DEEL 1. KINDERRECHTEN: INSTRUMENTEN EN RECHTEN

Transcriptie

1 INHOUD INLEIDING Wouter Vandenhole v DEEL 1. KINDERRECHTEN: INSTRUMENTEN EN RECHTEN 1. KINDERRECHTEN IN UNIVERSELE EN EUROPESE MENSEN- RECHTENVERDRAGEN Wouter Vandenhole I. Universele verdragen over kinderrechten Normen A. Verdrag over de Rechten van het Kind B. Andere mensenrechtenverdragen Toezicht II. Europese verdragen over kinderrechten Europese Unie De Raad van Europa A. (Herzien) Europees Sociaal Handvest B. Europees Verdrag over de Rechten van de Mens Het verbod van foltering en onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing Het recht op vrijheid Het recht op een eerlijk proces Het recht op eerbiediging van het privé- en gezinsleven C. Europees Verdrag over de uitoefening van de rechten van het kind (1996) III. Conclusies vii

2 2. EEN INLEIDING TOT HET VERDRAG INZAKE DE RECHTEN VAN HET KIND Eugeen Verhellen I. Het kindbeeld en het mensenrechten project Wisselende kindbeelden of hoe de plaats van kinderen in de samenleving wordt gezien Het mensenrechtenproject II. Het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (1989) Comprehensiviteit A. Eerste én tweede generatie mensenrechten samen! B. De drie P s Protection (recht op bescherming) Provision (diensten en voorzieningen) Participation (participatierechten) C. Vier basisprincipes Juridisch bindend (pacta sunt servanda) A. Nationaal Regelgevend werk De middellijke werking De directe werking Toezicht door rechtbanken en hoven B. Internationaal Universeel DE RECHTEN VAN HET KIND ALS GRONDRECHTEN IN DE BELGISCHE RECHTSORDE Paul Lemmens I. Doorwerking van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind in de Belgische rechtsorde Algemene verplichting van de staten om uitvoering te geven aan het Verdrag A. Internationaalrechtelijke verplichtingen B. Verplichting om de bepalingen van het Verdrag om te zetten in het nationale recht Een effectieve en omvattende omzetting Een waaier van maatregelen Rechtstreekse werking van het Verdrag in de Belgische rechtsorde A. Rechtstreekse werking van verdragen in het algemeen Begrip rechtstreekse werking viii

3 2. Criteria voor het bestaan van rechtstreekse werking Rechtsmacht van de rechter B. Rechtstreekse werking van het Verdrag in het bijzonder Grondwettelijk Hof Hof van Cassatie Raad van State II. De rechten van het kind in de Grondwet Artikel 22bis van de Grondwet Naar een herziening van artikel 22bis van de Grondwet? DEEL 2. KINDERRECHTENACTOREN 4. DE NATIONALE COMMISSIE VOOR DE RECHTEN VAN HET KIND Sarah D hondt I. Over de nood aan een Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind Coördinatie van het beleid Dialoog tussen beleid en terreinactoren II. Hoe de samenstelling van de Commissie tegelijk haar sterkte en haar zwakte vormt III. De eerste testcase: het derde periodieke rapport van België betreffende het Verdrag inzake de Rechten van het Kind Werkwijze: een dialoog in de vorm van werkgroepen Streefdoel: moeilijkheden en doelstellingen voor de toekomst definiëren HET KINDERRECHTENCOMMISSARIAAT, EEN KINDER- RECHTENWAAKHOND Ankie Vandekerckhove I. Oprichting en organisatie II. Decretale opdrachten III. Missie en uitvoering van de opdracht Het ombudswerk Het advieswerk Het communicatiewerk Het onderzoekswerk Uitdagingen IV. Poging tot stand van zaken omtrent kinderrechten in Vlaanderen ix

4 6. UITDAGINGEN VOOR KINDERRECHTEN-NGO S Benoît Van Keirsbilck I. Een internationaal erkende rol II. Algemene en gespecialiseerde ngo s III. Rol van de ngo s A. Relaties tussen de ngo s en de overheid Een ondersteunende rol jegens de overheid Een complementaire rol t.o.v. de overheid Een tegenmacht B. Tussen confrontatie en samenwerking IV. De uitdagingen voor de ngo s in onze maatschappij VI. Besluit WHAT DO YOU THINK? OF HET RECHT VAN KINDEREN OP PARTICIPATIE Isabelle Marneffe I. Het Verdrag over de Rechten van het Kind en het recht op participatie II. Het participatieproject What do you think? van UNICEF III. Het recentste What do you think? project: Wij zijn jongeren in de eerste plaats! IV. Conclusie DEEL 3. KINDERRECHTEN IN DE PRAKTIJK RECHT OP RECHT EN JEUGDDELINQUENTIE 8. BIJSTAND, SPREEKRECHT EN RECHTSINGANG VOOR MINDERJARIGEN Eric Van der Mussele I. Inleiding II. Volledige procesbekwaamheid voor minderjarigen naar Belgisch recht Rechtsingang en spreekrecht met wettelijk gewaarborgde en verplichte bijstand door een (jeugd)advocaat x

