PPS/Esco Praktijkdag 2014



Vergelijkbare documenten
Slimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden. Een interactieve kennismaking met DBFMOcontracten

Agenda FINANCIERING PPS EN DBFM 20 maart PPS: een ruim begrip DBFM: Lessen uit de praktijk. Conclusie. Project finance.

BIJEENKOMST KMVG 26 JANUARI 2012 FREYA VAN DER KROEF, DIRECTEUR TENMAN BV. PPS-DBFM(O) kansen voor maatschappelijk vastgoed?

PPS en maatschappelijk vastgoed

4 juni Ministerie van Financiën, PPS & Asset management

PPS Lindeplein Brunssum

Financiering van maatschappelijk vastgoed

Slimmer samenwerken: PPS light

Marktdag 22 november Ondernemend aanbesteden gericht op lage TCO WELKOM SESSIE 6

Een comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd

Life Cycle Denken & Integraal Ontwerpen. Amersfoort Roderik Schunck Eric Bom Danny Boers

Slim aanbesteden en financiering

contractvorming in de onderwijshuisvesting Louk Heijnders Congres PIANOo 26 mei 2011

Duurzame energie. Leveranciersdag Rijk 27 november Piet Glas

Risicomanagement bij geïntegreerde contractvormen. IPMA-NL Interessegroep Risicomanagement

Praktijkvoorbeeld. RWZI Den Bosch

De opdrachtgever van DBFM(O)

Een comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd

Tweede Kamer der Staten-Generaal

10/09/ Maatregelen Nederrijn. Wie zijn we. Wat doen we. Wat doen we anders. Waarom doen we dit? Rijkswaterstaat Boskalis.

AT OSBORNE. Masterclass Energiebesparing in de zorg. Professioneel opdrachtgeverschap 16 november Marjolijn Kroon adviseur gezondheidszorg

Voortgangsrapportage Permanent Theater

Innovatief opdrachtgeverschap

PPS Zuidas Amsterdam Elco Brinkman

Publiek Private Samenwerking. Eric Van Herzele, Senior Advisor Dexia Infrastructure

Financieren van duurzaamheid. Servicepunt Duurzame Energie

PPS in Aruba: PPS contracten in de praktijk. PPP Knowledge Center Aruba Marcelle van Valkenburg Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn Mark Birnage

Een contractvorm voor meerwaarde

Richard van Breukelen CFO Rijkswaterstaat

Westluidense Poort. Het nieuwe cultuurcluster van Tiel

Presentatie Rijksvastgoedbedrijf

Straatman Koster advocaten

De waterbouwer van de toekomst

ONTWERPEN, BOUWEN, FINANCIEREN EN ONDERHOUDEN

Financiering van Openbare Duurzame Verlichting voor Gemeenten

PPS: It s a service, not a building! Jos Barnhoorn

Samen naar een beter resultaat! Marktconsultatie Hondsrugwegtunnel 23 april 2010

Het creëren van een nieuw en succesvol museum Kansen en uitdagingen bij DBFMO-uitvragen. Donderdag 29 september 2016

Betreft: Offerte uitvraag {adviseur en opsteller outputspecificatie}

Energy Service Company: een kans voor u?

Tom Mortier Business Manager Energie. Schakel uw financiering een tandje hoger met PMV

Investeren in nieuwe sportinfrastructuur? Scenario s

De kracht van pps in lightrail

Geïntegreerde contracten hulpmiddel voor decentrale overheden en maatschappelijke ondernemingen

Datum : 4 februari 2013 Onze referentie : G-004/EG Onderwerp : gedachte-experiment OVRO concessie Stadsregio AN 2013

Het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed m.b.v. ESCO s. Hans Hörter, Commercieel Adviseur DWA installatie- en energieadvies

Hart van Zuid. PPS bij gebiedsontwikkeling. De Rotterdamse aanpak. presentatie DO SO. Hans van Rossum 27 augustus 2013

Expert meeting geintegreerde contracten

Vastleggen budget Openbare verlichting

Bijlage 2 Indicatieve doorlooptijden (open) aanbesteding(svarianten)

AT OSBORNE. Practice what you preach: Hoofdkantoor AT Osborne 3 jaar later. 19 september Gerhard Jacobs Directeur Huisvesting & Vastgoed

Fiscale aspecten DBFM

REGIE OF TOTALE CONTROLE? WAAR LEGT U DE RISICO S EN VERANTWOORDELIJKHEDEN?

Slimmer met vastgoed hoe kunnen gemeente de sociale opgave accommoderen in tijden van bezuinigingen?

