Leergang Hoger Management Ontwikkelen van vernieuwend leiderschap in het voortgezet onderwijs 1
Een samenwerking tussen Marant Interstudie en Kennisland. 2
In januari 2018 start de negende editie van de leergang Hoger Management, hét programma voor leidinggevenden in het voortgezet onderwijs. Naast het ontwikkelen van persoonlijke schoolleiderskwaliteiten, staan vernieuwing en verandering centraal in deze leergang: maatschappelijk, organisatorisch en onderwijskundig. Marant Interstudie en Kennisland werken hierin samen met schoolbesturen in het vo. Doel van de leergang is het ondersteunen van de ontwikkeling van eindverantwoordelijk schoolleiderschap in het voortgezet onderwijs. Met deze leergang willen we ambitieuze schoolleiders ondersteunen bij de ontwikkeling van hun persoonlijk leiderschap en een impuls geven aan het innovatieve vermogen van de deelnemende schoolorganisaties. Ook bouwen we met de deelnemers van de leergangen aan een landelijk netwerk van vernieuwende schoolleiders. 3
De leergang heeft mij rust en reuring gebracht. Rust door op verdiepende theoretische basis mijn zelfvertrouwen, kennis en focus te ontwikkelen. Reuring, door al doende te leren een organisatie in beweging te zetten en als leidinggevende mensen kansen te geven het beste uit zichzelf te halen. - Angelique Vermeulen Tijdens de leergang kun je je spiegelen aan gelijkgestemden en experimenteren in een veilige omgeving met ander gedrag en nieuwe aanpakken. Daarnaast leer je opereren in een grotere complexiteit die samenhangt met eindverantwoordelijkheid. We dagen je uit om over de toekomst van het onderwijs na te denken én over de bijdrage die jij als leidinggevende kunt leveren om die toekomst werkelijkheid te maken. Het programma is intensief. Het onderscheidt zich van een master door de nadruk op het ontwikkelen van persoonlijk leiderschap, het werken met de groep als lerend systeem en door de continue aandacht voor jouw vraagstukken waar je als onderwijskundig schoolleider nu en in de toekomst mee te maken hebt. 4
Leiderschap in het voortgezet onderwijs De gedachte achter de opzet van de leergang is dat leiderschap in het voortgezet onderwijs in deze tijd op drie punten aandacht behoeft: 1. Durf je risico s te nemen, je eigen visie te volgen, je eigen school te maken, vanuit een onderzoekende en reflectieve houding? 2. Kun je vanuit een systemisch perspectief naar de wereld kijken? Dat wil zeggen, kun je de vraagstukken op strategisch en op organisatorisch niveau bekijken en beoordelen vanuit verschillende perspectieven en kun je daarin weloverwogen besluiten nemen? 3. Kun je vanuit het voortdurend in contact staan met je omgeving feedback verwerken, je positie bepalen, je visie aanscherpen, deze uitdragen en opnieuw toetsen aan anderen? Vanuit de maatschappelijke opdracht van je school is er immers een grote diversiteit aan stakeholders met wie je rekening te houden hebt, samenwerkt, maar die je soms ook moet sturen. Denk bijvoorbeeld aan andere schoolleiders, de samenleving, (lokale) overheden, samenwerkingsverbanden, het (regionale) bedrijfsleven en andere sectoren. 5
Leren door te experimenteren en te ervaren Bovenstaande gedachten over hedendaags schoolleiderschap krijgen vorm in een gedurfde aanpak. De leergang start met een assessment dat is gebaseerd op de competenties van het beroepsprofiel voor schoolleiders van de VO-raad. Daarmee brengen we de startsituatie in kaart en hieruit vormt zich een persoonlijk leerplan dat de deelnemers met hun leidinggevende, de coaches en de programmaleiding opstellen. Dit plan is een continue toets voor je ontwikkeling. In de leergang wordt niet alleen gepraat, maar ook gehandeld. Vanzelfsprekend komt actuele theorie over leidinggeven aan verandering en onderwijskundig leiderschap aan de orde. Deze theorie vormt de basis voor twee leervehikels die als rode draden door de leergang lopen en waar deelnemers gedurende het hele programma aan werken: een actieonderzoek dat op een andere school wordt uitgevoerd en een verander- of vernieuwingsspeerpunt uit je eigen werkcontext. Beide vehikels waarborgen dat er niet alleen wordt gepraat over leiderschap, maar dat je eraan werkt en ermee experimenteert in de praktijk. Zo zorgen we ervoor dat je in de leergang en in de leergroep wordt uitgedaagd te doen waar je straks voor bent opgeleid. 6
