Werksessie. Duurzaamheidsvisie Pijler Klimaatadaptatie. Indicatoren en Ambities

Transcriptie

1 Werksessie Duurzaamheidsvisie Pijler Klimaatadaptatie Indicatoren en Ambities 7 februari 2019 Mahatma Geerdink en Corinne Daemen 1

2 Terugkoppeling Klimaatadaptatie EFFECTEN VAN KLIMAATONTWIKKELING De extremen van nu, zijn in de toekomst de nieuwe normaal (KNMI) 2

3 Terugkoppeling Klimaatadaptatie Landelijke bollenschema s : potentiele effecten voor allerlei sectoren 3

4 Terugkoppeling Klimaatadaptatie Relevant voor gemeente Harderwijk (selectie uit landelijke bollenschema s) HET WORDT NATTER Bedreiging Toenemende grondwater overlast door geleidelijk stijgende grondwaterstanden Mogelijk meer blootstelling aan ziekteverwekkers door water op straat Afname beschikbaarheid infrastructuur Toename kans uitval elektriciteitsvoorziening Verandering /toename ziekten en plagen Toename schimmel en huissfofmijt allergie Oogstschade landbouw Bedreiging Hogere overstromingskans (materiele schade) Uitval vitale en kwetsbare infrastructuur bij overstroming DE ZEESPIEGEL STIJGT Kans Kansen voo r natte natuur (b.v. in water retentiebekkens) Bedreiging Toename kans natuurbranden en bermbranden Lagere gewasopbrengsten Verandering ecosysteem (exoten) Toename fijnstof Toename blootstelling pollen Toename luchtoverdraagbare infectieziekten Slechter waterkwaliteit oppervlaktewater Vaker een beregeningsverbod Bedreiging Meer hittestress e en zomersmog (meer zieken, ziekenhuisopname en overlijdens) Toename overlevingskans insecten en exoten in winter Hoger energieverbruik (airco gebruik in de zomer) Toename kans uitval telecom en infrastructuur Toename risico grote evenementen Toename luchtverontreiniging Risico uitzetten bruggen en smelten asfalt Groei onkruid neemt toe Kans Gunstiger weer voor recreatie en toerisme HET WORDT DROGER Kans Lager energieverbruik (zachte winters) Langer toeristenseizoen en toename dagtoerisme Minder ongevallen en doden door gladheid en ijzel Afname gebruik strooizout Daling sterftecijfer in de winter HET WORDT WARMER 4

5 Terugkoppeling Klimaatadaptatie Het wordt natter (N) WATEROVERLAST Het wordt warmer (W): HITTE 1xN1: toename grondwater overlast 2xN3: afname beschikbaarheid infrastructuur 1xN7: oogstschade landbouw 2xN9: wateroverlast (overbelasting riolering) 5xW1: meer hittestress en zomersmog 1xW3: Hoger energieverbruik (airco in zomer) 1xW9: Lager energieverbruik (verwarming winter) ROLLEN ROLLEN Gemeente -Water opvangen en bufferen voor droogte -Stimuleren Bewoner -minder steen -meer waterdaken -meer infiltratie -afkoppelen hemelwater Gemeente -Bomen en Groen Bewoner -Bomen en Groen Opmerkingen: -Kansen voor wateropslag Opmerkingen: -ook bedreigend voor dieren -landbouw effect op de mens -bedreiging van bossen: minder zuurstof en meer CO2 Gemeente -Water opvangen en bufferen voor droogte ROLLEN Bewoner Gemeente ROLLEN Bewoner Geen opmerkingen 3xD1: toename kans natuur- en bermbranden 2xD2: lagere gewasopbrengsten 1xD4: Toename fijnstof 1xD7: slechtere kwaliteit oppervlaktewater 1xD9: gunstiger klimaat voor recreatie en toerisme Het wordt droger (D) DROOGTE De zeespiegel stijgt (O) OVERSTROMING 5

6 Terugkoppeling Klimaatadaptatie Het wordt natter (N) WATEROVERLAST 1xN1: toename grondwater overlast 2xN3: afname beschikbaarheid infrastructuur 1xN7: oogstschade landbouw 2xN9: wateroverlast (overbelasting riolering) Opmerkingen: -Kansen voor wateropslag Volgorde relevantie/urgentie ROLLEN voor Harderwijk: -Wateroverlast -Hittestress -Droogte -Overstroming Opmerkingen: -ook bedreigend voor dieren -landbouw effect op de mens -bedreiging van bossen: minder zuurstof en meer CO2 Gemeente -Water opvangen en bufferen voor droogte -Stimuleren ROLLEN ROLLEN ROLLEN Het wordt warmer (W): HITTE (door extreme Bewoner neerslag) Gemeente Bewoner -minder steen -Bomen en Groen -Bomen en Groen (door hitteeiland -meer waterdaken effect stad-buitengebied) -meer infiltratie (door neerslagtekort in combinatie met hoge temperaturen) -afkoppelen (zeespiegelstijging, hemelwater hoge rivierafvoer en bodemdaling)) 5xW1: meer hittestress en zomersmog 1xW3: Hoger energieverbruik (airco in zomer) 1xW9: Lager energieverbruik (verwarming winter) Meer groen heeft gunstige invloed op meerdere klimaateffecten Ca. 50% van stedelijk gebied is privaat eigendom ook maatregelen op privaat terrein Opmerkingen algemeen: Gemeente Bewoner Gemeente Bewoner -Water opvangen -Klimaatadaptatie: en bufferen samenwerking voor (bouw)ondernemers, bewoners en medeoverheden droogte -Welke mogelijkheden heeft overheid om te sturen? -Diverse dwarsverbanden met biodiversiteit, energietransitie en circulaire economie -Ook kansen: b.v. recreatie en toerisme Geen opmerkingen 3xD1: toename kans natuur- en bermbranden 2xD2: lagere gewasopbrengsten 1xD4: Toename fijnstof 1xD7: slechtere kwaliteit oppervlaktewater 1xD9: gunstiger klimaat voor recreatie en toerisme Het wordt droger (D) DROOGTE De zeespiegel stijgt (O) OVERSTROMING 6

