INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE WOORD VOORAF BEKNOPTE BIBLIOGRAFIE XVII LIJST VAN DE VOORNAAMSTE WETGEVING XIX

Transcriptie

1 INHOUDSOPGAVE WOORD VOORAF BEKNOPTE BIBLIOGRAFIE LIJST VAN DE VOORNAAMSTE WETGEVING V XVII XIX I. INLEIDING TOT DE STUDIE VAN HET STRAFRECHT 1 A. BEGRIPSBEPALING 2 I. Bepaling van het strafrecht 2 II. Kenmerken van het strafrecht 3 III. Kernbegrippen van het strafrecht 5 IV. Indeling van het strafrecht 6 B. INHOUD EN INDELING VAN HET STRAFRECHT 7 I. Strafrecht van gemeen recht 7 a. Het Strafwetboek 7 b. De complementaire wetten 9 II. Bijzondere strafwetten 9 III. Toepasselijkheid van het strafrecht van gemeen recht op de bijzondere strafwetten 10 II. HET POSITIEF STRAFRECHT 12 A. DE STRAFWET 13 I. Algemene beginselen 13 a. Het legaliteitsbeginsel Begrip Draagwijdte van het legaliteitsbeginsel Controle van het legaliteitsbeginsel Toetsing aan hogere normen 17 b. Het karakter van de strafwet 18 c. De interpretatie van de strafwet Interpretatiemiddelen Uitgestrektheid van de interpretatiemacht van de strafrechter 19 II. De toepasselijkheid van de strafwet in de tijd 20 a. De geldigheidsduur van de strafwet De inwerkingtreding van de strafwetten De opheffing van strafwetten De veronderstelde kennis van de strafwet 21 b. De werking van de strafwet in de tijd Artikel 2 Strafwetboek De niet-terugwerkende kracht van de strafwet De terugwerkende kracht van de minst zware wet 24 a) De rechtsregel 24 b) Toepassingen van de rechtsregel 24 VII

2 (I) Wetsconflicten m.b.t. de toepasselijke straf 24 (II) Wetsconflicten m.b.t. de strafbaarstelling 26 (III) Wetsconflicten m.b.t. andere strafrechtelijke regels 26 c) Uitzonderingen op de regel van de toepassing van de zachtere strafwet De onmiddellijke toepassing van formele strafwetten 27 c. Belang van de tijd van het misdrijf 28 III. De toepasselijkheid van de strafwet naar de plaats 28 a. Grondbeginselen 28 b. Situering van het misdrijf in de ruimte 29 c. Het territorialiteitsbeginsel Begrip Omschrijving van het grondgebied 31 d. Toepasselijkheid van de Belgische strafwet op feiten gepleegd in het buitenland 31 IV. De toepasselijkheid van de strafwet naar de personen 32 a. Grondbeginselen Het gelijkheidsbeginsel De persoonlijke immuniteiten 32 a) Staatsrechtelijke uitzonderingen 32 b) Volkenrechtelijke uitzonderingen 33 b. Belang van de hoedanigheid van de dader of van het slachtoffer 33 B. HET MISDRIJF 34 I. Algemene beginselen 34 a. Begripsbepaling Een schending van de wet Een gedraging Een straf 34 b. Legaliteit van de strafbaarstellingen 35 c. De autonomie van het strafrecht 35 d. De bestanddelen van het misdrijf 36 e. Het passief subject van het misdrijf 38 II. Het materieel bestanddeel van het misdrijf 39 a. Het vereiste van een uiterlijk waarneembare gedraging 39 b. De omschrijving van het materieel element 39 c. De handelings- en onthoudingsmisdrijven 39 d. De handeling door onthouding 40 III. Het moreel bestanddeel van het misdrijf 40 a. Algemene begrippen 40 b. De klassieke theorie Opzettelijke misdrijven Onachtzaamheidsmisdrijven Materiële misdrijven 44 c. De theorie van Robert Legros 44 IV. De wettelijke indeling van de misdrijven 45 a. Het beginsel van de drieledige indeling 45 b. Kritiek op de drieledige indeling 46 c. Draagwijdte van de regel van artikel 1 Sw De wettelijke bepaling van de aard van het misdrijf De wijziging van de aard van het misdrijf door wettelijke omstandigheden De wijziging van de aard van het misdrijf gedurende de procedure 49 VIII

