De rechten van slachtoffers in de strafuitvoering. Inge Mertens, CAW Archipel Natalie Ver Poorten, CAW De Kempen

Transcriptie

1 De rechten van slachtoffers in de strafuitvoering Inge Mertens, CAW Archipel Natalie Ver Poorten, CAW De Kempen 23 oktober 2012

2 Inleiding Beroering rond voorwaardelijke invrijheidstelling Michèle Martin Wat kunnen we hieruit leren? Berichtgeving niet altijd correct Toont aan hoe belangrijk de fase van de strafuitvoering voor slachtoffers (SO) én maatschappij is* Illustreert belang juridische ondersteuning SO 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 2

3 Belang juridische ondersteuning voor SO Typisch bij misdrijf: verwevenheid van emotionele, praktische en juridische elementen (bv. V.I.) Belang juridisch - praktische ondersteuning: Dubbelheid bij SO: Nood aan juiste informatie / weinig ruimte ervoor door verwerkingstaken: hulp bij juridisch - praktische kan ruimte creëren voor verwerking Tijdsaspect: juridisch praktische vraagt soms dringend aandacht/actie* Voorkomen van secundaire victimisering Een goede juridische ondersteuning kan bijdragen tot herstel van gevoel van veiligheid, van controle, ** 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 3

4 Opbouw workshop Klemtoon op: Fase van de strafuitvoering Vanuit positie van het SO (dader enkel in functie van SO) Waar van toepassing: specifieke regels voor SO van geweld en misbruik Toch: aandacht voor hele juridische weg van het SO 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 4

5 De juridische weg van het SO Na een misdrijf staat het SO een hele weg te wachten, zowel emotioneel als juridisch Juridische weg kan ingedeeld worden in verschillende fasen (zie verder) Per fase: bekijken welke stappen het SO best zet om zijn rechten in de fase van de strafuitvoering te kunnen uitoefenen 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 5

6 De juridische weg van het SO: vier fasen I. Fase van klachtneerlegging II. III. IV. Onderzoeksfase Vonnisfase Strafuitvoeringsfase 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 6

7 I. Fase van klachtneerlegging Welke stappen zijn belangrijk? 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 7

8 STAP 1: Klacht /Aangifte Klacht indienen = SO of wettelijke vertegenwoordiger van SO meldt aan de politie dat er misdrijf gebeurd is Aangifte = Derde / getuige meldt aan de politie dat er misdrijf gebeurd is SO krijgt attest van klachtneerlegging (model zie map) (opgelet vanaf 1/1/2013: vernieuwde attesten) 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 8

9 II. Onderzoeksfase Welke stappen zijn belangrijk? 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 9

10 STAP 2: Registratie als benadeelde persoon Recht op informatie over verloop onderzoek: Seponering en reden van seponering Start van een gerechtelijk onderzoek Datum zitting raadkamer of kamer van inbeschuldigingstelling op einde gerechtelijk onderzoek Datum zitting rechtbank Recht om documenten toe te voegen aan dossier 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 10

11 STAP 2: Registratie als benadeelde persoon Hoe? Huidige regeling: SO (of adv) moet naar secretariaat van het parket gaan Nieuwe regeling (vanaf 1/1/2013): Politie gaat steeds uitleg geven over wat het is en formulier registratie overhandigen aan SO Registratie kan op de volgende manieren: Politie brengt dit in orde samen met opstellen PV SO gaat na verhoor naar politiesecretariaat SO / adv stuurt aangetekende brief naar parket SO / adv gaat naar secretariaat van het parket 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 11

12 STAP 3: Verzekering Misdrijf aangeven bij de (toepasselijke) rechtsbijstandsverzekering (meestal gekoppeld aan de familiale verzekering) Wat doet rechtsbijstandverzekering voor SO? Advocaat betalen Bepaalde kosten betalen, bv. gerechtsdeurwaarder Betaling schadevergoeding: wanneer dader veroordeeld wordt en hij blijkt onvermogend te zijn, dan betaalt deze verzekering (deel van) de schadevergoeding 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 12

13 STAP 4: Slachtofferonthaal SO in contact brengen met Dienst Slachtofferonthaal Parket Opdrachten ten aanzien van concrete SO: Informatie geven: Algemeen: werking gerecht, rechten slachtoffers, Specifiek: informatie over concreet dossier (bv. opvolging voorlopige hechtenis) Ondersteuning en bijstand bij contacten met gerecht Taken in het kader van de strafuitvoering (zie verder) 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 13

