M E M O Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie 2018 Informatieavond Resultaten tot nu toe

Transcriptie

1 M E M O Aan : Gemeenteraad Purmerend Van : E. Tijmstra Reg. nr : Datum : 11 maart 2019 Onderwerp : Voortgang klimaatbestendigheidsplan Bijlagen : Concept rapportage Klimaatbestendig Purmerend Op 8 mei 2018 bent u via een informatieavond geïnformeerd over het klimaatbestendigheidsplan van Purmerend. Op die avond is toegelicht, welke inspanning de gemeente al geleverd heeft en welke ambities de gemeente nog moet formuleren en uitwerken. Met deze memo informeer ik u over de laatste stand van zaken. Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie 2018 Het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie 2018 richt zich specifiek op de ruimtelijke aanpassingen om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. In dit Deltaplan is een aantal belangrijke termijnen voor gemeenten opgenomen. Het doel is dat Nederland in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust is ingericht. Daarbij laten we geen kansen verloren gaan door ook vandaag de dag mogelijke maatregelen te nemen. In 2020 moet het benodigde beleid in het klimaatbestendigheidsplan zijn vastgelegd. Informatieavond Tijdens de informatieavond is de verwachting uitgesproken dat in 2018 een klimaatbestendigheidsplan afgerond zou worden. Dit is helaas niet gelukt. Voornaamste oorzaak zijn de vele ontwikkelingen, het aantal onderzoeksthema s en het aantal betrokken partijen bij het onderwerp klimaatbestendigheid. Het accent van onze eerste werkzaamheden aan het klimaatbestendigheidsplan lag achteraf gezien te veel op wateroverlast, terwijl droogte, hitte en overstroming ook veel aandacht vragen. Bovendien was er in eerste instantie veel aandacht voor de beheersituatie, maar speelt de vraag steeds meer hoe we ontwikkelingen klimaatbestendig inrichten. Het concept plan Klimaatbestendig Purmerend is ter informatie als bijlage toegevoegd. Resultaten tot nu toe De volgende activiteiten in het kader van klimaatbestendigheid zijn uitgevoerd: Bewonersonderzoek Organisatie van een klimaatsymposium Uitvoering van projecten, zoals Klein Where Beschikbaar stellen van Purmerend.klimaatatlas.net Op purmerend.klimaatatlas.net is al veel relevante informatie op straatniveau beschikbaar en te raadplegen. Hiermee hebben we invulling gegeven aan de vraag om onze gemeente te onderwerpen aan een zogenaamde stresstest. Het gaat daarbij niet alleen om de primaire thema s: wateroverlast, droogte, hitte en overstroming, maar ook om informatie die nodig is om de kwetsbaarheid beter te kunnen beoordelen, zoals de begaanbaarheid van wegen en de aanwezigheid van kwetsbare objecten, en informatie die ondersteunt bij het vinden van oplossingsrichtingen, zoals de mogelijkheid om groene daken aan te leggen en de aanwezigheid van bomen.

2 Klimaatbestendigheidsplan In het klimaatbestendigheidsplan zullen de thema s wateroverlast, droogte, hitte en overstroming worden uitgewerkt worden. Nadrukkelijk zullen wij de samenwerking zoeken met de regio, zoals met de Metropoolregio Amsterdam (MRA) en de gemeenten in de regio Zaanstreek-Waterland om van elkaar te leren en geen dubbel werk te doen. Ook binnen de gemeente zijn vakdisciplines al aan de slag met hun eigen thema s. In het GRP Purmerend dat in maart 2019 ter besluitvorming wordt aangeboden, wordt ruim aandacht geschonken aan het thema extreme neerslag. Er is vastgelegd dat we regenwater zo veel mogelijk op een natuurlijke manier willen verwerken. Dat betekent dat regenwater in de eerste plaats wordt vastgehouden en geborgen waar het valt. Langzamerhand groeien we naar een waterbestendige stad. Zowel voor de planvorming als voor de eerste maatregelen zijn in het GRP financiële middelen opgenomen. Na vaststelling van het GRP wordt een klimaatcoördinator aangesteld om aan de slag te gaan met het opstellen van een klimaatbestendigheidsplan welke aan de gemeenteraad zal worden voorgelegd.