Innovatieve uitvraag Nul-op-de-Meter woningen Pioneering Eric Kouters

meer werk of meerwaarde? Pps bij scholenbouw in Nederland

Vraag 1 Bent u bekend met het artikel Meer risico s voor staat bij megaproject Zuidas? 1

Meerwaarde met het concessiemodel een model voor Publiek-Private Samenwerking

M voorop in DBFM Vanuit het onderhoud risico s beheersen in Nederlandse DBFM contracten. Begeleiders:

Financieel-economische arrangementen. Lessen uit City Deal Binnenstedelijk bouwen

Curriculum Vitae. Persoonsgegevens Naam:

Grondstromen. Contracten en voorwaarden

PPS Zuidas investeren in een duurzame toekomst

VASTGOEDFINANCIERING IN DE ZORG

3. Wat is bijzonder bij de aanpak voor project A2 Maastricht?

Klaar voor een veranderende zorgmarkt? Themabijeenkomst PT Finance, DHK Tax & Legal en InterCare management 27 november 2014

Hoe samenwerking, verandering en voorlichting zorgen voor meer en betere ESCo projecten in Nederland P5 presentatie Christine van Oeveren

3.3 EMVI in Almere: zo kan het ook! NATIONAAL CONGRES AANBESTEDEN EN CONTRACTEREN

DBFM. Contractmanagement DBFM. contractmanagement. De 5 speerpunten van het pentagram

Waalwijk havenontwikkeling - ontwikkelstrategie

r o n d e t a f e l / s e m i n a r 6 o k t o b e r

Financiering van zorgvastgoed

PPS & Alternatieve Financiering Enkele aanbevelingen voor de Praktijk. 2 december 2013 BDO

Gebied, locatie of lijn!? Projectontwikkeling ViA15

Lunch event 3 juni Transformatie & verduurzaaming van vastgoed PROVADA 2015 (Re) Building the Business

Buildings should serve people, not the other way around. Prepared for: John Portman. Hoogbouw circulair in gebruik Reinier van der Vusse.

Programma. Ontwikkelingen. Kansen. Hoe pak je dat aan? Waar willen jullie het over hebben?

Rijkswaterstaat over de rol van de architect Voor infrastructuur zijn óók architecten nodig

Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory.

Paulussen Advocaten. Masterclass voor PIANOo. Hoe maken we van aanbesteden en C2C een succes: enkele aanbestedingsrechtelijke aspecten

PIANOo-Congres 2009 Sessie: gebiedsontwikkeling na Auroux en ICER

De meest geschikte contractvorm voor een duurzame natuurvriendelijke oever

Marktconsultatie. Verkenning en aanbevelingen

Samenvatting bijeenkomst Succesfactoren en dillema s bij PPS contracten - 3 juni 2015 Utrecht

Relaties. die. Samen. Werken

Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Duurzaamheid. Ervaringen van een Rijkswaterstaat medewerker. Harald Versteeg Programmamanager RWS Duurzaam

Het Grote Aanbestedingswet Congres Utrecht / 14 maart 2013 / Cilly Jansen / Architectuur Lokaal

Samenwerken in een SSC. Ton Bernts. Congres 2011 Samenwerken aan FM.

Marktbenadering HWBP Stadsdijken Zwolle. Gouden Driehoekbijeenkomst Delfzijl, 8 februari 2018 Peter Staats

Adding value to test tooling Hoe en waarom DevOps de wereld van performance testen verandert

PPS in sport is volwassen

PPS / DBFM(O) toezichtafspraken

Willen en kunnen bepalen de samenwerkingsvorm

Verduurzaming van gemeentelijk vastgoed

Funding & value capturing:

Openbare VerLichting (OVL) en energiebesparende technologie binnen PPS

PPS Kennispool RWS-leergang PPS. Water. Wegen. Werken. Rijkswaterstaat.

Nationaal Debat Maatschappelijk Vastgoed

Innovatief aanbesteden is niet eng

Werkkapitaal Management & Marktontwikkelingen

Transcriptie:

PPS/Esco Praktijkdag 2014 Samenwerken als driver voor innovatie 10 december 2014 Private financiering en PPS financieringsprogramma Bert Mulders en Ronald Pereboom 1 1

Innovatieve financieringsvormen Inventarisatie projecten en vragen: 5 min Financiering: structuur en randvoorwaarden: 5 min PPS Financieringsprogramma: 5 min Discussie: 20 min 11 dec 14 2

