CHOCOLADE Door: Simon Bakker
INHOUDSOPGAVE Pagina Voorwoord 3 Inleiding 4 Hoofdstuk 1 Geschiedenis en de verspreiding van Chocolade 5-6 Hoofdstuk 2 Cacao 7-8 Hoofdstuk 3 Hoe wordt chocolade gemaakt? 9 Hoofdstuk 4 Smaken en soorten chocolade 4.1. Smaken 10 4.2. Soorten 10 Hoofdstuk 5 Waar gebruik je het voor? 5.1. Medicijnen 11-12 5.2. Recepten 12-13 Hoofdstuk 6 Interview met Chocolatier Van Dam 14-17 Nawoord 18 Bibliografie 19 2
VOORWOORD Ik heb voor chocolade gekozen als onderwerp voor mijn werkstuk omdat ik het een leuk en lekker onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten. Ik kan van chocolade op verschillende manieren genieten, op mijn boterham als hagelslag of chocopasta, gewoon een chocolaatje bij de thee of van die heerlijke chocolade taart die Yvonne voor mijn verjaardag had gemaakt ( het recept staat verderop in dit werkstuk ) Ook dat wij een van de beste chocolade winkels van Nederland in Heemstede hebben heeft hieraan meegewerkt. Ik ben dan ook heel blij dat ik in deze winkel mocht kijken en de eigenaar mocht interviewen. 3
INLEIDING Chocolade (ook wel: chocola) is een lekkernij gemaakt van cacao, die wordt gewonnen uit cacaobonen, de pit van de vrucht van de cacaoboom (Theobroma cacao)* Ik ga jullie vertellen over chocola! Ik ga jullie iets vertellen over hoe chocolade wordt gemaakt en over de geschiedenis en de verspreiding van de chocola, en over cacao en over de smaken en soorten chocolade, of waar je het voor gebruikt zoals medicijnen en recepten. Voor dit werkstuk heb ik ook iemand moeten interviewen. Ik heb de chocolade-expert van Noord-Holland geïnterviewd: meneer Willem van Dam van chocolaterie Van Dam op de Raadhuisstraat in Heemstede. Het interview kunnen jullie lezen in hoofdstuk 6. 4
HOOFDSTUK 1 GESCHIEDENIS EN DE VERSPREIDING VAN CHOCOLADE Chocola is bij toeval ontdekt door een Tolteek. Tolteken waren een stam welke in Middenen Zuid-Amerika leefden. Men weet niet precies hoe lang geleden deze ontdekking gedaan is door de Tolteek, maar het is minstens 2000 jaar geleden. De cacaobomen groeiden toen veel langs de rivier Orinoco en langs de rivier de Amazone. Tolteken gebruikten wel de vruchten van de cacaoboom, maar alleen de pulp uit de vrucht en niet de bonen die in de vrucht zaten. De reden hiervoor was dat de bonen erg bitter smaakten. De bonen werden dus verwijderd voor het eten van de pulp. De binnenkant van een cacaovrucht: de bonen met daarop witte pulp Op een dag gooide een Tolteek de bittere cacaobonen weg in het vuur. Maar de brandende cacaobonen verspreidden zo n heerlijke geur! De man begon te watertanden. Toen hij de bonen uit het vuur haalde, plette hij ze tussen de stenen tot een gladde massa. Het resultaat was om te smullen en zie daar: chocolade! De Maya-indianen waren de eerste cacaotelers. Dit volk leefde op een groot schiereiland tussen Mexico en Guatemala. Zij waren de eersten die de cacaoboom verbouwden voor zijn vruchten. Het is bekend dat zij al rond 600 na Christus cacaoplantages hadden. Met de bonen uit de cacaoplant bereidden de Maya s een bittere drank met de naam xocoatl. Deze drank brachten zij op smaak met vanille, chilipeper en piment. Na de Maya s kwamen de Azteken. De Azteken richtten na de Tolteken hun eerste dorpen en steden op in Mexico rond 1300. Zij riepen zichzelf uit als afstammelingen van de Tolteken. Zij slaagden er in een heel groot grondgebied te veroveren waaronder ook een groot deel van het oude Maya grondgebied. In deze Aztekencultuur speelden de godsdienst en oude gewoonten van de Tolteken een belangrijke rol. Zo aanbaden de Azteken ook