3 PURMEREND KLIMAATBESTENDIG (CONCEPT) WAAROM DIT PLAN? Het klimaat verandert en dit geldt ook voor Purmerend. Naast zeespiegelstijging verwacht het KNMI 1 extreme hitte, hevige regenbuien en langdurige droogte. Dit heeft gevolgen voor de stad, zoals bijvoorbeeld meer wateroverlast, grondwaterproblemen en hittestress. In de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie 2 hebben het Rijk, de provincies, gemeenten en waterschappen de gezamenlijke ambitie vastgelegd 3 dat Nederland in 2050 zo goed mogelijk klimaatbestendig en waterrobuust is ingericht. Een tussenstap in 2020 is dat klimaatbestendig en waterrobuust inrichten onderdeel is van het beleid en handelen van overheden. Om dit te bereiken hebben de koepels afgesproken om bij ruimtelijke afwegingen de klimaatbestendigheid te analyseren (weten), te vertalen in een gedragen ambitie (willen) en deze ambitie te borgen voor uitvoering (werken). De gemeente heeft vanuit haar verantwoordelijkheden voor de openbare ruimte een natuurlijk een belangrijke rol in het klimaatbestendig houden van de stad, maar ook andere partijen zoals het waterschap, inwoners en bedrijven hebben hier een rol in. Daarnaast ligt de rol van de gemeente niet vast omdat de gemeente beleidsruimte heeft om te bepalen welk lokaal ambitieniveau voor klimaatbestendigheid nagestreefd wordt en hoe dit bereikt gaat worden. Figuur 1 Stappenplan handreiking ruimtelijke adaptatie Het doel van dit klimaatbestendigheidsplan is: - het vaststellen van het gewenste ambitieniveau voor het klimaatbestendig maken en houden van de gemeente; - het bepalen hoe dit ambitieniveau bereikt kan worden; - het voorstellen van een uitvoeringsprogramma van 2018 tot en met KNMI, 2015: KNMI 14-klimaatscenario s voor Nederland; Leidraad voor professionals in klimaatadaptatie 2 Deltaprogramma, 2014: Deltaprogramma 2015; Werk aan de Delta 3 Deltaprogramma, 2014: Bestuursovereenkomst Deltaprogramma

4 WAT IS KLIMAATBESTENDIGHEID? Klimaatbestendigheid is de mate waarin een gebied bestand is tegen de gevolgen van klimaatverandering. Het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering noemen we klimaatadaptie. Ruimtelijke Adaptatie verwijst naar de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie vanuit het nationale Deltaprogramma. Deze deltabeslissing richt zich op de gevolgen van hittestress, wateroverlast, droogte en overstromingen. Waterrobuustheid beschouwen we in het voorliggende plan als onderdeel van klimaatbestendigheid. Mitigatie is het tegengaan van de mondiale temperatuurstijging en de klimaatverandering door o.a. het verminderen van uitstoot van broeikasgassen. Mitigatie pakt dus de oorzaak van de klimaatverandering aan en is een onderdeel van duurzaamheidsbeleid (duurzaamheidsagenda). Hoewel het tegengaan van klimaatverandering belangrijk is, zal het ook bij vergaande mitigatie nodig zijn om ons aan te passen aan de klimaatverandering. Op dit moment merken we al dat het klimaat aan het veranderen is het effect van terugdringen van broeikasgassen zal pas op langere termijn merkbaar zijn. Voorliggend plan richt zich op klimaatadaptatie (aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering) en niet op klimaatmitigatie (het voorkomen van klimaatverandering). WIE IS WAARVOOR VERANTWOORDELIJK BIJ KLIMAATADAPTATIE? Het hoogheemraadschap (HHNK) is verantwoordelijk voor de berging en afvoer van water door watergangen bij hevige neerslag en voor de toevoer van water bij langdurige droogte. Daarnaast is het Hoogheemraadschap verantwoordelijk voor de veiligheid van de keringen. Het waterschap adviseert over water bij ruimtelijke ontwikkelingen met de watertoets. De gemeente heeft een inspanningsverplichting voor de afvoer van regenwater en voor het oplossen van grondwaterproblemen. Daarnaast is de gemeente verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte. De gemeente heeft de ruimte om lokale afwegingen te maken hoe deze inspanningsverplichting en verantwoordelijkheden worden ingevuld. Perceeleigenaren zijn in eerste instantie verantwoordelijk voor de opvang regenwater op het perceel en waterdicht maken van panden. GERELATEERD GEMEENTE LIJK BELEID De invulling van de gemeentelijke watertaken wordt beschreven in het Gemeentelijk Rioleringplan (GRP). Het vigerende GRP loopt tot en met 2017, in 2018 komt er in samenwerking met de regio Zaanstreek-Waterland een nieuw GRP. In dit GRP is een deel van de maatregelen voor Purmerend Klimaatbestendig opgenomen en gefinancierd. Binnen de duurzaamheidsagenda is het klimaatbestendigheidsplan een onderdeel, maar niet verder uitgewerkt. De inrichting van de openbare ruimte heeft de gemeente vastgelegd in bestemmingsplannen. Voor het opstellen van een omgevingsvisie en een omgevingsplan in het kader van de Omgevingswet dient dit klimaatbestendigheidsplan als inhoudelijke bijdrage.