3 a) Wijziging door de onderzoeksgerechten 49 b) Wijziging door het openbaar ministerie 50 c) Wijziging door de vonnisgerechten 50 d. Juridisch belang van de wettelijke indeling Wat betreft de grondregels van het strafrecht Wat betreft de strafprocesrechtelijke regels 52 V. Andere classificaties van de misdrijven 53 a. Classificatie volgens de intrinsieke aard van het misdrijf Politieke misdrijven 53 a) Begrip 53 b) Objectieve en gemengde politieke misdrijven 53 (I) Objectieve politieke misdrijven 54 (II) Gemengde politieke misdrijven 54 c) Belang van het onderscheid tussen misdrijf van gemeen recht en politiek misdrijf Drukpersmisdrijven 56 a) Begrip 56 b) Bestanddelen van het drukpersmisdrijf 56 (I) De uiting van een strafbare gedachte 56 (II) Door middel van de drukpers 57 (III) Een daadwerkelijke publiciteit 57 c) Belang van het onderscheid tussen misdrijf van gemeen recht en drukpersmisdrijf 57 b. Classificatie volgens de materiële uitvoeringswijze Aflopende en voortdurende misdrijven 58 a) Begrippen 58 b) Belang van het onderscheid Enkelvoudige en voortgezette (of collectieve) misdrijven 59 a) Begrippen 59 b) Belang van het onderscheid Gewoontemisdrijven 60 a) Begrip 60 b) Belang van het onderscheid Vergelijking tussen voortdurende misdrijven, voortgezette of collectieve misdrijven en gewoontemisdrijven 61 a) Voortdurende misdrijven 61 b) Voortgezette of collectieve misdrijven 62 c) Gewoontemisdrijven 62 c. Overige classificaties van misdrijven Openbare en private misdrijven 62 a) Begrippen 62 b) Belang van het onderscheid Eigen misdrijven 63 a) Begrip 63 b) Belang Op heterdaad vastgestelde misdrijven, samenhangende misdrijven en onsplitsbare misdrijven 63 VI. Verzwarende omstandigheden 63 a. Algemene begrippen 63 b. Kenmerken van de verzwarende omstandigheden 64 IX

4 X 1. Zij zijn wettelijk Zij hebben een bijkomend karakter Zij hebben een verplicht karakter Zij hebben een wettelijke strafverzwarende uitwerking 65 c. Gevallen van verzwarende omstandigheden 65 VII. De strafbare poging 66 a. Algemene begrippen De iter criminis De pogingsleren 68 b. Bestanddelen van de strafbare poging Het voornemen om een misdaad of een wanbedrijf te plegen Een begin van uitvoering Het niet-voltooien van het misdrijf, buiten de wil van de dader 70 c. De ondeugdelijke poging 71 d. Bestraffing van de poging Strafbaarheid van de poging Toepasselijke straf 73 VIII. De rechtvaardigingsgronden 74 a. Algemene begrippen Bepaling Bewijs van rechtvaardigingsgronden Verschil met gronden van schulduitsluiting, gronden van niet-toerekeningsvatbaarheid en strafuitsluitende verschoningsgronden 75 b. De verschillende rechtvaardigingsgronden Gebod van de wet en bevel van de overheid 76 a) Begrip 76 b) Bijzonder geval van het aan een ambtenaar gegeven bevel Wettige verdediging 78 a) Begrip 78 b) Algemene voorwaarden 78 (I) De aanranding moet gericht zijn tegen personen 78 (II) De aanranding moet onrechtmatig zijn 79 (III) De aanranding moet ernstig en actueel zijn 79 (IV) Het verweer moet noodzakelijk en evenredig zijn 79 c) Bijzondere gevallen van artikel 417 Sw. 79 d) Verschil met de verschoningsgrond van uitlokking Noodtoestand 80 a) Begrip 80 b) Voorwaarden 81 c) Bijzonder geval van gebruik van geweld door dragers van de openbare macht 82 d) Verschil met wettige verdediging en overmacht 82 (I) Verschil met wettige verdediging 82 (II) Verschil met overmacht 82 C. DE DADER 82 I. Zowel natuurlijke personen als rechtspersonen 82 a. De rechtspersonen 84 b. De misdrijven 85 c. De natuurlijke persoon 86 d. De straffen 87