Inventarisatie projecten en vragen Infrastructuur Weginfrastructuur Tunnels Ondergrondse infrastructuur, oa riolering, bekabeling Natte infrastructuur Veiligheidsopgaven Sluizen Dijken Vastgoed Onderwijshuisvesting Gemeentehuizen, stadskantoren Hulpdiensten: brandweerkazernes Zorginstellingen Musea Parkeergarages Sportcomplexen, oa zwembaden Energie Energie Service Compagnies Energietransport Energievoorzieningen WKO Combinatieprojecten: gebiedsontwikkeling Binnenstedelijke herontwikkeling Transformatieprojecten Havens Natuurontwikkeling 11 dec 14 3 3

Project Financiering Structuur Gouden regel Project Finance: Risico s moeten komen te liggen bij de partij die dit het beste kan dragen 11 dec 14 4

Voordelen PPS/ DBFMO Gespreide betaling van de investering in de vorm van beschikbaarheidsvergoedingen. Geen druk op bestaande financieringslijnen en investeringsbudgetten. Off balance financiering. Value for Money. Bestaande PPS/DBFMO projecten laten een efficiency voordeel zien van 10 tot 15%. In een PPS/DBFMO contract wordt het risico van constructiekostenoverschrijdingen en te laat opleveren neergelegd bij de project vennootschap en niet bij de aanbestedende overheid. De discipline die externe partijen de project vennootschap opleveren werkt hier versterkend. De constructie en het onderhoud zijn geïntegreerd in een contract. Hierdoor zal voor een levenscyclus benadering gekozen worden. In het PPS/DBFMO contract zijn clausules opgenomen voor bench marking en market testing. Hierdoor zit de aanbestedende overheid niet vast aan een te duur onderhoudscontract. 11 dec 14 5

Belangrijkste randvoorwaarden PPS/DBFMO Minimum projectomvang (>EUR 10mln). Betrokken partijen bij een PPS/DBFMO dienen (grote) kredietwaardige partijen te zijn. De bouw / onderhoudspartij moet voldoende kredietwaardig zijn om op te kunnen financieren. Gedurende de constructie en de operationele fase wordt er door de banken zekerheden geeist van de bouw / onderhoudspartij. Deze zekerheden zijn, onder meer, bankgaranties en bedrijfsgaranties. 11 dec 14 6

Nieuwe financieringsvormen voor middelgrote en kleine PPS projecten. 11 dec 14 7

De weg naar het creëren van een gestandaardiseerde PPS markt in NL Financiering steeds vaker bottleneck bij DBFM met hoge transactiekosten Interesse van marktpartijen: beleggers en financiers willen investeren, mits Beheersbaar risicoprofiel (debiteuren, project, etc.) Voldoende omvang/aantal projecten Directe investering Beheer in exploitatiefase op orde Interesse van opdrachtgevers: nieuwe projecten opstarten, met Heldere business case en passend in bekostiging/begroting structuur, inclusief langjarig onderhoud Heldere governance structuur, verdeling verantwoordelijkheden en risico s Off Balance financiering Kennis delen en advies over optimale structuur en aanbestedingsproces (kostenoptimalisatie/-reductie) 11 dec 14 8

Proces: van programma naar beheer Go - No go Aanmelden projecten Selectie PPS Programma Financiering Voorbereiding Aanbesteding Realisatie Exploitatie Project 1 Project 1 Project 2 Project 3 Project 4 PPS Netwerk Projectscan Organisatiescan Projectanalyse Optimalisatie contractvorm Advies aanbesteding Inpassing begroting Besluitvorming Project 2 Project 4 Project n Project n Aanbesteding financiering: commitment Standaardosatie/kennisdeling Leidraden, outputspecs, contracten Concurrentie Gerichte Dialoog Bouwfase Beheer SOK Financierings Contract beheer Rapportage en financiële verantwoording Monitoring en aansturing arrangement 11 dec 14 9

Van latente vraag naar reële vraag: markt maken Nieuw: efficiënte voorbereiding, financiering en besluitvorming Eerder, sneller en beter: samenbrengen van projecten, opdrachtgevers en financiers Duidelijke governance structuur, verantwoordelijkheden en risicoverdeling Heldere business case: scope, financierbaarheid en bekostiging Financiering: vooraf en gezamenlijk organiseren, combinatie van eigen middelen en externe beleggers/financiers Heldere besluitvorming over structuur en proces: Go/No-go Na besluitvorming volgt de aanbesteding en realisatie van het project met een DBM contractstructuur 11 dec 14 10

Discussie Kansen voor kleinere projecten? Maatschappelijk vastgoed Infrastructuur Onderwijs Zorg Gebiedsontwikkeling Energie 11 dec 14 11