5 WAT HEBBEN WE AL GEDAAN? De gemeente Purmerend is al voor de Deltabeslissing met HHNK begonnen met het in beeld brengen van de gevolgen van klimaatverandering en het nemen van maatregelen. Onderstaande voorbeelden geven een overzicht van de resultaten. EFFECTEN KLIMAATVERANDERING IN DE KLIMAATATLAS PURMEREND De gemeente heeft met de klimaatatlas (purmerend.klimaatatlas.net) de verwachte effecten van de klimaatverandering inzichtelijk gemaakt. Deze effecten zijn op hoog detailniveau bepaald met de meest recente gegevens en berekeningsmethoden. Hiermee biedt deze atlas geen pasklare oplossingen, maar wel een basis voor beleidsmakers, beheerders, inwoners, bedrijven, instellingen en belangengroeperingen om te bespreken welke problemen we verwachten en wie daarmee aan de slag kan. PURMERENDERS OVER KLIMAATVERANDERING In 2016 heeft de gemeente enquête gehouden onder het bewonerspanel hoe zij aankijken tegen klimaatveranderingen en welke maatregelen zij zelf bereid zijn te treffen om te komen tot een klimaatbestendige stad Purmerenders (respons: 59%) hebben op deze enquête gereageerd. 60% van de respondenten maakt zich zorgen over de gevolgen van klimaatveranderingen in Purmerend en 54% vindt zij (ook) een rol hebben in het klimaatbestendig maken van de stad. 20% is bereid om aanpassingen te doen in en rondom de eigen woning. De resultaten van de enquête zijn te vinden op purmerend.nl/klimaatatlas. SAMENWERKING HHNK EN BUURGEMEENTEN Naar aanleiding van gezamenlijke Waterplan Purmerend heeft de gemeente zich met het Hoogheemraadschap gericht op de klimaatbestendigheid van Purmerend. De gemeente draagt ambtelijk bij in het klimaatteam van HHNK. Op dit moment wordt een gezamenlijk rioleringsplan (GRP) met de samenwerkingsregio Zaanstreek-Waterland opgesteld. In dit GRP wordt ook aandacht besteed aan samenwerking op het vlak van klimaatadaptatie.

6 KLIMAATSYMPOSIUM Op april 2017 heeft de gemeente een klimaatsymposium georganiseerd om met een brede groep belanghebbenden informatie over dit onderwerp te delen en om elkaar te inspireren in het zoeken naar oplossingen. Bewoners, raadsleden en deskundigen bespraken de effecten van klimaatverandering en wat de mogelijkheden zijn voor een klimaatbestendige inrichting van tuinen en openbare ruimte. Daarnaast gaven ook de Gemeente en het Hoogheemraadschap aan wat zij zien als de belangrijkste klimaatuitdagingen. NIEUWBOUW EN VERVANGINGEN De gemeente is al bezig om te zorgen dat de groei van de stad niet zorgt voor een verdere verstening, maar juist gebruikt wordt om de stad klaar te maken voor het toekomstig klimaat. Klein Where is een voorbeeld van een nieuwbouwproject waarbij oppervlakkige infiltratie en groen zijn toegepast om voorbereid te zijn op de klimaatverandering. Ook bij de inrichting van tuinen wordt advies gegeven om de tuin klimaatbestendig in te richten. Bij vervangingen van riolering en wegen bekijkt de gemeente wat de mogelijkheden zijn om deze zo uit te voeren dat er meer ruimte voor water en groen is om de sponswerking van de stad te vergroten.