de oude koning van de Tolteken. Die koning heette Quetzalcoatl. Volgens de oude verhalen was hij de grote meester van de cacao. Hij had een aantal cacaoplanten weten te bemachtigen. Hij leerde zijn mensen die te telen en xocoatl te bereiden. Twee Xocoatl drinkende Azteekse koningen Xocoatl was een drank gemaakt van cacaobonen, waaraan ze maïsmeel, paprika, chilipeper en water toevoegden. De Azteken zagen het drankje als goddelijke drank die kracht en gezondheid gaf. De drank gaf heel veel energie. De chocoladedrank zou vermoeidheid verminderen. Dit kwam waarschijnlijk door de cafeïne, wat een onderdeel van de cacao is. De smaak leek toen niet zo veel op de chocolademelk zoals wij die nu kennen. Deze chocoladedrank was een koninklijk drankje, welke aan het hof van keizer Montezuma, de toenmalige heerser van de Azteken, geschonken werd. Hierdoor kregen de bonen een hoge waarde. Vanwege deze hoge waarde van de cacaobonen, waren ze ook een populair betaalmiddel. Volgens de oude bronnen kreeg je in ruil voor tien bonen zelfs al een konijn. Een slaaf was voor 100 bonen te koop. 5
Cristoffel Columbus, de Spaanse ontdekker van Zuid-Amerika, kwam tijdens zijn laatste ontdekkingsreis in het jaar 1502, aan op het Caribische eiland Guanaja. De Azteken, die toen ook daar woonden, boden Columbus hun kostbare drank xocoatl aan. Hij vond het drankje afschuwelijk bitter en vond het niet lekker en ook niet belangrijk. Hij nam wel de cacaobonen mee naar Europa. Hij besefte toen nog niet hoe kostbaar die cacaobonen waren. De cacao werd pas echt bekend in Europa in het jaar 1528 dankzij Herman Cortéz. Hij was een Spaanse ontdekkingsreiziger die op een dag aankwam in het oosten van Mexico, waar de Azteken woonden. Als Cortéz arriveert, is de keizer van de Azteken erg onder de indruk van de wapens, uitrusting en paarden van Cortéz zijn Spaanse troepen. De Azteken zien in Cortéz de verdwenen leider van de Tolteken en wordt als een held ontvangen. Om hem te eren krijgt Cortéz van de keizer een grote cacaoplantage cadeau. In tegenstelling tot Columbus ziet hij wel in dat de cacaobonen veel geld waard zijn. Hij neemt dan ook grote hoeveelheden cacaobonen mee op zijn terugreis naar Spanje. Spanje hield de cacao eerst voor zichzelf. Herman Cortéz had de leden van het koninklijk hof geleerd hoe ze de kostbare drank xocoatl konden bereiden van cacaobonen. De drank werd een geliefde drank omdat de Spaanse ontdekkingsreizigers de drank minder bitter hadden gemaakt met behulp van suiker, vanille en room en lieten de chilipeper weg. Aan het Spaanse hof bleef dit drankje eerst een lange tijd geheim. Pas honderd jaar later wordt het drankje ook bekend in de rijke kringen van Milaan en Londen. Pas daarna wordt het drankje xocoatl bekend in de rest van Europa. Als in Engeland de vaste vorm van de drank wordt ontdekt chocolade wordt het steeds populairder. Chocolade bleef echter nog lange tijd een luxeproduct. Pas tegen het einde van de 18e eeuw, begin 19e eeuw begon de prijs te dalen van cacao en dus ook van chocolade. Vanaf dan wordt cacao een volksdrank. In 1728 werd de eerste chocoladefabriek in Engeland gebouwd. Daarna volgen Frankrijk en Duitsland in 1760. Zwitserland is tegenwoordig een belangrijk land op het gebied van chocola. Toch kwam er pas in 1819 voor het eerst een chocoladefabriek in Zwitserland. In Nederland ontstonden in het midden van de 17e eeuw de eerste koffie- en chocoladehuizen. In het jaar 1813 begon Blooker met het maken van chocola in Nederland. Blooker cacao kan je tegenwoordig nog steeds kopen in Nederland. In 1828 ontdekt de Nederlander