Colofon De checklist Leeraanpak Rotterdamse haven is een initiatief van directie en bestuur van het EIC. Met dit instrument werkt EIC aan haar eigen leeraanpak en wil bijdragen dat promotie- en voorlichtingsinitiatieven in de Rotterdamse haven aansluiten op de belevingswereld van kinderen en jongeren. Inhoud en redactie: Laurentien van Oranje, Margreet de Vries en EIC Mainport Rotterdam Contact: EIC 0181-296029/info@eic-mainport.nl/www.eic-mainport.nl Juni 2015 1
EIC CHECKLIST Leeraanpak Rotterdamse Haven INLEIDING De Checklist Leeraanpak Rotterdamse Haven is een initiatief van de directie en het Bestuur van het EIC. Het is ontwikkeld tijdens een gefaseerd proces in 2014 in overleg met scholen en bedrijven in de haven van Rotterdam en vooral met kinderen en jongeren zelf. Deze kwalitatieve analyse heeft plaatsgevonden op basis van sessies op een aantal leerplekken in de keten en bestudering van bestaande materialen. Verschillende levensfases van leerlingen zijn onderzocht. De focus lag op de gesprekken met kinderen en jongeren zelf, om inzicht te krijgen in hun motivaties om te leren over en verbondenheid te ontwikkelen met de haven. Met dit instrument werkt het EIC aan haar eigen leeraanpak en wil bijdragen aan dat alle promotie en voorlichtingsinitiatieven in de haven van Rotterdam aansluiten op de belevingswereld van: kinderen en jongeren zelf; hun ouders en leraren als belangrijkste mensen met invloed op hun leven en de keuzes die ze maken. Aanscherping van de leeraanpak leidt tot een meer vraag-gedreven leeraanpak zodat: meer kinderen en jongeren geboeid zijn door en zich verbonden voelen met de haven, als indirecte basis voor latere keuzes; meer jongeren kiezen voor een opleiding en/of carrière in en om de haven. Een aantal redenen liggen ten grondslag aan het EIC initiatief om tot een meer eenduidige leeraanpak te komen: 1. Versnippering Er zijn ruim 20 (onderwijs)initiatieven die (in)direct over de haven gaan. Programma s sluiten doorgaans niet op elkaar aan wat betreft doorlopende leerlijn. 2. Diversiteit Er zijn vele verschillende thema s die (in)direct een of meerdere dimensies van de haven voor het voetlicht willen brengen. 3. Doelstellingen Programma s zijn veelal aanbod gedreven zonder heldere formulering van gewenste uitkomsten, effectiviteit op langere termijn, verband tussen leerontwikkeling en het maken van keuzes en aansluiting op de beleving van kinderen en jongeren. Deze checklist is een dynamisch instrument, ook voor het EIC en andere spelers om mee te blijven bewegen met wat kinderen en jongeren nodig hebben om zich verbonden te voelen en te kiezen voor de haven van Rotterdam. Uiteraard is ondernemingsgeest, enthousiasme en daadkracht rondom onderwijs toe te juichen. De positieve energie van verschillende partijen om kinderen en jongeren mee te nemen in wat de haven te bieden heeft, moet ook zeker blijven bestaan. EIC hoopt dat de checklist tot meer samenwerking zal leiden tussen de verschillende huidige en toekomstige initiatiefnemers en het creëren van educatief partnerschap die de leeraanpak omarmt: Leerkrachten en leraren, die deze uitkomst-gerichte aanpak toepassen en uitdragen; Bedrijven die het strategisch belang van kwalitatieve interactie met kinderen en jongeren inzien en in de praktijk helpen vormgeven. Gemeenten die de checklist gebruiken bij het beoordelen van initiatieven t.a.v. opzet en uitkomsten. Rotterdam, 2 juni 2015 2
Uitgangspunten De leeraanpak is gebaseerd op de combinatie van: 1. De totale leeromgeving: Educatief partnerschap tussen kinderen / jongeren, leerkrachten / leraren, ouders en omgeving (bedrijven), leeftijdgenoten KINDEREN/ JONGEREN ONDERWIJS EDUCATIEF PARTNERSCHAP OUDERS ORGANISATIES* * bedrijven, overheden, etc. 2. Actiegerichte invulling: Actie Wat hebben ze nodig om zelf keuzes te maken in relatie tot de haven. Dialoog Met wie gaan ze in gesprek over de haven en wat hebben ze daar voor nodig. Denken Wat en hoe willen ze leren tijdens het leerproces. 3