In het actieonderzoek infiltreer je in een school met een vraagstuk, als onderzoeker en als kritische vriend. Je komt er neutraal binnen, los van de organisatie, het verleden en van bestaande verhoudingen. Het is interessant wat je juist vanuit dit perspectief kunt bijdragen en betekenen. De truc van het actieonderzoek is iets neer te zetten wat blijft staan als jouw steentje er tussenuit gaat, dat gaat over leiderschap. - Nienke Stolk 7
De structuur van de leergang De leergang bestaat uit de volgende deelgebieden: Voorbereidende fase In november 2017 vindt het startassessment plaats. Deze wordt voor 8 december besproken met deelnemers en daarna gedeeld met betrokken opleiders en leidinggevenden. Ook worden in deze periode bij deelnemende scholen onderzoeksopdrachten geworven en voorgeselecteerd. Intensieve startbijeenkomst van drie dagen Tijdens deze driedaagse staat het werken aan het vernieuwend en verandervermogen van de deelnemers centraal. Dat betekent een grondige verkenning van de context: wat zijn belangrijke ontwikkelingen? En ook het identificeren van je persoonlijke missie, een oriëntatie op mogelijke veranderaanpakken en het maken van relevante koppeling met persoonlijke ontwikkelplannen. Tijdens deze bijeenkomst maken we ook een start met het actieonderzoek in duo s met opdrachtgevers vanuit deelnemende scholen. Zes masterclasses van een dag Deze bijeenkomsten zijn thematisch en gaan bijvoorbeeld over strategie, verandertheorie, de arbeidsmarkt, governance, financiën, onderwijsvernieuwing, en we gaan op safari (korte bezoeken aan vernieuwende concepten in het onderwijs of juist voor het onderwijs relevante maatschappelijke vraagstukken). Hier kunnen ook specifieke thema s of vaardigheidstrainingen worden aangeboden op basis van leerplannen, behoeften van de betreffende groep of vanuit actuele ontwikkelingen. Tweedaagse bijeenkomsten in het midden en aan het einde van de leergang Tijdens de tussentijdse tweedaagse vindt een grondige reflectie plaats op de binnenwereld. Zelfkennis en zelfonderzoek zijn cruciaal voor schoolleiderschap 8
en hiervoor zijn peers de beste spiegels. In deze bijeenkomst wordt vanuit systeemtheorie gewerkt met eigen ervaringen in de organisatie én in het leersysteem van de leergang. We verkennen hoe aandacht voor onderstromen een bron voor leiderschap kan zijn. De laatste tweedaagse staan we stil bij de resultaten van de leerplannen, de vernieuwingsspeerpunten en het actieonderzoek. Deelnemers maken hier weer nieuwe plannen voor de toekomst. Zes intervisiebijeenkomsten, waarvan er twee worden begeleid door de programmaleiding Een intervisiebijeenkomst duurt een dagdeel. Intervisie is het samen onderzoeken van ieders persoonlijke vraagstukken in de werkcontext die gelieerd zijn aan de rol als schoolleider. Intervisie vindt plaats in groepen van ongeveer vijf personen. persoonlijke vraagstukken uit de praktijk te bespreken en te toetsen aan ontwikkelpunten. Drie individuele gesprekken met de begeleiders van het programma Deze gesprekken zijn een monitor voor je leerplan, je vernieuwingsspeerpunt en je actieonderzoek: wat gaat goed? wat kan beter? welke verschuivingen vinden er plaats en vragen meer of minder aandacht? Vijf persoonlijke coachingsgesprekken met deskundige coaches uit het veld Deze worden ingezet om deelnemers te ondersteunen bij het realiseren van het leerplan, door gezamenlijk 9