Casparus van Houten senior een manier om in een fabriek repen te maken. Hij ontwierp een pers waarmee cacaoboter uit vloeibare chocolade gemaakt kon worden. Hiermee kon hij het vet uit de cacaomassa halen. Na deze bewerking bleef er cacaoboter achter. Vervolgens maakte men een chocoladereep door de cacaopoeder te mengen met cacaoboter een heerlijke lekkernij! Nog steeds wordt wereldwijd deze methode en techniek gebruikt voor het maken van harde chocolade. Amsterdam werd vroeger al gebruikt al belangrijke haven voor het ontvangen en verder versturen van Cacao. Ook nu nog is Amsterdam DE belangrijkste haven voor de cacao. 6
Hoofdstuk 2 Cacao Om van Cacaovrucht tot cacao te komen moeten er een aantal stappen doorlopen worden. Stap 1: De Bomen De Cacaoboom groeit in warme gebieden zoals in de tropen. Er kunnen peulen aan groeien als hij 3 jaar oud is. In een peul of vrucht kunnen 20 tot 40 bonen zitten met daarop witte pulp. Om te kunnen zien of een vrucht rijp is kan je het horen door erop kloppen, of je kunt het zien aan de kleur van de vrucht, hij moet geel zijn. De cacaovrucht en cacaobonen De cacaoboom Stap 2: Fermenteren Wanneer de vrucht rijp is, worden de peulen voorzichtig open gesneden en de bonen met de witte pulp eruit gehaald. Daarna worden ze in een bergje op bananenbladeren gelegd. De bananenbladeren worden dicht gevouwen en afgedekt. Dan begint het proces dat fermentatieproces wordt genoemd. Het fermenteren van de cacaoboon is een gistings of rottings proces met bacteriën en schimmels. Het proces duurt maximaal 6 dagen. In deze dagen ontwikkeld de boon zijn bekende geur en bruine kleur. 7
Stap 3: Drogen Het drogen van de bonen gebeurt door deze op bamboematten of houten droogvloeren uit te spreiden in de open lucht en in de zon. Het drogen duurt 10 tot 20 dagen. Stap 4: Branden en Roosteren Een belangrijk onderdeel van het proces is het roosteren. Het geeft meer smaak en meer geur en de juiste bruine kleur. Stap 5: Malen Na een paar keer malen hou je een kleverige cacaopasta over. Stap 6: De Scheiding Afhankelijk van wat men wil gaan maken van de cacao, wordt de kleverige cacaopasta gescheiden in cacaopoeder en cacaoboter. De cacaopasta De cacaoboter 8
Hoofdstuk 3 Hoe wordt chocolade gemaakt? Om eetbare chocolade te maken wordt de cacaopoeder eerst gemengd met suiker en cacaoboter. Soms wordt er naast cacaoboter ook lecithine ( een plantaardig vet ) bij gedaan. Men doet dit soms omdat het goedkoper is dan echte cacaoboter. Na het toevoegen van de boter of lecithine en de suiker ontstaat er een chocoladepasta. De chocoladepasta wordt nu steeds fijner gemaakt door het in een machine te doen waarbij het tussen rollers door gaat. De pasta wordt bij dit proces warm gemaakt. De fijne chocoladepasta wordt hierna op smaak gebracht met onder andere vanille, kruidnagel of kaneel. De chocolade pasta kan nu worden afgekoeld. Vanaf nu kan je de chocolade gebruiken om er verschillende producten van te maken. Zo kan je bijvoorbeeld chocoladerepen en bonbons maken, maar ook hagelslag. Vaak wordt de chocolade in chocolade chips (een soort kleine bolletjes zie hieronder) hard gemaakt en bij chocolatiers afgeleverd, zodat zij dit kunnen verwerken in hun bonbons en chocolade en ijs. Zij maken dan vaak de chocolade weer warm in grote machines zodat ze de chocolade kunnen gieten en strijken in elke vorm wat ze maar willen. 9
