De ideale opleiding: kort, snel, praktisch en gericht De Belgische opleidingsmarkt beleeft opnieuw betere tijden, al is er nog werk aan de winkel. Vraag en aanbod zitten nog niet op één lijn, BEA stelt teleur en Return On Investment en maatwerk zwaaien de plak. Ondertussen houdt de aanhoudende versnippering de prijzen onder druk. Maar...de markt groeit. //AN DAMEN In onze rondvraag naar wat leeft op de opleidingsmarkt hebben we ons beperkt tot die domeinen die relevant zijn voor decision makers, namelijk ITgerichte onderwerpen en managementopleidingen, aangevuld met soft skills (bijvoorbeeld communicatie). De volledige opleidingsmarkt gaat uiteraard veel breder. 6 5 4 3 GRAFIEK 1: KEUZECRITERIA (/7) 1. VERSNIPPERING BLIJFT De opleidingsmarkt bestaat uit een enorme hoeveelheid aanbieders, waardoor een erg versnipperd beeld naar voren komt. Om het overzicht te bewaren wordt dan ook een indeling gemaakt in drie groepen, namelijk de academisch onderbouwde instituten zoals universiteiten, hogescholen en managementscholen, bijvoorbeeld Vlerick, UAMS, enzovoort. Daarnaast bestaan er ook privaat-publieke organisaties. In Vlaanderen zijn dat onder meer VDAB en 2 1 0 Prijs/kwaliteit Inhoud Flexibiliteit Persoonlijk contact Reputatie, faam Werkvormen Privaat/publiek Privé Universitaire MS Overheidsorganisaties scoren door een goede prijskwaliteitverhouding, daar waar privé-bedrijven het moeten waarmaken met flexibiliteit en hun persoonlijke aanpak. Bron: Bedrijfsopleidingen.be 18 september 2006 SMART BUSINESS STRATEGIES www.smartbiz.be
CEVORA. In Wallonië spreekt men over Technifutur en Technofutur. Tot slot zijn er nog de privé-bedrijven die elk binnen hun niche een reeks opleidingen aanbieden. Vooral deze laatste groep bestaat uit heel wat zelfstandige consultants die hun kans wagen, wat nog eens voor extra versnippering zorgt. Kwalitatief grote verschillen tussen de opleiders zijn er niet, maar er is wel een verschil in aanpak. Overheidsorganisaties bieden voornamelijk klassikale standaardopleidingen aan, daar waar privé-bedrijven het verschil proberen te maken met hun persoonlijke aanpak. Een eigen stijl en opleiding op maat zijn hier erg belangrijk. Dat blijkt ook uit het onderzoek van Evert De Bock, student handelsingenieur aan de Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen in samenwerking met Bedrijfsopleidingen.be. (zie grafiek 1) 2. ROI BESLIST Een van de belangrijkste trends op de opleidingsmarkt is Return On Investment (ROI). ROI is heer en meester. Ook dat blijkt uit de resultaten van de studie. De doelstellingen die de werkgever wil bereiken zijn vooral prestatiemanagement, gevolgd door kennismanagement en competentiemanagement. Persoonlijke ontwikkeling komt pas daarna aan bod. (zie grafiek 2) De toegevoegde waarde is erg belangrijk geworden, vertelt Jeroen Vanlerberghe, algemeen manager VTO bij Amelior. Bedrijven doen een stuk minder aan toerisme, maar gaan doordachter investeren. Anneleen Andries, manager opleidingen bij SD Worx beaamt dat: Klanten worden hoe langer, hoe veeleisender op het vlak van ROI. 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Persoonlijke ontwikkeling GRAFIEK 2: DOELSTELLINGEN (/7) 5,74 4,69 6,15 6,26 6,35 Successieplanning Competentiemanagement Kennismanagement Prestatiemanagement Een opleiding moet vooral resultaat opleveren, eerder dan kennis en competenties. Bron: Bedrijfsopleidingen.be Vorming vraagt dan ook een hele investering. Trainingen die daarom niet onmiddellijk een toepasbare waarde hebben (naar vertaalslag of transfer naar de werkplek) moeten dan ook aan populariteit inboeten. En ook Els Michiels, marketing en communication manager bij Key Job Training herkent die trend: Wij moeten als opleidingsverstrekker zelfs met concrete cijfers kunnen aantonen wat de meerwaarde van de opleiding is en welke vooruitgang er werd geboekt. Al enkele jaren is de focus op ROI duidelijk voelbaar en die eis is alleen maar sterker geworden. De keuze voor een bepaalde training wordt dan ook vaak bepaald door die toegevoegde waarde. Opleidingen waarbij minder duidelijk aangetoond kan worden wat de meerwaarde is, of hoe ze ingepast kan worden in het dagelijks werk, scoren heel wat minder goed. Opvallend hierbij is de kloof tussen de behoeften van de werkgever en de werknemer, zegt Jeroen Vanlergberghe. Wij hebben al vaker vastgesteld dat er een verschil is tussen wat de werkgever en de werknemer wil. Die eerste, de decision maker, is vooral geïnteresseerd in de ROI van de opleiding, daar waar de cursist meer belang hecht aan het ontvangen van een certificaat of diploma. 