Doelgroep van de leergang De leergang is bedoeld voor leidinggevenden die: minstens drie jaar leidinggevende ervaring hebben; minimaal een middenmanagementfunctie hebben (bijvoorbeeld teamleiders of afdelings- leiders); de ambitie hebben om door te groeien naar een eindverantwoordelijke functie; een drive voor vernieuwing hebben. Kenmerk van deze groep leidinggevenden is dat ze leidinggeven aan een operationele eenheid zoals een team of een deel van een organisatie. Deze leergang is ook bedoeld voor leidinggevenden die net nieuw zijn in een functie met integrale verantwoordelijkheid en zich op deze wijze kunnen ontwikkelen (bijvoorbeeld locatiedirecteuren, sectordirecteuren of conrectoren). 10
Tijdsinvestering deelnemers Onderdeel ECTS-punten Klokuren De tijdsinvestering voor de leergang bedraagt 30 ECTS-punten, oftewel 840 klokuren. Het betreft een duaal traject dus het leren vindt plaats tijdens bijeenkomsten, maar voor een belangrijk deel ook in de werkpraktijk. De verdeling is ongeveer als volgt: Assessments (inclusief voorbereiding en portfolio-opbouw) Bijeenkomsten (inclusief voorbereiding en huiswerkopdrachten) Intervisie en coaching (inclusief voorbereiding en reflectie) 3 84 10 280 2 56 Het is belangrijk dat deelnemers op donderdagen beschikbaar zijn voor de leergang. Alle gezamenlijke onderdelen van de leergang worden namelijk zoveel mogelijk op donderdagen ingepland. De planning van de leergang vind je hier. Zelfstudie (literatuur en artikelen) Werken aan vernieuwingsspeerpunt Werken aan actieonderzoek 2 3 10 56 84 280 Totaal 30 840 11
Beoordeling en certificering Begeleiders De voortgang wordt tussentijds beoordeeld door middel van 360-graden-feedback en een feedbackgesprek met de opleiders. De eindbeoordeling van het opgebouwde portfolio wordt gedaan door een onafhankelijke assessor. In dit portfolio zijn de beoordelingen van de leidinggevende en programmaleiders opgenomen, evenals de beoordeling van de onderzoeksopdracht door de opdrachtgever. Bovendien vindt er weer een 360-graden-feedback plaats waarbij mededeelnemers ook een rol spelen. Het eindassessment leidt tot een een eindbeoordeling waaruit volgt of de deelnemer direct benoembaar is in een eindverantwoordelijke functie of dat hiervoor nog aandachtspunten zijn. Alle deelnemers ontvangen tevens een certificaat van deelname. Iselien Nabben Werkt als senior adviseur bij Kennisland. Heeft veel ervaring met organisatie- en verandervraagstukken en leiderschapsontwikkeling in (o.m.) onderwijsinstellingen. Door mensen en processen soms gedurfd anders te benaderen, versterkt ze het innovatief vermogen van mensen en organisaties. Dorine Bakker Werkt als senior trainer/adviseur bij Marant Interstudie. Is een zeer ervaren trainer, coach en adviseur op het gebied van leiderschapsontwikkeling voor mensen en (onderwijs)organisaties. Is mede door een bedrijfskundige achtergrond en eigen leidinggevende ervaring, goed in staat persoonlijke en organisatie-ontwikkeling met elkaar te verbinden. 12
Voorwaarden deelname scholen Omdat het programma een duale aanpak kent, leert de deelnemer niet alleen in de bijeenkomsten, maar ook op de eigen werkplek. De schoolorganisatie van de deelnemer verplicht zich daarom om tijd en kwaliteit te investeren in de begeleiding van de vernieuwingsspeerpunten en de coaching van de deelnemer op diens persoonlijke ontwikkeling. Wanneer de school een onderzoeksopdracht inbrengt, dient hiervoor ook tijd en ruimte beschikbaar gesteld te worden. Hoe dit precies in zijn werk gaat kun je lezen in een aparte flyer over de onderzoeksopdrachten, op te vragen via interstudie@marant.nl. Deelname aan informatie-, en evaluatie-, of inspiratiebijeenkomsten met de programmaleiders en coaches van Marant Interstudie en Kennisland stellen wij op prijs. 13
Locatie Kosten De bijeenkomsten zullen plaatsvinden in een conferentiecentrum op een centrale locatie in Nederland. Nadere informatie volgt bij inschrijving. De kosten voor de leergang bedragen 11.500 euro. De verblijfskosten tijdens de meerdaagse bijeenkomsten worden apart via Marant Interstudie aan je doorberekend. Meer informatie Neem voor meer informatie contact op met Dorine Bakker van Marant Interstudie: d.bakker@marant-interstudie.nl / 06-55541445 of met Iselien Nabben van Kennisland: in@kl.nl / 06-31743805 14
15