Hoofdstuk 4 Smaken en soort chocolade Vanaf het moment dat de cacaoboon is ontdekt, zijn er veel manieren gezocht om chocolade nog lekkerder te maken en om chocolade op verschillende manieren te gebruiken. 4.1. Smaken Aan cacao kan je allerlei producten toevoegen zoals nootjes, suiker, rozijnen en rijst. In 1875 wordt de melkchocolade uitgevonden. Nog steeds maakt men nieuwe varianten van chocolade. Tegenwoordig voegt men soms ook peper toe aan de chocola. Dit lijkt weer heel erg op de chocola uit de tijden van de Azteken, toen chocola nog zonder suiker gedronken werd. In de keuken zie je steeds meer hartige gerechten met chocola: bijvoorbeeld kip met chocoladesaus Elk land heeft zijn eigen lekkerste chocolade. In Italië vinden ze hazelnoot, amandelen en kastanjes heel lekker. In Frankrijk zijn ze ook heel dol op noten, maar ook op sterke bittere donkere chocolade. De Spanjaarden houden heel erg van pittige chocola en vullingen in de chocolade, zoals amandelen en gedroogd fruit. In Amerika wordt heel veel melk chocolade gegeten en dan doen ze er vaak ook hele pinda s of amandelen op of in. In Engeland zijn ze dol op vanille. Nederlanders houden het meeste van Belgische Bonbons. Daarbij gebruikt ieder land zijn eigen mengsel van bonen. De smaak van chocolade hangt helemaal af van wat voor cacaobonen je ervoor gebruikt. 4.2. Soorten Je hebt verschillende soorten chocolade. Een soort chocolade is couverture. Couverture chocolade wordt vaak gebruikt door professionals. Deze chocolade is handig voor decoraties of voor bonbons. De meest bekende chocolade soorten zijn witte, pure en melkchocolade. Door verschillende producten toe te voegen aan de cacao ontstaat witte -, extra pure-, pure - en melkchocolade. Witte Chocolade: In witte chocolade zit geen cacaopoeder. In witte chocolade zit alleen cacaoboter, suiker en melkpoeder. De smaak van de witte chocolade komt van de cacaoboter. Extra Pure Chocolade: De extra pure chocolade bevat minstens 75% cacao. In de keuken is pure chocolade handig. Hoe meer cacaopoeder erin zit, hoe beter het is voor de smaak en hoe beter het is om mee te koken. Extra pure chocolade heeft dus weinig suiker (maximaal 25% suiker). Deze chocolade is bitter van smaak, maar heeft daardoor wel een sterke cacaosmaak en is door de cacao donkerder van kleur. Deze soort chocolade wordt veel gebruikt in toetjes en taarten. Pure Chocolade: Pure chocolade bestaat voor 30% tot 70% uit cacao. Dit is cacaopoeder en cacaoboter. De rest is suiker. Melkchocolade: Het verschil tussen pure chocola en melk chocolade is dat er in de melk chocola melkpoeder zit. 10
Hoofdstuk 5 Waar gebruik je het voor? Je gebruikt cacao of chocola voor veel verschillende dingen, bijvoorbeeld recepten, medicijnen en in producten. 5.1. Medicijnen In de 4 de eeuw werd chocola al als geneesmiddel gebruikt toen de Maya s de cacaoboom begonnen te kweken. De tovenaars van de Maya s (de vroegere priesters en dokters) schreven cacao voor als een opwekkend middel (je kreeg er energie van) en rustgevende balsem (de cacaoboter). Zij maakten er chocoladedrank van, vaak op smaak gebracht met vanille, chilipeper en piment. Krijgers dronken het als energiedrank (net zoals redbull ). Het zou vermoeidheid tegengaan, dit kwam waarschijnlijk door de cafeïne, een onderdeel van de cacao. Ook werd er cacaoboter op de wonden gesmeerd. Later gebruikten de Azteken een drank van cacao gemend met gemalen opgegraven botten ( bah!) van hun voorvaders, dat je moest beschermen tegen diarree. Een reiziger schreef over de Azteken naar zijn landgenoten; Ze maken er pasta van, ze zeggen dat het goed is voor de maag en tegen catarre. In de 16 de eeuw stond de geneeskunde nog in de kinderschoenen (het is nog maar net begonnen). Er waren veel theorieën gebaseerd op het principe van warme