5 II. De strafbare deelneming 88 a. Algemene begrippen 88 b. Algemene voorwaarden van de strafbare deelneming Deelnemen aan een misdaad of een wanbedrijf Wettelijk bepaalde deelnemingsvormen Moreel element van de deelneming 91 c. De wettelijke deelnemingsvormen Daders 92 a) Begrip 92 b) Verschillende gevallen van daderschap 92 (I) Uitvoering en rechtstreekse medewerking daaraan (art. 66, 2 de lid Sw.) 92 (II) Noodzakelijke hulp of bijstand (art. 66, 3 de lid Sw.) 93 (III) Aanzetting (art. 66, 4 de en 5 de lid Sw.) 93 i) Twee vormen van aanzetting 94 ii) Algemene voorwaarden van de aanzetting Medeplichtigen 95 a) Begrip 95 b) Verschillende gevallen van medeplichtigheid 95 (I) Onderrichtingen 95 (II) Verschaffen van wapens, werktuigen of andere middelen 95 (III) Nuttige hulp of bijstand 95 i) Hulp en bijstand buiten het geval van artikel 66, 3 de lid Sw. 95 ii) Hij moet bestaan uit daden die het misdrijf hebben voorbereid, vergemakkelijkt of voltooid Onderscheid tussen mededaderschap en medeplichtigheid 96 d. Bestraffing van de deelneming Daderschap Medeplichtigheid 96 III. De gronden van schulduitsluiting 97 a. Algemene begrippen 97 b. De verschillende gronden van schulduitsluiting Dwang of overmacht 98 a) Grondslag en voorwaarden 98 b) De fysieke en de morele dwang Dwaling of onwetendheid 100 a) Grondslag en begrip 100 b) Rechtsdwaling 101 c) Feitelijke dwaling 102 IV. De gronden van niet-toerekeningsvatbaarheid 102 a. Algemene begrippen 102 b. De verschillende gronden van niet-toerekeningsvatbaarheid De geestesgestoorden 103 a) Algemene begrippen 103 b) De wet van 5 mei (I) Het begrip geestesgestoorde 106 (II) De internering 107 i) Voorwaarden van de internering 108 ii) De duur van de internering 109 iii) Internering van veroordeelden 110 XI