EIC CHECKLIST PROGRAMMA S De checklist kan helpen bij de evaluatie van bestaande initiatieven en de ontwikkeling van nieuwe programma s. De checklist is dynamisch. Het is aan te bevelen deze constant te toetsen aan nieuwe situaties en ontwikkelingen. Hoewel deze checklist tot stand is gekomen op basis van input van kinderen en jongeren is het cruciaal om met hen in gesprek te blijven over hun motivaties om te leren en te kiezen. A. Wie Kernvraag Keuzes Opmerkingen Voor wie Wat is de doelgroep? 6-10 basisonderwijs 10-12 basisonderwijs 12-16 voortgezet onderwijs Maak een heldere keuze voor de leeftijdsgroep(en) 16+ voortgezet onderwijs MBO HBO/WO Met wie Door wie Welke organisaties hebben ervaring op dit terrein? Wie helpt het programma concreet in te vullen? Wat hebben andere spelers naast het onderwijs nodig om het leerproces te helpen invullen? B. Waarom Waar moet het leerproces toe leiden? C. Wat Sluit de aanpak aan bij belevingswereld van leeftijdsgroep Sluit de aanpak aan bij de manier van leren van de leeftijdsgroep? Sluit de aanpak aan bij bestaande kennis? Bedrijven Educatieve centra Scholen Overheden Branche-organisaties Leerkracht / leraar Ouders Oud-leerling Vertegenwoordiger bedrijf en andere vrijwilligers Educatieve instellingen Gemeente Gezin Familie Leeftijdsgenoten Vrienden Aanstaande collega s Verbondenheid met haven Dialoog thuis Studiekeuze Beroepskeuze Bereikbaarheid Duurzaamheid Geschiedenis Haven algemeen Techniek Natuur Veiligheid Werken: sectoren en beroepen Wonen: waar, wie, hoe Betekenisvolle ervaring Handelingsperspectief Ondersteuning van de actie Verhaal in kleine stappen Realistisch Virtueel Eerdere programma s Leerambities Leeropbrengsten Breng expertise in kaart om te voorkomen dat het wiel opnieuw wordt uitgevonden. Stimuleer verbinding van activiteiten Vraag inzet van mensen met wie de doelgroep zich kan identificeren Krijg inzicht in motivaties en wijze van interactie in het leerproces met deze doelgroep. Zie schema beïnvloeders leerproces Zie Matrix per leeftijdsgroep Zie Steekwoorden per doelstelling Maak keuze voor subthema( s). Zie ook lijst sectoren Zie hierboven: Actie, Dialoog & Denken Denk vanuit doorlopende leerlijn 4
D. Hoe Kernvraag Keuzes Opmerkingen Hoe is de aanpak toegankelijk? Publiekelijk Via school Combinatie Vind de juiste balans tussen doel en praktische uitvoerbaarheid Grote groepen Kleine groepen Individueel Digitaal Evenement Op locatie (bedrijven) Op locatie (scholen) Haven informatiecentra Toelichtingen 1. Beïnvloeders leerproces Wie heeft de meeste invloed op kinderen en jongeren en is dus bepalend of kennisoverdracht gaat leiden tot de gewenste actie? Kinderen en jongeren geven zelf aan dat leerkrachten en docenten faciliterend zijn om informatie op te halen. Bepalend is de directe omgeving. Om een leeraanpak effectief te laten zijn is het dus essentieel degenen die de meeste invloed hebben intensief te betrekken. 6-8 9-12 12-16 16+ MBO HBO/WO Thuis/familie Leeftijdsgenoten (aanstaande) collega s/vrienden 2. Matrix per leeftijdsgroep Leeftijd Verbondenheid haven Dialoog thuis Keuze Studie Keuze beroep 6-10 + + 10-12 + + + 12-16 + + + + 16+ + + + + MBO + + + HBO/WO + + 5