en koude humeuren of lichaamsenergieën. Dit betekent de energieën die door het lichaam stromen. Deze energieën kunnen warm of koud zijn. De theorieën schreven dat de lichaamsenergieën in balans moesten blijven of anders ziekten veroorzaakten. Toen aan het einde van 16de eeuw de chocolade door de Spanjaarden uit Peru en Mexico naar Spanje werd gebracht, begonnen ook de Spanjaarden de cacao voor deze theorie te gebruiken vanwege haar geneeskrachtige werking. De Spanjaarden maakten hete chocolademelk van de cacao en brachten deze op smaak met hete specerijen zoals peper. Ze snapten niet waarom de Azteken het koud dronken. Tegen de 17de eeuw had chocola de goedkeuring gekregen van verschillende plantkundigen en medici die ontdekten dat chocola allerlei gezonde elementen bevatten. Henry Stubbe (1632 1672) was de Engelse Hoofdarts. Hij bezocht Indie om de effecten van chocolade te onderzoeken. Na terugkomst schreef hij in een tijdschrift dat chocola Hemels was. Stephani Blancardi (1650 1702) schreef ooit dat chocola is niet alleen lekker van smaak maar is ook een goede balsem voor de mond daarom heeft iedereen die warme chocolade melk drinkt een zoete adem. In 1661 werd het gebruik van chocolade zoals door de Spanjaarden gedronken, in Frankrijk goedgekeurd. Ze schreven: Chocola is indien met zorg bereid, een gezonde en lekkere vorm van voedsel, en het is zeer geschikt voor mensen met hoge inspanning. Dit wist een Franse dokter zeker. Echter was niet iedereen hier zo positief over. 11
Een 18de eeuwse arts aan het hof van Toscane vond het te heet en vond het gek om andere kruiden in te doen. De chocolade had namelijk ook nadelen zoals bijvoorbeeld eindeloos gebabbel, slapeloosheid, irritatie en hyperactiviteit bij kinderen. Rond 1800 werd chocolade in de medische wereld over de hele wereld aanvaard en werd het gebruikt als medicijnen en in ziekenhuizen. Tegenwoordig gebruikt men chocolade niet meer als zodanig als medicijn of in ziekenhuizen. Echter geeft men tot op de dag van vandaag nog steeds toe dat chocolade energie geeft en cacaoboter een verzachtende werking op de huid heeft. Chocolade geeft je energie en vaak wordt je er vrolijk van als je het eet. Maar om chocolade nu als geneeskrachtig medicijn te zien, nee, helaas. 5.2. Recepten Tegenwoordig wordt chocolade niet meer gebruikt als medicijn maar wordt tegenwoordig wel veel verwerkt in recepten. Vaak ook vanwege de energie die chocolade geeft en omdat je vrolijk wordt van chocolade. Zo kan je chocolademelk maken van cacao, maar ook bonbons, taarten, ijs, en nog veel meer. Chocolade wordt ook vaak in stukjes verwerkt in allerlei lekkernijen zoals koekjes, snoepjes, vla etc. Er zijn vele recepten te vinden met daarin chocolade, cacaopoeder of cacaoboter, allemaal producten van de cacaobonen. Mijn favoriete recept: Chocoladetaart van Nigella Lawson Ingrediënten: Voor de taart: 400 gram bloem 250 gram rietsuiker 100 gram lichtbruine basterdsuiker 50 gram cacao van superkwaliteit 2 theelepels bakpoeder 1 theelepel spa rood ½ theelepel zout 3 eieren 1,5 dl zure room 1 eetlepel vanille-extract 175 gram boter, gesmolten en afgekoeld 1,25 dl maïsolie 3 dl ijskoud water Voor het chocoladeglazuur: 175 gram pure chocola met minstens 70% vaste cacaobestanddelen 250 gram boter, zachtgeroerd 275 gram poedersuiker, gezeefd 1 eetlepel vanille-extract Materiaal: Twee taartblikken van 20 cm Bakpapier Beslagkommen Mixer met deeghaken Beetje boter om mee in te vetten Verwarm de oven voor op 180 ⁰C gasovenstand 4. Vet twee taartblikken met een doorsnede van 20 cm in met boter en bekleed de bodem met op maat geknipt bakpapier, dat je ook invet. 12