14 III. Vonnisfase Welke stappen zijn belangrijk? 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 14

15 STAP 5: Burgerlijke partijstelling Doel? Vergoeding vragen voor de geleden schade Creëren van rechten in de strafuitvoeringsfase! *(zie verder) Wanneer? Meestal op de zitting van de rechtbank (bij gerechtelijk onderzoek soms al BP tijdens onderzoek) Uitzonderlijk: na strafproces zonder BP terug naar strafrechter om schadevergoeding te vragen (Art 4 VT. Sv., 2de lid ev.) 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 15

16 IV. Strafuitvoeringsfase 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 16

17 Strafuitvoering vanuit SO-perspectief Fase na een definitief vonnis of arrest Vanuit positie SO: twee aspecten belangrijk: SO heeft schadevergoeding toegekend gekregen: hoe geraakt het SO aan dit geld? Dader heeft straf gekregen en deze wordt uitgevoerd. Welke rechten heeft het SO in de strafuitvoering? Hoe kan SO betrokken zijn / blijven in deze fase? 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 17

18 Eerste aspect: Hoe schadevergoeding verkrijgen? STAP VOOR STAP 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 18

19 STAP 1: Op hoeveel schadevergoeding heb ik recht? Uitspraak opvragen: via advocaat of via griffie bestellen * SO moet hiervoor betalen (ev. tussenkomst door rechtsbijstandverzekering) 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 19

20 STAP 2: Hoe krijg ik schadevergoeding effectief in handen? Kan via verschillende kanalen, vaak in combinatie Welke kanalen? Dader vergoedt op vrijwillige basis Advocaten maken onderling afspraken rond afbetaling In sommige gevangenissen: aanbod herstelbemiddeling fase strafuitvoering of vergoeding via tussenkomst herstelfonds Dader gaat niet over tot vrijwillige betaling: gerechtsdeurwaarder inschakelen om zicht te krijgen op financiële situatie dader (solvabiliteitsonderzoek*) 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 20

21 Dader heeft voldoende geld of goederen Gerechtsdeurwaarder inschakelen om beslag op goederen of loon te laten leggen SO moet kosten voorschieten (tenzij tussenkomst rechtsbijstandsverzekering) 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 21

22 Dader heeft geen/onvoldoende geld of goederen Indien rechtsbijstandverzekering: vergoeding via insolvabiliteitsclausule: zelf actie ondernemen! Indien geen of onvolledige tussenkomst rechtsbijstandverzekering : aanvraag bij Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden en occasionele redders * 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 22

23 Stroomdiagram schadefonds 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 23

24 Extra: arbitragecommissie seksueel misbruik Initiatief n.a.v. voorstellen Kamercommissie seksueel misbruik in de kerk Voorwaarden: Seksueel misbruik door geestelijke Enkel voor verjaarde feiten of feiten waarbij dader overleden is Voor SO of hun nabestaanden (bij zelfdoding i.g.v. misbruik) Aanvragen indienen kan tot 31/10/12! Meer info: 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 24

25 Tweede aspect: Hoe betrokken blijven bij de uitvoering van de straf? 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 25

26 Algemeen Heel de strafuitvoering werd herbekeken door de wetten van 17 mei 2006 (Wet betreffende de externe rechtspositie van de veroordeelden tot een vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam van de strafuitvoeringsmodaliteiten en wet houdende oprichting van de strafuitvoeringsrechtbanken) Een groot deel van deze wetgeving is in werking sinds 1 februari 2007, een deel echter nog steeds niet nu opnieuw uitgesteld SO van geïnterneerden: bespreken we niet 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 26

27 Hoe wordt het slachtoffer bij strafuitvoering betrokken? Één van de krachtlijnen van de wet was het SO te responsabiliseren, m.a.w. het slachtoffer erbij betrekken gebeurt niet automatisch Dit betekent dat het slachtoffer zelf (opnieuw) stappen moet zetten om betrokken te worden Wanneer een effectieve vrijheidsstraf wordt opgelegd door de strafrechter dient deze de burgerlijke partij in te lichten over de mogelijkheid betrokken te worden in de strafuitvoeringsfase 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 27

28 Hoe gebeurt dit? Slachtoffers die zich burgerlijke partij hebben gesteld en vordering is gegrond verklaard in vonnis of arrest ontvangen een brief met info over hoe ze kunnen betrokken worden in de strafuitvoering Opm.: dit alles geldt op dit ogenblik enkel voor straffen waarvan het effectief gedeelte meer dan 3 jaar bedraagt 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 28