5 2. Rechtsingang, spreekrecht met wettelijk voorziene maar niet verplichte bijstand door een (advocaat-)vertrouwenspersoon A. Bijzondere jeugdzorg B. Integrale jeugdhulp III. Wettelijke uitzonderingen met volledige procesbekwaamheid voor minderjarigen IV. Uitzonderlijke erkenning van volledige procesbekwaamheid in de rechtspraak Publiekrecht Sociaal recht Burgerlijk recht V. Minderheidsrechtspraak omtrent volledige procesbekwaamheid voor minderjarigen in zaken van familierecht VI. Principiële procesonbekwaamheid van minderjarigen, en vertegenwoordiging als remedie Sociaal recht Burgerlijk recht A. Spreekrecht zonder onafhankelijke rechtsingang B. Fictief spreekrecht via gelijkstelling, zonder rechtsingang C. Uitgesteld spreekrecht en rechtstoegang na meerderjarigheid VII. Besluit DE NIEUWE JEUGDWET EN HET INTERNATIONALE KINDER- RECHTENKADER Els Dumortier I. Inleiding II. De Verenigde Naties en het Verdrag over de Rechten van het Kind (20 november 1989) III. De Raad van Europa en het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (4 november 1950) IV. De Nieuwe Jeugdwet: een hybride mix van modellen A. Constructief sanctioneren B. Herstelrecht C. Kinderrechten D. Penaal en maatschappijbeveiligend model V. Conclusie xi

6 JEUGDHULPVERLENING 10. KINDERRECHTEN IN DE INTEGRALE JEUGDHULP Carine De Wilde I. Doel en contextduiding van het Decreet rechtspositie Doel Contextduiding A. Argumenten voor een inhaalbeweging naar minderjarigen B. De proactieve werking van het VRK en juridische argumenten voor een Decreet rechtspositie II. Gewaarborgde rechten Decreet rechtspositie Recht op jeugdhulp Rechten in de jeugdhulp Rechten door de jeugdhulp III. Krachtlijnen Decreet rechtspositie Rechten vormen de basis voor een effectieve rechtsbescherming Rechten als startpunt van dialoog Rechten zijn ondeelbaar en onderling afhankelijk Rechten gelden voor alle minderjarigen Inclusieve rechtenbenadering Emancipatorisch kindbeeld Respect voor iedereen in de hulpverlening (participatieve benadering) KINDERRECHTEN EN JEUGDHULPVERLENING Rudi Roose I. Verschillende lezingen van de rechten van het kind II. Een rechtstechnische lezing III. Enkele kritische bedenkingen met betrekking tot een rechtstechnisch perspectief Burgers en cliënten Rechten van kinderen en rechten van ouders Een sentimentalistisch kindbeeld IV. Een reflectieve lezing V. Besluit: de hulpverlening als actor xii

7 GEZONDHEIDSZORG 12. KINDERRECHTEN IN DE GEZONDHEIDSZORG Fiona Ang I. Inleiding II. Bekwaamheid om rechten uit te oefenen Bekwaamheid in de Wet Patiëntenrechten Bekwaamheid in het Kinderrechtenverdrag De Wet Patiëntenrechten in het licht van het Kinderrechtenverdrag III. Toestemming Toestemming in de Wet Patiëntenrechten Toestemming in het Kinderrechtenverdrag De Wet Patiëntenrechten in het licht van het Kinderrechtenverdrag IV. Besluit DE RECHTEN VAN HET KIND IN DE BELGISCHE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG Dirk Deboutte I. De opdracht en de inhoud van de geestelijke gezondheidszorg II. De geestelijke gezondheidszorg getoetst aan de rechten van het kind Het recht op aangepaste en op goede (de beste) hulp Het recht op privacy, informatie en het recht hun mening kenbaar te maken OPVOEDING EN ONDERWIJS 14. OPVOEDING EN OUDERSCHAP OP BASIS VAN KINDER- RECHTEN HET VRK-DRIEGRACHTENMODEL: EEN BREED ZORGCONTINUÜM Jan C.M. Willems I. Inleiding: kinderrechten als zorgcontinuüm voor ouders en kind II. De drie grachten rond de stadskern III. De acht dwarsgrachten Artikel 12: het participatiebeginsel Artikel 2: het non-discriminatiebeginsel xiii

