeren van de investeringen) Volgens deze variant lenen we steeds geld als we grote uitgaven moeten doen. 2. De huidige financieringsmethodiek (activeren van de investeringen), maar met uitgestelde rioolvervanging als gevolg van het aardgasloos maken van wijken. Volgens deze variant lenen we ook, maar dan iets later in de tijd, omdat de grote werkzaamheden uitgesteld zijn. Bovendien is volgens deze variant extra geld gereserveerd voor onderhoud. 3. Geheel overgaan naar een duurzame financiering van de rioolvervangingsinvesteringen (de volledige spaarmethodiek) Volgens deze variant zorgen we ervoor dat dat de spaarvoorziening (de spaarpot) voldoende gevuld is en op dat moment gaan we geld uitgeven aan maatregelen; 4. Voor een deel overgaan naar een duurzame financiering van de rioolvervangingsinvesteringen. Deze methodiek noemen we de gedeeltelijke spaarmethodiek. Dit is dus een combinatie van vooraf sparen en lenen. De volgende grafiek laat de berekeningsresultaten zien voor de hele berekeningsperiode. (450.00 { 400.00 {350.00 U00.00 250.00 f 200.00 f. 150.00 i 100.00 (- 2018 202S 2008 2Cl58 2068 --v.triar>t l!bil<sis) --v,mant 3 (sparen tot '6mll) --varia11t 4 tseeren tot -1mll) Figuur Ontwikkeling rioolheffing volgens 4 varianten Er zijn 3 periodes te herkennen: de planperiode 2018-2023 met een vrijwel gelijke rioolheffing volgens de varianten de periode 2024 - circa 2050: met een duidelijk beeld dat volgens variant 3 een hoge rioolheffing wordt gevraagd om de spaarvoorziening te vullen Circa 2050 en verder met een verschil in rioolheffing tussen de varianten.
De volgende tabel geeft de resultaten van de kostendekkingsberekeningen per heffingseenheid voor de planperiode 2019 tot en met 2023 exclusief inflatie weer. Variant 1 Activeren 174,56* 188,32 196,74 204,00 215,62 Variant 2 Later activeren 174,56* 184,00 185,28 190,06 201,03 Aard asloos Variant 3 Volledi s aren 174,56* 188,32 196,74 204,00 215,62 Variant 4 Gedeeltelijk 174,56* 188,32 196,74 204,00 215,62 s aren *) Vastgestelde tarief 2019 174,56 Uitstel van vervangingsinvesteringen volgens variant 2 leidt binnen de planperiode tot een tijdelijk lagere rioolheffing. Als investeringen worden geactiveerd, dus als we geld lenen, zoals volgens variant 1 en variant 2, leidt dit tot een boekwaarde ofwel een restschuld. Uit de boekwaarde volgen kapitaallasten (rente- en afschrijvingslasten) voor een bepaalde duur. Bij variant 3 en 4 proberen we de restschuld zo klein mogelijk te houden, maar als de spaarvoorziening niet voldoende gevuld is, wordt alsnog geleend en wordt in de jaren erna versneld afgelost. Onderstaande figuur laat het verschil in boekwaardeverloop zien tussen de vier varianten. Dus hoe hoger de boekwaarde, hoe hoger de restschuld. C ( 180.0 C 180000000 l i ( 160.0 ( 160000000 ( 140.0 ( 140000000 ( 120.0 ( 120000000 ( 100.0 (80.0 (60.0 (40.0 (20.0 ( 100000000 (80000000 (60000000 (40000000 (20000000 (.0 (. -w~nt 1 (t>.lis) - -- - wriint 2 ( rdgiswij) - wnant 3 (spmen tot "6mlj)-- variint 4 (~ren tot -1mlj) Figuur Ontwikkeling boekwaarde volgens 4 varianten
Conclusie van het kostendekkingsplan: De keuze voor een financieringsmethode heeft een groot effect op de rioolheffing en de restschuld. Activeren volgens variant 1 en 2 levert op korte termijn en middellange termijn een lagere rioolheffing op dan sparen. De keerzijde hiervan is dat onze restschuld niet afneemt, maar zelfs meer dan verviervoudigd ten opzichte van onze huidige restschuld als we alle investeringen blijven activeren. De huidige, lage rentestand speelt een grote rol in de berekeningen. Stel dat de rente in de toekomst stijgt, dan zal de rente op de geactiveerde investeringen meestijgen. Deze rentelastenverhoging komt op dat moment direct en volledig ten laste van de rioolheffing. Dit is erg nadelig voor variant 1 en 2. Door een spaarvoorziening volgens variant 3 op te bouwen, wordt de rioolheffing aanzienlijk minder afhankelijk van veranderingen op de financiële markten. Hierdoor kunnen we groeiende rentelasten beperken en de restschulden afbouwen naar 0 aan het eind van de beschouwde periode. Op lange termijn wordt het voordeel van het ontstaan van minder nieuwe rentelasten duidelijk, want de heffing hoeft minder te stijgen dan wanneer we blijven activeren. Voor de middellange termijn is de benodigde stijging van de rioolheffing echter behoorlijk. Een mengvorm tussen deze financieringsmethoden is ook mogelijk: beperkt activeren in combinatie met sparen. Dit is variant 4. Uiteraard kan variant 4 aangepast worden door de hoogte van de spaarvoorziening