3. MAATWERK & COACHING Wat vooral opvalt, is dat er een andere invulling wordt gegeven aan de term opleiding, aldus Anneleen Andries. Er is een verschuiving merkbaar. Een duidelijke trend op de markt. Opleidingen anno 2006 moeten kort, snel, praktisch en gericht zijn. Het gebeurt steeds vaker dat een bedrijf ons belt met de vraag: wij hebben probleem X, kan u dat tegen eind volgende week oplossen, vertelt Edouard Gruwez, managing director Ogilvy internal communication. Om daaraan te voldoen, worden de leervormen vaak aangepast. Er is duidelijk meer vraag naar opleidingen op maat en individuele coaching. We zien een beweging van kleine opleidingen in groep naar enerzijds grote projecten die een reële impact hebben op de organisatie en anderzijds individuele coaching, zegt Gruwez. Bij de voorkeuren van werkvormen heeft de cursist meestal de keuze uit een klassikale groepsopleiding, workshops, praktijkseminaries, voordrachten, individuele coaching, enzovoort. Uit het onderzoek van De Bock blijkt onder meer dat participatieve werkvormen zoals praktijklessen, individuele coaching en afstandsleren, beter scoren dan de traditionele klassikale groepsopleidingen. Philippe Van Der Stighelen, zaakvoerder bij Genuine Belgium onderschrijft die trend: Onze trainingen evolueren www.smartbiz.be SMART BUSINESS STRATEGIES september 2006 19
ANNELEEN ANDRIES manager opleidingen bij SD Workx: Vroeger redeneerde men Ik ga eens een uitstap maken, nu is men veel meer op ontwikkeling en ROI gefocust. steeds meer naar coachingopdrachten, waarbij de trainingen aangepast worden om een specifiek probleem bij de klant te behandelen. Opleidingen moeten heel pragmatisch zijn, toegespitst op hun problematiek en er moet ook consultancy bijzitten. Klanten willen inderdaad zo weinig mogelijk tijd weg zijn van kantoor en zo specifiek mogelijk een concreet pijnpunt binnen het bedrijf aangepakt zien, weet Peter Coppens, business unit manager training & productivity bij Xylos. Ze willen dat de kennis die via een training wordt opgedaan, meteen toepasbaar is en zo goed mogelijk aansluit bij de concrete jobinhoud of de jobvereisten van de cursist. De duur van de opleiding en de algemeenheid ervan moeten inboeten ten opzichte van de praktijkgerichte workshops of hands-on labs die maximaal een halve tot twee dagen duren. Binnen het aanbod opleidingsvormen trad enkele jaren geleden ook e-learning sterk op de voorgrond. E-learning en blended learning (een mix van verschillende leervormen) waren een echte hype. Iedereen verwachtte een grote doorbraak van deze methodes, maar tot nog toe bleef de boom uit. Over pure e-learning zijn de reacties trouwens eenduidig: E-learning is out, De hype is over, Pure e-learning is kansloos. De belangrijkste oorzaken daarvan zijn tijd en motivatie, zo blijkt: Veel mensen starten met e-learning, maar slechts weinigen maken de opleiding ook af als er geen stok achter de deur zit. Mensen hebben een extra motivator nodig, zegt Sandra Stoops van BitbyBit. Pure e-learning mag dan wel dood zijn, vormen van blended learning met daarin een onderdeel e-learning zijn nog wel springlevend. E-learning speelt binnen blended learning vaak een belangrijke rol. Het is namelijk het perfecte medium voor kennisoverdracht en naverwerking, verklaart Lut Crijns, business manager co-sourcing, training & development van Acerta Consult. Ook Edouard Gruwez deelt die mening: E-learning is zeer geschikt om kennis over te brengen, maar niet voor andere doeleinden. In bedrijven zijn gigantische bedragen naar e-learning gegaan, maar als de groep te klein is, of er is geen kennisoverdracht, dan is e-learning ongeschikt. De methode kost bovendien enorm veel geld en energie. Het aanbod van blended learning stijgt, maar niet spectaculair. Bovendien is extra coaching een kritieke factor om te slagen, zo blijkt nog. 4. SPECIALISATIE