INHOUD. Ten geleide... v Voorwoord... ix Dankwoord... xi DEEL I. INLEIDING. Hoofdstuk 1. Wat is recht? Hoofdstuk 2. Indeling van het recht...

Transcriptie

1 INHOUD Ten geleide v Voorwoord ix Dankwoord xi DEEL I. INLEIDING Wat is recht? Indeling van het recht Hoofdstuk 3. De bronnen van het recht De wetgeving De rechtspraak De rechtsleer De gewoonte De algemene rechtsbeginselen De billijkheid DEEL II. STAATKUNDIGE STRUCTUREN Democratie Scheiding der machten Federale staat Federale politieke instellingen Het Parlement De regering xiii

2 Hoofdstuk 3. Regionale politieke instellingen Gemeenschappen Gewesten Provincies en gemeenten DEEL III. GERECHTELIJK RECHT Procedure Rechtbanken en hoven én hun bevoegdheid DEEL IV. PERSONENRECHT Soorten personen Begin en einde van de persoon Euthanasie in België Wetgeving en kritische kanttekeningen De staat van de persoon Naamgeving Geslacht Woonplaats Nationaliteit Handelingsbekwaamheid De minderjarige De meerderjarige beheersonbekwame persoon Het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap xiv

3 DEEL V. FAMILIERECHT Samenwonen Het huwelijk Wettelijk samenwonen Feitelijk samenwonen Einde van het samenwonen Bij huwelijk Feitelijke scheiding Echtscheiding Bij wettelijk samenwonen Bij feitelijk samenwonen Hoofdstuk 3. Afstamming en ouderschap De afstamming Vaststelling van juridisch ouderschap Het ouderschap Hoofdstuk 4. Actuele beschouwingen bij de sociologische en juridische gevolgen voor betrokkenen bij een echtscheiding DEEL VI. VERBINTENISSENRECHT Contractuele verbintenissen De onrechtmatige daad Aansprakelijkheid voor de eigen onrechtmatige daad Meerderjarigen Minderjarigen xv

4 2. Aansprakelijk voor andermans daad Aansprakelijkheid van de ouders en toezichthouders Aansprakelijkheid van aanstellers/werkgevers en aangestelden Aansprakelijkheid voor zaken en dieren Aansprakelijkheid van de overheid Aansprakelijkheid voor onrechtmatige daden op het internet DEEL VII. JEUGDRECHT De historisch-maatschappelijke situering van de jeugdbescherming Inleiding De eerste wetten op de jeugdbescherming De wet van 15 mei De wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, een nieuwe basiswetgeving voor de bescherming van minderjarigen Situering Maatregelen voor de minderjarigen Maatregelen voor de ouders Onduidelijke lijn tussen gerechtelijke en vrijwillige bescherming De herziening van de wet op de jeugdbescherming en voorstellen tot verandering in het jeugdrecht De eerste Decreten Bijzondere Jeugdbijstand in Vlaanderen ( ) De wet van 2 februari De wet van 1 maart 2002 (de Everbergwet) Het Decreet Integrale Jeugdhulpverlening van 7 mei Inleiding Basisprincipes Integraal Modulering Vrij toegankelijke en niet vrij toegankelijke hulp De toegangspoort Diagnose en toewijzing Trajectbegeleiding Het Globaal Plan Jeugdzorg van februari 2006 en het vervolg-plan: Perspectief! De nieuwe Jeugdwet: de wetten van 15 mei en 13 juni 2006 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als xvi

5 misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade Voorbereidende stappen Krachtlijnen van de nieuwe Jeugdwet Decreet van 7 maart 2008 inzake Bijzondere Jeugdbijstand Toekomstplan: Bijzondere Jeugdzorg in 2020 Staten-generaal Jeugdhulp op 18 juni Het decreet van 3 juli 2013 betreffende de integrale jeugdhulp Chronologisch overzicht van de federale wetgeving en de decretale gemeenschapsregelgeving De buitengerechtelijke jeugdhulp De evolutie van jongerenopvang in de bijzondere jeugdhulp, van 2000 tot Enkele cijfers De beleving bij jongeren die geplaatst zijn De kenmerken van de sociale jeugdbijstand in Vlaanderen Het Decreet Integrale Jeugdhulp van 3 juli Hoofdstuk 3. Gerechtelijke jeugdhulp De actoren binnen de gerechtelijke jeugdhulp en hun taken De Jeugdbrigade en de Cel Jongerencriminaliteit De Jeugdbrigade Cel Jongerencriminaliteit Het jeugdparket Samenstelling en beeldvorming Het MOF-dossier De jeugdrechtbank binnen de vernieuwde familie- en jeugdrechtbank Samenstelling en organisatie De jeugdrechter Reflecties jeugdrechters anno De sociale dienst voor gerechtelijke jeugdhulpverlening Maatregelen die de jeugdrechter kan opleggen Maatregelen ten aanzien van minderjarigen in verontrustende situaties en maatschappelijke noodzaak Maatregelen ten aanzien van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd (MOF) Voorlopige maatregelen xvii