7 Klimaatadaptatie Toelichting Huidig beleid Waar staan we nu? (Proces) Indicatoren/Ambities Voorbeeldprojecten 7

8 Klimaatadaptatie Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie 2017 klimaatbewust in 2020 (verankering klimaatadaptatie in beleid) klimaat robuust in Gemeentelijk beleid: Wateroverlast (extreme neerslag): geen schade bij T=10 (36 mm in 45 minuten)=36 liter / m 2 Huidig beleid Warmte (hittestress): geen specifiek beleid Droogte voorkeursvolgorde hemelwater: vasthouden-bergen-afvoeren Overstroming (buiten oevers treden oppervlaktewater): regionaal oppervlaktewater (beken, sloten singels/grachten): geen schade bij T=100 (87 mm in 24 uur) Hoofdwatersysteem (Veluwerandmeren): 8 geen specifiek beleid

9 Klimaatadaptatie Wateroverlast (50%): Regionaal klimaateffectatlas (light): een aantal locaties is kwetsbaar voor wateroverlast. Verdiepingsslag wateroverlast (incl. rioolstelsel): gereed mei 2019 Waar staan we nu? (Proces) Hittestress (75%): Kaarten zijn gereed. Twee informatiesessie gehouden met maatschappelijke stakeholders. Advies aan college/raad volgt. Droogte (25%): Onvoldoende kennis. In 2019 te ontwikkelen samen met SNV gemeenten en Waterschap Vallei en Veluwe. Overstroming (95%): Verdiepingsslag hoogwater statistiek en kruiend ijs: mei Eerste resultaten: risico is verwaarloosbaar (tot 2050) 9

10 Klimaatadaptatie Wateroverlast: Hittestress: Waar staan we nu? (Proces) Droogte:? Overstroming: 10

11 Klimaatadaptatie Ambitie2050 (voorstel) Indicatoren (voorstel) Wateroverlast: -verwerkingscapaciteit hemelwater * -aantal vitale objecten met faalkans >1/30 jr -bebouwd areaal met ontwateringsdiepte ** <0.7 m Hitte: -aandeel openbaar gebied met schaduw -afstand tot koelte eiland Droogte: -hoeveelheid jaarneerslag dat lokaal infiltreert -kwetsbaar (natuur)areaal met faalkans >1/30 jr Overstroming: -jaarlijkse kans van overlijden door verdrinking -aantal vitale objecten met faalkans >1/30 jr >60 mm 0 0% >50% <300 m >40% <5% 1/ ste 0 *water op straat < laagste bouwpeil in omgeving **gemiddeld hoogste grondwaterstand t.o.v. peil begane grond 11

12 Klimaatadaptatie Wateroverlast: Waterberging op straat, pleinen en parken. Vergroening van de stad en private tuinen. Voorbeeldprojecten Hittestress: Ruimtelijke adaptatie: Groen, water, wind, schaduw Gebouwen: Zonwering, ventilatie, airco, isolatie Gedrag: Drinken, activiteiten aanpassen, zorg voor kwetsbaren Spreiding koelte-eilanden, Drinkfontijntjes in openbare ruimte, Voorlichtingsprogramma Vergroening van de stad en private tuinen. Droogte: sponswerking van de stad vergroten (waterberging in stedelijk oppervlaktewater en bodeminfiltratie). Vergroening van de stad en private tuinen. Overstroming: hoogwaterkades/sluis en vluchtwegen 12

13 Dilemma s (4) Rol Overheid/Samenleving Oplossingsrichtingen 13

14 Dilemma 1 Klimaatadaptatie Invulling zorgplicht gemeente Gemeente ontzorgt door vergaand te investeren in klimaatadaptieve maatregelen in openbare ruimte (waterlasten gaan stijgen). Investeren of Accepteren versus We accepteren toenemende risico s op en wellicht schadeclaims bij wateroverlast / hittestress / droogte in openbare ruimte.

15 Dilemma 2 Klimaatadaptatie Voorkeur type maatregelen in de openbare ruimte Minder risico op wateroverlast door vaak zichtbare aanpassingen van wegprofiel/sportvelden/ parkeerplaats (Regenwater zichtbaar vasthouden in gebied-multifunctioneel ruimtegebruik) Zichtbaar of Onzichtbaar versus Minder risico op wateroverlast door kapitaalintensieve traditionele vaak onzichtbare oplossingen (grotere pompen/bakken/buizen) (Regenwater onzichtbaar ondergronds afvoeren)

16 Dilemma 3 Klimaatadaptatie We betrekken de eigenaar door te stimuleren of te verplichten In heel Harderwijk stimuleren we de particulier tot het treffen van maatregelen op eigen terrein (voorlichting/subsidie/korting rioolheffing) versus Waar nodig verplicht de gemeente de particulier tot het nemen van maatregelen op eigen terrein (voorschriften/verordening/ handhaving)

17 Dilemma 4 Klimaatadaptatie Afweging alternatieven Inclusief of Exclusief Maatschappelijke Baten en Lasten Bij keuze van klimaatadaptieve alternatieven betrekken we ook de ( zachte ) maatschappelijke lasten en baten gedurende de hele levensduur Groenblauwe diensten versus Bij keuze van klimaatadaptieve alternatieven kijken we alleen naar traditionele harde kapitaallasten afschrijving/rente/beheer/onderhoud