VERSUS GENERALISATIE Het hierboven vermelde maatwerk is ook nauw verweven met specialisatie, een trend die al enkele jaren aanwezig is en zich in 2006 onverstoord verder zet. Maar tegelijkertijd stijgt ook de vraag naar generalisatie. Enerzijds is er meer specialisatie, aangezien bedrijven heel specifieke vragen stellen, die een heel specifiek, gecibleerd antwoord vereisen. Anderzijds is er meer vraag naar generalisten die grote projecten aankunnen en als coördinator fungeren voor de specialisten, bemerkt Edouard Gruwez. Omwille van de grote vraag naar maatwerk, zijn opleidingsverstrekkers verplicht zichzelf te specialiseren in een bepaalde niche en ook hun opleidingen en opleidingsvormen daaraan aan te passen. Er is steeds minder geloof in de huisarts-aanpak waarbij voor elk probleem wel iets in de lade ligt. Opleiders gaan eerder segmenteren en verwachten dan top of the bill te worden binnen hun segment, vertelt Lut Crijns. Hetzelfde liedje horen we bij Mel Mouchart, sales verantwoordelijke bij Fern: Wij moeten gecibleerder werken. De tijd dat iedereen alles doet is voorbij. En die specialisatie gaat soms heel ver. Els Michiels geeft een aantal voorbeelden: Wij geven onder meer assertiviteitstraining aan ziekenhuispersoneel om hen te leren omgaan met agressieve patiënten. Of bij Bekaert was er nood aan orde in de documentenstroom en het klassement. Wij zijn een kijkje gaan nemen en stellen nu elke week een concrete actie op maat voor, bijvoorbeeld, maak de ven- 20 september 2006 SMART BUSINESS STRATEGIES www.smartbiz.be
BEA: ADMINISTRATIEF ZWAAR EN ALLESBEHALVE FLEXIBEL Het Budget voor Economisch Advies of kortweg BEA ging enkele maanden geleden van start. Bedoeling is om het systeem van opleidingscheques te vervangen, maar uit een korte rondvraag blijkt dat de eerste reacties overwegend negatief zijn. Opleidingsverstrekkers zijn tevreden met de extra steun voor bedrijven die zo sneller de stap zullen zetten naar het investeren in opleiding, maar de manier waarop doet soms vragen rijzen. BEA is een geïntegreerde subsidiemaatregel waarmee kleine en middelgrote ondernemingen met steun van de Vlaamse overheid de ondernemerschapsbevorderende diensten opleiding, advies, kennis en mentorschap kunnen inkopen, zo staat te lezen op de site van de Vlaamse overheid. Een mond vol en dat geldt ook voor het systeem zelf. De voornaamste kritiek die wordt geuit, is dan ook dat het systeem vooral administratief erg zwaar is voor de klant en allesbehalve flexibel. Bovendien zijn er een aantal voorwaarden in opgenomen die het de klant extra moeilijk maken. Zo mag hij bij één leverancier geen twee diensten inkopen. Bijvoorbeeld, een bedrijf dat tevreden is over leverancier A voor zijn opleiding en daar ook advies wil halen, mag dat niet met datzelfde budget doen. De overheid wil op die manier monopolievorming tegengaan, maar in de praktijk zorgt dat voor vervelende situaties. In hoeverre moet de overheid zich blijven moeien in de sector? Dat is de vraag die verschillende, vooral privé-opleidingsverstrekkers zich stellen. BEA heeft niet het succes van de opleidingscheques, zegt Mel Mouchart van Fern. Mouchart vraagt zich ook af waarom een goed systeem als de opleidingscheques werd omgegooid. Ook Peter Coppens van Xylos heeft zo zijn bedenkingen: Met BEA is de koek die verdeeld moet worden, alleen maar kleiner geworden. De opleidingscheques waren een mooi systeem, dat nu bijna wordt gefnuikt, ik begrijp niet wat daar de bedoeling van is. Het nieuwe systeem blijkt minder lucratief te zijn. Er is nu een herverdeling, wat eigenlijk positief is, maar ze is wel heel drastisch gereduceerd en heel omslachtig, weet Lut Crijns. Ze verwacht er dan ook weinig heil van. Net als Edouard Gruwez, die gemengde gevoelens heeft bij alweer een nieuwe wetgeving: Regelmatige veranderingen in de wetgeving zijn nooit goed, want bedrijven weten niet meer waarop en waaraf en houden hun budgetten in. Bovendien zijn er grote verschillen tussen Vlaanderen, Brussel en Wallonië, met drie verschillende wetgevingen, wat het allemaal nog ingewikkelder maakt. Of de meningen in de toekomst nog zullen veranderen, het systeem is tenslotte nog maar net van start gegaan, valt nog af te wachten.