6 Maatregelen ten gronde Duur en herziening van de maatregelen opgelegd door de jeugdrechter Maatregelen ten aanzien van de ouders Hoofdstuk 4. De nieuwe en vernieuwde maatregelen van de Jeugdwet van 2006 voor minderjarigen die als misdrijf omschreven feiten plegen Inleiding Startervaringen in Vlaanderen via de arrondissementele stuurgroep en het samenwerkingsprotocol HCA Vlaanderen en cijfers Nieuwe maatregelen De dienstverlening of gemeenschapsdienst Inleiding Cijfers en toepassingen Vorming Leerprojecten Inleiding Cijfers en toepassingen Effectiviteit van leerprojecten Herstelbemiddeling Inleiding Onderzoek naar herstelbemiddeling bij jeugdige delinquenten in Vlaanderen Herstelgericht groepsoverleg (hergo) Oorsprong De Vlaamse hergo Het concrete verloop van een hergo Cijfers en uitkomsten Troeven en knelpunten Herstelgericht groepsoverleg in de Vlaamse schoolcontext Kritische geluiden en signalen voor de overheid Het huisarrest Plaatsing in de gemeenschapsinstelling De Grubbe in Everberg Afschaffing van artikel 53 van de Jeugdbeschermingswet van 1965 op 1 januari Voorwaarden en termijnen van plaatsing (na de wet van 13 juni 2006) xviii

7 Dossieranalyse van Vlaamse jongeren die tussen 2002 en 2003 in Everberg verbleven A. Kenmerken van de jongeren B. Verblijfsduur C. Oriëntatieverslag D. Impact op de jongere Visie en aanbevelingen van de Kinderrechtencoalitie inzake kinderen, vrijheidsberoving en vrijheidsbeperking Bezoek aan het Centrum De Grubbe op 14 december Actuele werking in De Grubbe De nieuwe uithandengeving Inleiding De uithandengeving (art. 38 JBW) De uithandengeving volgens Onkelinx De uithandengeving in de praktijk Waarom wordt uit handen gegeven? Hoofdstuk 5. Kinderarmoede en toekomstperspectief van de jongere Armoede-ingang Jongeren tussen 16 en 25 jaar Jongeren in de Bijzondere Jeugdzorg Armoede door plaatsing Gevolgen van de plaatsing Een oplossingsvoorstel Besluiten Hoofdstuk 6. Een maatschappelijke reflectie op de beeldvorming van probleemjongeren en delinquente jongeren Begripsverduidelijking Persberichtgeving over jongeren Delinquentie Een seksespecifieke benadering Inleiding Waarom lopen jongens meer risico s dan meisjes? Samenvattende gedachten van socioloog Koen Raes in het werk Unvarnished De effectiviteit van strafrechtelijke interventies Inleiding xix

8 5.2. Alternatieve interventies Aanpak in andere landen Stoppen of doorgaan? Onderzoek naar desistance from crime of stoppen met het plegen van delicten bij persistente (jeugd)delinquenten: overgang naar het volwassen strafrecht? Hoofdstuk 7. Geesteszieke minderjarigen Inleiding Maatregelen in het kader van de wet betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke (WBPG) Maatregelen in het jeugdrecht Maatregel in het strafrecht: internering Initiatieven naast de maatregelen in de wetgeving Klinische en residentiële behandeling Zorgcircuits Projecten Het BIJPASS-project Het STENT-project De projecten voorzien in mobiele teams Project TEJO in Antwerpen Therapeuten voor Jongeren Hoofdstuk 8. Rechtspositie van de minderjarige en de persoonlijke rechten van verdediging van minderjarigen Het VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) Doelstellingen van het Verdrag Verdragsartikelen van belang voor de jeugdbescherming Creatief met kinderrechten De kinderrechtswinkels Het Comité voor de Rechten van het Kind Het Kindeffectrapport (KER) Het Kinderrechtencommissariaat De Kinderrechtencoalitie Vlaanderen (KRC) De kinderen jongerentelefoon Awel De JO-lijn De Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind xx