3. Steekwoorden per doelstelling Het vinden van de juiste toon, nuance en ondersteuning is cruciaal voor het bereiken van de doelstellingen van een (nieuw) programma. Door te luisteren naar wat kinderen en jongeren van nature prikkelt ontstaat echte verbinding. Zo heeft een programma grotere kans van slagen. Onderstaande steekwoorden - aangedragen door kinderen en jongeren zelf - geven initiatiefnemers richting om te binden, boeien en behouden. Dit komt tot stand via verschillende doelstellingen: A. Verbondenheid met de haven B. Dialoog thuis C. Studiekeuze D. Beroepskeuze. A. Verbondenheid met haven Trots Wow gevoel Zelf beleven Ontdekken Verrassingen Weetjes B. Dialoog thuis Kennis en argumenten Tips om een goed gesprek te voeren Informatiemateriaal Ruggesteun van derden C. Studiekeuze Gespreksvaardigheden om ouders te overtuigen Bewijsmateriaal Helderheid over studieduur Keuzemogelijkheden tijdens de studie, o.a. Loopbaanoriëntatie en Begeleiding (LOB) Kosten Onderwijslocatie D. Beroepskeuze Baankeuzes van familieleden Baanzekerheid Werkdruk (fysiek en in tijd) Salaris Leuke woonomgeving Keuze leeftijdsgenoten (vooral bij meisjes) Soort werk (o.a. LOB) 6
4. Sectoren Kernsectoren: Logistiek en transport( invoer, opslag, overslag, distributie, transportmodaliteiten) Als je online een mobieltje of kleding bestelt, wil je dit graag de volgende dag in huis hebben. Elke dag komen er van over de hele wereld grondstoffen en producten naar de Rotterdamse haven (droge bulk, natte bulk, stukgoed/containers). Om dit mogelijk te maken zijn over de hele wereld logistieke dienstverleners aan het werk. Logistiek is veel meer dan transport van goederen van A naar B. Het is een verzamelterm voor alles wat komt kijken bij het organiseren, plannen en vervoeren van stromen van goederen op de juiste tijd, plaats en met de juiste hoeveelheden en kosten. Industrie (raffinage, chemie, energie) Dagelijks leveren olietankers hun ruwe olie af bij de tankopslagbedrijven in de Rotterdamse haven. Vandaar wordt de olie per pijpleiding getransporteerd naar de raffinaderijen. Daar wordt de ruwe olie verwerkt tot diverse olieproducten zoals benzine, diesel, LPG, stookolie en nafta. De bedrijven in de petrochemische industrie in Rotterdam zijn gespecialiseerd in het maken van grote hoeveelheden halffabricaten voor diverse verwerkende industrieën. Deze maken er weer eindproducten van zoals medicijnen, cosmetica, folies, plastic flessen, schoonmaakmiddelen, onderdelen van smartphones, auto s enz. Op energie gebied komt in de haven van Rotterdam alles samen: kolen, aardgas, LNG, biomassa, warmte, stoom, wind en zon. De aanvoer, productie en distributie van energie is groot. Duurzame energieopwekking is een belangrijke ontwikkeling. Rotterdam wil op een innovatieve wijze het beste energie en industriecluster van de wereld zijn. De duurzame ontwikkeling van Rotterdam als Energy Port is van grote economische en financiële betekenis en heeft een groot maatschappelijk belang: de continue en betrouwbare voorziening van de regio, Nederland en Europa van schone en betaalbare energie. Maritiem( scheepsbouw, waterbouw, begeleiding scheepvaart, offshore, toeleveranciers, zeescheepvaart en binnenvaart) Jaarlijks bezoeken zo'n 30.000 zeeschepen en 100.000 binnenvaartschepen de haven van Rotterdam. Door de directe ligging aan de Noordzee en de grote diepgang kunnen zeeschepen probleemloos de haven in en uit. Schepen kiezen ook voor de Rotterdamse haven vanwege de goede scheepvaartvoorzieningen, die geleverd worden door de nautische dienstverleners, scheepswerven en maritieme toeleveranciers. De nautische dienstverlening aan in- en uitgaande schepen gebeurt door de loodsen, havensleepdiensten en de roeiers. Verder zijn in de haven meerdere duik-, bergings- en speciale transportbedrijven actief. In de regio bouwen diverse werven gespecialiseerde schepen. Het haven en industriegebied zelf herbergt tal van reparatiewerven, reparateurs voor natte reparaties en allerhande toeleveranciers. De offshore is wereldwijd een belangrijke sector en ook in de Rotterdamse haven. De offshore bedrijven houden zich bezig met de exploratie en winning van olie en gas, maar ook met windenergie. De Rotterdamse haven beschikt over speciale offshore voorzieningen, zoals ligplaatsen met grote diepgang, dokcapaciteit en gespecialiseerde scheepswerven. Ook is een groot aantal maritieme toeleveranciers aanwezig in de haven. Deze bedrijven leveren aan het maritieme cluster eindproducten, halffabricaten, subsystemen en productiehulpmiddelen. Ook verzorgen zij de reparatie en service van de eindproducten. 7