29 Opmerking bij deze brief SO ontvangt deze brief normaal gezien snel na de definitieve uitspraak Op een moment dat ze vaak nog niet bezig zijn met de vraag: Wat als de dader voorwaardelijk vrijkomt, wanneer en hoe kom ik dat te weten? 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 29

30 Slachtoffers krijgen een brief vanuit de correctionele griffie Hierop uitleg over de strafuitvoering En de verschillende rechten van de slachtoffers bij de strafuitvoering met name: het recht om te worden geïnformeerd over de beslissingen die zijn genomen inzake de toekenning van een strafuitvoeringsmodaliteit aan de veroordeelde het recht om te worden gehoord rond de slachtoffergerichte voorwaarden het recht om bijzondere slachtoffergerichte voorwaarden te formuleren die aan de veroordeelde zouden kunnen opgelegd worden 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 30

31 Welke slachtoffers kunnen betrokken worden en hoe? (art.2, 6 Wet strafuitvoering) Welke? De burgerlijke partij wiens vordering ontvankelijk en gegrond werd verklaard (belang BP!) Te vertegenwoordigen personen (bv. minderjarigen) waarvoor geen burgerlijke partij werd gesteld Geen burgerlijke partij gesteld wegens materiële onmogelijkheid of kwetsbaarheid Voor deze 2 laatste categorieën kan een verzoek tot de SURB worden gericht die oordeelt of er een legitiem en direct belang is (slachtofferverzoek) Indien ja, dient het slachtoffer nadien nog een slachtofferverklaring in te vullen * 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 31

32 Wat moet het slachtoffer dan precies doen om betrokken te worden? Een slachtofferverklaring invullen Voorafgaandelijk aan de slachtofferverklaring, het eventuele slachtofferverzoek, indien nodig Indien SO op slachtofferverklaring aanduidt dat ze de tussenkomst van slachtofferonthaal wenst voor formuleren van slachtoffergerichte voorwaarden: slachtofferfiche 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 32

33 Waar slachtofferverklaring indienen? Bij de griffie van de strafuitvoeringsrechtbank (SURB) Bij het justitiehuis Opm: slachtoffer weet niet altijd welke SURB bevoegd is Wetswijziging op komst: het zal kunnen bij elke SURB 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 33

34 En dan? Afhankelijk van wat SO heeft aangeduid op de slachtofferverklaring Wanneer de dader een aanvraag doet voor één van de strafuitvoeringsmodaliteiten zal het SO ofwel geïnformeerd worden, ofwel uitgenodigd worden op de zitting van de strafuitvoeringsrechtbank om gehoord te worden rond slachtoffergerichte voorwaarden Voorbeelden slachtoffergerichte voorwaarden: contactverbod, straatverbod, 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 34

35 Zitting strafuitvoeringsrechtbank Gaat door in de gevangenis Opm.: ook al is er bv. al elektronisch toezicht toegekend SO kan zich laten bijstaan of vertegenwoordigen door advocaat Of bijstand door een daartoe erkende organisatie (Slachtofferonthaal / vele diensten slachtofferhulp hebben hiervoor de erkenning: checken) 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 35

36 Zitting strafuitvoeringsrechtbank SO wordt enkel binnengeroepen voor het deel van de zitting dat betrekking heeft op de slachtoffergerichte voorwaarden Dader is steeds aanwezig, er kan niet gevraagd worden dat deze buitengaat Nadien dient het SO de zittingszaal opnieuw te verlaten 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 36

37 Nog dit SO heeft geen inspraak in de al dan niet toekenning van de strafuitvoeringsmodaliteit Strafuitvoeringsmodaliteiten blijven nog steeds een uitvoering van de straf (weliswaar buiten de gevangenismuren) 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 37

38 Wat als slachtoffergerichte voorwaarden niet worden nageleefd? SO dient politie in te lichten* Politie licht parket in Parket kan zaak terug voor SURB brengen SO mag hierbij zijn (omdat so-gerichte voorwaarden niet zijn nageleefd) SURB kan strafuitvoeringsmodaliteit: Herroepen (dader terug naar gevangenis) Schorsen (dader terug naar gevangenis) Herzien (aanpassing, verstrenging voorwaarden) 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 38

39 Wat gaat er mogelijks binnenkort veranderen? Woonverbod pedofielen: correctionele rechtbank kan dit opleggen voor max. 20 jaar SURB kan dit wijzigen Slachtofferverklaring zal kunnen ingediend worden bij elke surb, en parket 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 39

40 23 oktober 2012 De positie van slachtoffers in de strafuitvoering 40