8 3. Artikel 3, lid 1: het geprioriteerde beginsel van het belang van het kind Artikel 3, lid 2: het trias pedagogica-beginsel Artikel 3, lid 3: het professionaliteitbeginsel Artikel 4: het maximaal investeringsbeginsel Artikel 5: het beginsel van de ouder als leider en begeleider Artikel 6: het veiligheids- en ontwikkelings beginsel IV. Conclusie Bijlage 1. Wij Ouders Beloven Bijlage 2. Het VRK-driegrachtenmodel DE LANGE WEG NAAR EEN BETERE RECHTSPOSITIE VAN DE LEERLING Maarten Mommaerts I. Inleiding II. Het Verdrag over de Rechten van het Kind III. De invoering van het schoolreglement Een definitie Aanspraak op inspraak Autonomie van de school In overeenstemming met de wet IV. Knelpunten V. Naar een betere rechtspositieregeling Onafhankelijke beroepsinstantie Toegankelijke informatie Inspraak van leerlingen in het schoolreglement Duidelijke rechtspositieregeling VI. Tot slot KINDERRECHTEN EN ARMOEDE 16. ARMOEDE EN KINDERRECHTEN: DIERBARE KINDEREN, DIERBARE OUDERS Ria Johnson en Herman Van Breen I. Vooraf II. De leefsituatie van kinderen en gezinnen in armoede het recht op gezinsleven Ongekend en onbemind Herkenbaarheid over de grenzen heen xiv

9 III. Initiatieven van gedeelde verantwoordelijkheid voor de toekomst van de kinderen Initiatieven vanuit Centrum Kauwenberg A. Steungezinnen B. Kinder- en jeugdwerking Internationale initiatieven Een Belgisch project IV. Enkele voorstellen ARMOEDE BIJ KINDEREN EN KINDERRECHTEN IN BELGIË Ides Nicaise en Ann Morissens I. Kinderen delen in de armoede van hun gezin II. De strijd tegen armoede van kinderen op diverse fronten Kinderrechten en armoede, een blinde vlek Sociale bescherming Diensten voor moeders en jonge kinderen Kinderopvang en de combinatie van werk en gezinsverantwoordelijkheid Onderwijs Bijzondere jeugdzorg Huisvesting III. Besluit KINDEREN ZONDER PAPIEREN 18. KINDEREN ZONDER PAPIEREN ZIJN GEEN KINDEREN ZONDER RECHTEN: DE BETEKENIS VAN HET KINDERRECHTENVERDRAG VOOR DOCUMENT LOZE MINDERJARIGEN IN BELGIË Eva Berghmans I. Inleiding II. Kinderen zonder papieren in het spanningsveld tussen migratie - recht en jeugdrecht III. De betekenis van het Kinderrechten verdrag voor kinderen zonder papieren in België Andere instrumenten van internationaal recht Het toepassingsgebied van het Kinder rechtenverdrag en de interpretatieve verklaring van België Relevante bepalingen uit het Kinder rechtenverdrag xv

10 IV. De rol van ngo s en andere actoren in het debat over kinderen zonder papieren V. De detentie van kinderen in gesloten centra Wie, waar en wanneer? Waarom is detentie onaanvaardbaar? Actie en reactie VI. Besluit KINDERRECHTEN IN DE BELGISCHE ONTWIKKELINGS- SAMENWERKING 19. KINDERRECHTEN IN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING Yves Willemot I. Argumenten voor een kinderrechten benadering binnen de ontwikkelings samenwerking Kinderen staan centraal in de Millennium doelstellingen Feiten en cijfers Kinderen als actoren van verandering Verdragsrechtelijke verplichting tot internationale samenwerking Extraterritoriale verplichting voor België II. Lobbywerk rond kinderrechten binnen ontwikkelingssamenwerking KINDERRECHTEN, MACHTSVERHOUDINGEN EN ONTWIKKELINGS SAMENWERKING: UNIVERSELE RECHTEN GROEIEN LOKAAL Louis Callewaert I. De flinterdunne lijn tussen rechten mee opbouwen en belangen verdedigen II. Machtsverhoudingen-om-de-maatschappij-te-veranderen liggen nooit voor de hand xvi