Maintenance (de onderhoudssector) In de Rotterdamse haven is maintenance belangrijk. Zonder goed onderhoud staat de bedrijvigheid binnen de kortste keren stil of de veiligheid is in het geding. Om als fabriek, energiecentrale, containerterminal of schip te kunnen blijven produceren, draaien of varen moeten de installaties en machines in topconditie blijven. Onderhoudstechnici zijn binnen de bedrijven verantwoordelijk voor het in goede staat houden van de (zeer kostbare) installaties en machines. Onderhoud is van belang, in alle sectoren van de Rotterdamse haven. Effectief onderhoud op het juiste moment, met de juiste mensen en op de juiste manier creëert waarde door de hele keten. Zakelijke dienstverlening (o.a. accountancy, verzekeringen, financieel, juridisch) Een belangrijke ondersteunende sector in de Rotterdamse haven is de zakelijke dienstverlening. Dagelijks maken bedrijven gebruik van hun adviezen op het gebied van accountancy, verzekeringen, juridische, financiële en commerciële zaken. Zij hebben zich gespecialiseerd in de bedrijvigheid van de Rotterdamse haven en spelen een grote rol in de dagelijkse bedrijfsvoering of bij incidentele vraagstukken. Ondersteunende sectoren: Techniek en technologie staan aan de basis van alle bedrijvigheid en ontwikkeling voor de toekomst van de Rotterdamse haven Veiligheid en milieu (basisvoorwaarde, zowel op het land als op het water via regelgeving, controle en handhaving) ICT (is ondersteunend aan alle sectoren) Duurzaamheid. Duurzame ontwikkeling is belangrijk in de Rotterdamse haven. We willen met elkaar een regio creëren waar mensen graag wonen, werken en recreëren. Bv schonere schepen, ruimte voor natuur, een beter klimaat door uitstoot van CO2 drastisch te beperken Opleidingen en beroepen. Bedrijven hebben behoefte aan voldoende en goed opgeleid personeel. Afhankelijk van de vraag aan personeel in de haven is het belangrijk dat voldoende instroom plaatsvindt bij die opleidingen met competenties die door de markt gevraagd worden. Naast de bestaande beroepen in de haven nemen robotisering, automatisering, gebruik van sensoren toe. In de leeraanpak dient een helder overzicht aanwezig te zijn van kernberoepen en bijbehorende opleidingen voor nu en in de toekomst op basis van benodigde competenties en talenten. Met als uitkomst dat jongeren keuzes maken naar de voor de Rotterdamse haven belangrijke beroepen en opleidingen. 8
BIJLAGE: BESTAANDE INITIATIEVEN Onderstaand overzicht is niet bedoeld als uitputtende en volledige lijst van bestaande initiatieven. Er is wel gepoogd de lijst zo volledig mogelijk te maken. Doel van de lijst is om de grote betrokkenheid van organisaties in de haven bij het onderwijs te laten zien, anderzijds laat het ook een grote versnippering zien. Het EIC wil helpen de kracht en ambitie die er is bij organisaties in de haven om te zetten in een meer structurele en doeltreffende aanpak. Initiatiefnemer 1. Albeda en Zadkine: Helden van Techniek en andere voorlichtingsactiviteiten 2. Centra voor innovatief vakmanschap(civ). Chemie/Energie, Logistiek en Water Samenvatting Gezamenlijke promotiecampagne van de branche Techniek van het Albeda College en de techniekbranches van Zadkine om jongeren te interesseren voor technische opleidingen en beroepen. Centra voor innovatief vakmanschap (CIV) geven concreet vorm aan de publiek-private samenwerking in het Middelbaar Beroepsonderwijs die belangrijk is voor innovatie in de topsectoren. 