te variëren. Hiermee loopt de restschuld minder hoog op en wordt het tarief gedeeltelijk minder afhankelijk van rentestijgingen. Er zal een stijging zijn in de heffing, echter niet zo groot als bij variant 3. Meerjarenprognose Op basis van onderzoeken met een rijdende camera door het riool weten we wat de noodzakelijke vervanging is voor de korte termijn. Voorspellen van de noodzakelijke vervanging voor de langere termijn is lastiger. Het vervangingsschema voor de langere termijn is daarom gebaseerd op basis van aanlegjaren en een technische levensduur van 45 jaar. We verwachten dus dat de riolering in Purmer met de aanleg rond de jaren 80 ongeveer vanaf 2025 vervangen wordt. De riolering in Weidevenne met de aanleg in de jaren 90 volgt ongeveer vanaf 2035. We moeten ons ervan bewust zijn dat rond die termijnen hele wijken vernieuwd moeten worden met grote investeringen als gevolg. Daarbij is de eerste aanleg van riolering in een wijk meestal betaald uit de grondopbrengst. De komende vervanging van de riolering betaalt de gemeente uit de rioolheffing. Deze vervanging van de riolering betekent daarom een onvermijdelijke stijging van de rioolheffing. Het is dus van belang om nu al na te denken hoe we deze investeringen op de langere termijn willen financieren. In de praktijk wordt altijd goed gekeken wat werkelijk nodig is, zodat we de kosten in de hand houden. Dat doen we door: te onderzoeken of investeringen noodzakelijk zijn. In de samenwerking met andere gemeenten en het hoogheemraadschap is dit een belangrijk onderwerp. het daadwerkelijk functioneren van de riolering en de feitelijke toestand van buizen en gemalen te onderzoeken vervanging van de weg, het riool en aanpassingen in de openbare ruimte zo veel mogelijk tegelijkertijd uit te voeren. Uiteindelijk is de vraag hoe wij de kosten van investeringen over de tijd en daarmee over de generaties willen verdelen. Vanuit de uitgangspunten om: de schulden in de toekomst te beperken de tarieven minder afhankelijk te maken van rentestijgingen de rioolheffing voor inwoners niet extreem te laten stijgen
wordt geadviseerd te kiezen voor variant 4: beperkt activeren en gedeeltelijk sparen. Fusie gemeenten Purmerend en Beemster De komende jaren wordt gewerkt aan mogelijke harmonisatie van beleid en tarieven in het kader van de fusie. De rioolheffing is hier een onderdeel van. Dit wordt verder binnen het fusietraject uitgewerkt en maakt geen onderdeel uit van het voorliggende besluit. Vanwege de toekomstige fusie heeft er bestuurlijke afstemming plaatsgevonden tussen de portefeuillehouders. Om de schulden in de toekomst te beperken, niet alle investeringen door te schuiven naar latere generaties en om de tarieven minder afhankelijk te maken van rentestijgingen adviseren beide portefeuillehouders op termijn over te stappen naar gedeeltelijk sparen. In de komende jaren wordt door Purmerend en Beemster uitvoering gegeven aan het eigen vastgestelde GRP. Hieruit blijkt dat voor zowel voor Purmerend als Beemster geldt dat tot 2023 de berekeningsresultaten van de financieringsvarianten nauwelijks verschillen. Daarom adviseren portefeuillehouders om vanaf 2023 over te stappen naar een gedeeltelijk spaarsysteem. De hoogte van het te sparen bedrag kan dan worden vastgesteld door de nieuwe gemeenteraad. Voor de uitvoering van het voorliggende GRP wordt de methode van activeren gehandhaafd voor beide gemeenten. Communicatie: De vaststelling wordt bekend gemaakt via de gebruikelijke kanalen. Monitoring/evaluatie: Op basis van het GRP voert de gemeente in de aankomende 5 jaar de rioolwerkzaamheden uit. Op basis van een jaarlijks uitvoeringsplan wordt het GRP nader uitgewerkt. In het volgende GRP vindt een evaluatie van de planperiode 2018-2023 plaats. Voorstel: 1. Het Gemeentelijk Rioleringsplan Purmerend 2018-2023 vast te stellen; 2. een principe besluit te nemen voor een systeemwijziging en in 2023 over te gaan naar een gedeeltelijk spaarsysteem; 3. over de hoogte van het e sparen bedrag in 2022 een besluit te nemen. Bijlage(n): Gemeentelijk Rioleringsplan 2018-2023 Zaanstreek-Waterland
De raad van de gemeente Purmerend, gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 12 februari 2019, BESLUIT: 1. Het Gemeentelijk Rioleringsplan Purmerend 2018-2023 vast te stellen; 2. een principe besluit te nemen voor een systeemwijziging en in 2023 over te gaan naar een gedeeltelijk spaarsysteem; 3. over de hoogte van het te sparen bedrag in 2022 een besluit te nemen. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering d.d. de griffier, de voorzitter,