7 WAT WILLEN WE BEREIKEN? Om Purmerend in 2050 klimaatbestendig gemaakt te hebben, willen we met andere belanghebbenden bepalen wat we dan bereikt willen hebben. Onderstaande ambities geven een eerste aanzet hoe we de gezamenlijke toekomst voor ons zien bij hevige neerslag, langdurige droogte en extreme hitte. Deze breed geformuleerde ambities zijn richtinggevend en niet normatief. AMBITIES GEVOLGEN HEVIGE NEERSLAG Voor hevige neerslag gaan we uit van een extreme bui van 100 mm neerslag in 2 uur en sluiten daarmee aan bij de bui die HHNK gekozen heeft om de effecten van hevige neerslag te bepalen. Deze bui heeft nu een geschatte herhalingstijd van meer dan 100 jaar, maar de door klimaatverandering zien we nu al dat dit soort buien veel vaker voorkomen. Bij deze hevige neerslag: Blijven woningen en panden (van binnen) droog Staan geparkeerde auto s veilig; Blijven ontsluitingswegen berijdbaar voor calamiteitenverkeer; Blijft vitale infrastructuur zoals energievoorziening en telecommunicatie functioneren. AMBITIES GEVOLGEN LANGDURIGE DROOGTE Bij langdurige droogte gaan we uit van een neerslagtekort van 230mm. Hierbij is er potentieel tijdens het groeiseizoen 230mm meer water verdampt dan dat er aan neerslag gevallen is. Dit komt ongeveer eens in de tien jaar voor. Bij deze droogte: Blijft het oppervlaktewater gezond; Treedt er geen schade op aan groen; Treedt er geen schade op aan panden door paalrot. AMBITIES GEVOLGEN EXTREME HITTE Bij extreme hitte gaan we uit van het optreden van een hittegolf. Volgens de definitie van het KNMI betekent minimaal 5 zomerse dagen (25,0 C of hoger), waarvan er minimaal drie tropisch (30,0 C of hoger). Tijdens een hittegolf kunnen de maximale temperaturen overdag voor problemen zorgen, maar ook de beperkte afkoeling in de nacht. Bij extreme hitte: Zijn er koele plekken in de gemeente; Wordt sterfte van zwakkeren voorkomen; Wordt het gebruik van airco ontmoedigd; Wordt schade aan wegen en bruggen voorkomen.

8 HOE WILLEN WE DIT BEREIKEN? ROL VAN DE GEMEENTE De gemeente beseft dat klimaatbestendigheid een opgave is voor verschillende disciplines en belanghebbenden. Denk hierbij aan beheerders, ontwerpers, projectontwikkelaars, bedrijven en inwoners. Toch zullen deze verschillende partijen in gezamenlijkheid maatregelen moeten nemen om Purmerend klimaatbestendig te maken. Tijdens de voorbereidingen hebben we verschillende partijen gesproken om te bepalen hoe de gemeente bij kan dragen aan de geformuleerde ambities. Wij stellen voor dat de gemeente: weet wat de effecten van hevige neerslag, extreme hitte en langdurige droogte zijn; belanghebbenden informeert en stimuleert partijen om klimaatbestendige maatregelen te nemen; een maatregelenplan opstelt met HHNK voor knelpunten die binnen de verantwoordelijkheid van de gemeente en HHNK vallen; doelen vastlegt voor klimaatbestendigheid in het gemeentelijk omgevingsbeleid aanpassingen in de buitenruimte toetst op klimaatbestendigheid. Hiermee vult de gemeente de afspraken uit het bestuursakkoord in en worden andere partijen gestimuleerd om mee te werken aan een klimaatbestendige inrichting. De gemeente neemt hierbij het voortouw, maar neemt niet de verantwoordelijkheid van andere partijen over.

9 KOSTENINSCHATTING EN PLANNING MAATREGELEN De onderstaande tabel geeft een inschatting van de kosten voor het uitvoeren van het klimaatbestendigheidsplan voor de komende 3 jaar. Het grootste deel van de kosten (ong. driekwart) heeft te maken met de gemeentelijke watertaken en gaat over extreme neerslag en over grondwater. De kosten voor de gemeentelijke watertaken kunnen gedekt worden uit het Gemeentelijk RioleringsPlan. Naast de onderstaande kosten verwachten we een jaarlijkse extra tijdsbesteding van het ambtelijk apparaat van 400 uur per jaar (dekking GRP) Onderdeel Maatregelen bedrag uren bedrag uren bedrag uren Onderzoek effecten (vitaal en Weten kwetsbaar) Afstudeeronderzoek Informeren Website /stimuleren Infocampagne (bestaande en toekomstige stad) Samenwerking bedrijventerreinen Deelsymposia Maatregelen Omgevingsbeleid Toetsing Onderzoeken stimuleringsregeling groene daken/tuinen Opstellen plan met HHNK Aanpassingen maaiveld Vergroten berging/afvoermogelijkheden Vergroening Vergroten sponswerking Uitwerken best practices Vastlegging klimaatbestendigheid in omgevingsvisie en plan Klimaatbestendigheid bepalen in beheertoets Bijstelling HIOR Totaal Jaar Kosten Dekking GRP Fin. Overig