3. EIC Mainport Rotterdam Educatief Informatie Centrum. Leerlingen, studenten en docenten kennis laten maken met en te interesseren voor de Rotterdamse haven en de vele mogelijkheden om er te werken. 4. Futureland Informatiecentrum over Maasvlakte 2 en haven van de toekomst, gericht op publiek en ook onderwijs. 5. JetNet Samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en overheid om havo en vwo leerlingen een reëel beeld te geven van bèta en technologie en hen te interesseren voor bèta, technische vervolgopleidingen en beroepen. 6. JINC JINC helpt jongeren van 8 tot en met 16 jaar op weg naar een goede start op de arbeidsmarkt: door beroepsoriëntatie op de werkvloer, het aanleren van (sociale) vaardigheden en het aanbieden van workshops over ondernemerschap. 7. Jong Havenvereniging Netwerkorganisatie voor jonge medewerkers in havenbedrijven. Onderdeel van de Havenvereniging. De Jong Havenvereniging organiseert mainport meewerkdagen (individueel worden HBO/WO- voor een dag of enkele dagen gekoppeld aan medewerkers in havenbedrijven. 8. KNVR: Zeebenen voor de klas 9. Landelijk Top sectoren beleid 10. Loodswezen Rotterdam Rijnmond 11. Maritiem museum/havenmuseum 12. Nationaal Programma Rotterdam Zuid Gastlessen en vaartochten. Betreft 9 sectoren. In onze regio wordt toegespitst op Chemie/Energie, Logistiek, en Water. Gastlessen en materialen over het loodswezen en beroepen. Naast publieksactiviteiten ook onderwijsactiviteiten. LOB-activiteiten voor techniek/haven en zorg. 9
13. Nederland Maritiem Land 12 samenwerkende branches in de maritieme sector in diverse voorlichtingsprojecten zoals maritime week, solar boot project. 14. RDM Campus en RDM Centre of Expertise (CoE) Onderwijsinstituten, onderzoekscentra en bedrijven werken samen aan beter techniekonderwijs, nieuwe kennis en duurzame innovaties die nodig zijn voor de haven en stad Rotterdam. In dit verband worden diverse voorlichtingsactiviteiten over haven, techniek en innovatie georganiseerd. 15. Rijkswaterstaat: Keringhuis Informatiecentrum over de Maeslantkering en watermanagement. 16. Science Museum Delft Kijkje in de keuken van TU Delft. Veel techniek en technologie die ook interessant is voor de haven. 17. Shell Eco Marathon Shell Eco-marathon is één van s werelds meest uitdagende studentenwedstrijden op het gebied van innovatie, techniek en duurzaamheid die jaarlijks wordt gehouden in Europa, Noord- en Zuid Amerika en Azië. Een belangrijk onderdeel van dit evenement is het Shell Energy Lab, innovatief publieksfestival rond de thema's energie, technologie en mobiliteit. 18. Stichting C3 Brengt chemie tot leven en geeft jongeren de kans hun talenten in de chemie te ontdekken. C3 bereikt jongeren via het onderwijs met aanbod over chemie. 19. STC -Group Diverse promotie en voorlichtingsactiviteiten en projecten om jongeren te interesseren voor haven opleidingen en beroepen. 20. Techniek Talent.Nu/ TechNetkringen TechniekTalent.nu is een samenwerkingsverband van het bedrijfsleven in acht technische sectoren. Doel is instroom en behoud van (jonge) mensen in de techniek. TechNetkringen in de regio organiseren diverse techniekactiviteiten. 21. Techniek Pact Onderwijs, bedrijfsleven en overheid werken binnen de regio samen aan het vergroten van de instroom van jongeren in technische opleidingen en betere aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt en duurzame inzetbaarheid van technici. 22. Top Techniek in Bedrijf Landelijk programma platform Bèta techniek (13 scholen VO, MBO werken samen aan de aansluiting onderwijsprogramma vmbo/mbo, professionalisering docenten en stroomlijning van opleidingen in relatie tot arbeidsmarkt. Zij bieden ook voorlichtingsactiviteiten aan). 23. Transport en logistieke bedrijfsleven Hollands Goud. Gastlessen, beroepen en opleidingen bank. 10