6 2. De minderjarigheid 110 a) Algemene begrippen 110 b) De wet van 8 april (I) Het begrip minderjarige 112 (II) De maatregelen 112 (III) Bijzondere regeling voor verkeersmisdrijven 113 (IV) De uithandengeving 113 V. De strafuitsluitende verschoningsgronden 114 a. Algemene begrippen Bepaling 114 a) Het gaat om bijzondere wetsbepalingen 115 b) Ze betreffen enkel de straf 115 c) Ze hebben uitwerking van rechtswege Kenmerken 115 b. De verschillende strafuitsluitende verschoningsgronden Bloed- en aanverwantschapsbanden 116 a) Misdrijven tegen de eigendom 116 b) Gevallen van hulpverlening aan familieleden Aangifte aan de overheid Onderwerping aan de overheid De decumulregel van artikel 5, 2 de lid Sw Misdrijven gepleegd in het kader van de bijzondere opsporingsmethoden 119 D. STRAFFEN EN ANDERE GEVOLGEN VAN HET MISDRIJF 120 I. Algemene beginselen 120 a. Begripsbepaling 120 b. Functies van de straffen 122 c. Kenmerken De straffen zijn wettelijk De straffen zijn gerechtelijk De straffen zijn persoonlijk en individueel De straffen zijn verplicht 124 II. De straffen 124 a. Indeling van de straffen 124 b. Bespreking van de straffen voor natuurlijke personen De hoofdstraffen 126 a) Vrijheidsberovende straffen 126 b) De straf onder elektronisch toezicht 127 c) De werkstraf 130 d) De autonome probatiestraf 132 e) De geldboete De bijkomende straffen 136 a) Bijkomende straffen aan alle misdrijven gemeen 136 (I) De geldboete 136 (II) Bijzondere verbeurdverklaring 137 i) Begripsomschrijving 137 ii) Toepassingsgevallen 137 a. Verbeurdverklaring als straf 137 a.1. De verbeurdverklaring overeenkomstig artikel 42, 1 Sw. 138 a.2. De verbeurdverklaring overeenkomstig artikel 42, 2 Sw. 139 XII

7 a.3. De verbeurdverklaring overeenkomstig artikel 42, 3 Sw. 139 b. Verbeurdverklaring als beveiligings- of politiemaatregel 142 c. Verbeurdverklaring met gemengd karakter 142 b) Bijkomende straffen voor misdaden en wanbedrijven 143 (I) Terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank 143 (II) Ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten 144 (III) Specifieke straffen 146 c) Bijkomende straffen voor misdaden 147 (I) De afzetting 147 (II) De bekendmaking van de veroordeling 148 c. Bespreking van de straffen voor rechtspersonen In criminele, correctionele en politiezaken 148 a) De geldboete 148 b) De bijzondere verbeurdverklaring In criminele en correctionele zaken 150 III. Bepaling van de straf 151 a. Algemene begrippen 151 b. Strafverminderende verschoningsgronden Algemene begrippen 152 a) Bepaling 152 (I) Bijzondere wetsbepalingen 152 (II) Strafverminderend 153 (III) Uitwerking van rechtswege 153 b) Kenmerken De verschillende strafverminderende verschoningsgronden 153 a) Uitlokking 153 (I) Begrip 153 (II) Wettelijke gevallen van uitlokking 154 i) Zware gewelddaden tegen personen 154 ii) Het afweren van braak of inklimming overdag 155 iii) Wettelijke gevolgen van de uitlokking 156 b) Aangifte aan de overheid Procedurele aspecten 156 c. Verzachtende omstandigheden Algemene begrippen Kenmerken Beoordeling van de verzachtende omstandigheden 159 a) Wettelijke toelaatbaarheid 159 (I) Misdrijven omschreven in het Strafwetboek 159 (II) Misdrijven omschreven in bijzondere wetten of verordeningen 159 b) Bevoegde organen 159 (I) Onderzoeksgerechten 160 (II) Openbaar ministerie 160 (III) Vonnisgerechten Werking van de verzachtende omstandigheden 161 a) Criminele straffen 161 b) Correctionele straffen 163 c) Politiestraffen 164 d. Herhaling Algemene begrippen 164 XIII