ELS MICHIELS, marketing en communication manager bij Key Job Training: Opleiding is een commodity geworden. sterbanken leeg. Wij leggen heel duidelijk uit wat van wie tegen wanneer wordt verwacht. Onlangs hebben we nog een PDA-opleiding gegeven aan een aantal werknemers die van het bedrijf een PDA gekregen hadden en ermee moesten leren werken. Bedrijven doen vaak ook zelf suggesties. 5. PRIJZEN ONDER DRUK De topjaren op de opleidingsmarkt waren 1998-1999, daarna belandde markt in een crisis en nu klautert de opleidingswereld weer uit het dal. Alleen de druk op de prijzen lijkt die positieve tendens niet te volgen. In 2006 lijkt er niet echt veel verbetering, al is de situatie zeker niet verslechterd. Uit onze rondvraag blijkt dat de prijzendruk voornamelijk te wijten is aan twee factoren. Enerzijds de kritiek op de gesubsidieerde instellingen en anderzijds het gigantische aanbod aan zelfstandige consultants. Op de markt zijn er onder meer organisaties, al dan niet gesteund door de overheid (bijvoorbeeld VDAB en CEVORA) die door subsidies hun prijzen laag kunnen houden, maar tegelijkertijd een standaardoplossing aanbieden. Voor de klant zorgt dat voor een erg verward beeld. Hij vraagt zich af hoe het komt dat het bij die organisaties zo goedkoop kan, vertelt Edouard Gruwez. Lut Crijns geeft toe dat het als privé-bedrijf vaak moeilijk is om te concurreren met overheids- en sectororganisaties. Privé-bedrijven moeten het verschil maken door hun aanpak, stijl en persoonlijk contact met de klant. Anderzijds is er het enorme aanbod aan zelfstandige consultants. Er zijn vele zelfstandige consultants die in hun eentje werken en bodemprijzen vragen voor hun diensten, zegt Annie Delahaye, managing partner van Team Power. Corine Stals van Mind in Motion bevestigt dat: Er zijn inderdaad heel veel eenpitters op de markt, personen die zichzelf verhuren als trainer/coach. Maar dat is allemaal heel 1/1 en daar zit verder geen diepgaande strategie achter. Toch zijn er niet alleen negatieve geluiden. Jeroen Vanlerberghe ziet toch een lichte verbetering in de situatie. Nu het opnieuw wat beter gaat, is het kaf van het koren gescheiden, hoewel er nog altijd aanbieders onder de prijs gaan. Een positieve reactie ook bij Peter Coppens van Xylos: We merken dat meer en meer bedrijven bereid zijn de juiste prijs te betalen voor kwalitatieve opleidingen. Opleiding is een commodity geworden, voegt Els Michiels er nog aan toe. Volgens Anneleen Andries gaan bedrijven veel bewuster om met hun keuzes, aangezien opleidingen veel tijd en geld kosten. Vroeger redeneerde men Ik ga eens een uitstap maken, nu is men veel meer op ontwikkeling en ROI gefocust. GOED AFGESTEMD? Wat betreft de rondvraag naar vraag en aanbod, blijkt dat deze niet helemaal overeenstemmen. Het meest gegeerde opleidingsdomein is communicatie (32%) gevolgd door managementcursussen (19%) en informatica (14%). Maar als we kijken naar het aanbod, dan zien we dat er vooral aandacht wordt besteed aan dezelfde onderwerpen, maar dat de klemtoon duidelijk anders ligt: informaticaopleidingen (34%), managementtrainingen (17%) en communicatie (11%). Zeker voor de domeinen informatica en communicatie zijn vraag en aanbod niet goed op elkaar afgestemd. 1 Management 19% 17% 2 Informatica 14% 34% 3 Communicatie 32% 11% V: Vraag A: Aanbod Bron: Management Information (2005) V A 22 september 2006 SMART BUSINESS STRATEGIES www.smartbiz.be