Meng in een grote kom de bloem, de diverse soorten suiker, cacao, bakpoeder, spa rood en zout. Klop in een andere kom of wijde kan de eieren, de zure room en het vanille-extract door elkaar. Klop met een mixer de gesmolten boter en de maïsolie door elkaar (je hebt hier nog een grote kom voor nodig), en klop er vervolgens het water door. Stort er in één keer alle droge ingrediënten in en meng ze met de mixer op lage snelheid. Klop er tenslotte het eimengsel door en giet het beslag in de twee taartblikken. Bak de taarten 50 tot 55 minuten, of tot een breinaald of satéprikker die je erin steekt er droog uit komt. Laat de taarten in hun blik 15 minuten afkoelen op een rooster (ik gebruik altijd de magnetron roosters). Keer ze dan om op het rooster om ze, zonder blik, verder af te laten koelen. Laat voor het glazuur de chocola smelten in een kom die je in een pan met kokend water hangt, zonder dat het water de kom raakt. Laat de chocola iets afkoelen. Klop in een andere kom de boter tot hij zacht en romig is. Strooi er beetje bij beetje de gezeefde poedersuiker op en klop tot je een lichte luchtige massa hebt. Roer er dan het vanille-extract en de chocolade door tot je een glad en glanzend glazuur hebt. Schep ongeveer een kwart van het glazuur op de ene taart, leg de andere erop en bestrijk met een rubber spatel de bovenkant en zijkanten van de taart met de rest van het glazuur. Laat het minimaal 1 uur uitharden. Voor 10 personen. Of voor 1 persoon met een gebroken hart. 13
Hoofdstuk 6 Interview met Chocolatier Van Dam Om meer te weten te komen over chocolade heb ik besloten om de chocolatier van Chocolaterie Van Dam te interviewen. Ik heb meneer Van Dam een email gestuurd en daarin uitgelegd dat ik voor een opdracht van school iemand moet interviewen die veel weet van mijn onderwerp wat ik gekozen heb. Ik heb meneer Van Dam gevraagd of ik hem wat vragen mocht stellen. Meneer Van Dam stuurde een hele leuke email terug en gaf aan graag mij te helpen en dat ik langs mocht komen om hem mijn vragen te stellen. Hij vroeg mij ook mijn spullen mee te nemen wat ik al had, zodat wij er samen naar konden kijken. Toen ik bij Chocolaterie Van Dam binnen kwam vroeg ik naar meneer Van Dam. Toen hij naar de winkel kwam vroeg hij of ik met hem mee kwam naar achteren. Ik met meneer Van Dam op Van Dam TV - de webcam van de werkplaats te zien in de winkel Toen wij in de werkplaats achter de winkel kwamen stonden daar 3 grote machines, een soort ketels, met een doorsnede van ongeveer 60 cm breed en 1 meter hoog. De inhoud van de ketels was tussen de 20 en 30 liter en zaten vol met in 1 ketel Witte Chocolade, in 1 ketel Melk Chocolade en in de andere ketel Pure Chocolade. De chocolade in de ketels was al gesmolten. Helemaal achter in de werkplaats stonden grote kasten vol met pannen en bakken. De bakken worden gebruikt voor het ijs en de pannen worden gebruikt om chocolade in te smelten en cacaoboter in te smelten. Meneer Van Dam heeft mij laten proeven zoals een stukje uit een cacaoboon en een stuk melk chocolade uit de grote ketel. Hij heeft mij ook veel dingen laten zien zoals een cacaovrucht, de bonen uit de vrucht en hij sloeg 1 van de bonen stuk met een pan om te laten zien wat erin zat. Ook liet hij mij de ingrediënten zien die bij de cacao en chocolade gaan om er lekkere chocolade van te maken. Hij heeft mij al deze ingrediënten ook nog eens meegegeven. 14