8 2. Algemene voorwaarden van de wettelijke herhaling 166 a) Een vroegere veroordeling 166 b) Een nieuw misdrijf 166 c) Een wettelijke herhaling Gevallen van wettelijke herhaling 167 a) Herhaling van misdaad na misdaad 168 b) Herhaling van wanbedrijf na misdaad 168 c) Herhaling van wanbedrijf na wanbedrijf 169 d) Herhaling van overtreding na overtreding Bijkomende gevolgen van de herhaling 172 e. Samenloop Algemene begrippen Eendaadse samenloop 173 a) Wettelijke gevallen 173 b) Gelijkgestelde gevallen 174 c) Toepassing van een enkele straf 175 d) Uitzonderingen op de toepassing van het stelsel van de zwaarste straf Meerdaadse samenloop 177 a) Begrip 177 b) Regels van straftoemeting 177 (I) Samenloop van overtredingen 178 (II) Samenloop van overtredingen en gecontraventionaliseerde wanbedrijven 178 (III) Samenloop van gecontraventionaliseerde wanbedrijven 178 (IV) Samenloop van wanbedrijven en overtredingen 178 (V) Samenloop van wanbedrijven 179 (VI) Samenloop van wanbedrijven en gecorrectionaliseerde misdaden 179 (VII) Samenloop van gecorrectionaliseerde misdaden 180 (VIII) Samenloop van misdaden en andere misdrijven (overtredingen of wanbedrijven) 180 (IX) Samenloop van misdaden 180 (X) Samenlopende misdrijven die niet gelijktijdig worden berecht 180 f. Combinatie van de wettelijke regels inzake de bepaling van de straf 181 IV. De modaliteiten van de straffen 183 a. Algemene begrippen 183 b. Opschorting van de uitspraak van de veroordeling Begrip Wettelijke toepassingsvoorwaarden Bevoegde gerechten Gevolgen van de opschorting Herroeping van de opschorting 186 c. Uitstel van de tenuitvoerlegging van de straffen Begrip Wettelijke toepassingsvoorwaarden Bevoegde gerechten Gevolgen van het uitstel Herroeping van het uitstel 189 d. Probatie Begrip Probatiecommissie 191 XIV

9 V. De uitvoering van de straffen 192 a. Algemene begrippen en evolutie 192 b. Uitvoering van de vrijheidsberovende straffen Algemene begrippen Uitvoeringsmodaliteiten De strafuitvoeringsrechtbank 196 a) Strafuitvoeringsmodaliteiten 196 (I) Voorwaardelijke invrijheidstelling 196 (II) Voorlopige invrijheidstelling met het oog op verwijdering van het grondgebied of met het oog op overlevering 197 (III) Beperkte hechtenis en elektronisch toezicht 197 b) Toekenningsprocedure 198 c) Opvolging en controle 199 d) Herroeping, schorsing en herziening 199 e) Rechtsmiddelen 200 f) Definitieve invrijheidstelling 201 g) Geen verjaring van de straf De minister van Justitie 201 c. Uitvoering van de straf onder elektronisch toezicht 202 d. Uitvoering van de werkstraf 203 e. Uitvoering van de autonome probatiestraf 203 f. Uitvoering van de vermogensstraffen (en gerechtskosten) 204 VI. Genade 206 a. Begrip 206 b. Draagwijdte van het genaderecht 207 c. Voorwaarden 207 d. Gevolgen 208 VII. Verjaring van de straf 208 a. Begrip 208 b. Verjaringstermijnen 209 c. Stuiting van de verjaring 210 d. Schorsing van de verjaring 210 e. Bijzonder geval van ontvluchting 211 f. Gevolgen van de verjaring 212 VIII. Het verval van de straffen 212 a. Dood van de veroordeelde 212 b. Amnestie Begrip Draagwijdte Gevolgen 214 c. Herstel in eer en rechten Begrip Toepassingsveld Voorwaarden Procedure Gevolgen 217 d. Uitwissing van veroordelingen Begrip Gevolgen 217 XV

10 IX. De burgerlijke gevolgen van het misdrijf 218 a. Teruggave 218 b. Schadevergoeding 218 c. Gerechtskosten 219 d. Regels die gemeen zijn aan de burgerlijke veroordelingen tot teruggave, schadevergoeding en gerechtskosten 220 e. Onwaardigheid om te erven 221 XVI