9 3. De rechten van minderjarigen in de jeugdhulp Het decreet van 7 mei 2004 betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de Integrale Jeugdhulp De rechten van de minderjarige Kinderrechten in de gezondheidszorg Proceswaarborgen voor de minderjarige De beperkte duur van de voorlopige maatregelen Het hoorrecht van de minderjarige Inzage in het dossier Publiciteit De rechtsbijstand Deelname van minderjarigen aan gerechtelijke en buitengerechtelijke procedures A. De principiële procesonbekwaamheid van minderjarigen B. Minderjarigen betrokken bij gerechtelijke procedures De jeugdadvocaat en de jeugdpermanentie aan de balie van Antwerpen De huidige stand van zaken Concrete toepassing uit recente rechtspraak betreffende het hoorrecht van minderjarigen DEEL VIII. RECHT EN DEONTOLOGIE Actuele maatschappelijke ontwikkelingen Het recht op privacy Hoofdstuk 3. Het beroepsgeheim, de zwijgplicht en het zwijgrecht Uitzonderingen op de geheimhoudingsplicht Spreekrecht-spreekplicht Spreekplicht Aangifteplicht Schuldig verzuim Noodtoestand xxi

10 Hoofdstuk 4. Kan een geheim gedeeld worden? Hoofdstuk 5. Toegang tot verslagen en dossiers Hoofdstuk 6. De ethische vraagstelling en beslissing bij een moreel probleem Hoofdstuk 7. Samenwerking justitie en hulpverlening DEEL IX. STRAFRECHT Inleiding Algemeen Historisch-maatschappelijke situering van het strafrecht De primitieve maatschappij De middeleeuwen De Verlichting (18e eeuw) Het huidige Belgische strafrecht Waarom moeten misdrijven bestraft worden? De misdrijven Indeling Algemeen De verschillende wijzen van indeling van de misdrijven De wettelijke driedelige indeling, gebaseerd op de zwaarte van het misdrijf (art. 1 Sw.) A. De overtreding B. Het wanbedrijf C. De misdaad Volgens de uitvoeringswijze: handelingsmisdrijf of verzuimsmisdrijf Volgens het moreel element Volgens de Grondwet Volgens de waarde die beschermd moet worden xxii

11 2. Rechtvaardigingsgronden Het wettelijk voorschrift en het hoger bevel De wettige verdediging Toestemming van het slachtoffer De noodtoestand Verzachtende en verzwarende omstandigheden Verzachtende omstandigheden Verzwarende omstandigheden Verschoningsgronden Schuldbekwaamheid Strafbare poging Strafbare deelneming Hoofdstuk 3. De straffen Soorten straffen in België De hoofdstraffen Criminele straffen Correctionele straffen Politiestraffen De bijkomende straffen Ontzetting uit de burgerlijke en politieke rechten Afzetting van titels en benoemingen De publicatie van een vonnis De bijzondere verbeurdverklaring Het verval van het recht tot het besturen van een voertuig Beroepsverbod, sluiting van een bedrijf Een boek lezen of een cursus verkeersagressie volgen De geldboete De werkstraf als autonome straf Vernieuwend Legitimiteitswaarde De werkstraf als hedendaagse straf Toepassing De uitvoering van de werkstraf De projectplaatsen Eerste bevindingen en ervaringen vanuit de justitiehuizen Meer gerechtelijke leermaatregelen? Op zoek naar vernieuwende alternatieven xxiii

12 Hoofdstuk 4. De strafrechtelijke procedure Verloop procedure vóór de uitspraak De politie Het Parket De onderzoeksrechter De strafuitspraak Bevoegde rechtbanken Een effectieve straf, een straf met uitstel en de opschorting van de uitspraak Effectieve straf Opschorting Uitstel Recidive of wettelijke herhaling Hoofdstuk 5. De strafuitvoering De uitvoering van de vrijheidsstraf Inleiding De actuele gevangenissituatie De voorlopige hechtenis De strafuitvoeringsrechtbank Opdracht en samenstelling Een plaats voor het slachtoffer in de strafuitvoering Strafuitvoeringsmodaliteiten Beperkte detentie Penitentiair verlof Voorlopige invrijheidstelling Voorwaardelijke invrijheidstelling De virtuele gevangenis of het elektronisch toezicht (ET) Inleiding Werking Juridisch statuut Sociaal statuut Praktijk naar de toekomst De uitvoering van internering Inleiding De gerechtspsychiater getuigt xxiv

13 4.3. Toepassing Cijfers voor België Profiel van de geïnterneerde Het tenietgaan van de straf Hoofdstuk 6. De situatie van het slachtoffer Wetgeving De burgerlijkepartijstelling Voorzieningen voor slachtoffers Hoofdstuk 7. Verruiming van de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen in België De wet van 28 november De wet van 10 augustus Hoofdstuk 8. Geweldmisdrijven Verkrachting Huiselijk geweld Inleiding De multidisciplinaire aanpak in Antwerpen, Turnhout en Mechelen De aanpak in Antwerpen De situatie in Mechelen Initiatieven in Turnhout Het politieoptreden Parketinitiatief CO Conclusies Geweld op kinderen Seksueel misbruik door de Kerk Seksueel misbruik in de sport Seksueel misbruik in een instelling Bibliografie xxv