Meneer Van Dam liet mij de grote zakken chocolade chips laten zien en liet vol trots zien dat al zijn chocolade Fair Trade chocolade is. Fair Trade betekent: eerlijke handel. Dat betekend dat cacaoboeren eerlijk betaald worden voor hun werk (niet te weinig dus). Meneer Van Dam vindt dit heel erg belangrijk en is daar erg trots op. Meneer Van Dam heeft mij ook verteld dat hij naar de Amsterdamse haven is geweest omdat dit de belangrijkste haven voor de cacaohandel is. 15
Vraag 1: Uit welk land haalt u uw cacao en wat maakt u van de cacao? Antwoord: Ik haal mijn cacao niet zelf. Ik koop kant en klare chocolade in België in de vorm van chocolade chips. Ik koop dus geen cacaobonen om die tot chocolade te maken. Van de chocolade die ik in België koop maak ik bonbons en andere dingen. Vraag 2: Wat zijn de ingrediënten van uw chocola? Antwoord: De ingrediënten voor mijn chocolade zijn heel gemakkelijk. Voor witte chocolade heb je nodig melkpoeder, cacaoboter en suiker. Voor melk chocolade heb je melkpoeder, suiker, cacaopoeder en cacaoboter nodig. En voor pure chocolade heb je suiker, cacaoboter en cacaopoeder nodig. Vraag 3: Voegt u nog iets extra s toe aan uw chocolade, wat het zo lekker maakt? Antwoord: Ja, ik voeg er soms nog iets aan toe maar het ligt er helemaal aan wat voor chocolade ik wil gebruiken. Soms voeg ik er nog caramel aan toe of hazelnoot of koffie of misschien marsepein. En ook ik gebruik geheime ingrediënten, maar die vertel ik niet, want anders zou het geen geheim zijn. Vraag 4: Wat maakt u van uw chocola, en welke technieken gebruikt u daarvoor? Antwoord: Ik maak verschillende dingen van de chocola. Ik maak er bonbons van of ijs of pindarotsjes. Kijk maar in mijn winkel. De technieken die ik gebruik zijn verschillend, ik gebruik bijvoorbeeld warm maken en smelten van chocolade of ik giet het in vormpjes. Vraag 5: Bestaat er 100% pure cacao? In de winkel zie je alleen maar maximaal 82% of 86% pure cacao. Antwoord: Ja, er bestaat 100% pure chocolade, maar dit is de cacao die in de cacaoboon zit. De cacao uit de cacaoboon is 100% pure cacao. Dit is alleen niet lekker en heel erg bitter. Wanneer er 86% cacao in de chocolade zit, betekend dit dat het uit 86% cacaopoeder en cacaoboter (een mengsel hiervan) bestaat en voor de rest, 14% dus, is aangevuld is met suiker. Chocolade van 80% cacao bestaat voor 80% uit het cacaopoeder en cacaoboter mengsel en voor 20% uit suiker. Vraag 6: Antwoord: Vraag 7: Wat vinden uw klanten de lekkerste chocolade? Mijn klanten vinden melkchocolade het lekkerste. Wat vindt u de lekkerste chocolade? Antwoord: Ik vind bittere chocolade, zoals puur en extra pure chocolade het lekkerste. Als je dat durft te eten vind ik dat je stoer bent. Als je bittere pure chocolade eet ben je stoer. 16
17
Nawoord Ik heb bij het maken van dit werkstuk een hoop geleerd, allereerst heb ik heel veel geleerd over chocolade zelf en ook wat je er allemaal van kan maken. Ook ik heb ik veel geleerd over hoe je een werkstuk moet maken. Het opzoeken van de informatie was leuk om te doen, soms was de informatie wel ingewikkeld en met veel moeilijke woorden geschreven. Gelukkig heeft mijn papa mij geholpen om de moeilijke woorden uit te leggen zodat ik ze in mijn eigen woorden kon zetten. Wat ik echt super cool vond was het interview met meneer van Dam, ik had nog nooit iemand geïnterviewd. Ook was het heel leuk om bij hem in de werkplaats te mogen kijken. 18
Bibliografie Boeken Chocolade, met meer dan 200 recepten Christine McFadden & Christine France Nigella Bijt Nigella Lawson Websites https://nl.wikipedia.org/wiki/chocolade https://www.kinderpleinen.nl/chocolade&cacao http://www.choco-paradijs.nl/ http://www.chocola.nu/ Google/afbeeldingen 19