Het Verdrag van Amsterdam in werking. Prof. mr. R. Barents

Transcriptie

1 Het Verdrag van Amsterdam in werking Prof. mr. R. Barents Kluwer - Deventer

2 DEEL1. HET VERDRAG VAN AMSTERDAM Hoofdstuk 1. Van Maastricht naar Amsterdam 3 1. Inleiding 3 2. De Europese verdragen De vijf Europese verdragen Het verdrag van Amsterdam: een eerste karakterisering 5 3. De inhoud van de verdragen De institutionele structuur Het beleid Het verdrag van Amsterdam: een tweede karakterisering 7 4. De pijlerstructuur van de Unie Drie pijlers Het acquis communautaire Het verdrag van Amsterdam: een derde karakterisering De politieke en economische context De institutionele structuur De uitbreiding van de Unie naar het oosten Het vrij verkeer van personen De economische en monetaire unie Van Maastricht naar Amsterdam en verder De wij zigingsprocedure DeIGC' De inhoud van het Verdrag van Amsterdam De eerste versie De definitieve versie De goedkeuring in Nederland Het verloop van de goedkeuringsprocedure De goedkeuringswet De goedkeuring in de overige Lid-Staten Literatuur 30 Hoofdstuk 2. De vereenvoudiging van de verdragen Achtergronden en werkwijze Het begrip 'vereenvoudiging' Deaanpak De vereenvoudigingsoperatie Hetresultaat De vereenvoudiging van het EG-Verdrag 42 VII

3 3. Inhoudelijke wijzigingen De artikelen 44 (oud), 47 (oud), 190 en De fusiebepalingen Het handhaven van de rechtsgevolgen De hernummering van de verdragen 47 DEEL 2. DE WIJZIGINGEN IN HET ALGEMENE RECHT VAN DE EUROPESE UNIE Hoofdstuk 3. De doelstellingen en beginselen van de Europese Unie De preambule van het Unie-Verdrag Sociale grondrechten en duurzame ontwikkeling De tweede en derde pijler De grondslagen en doelstellingen 'Zo groot mogelijke openheid' De doelstellingen van de Unie De institutionele structuur van de Unie Het coherentiebeginsel Overige institutionele wijzigingen De uitblijvende rechtspersoonlijkheid van de Unie Achtergrond Voorstellen De Unie en internationale overeenkomsten 60 Hoofdstuk 4. De Unie, de grondrechten en de nationale identiteit Achtergronden Democratie en grondrechten in de verdragen Democratie en grondrechten in de rechtspraak Naar een geschreven grondrechtenbescherming De Unie en de grondrechten Het nieuwe artikel 6 EU De Lid-Staten en de grondrechten De Status van de grondrechten in de Unie De Unie en haar rechtsorde De bevoegdheid van het Hof van Justitie De Unie op weg naar een eigen systeem van grondrechtenbescherming Artikel 46, letter c) EU Mogelijke gevolgen De politieke handhavingsprocedures 'Een ernstige en voortdurende schending' De besluitvorming De schorsingsmaatregelen De nationale identiteit 83 VIII

4 Hoofdstuk 5. De bepalingen over nauwere samenwerking De begrippen 'eenvormigheid' en 'differentiatie' De eenvormigheid van het gemeenschapsrecht Mogelijkheden en grenzen van differentiatie Vormen van differentiatie De achtergrond van de flexibiliteitsbepalingen Voorgeschiedenis De politieke context De onderhandelingen Het model van de nauwere samenwerking De algemene flexibiliteitsbepalingen De positie van de Lid-Staten Inhoudelijke voorwaarden Institutionele en procedurele voorwaarden Flexibiliteit in de communautaire context Inhoudelijke voorwaarden Institutionele en procedurele voorwaarden Flexibiliteit in de context van de derde pijler Inhoudelijke voorwaarden Institutionele en procedurele voorwaarden Rechtskarakter en mogelijke toepassingen Het acquis communautaire als bepalende factor Waardering en eventuele toepassing 115 DEEL 3. DE WIJZIGINGEN IN HET MATERIELE RECHT VAN DE EG Hoofdstuk 6. De doelstellingen, taken en algemene bepalingen van de EG De doelstellingen en taken van de EG De preambule van het EG-Verdrag De doelstellingen van de EG De taken van de EG Milieubescherming ' Overzicht Het begrip'duurzame ontwikkeling' De nieuwe milieu-integratiebepaling Besluitvorming ' Het protocol over dierenwelzijn Diensten van algemeen economisch belang Achtergrond Inhoud Het omroepprotocol De verklaring over de Landesbanken De kerkenverklaring 139 IX

5 4. Het burgerschap van de Unie Het aanvullende karakter van het burgerschap Een recht op antwoord? 141 Hoofdstuk 7. De rechtsgrondslag voor algemene non-discriminatiewetgeving De achtergronden van de bevoegdheidsattributie Het gelijkheidsbeginsel in het gemeenschapsrecht Gelijke behandeling als algemeen rechtsbeginsel De werkingssfeer van artikel 'Onverminderd de andere bepalingen van dit Verdrag' 'Binnen de grenzen van' De inhoud van artikel Aard en doel van de maatregelen Vormen en gronden van discriminatie Besluitvormingsprocedures en toepassingsverwachtingen 154 Hoofdstuk 8. De interne markt en de gemeenschappelijke handelspolitiek De ontsnappingsclausule van artikel Achtergrond! Het 'hoge' beschermingsniveau Bestaande en nieuwe maatregelen De controleprocedure Waardering De gemeenschappelijke handelspolitiek Het begrip'gemeenschappelijke handelspolitiek' De Wereldhandelsorganisatie Artikel 133, lid 5 I Inhoud en procedure 172 Hoofdstuk 9. De sociale politiek en de werkgelegenheid 175 De verdragstitel over werkgelegenheid 1. Achtergronden Het EEG-Verdrag Het Unie-Verdrag Van Maastricht van Amsterdam De bepalingen over werkgelegenheid Werkgelegenheid als doel en als taak Inhoudelijke aspecten Procedurele aspecten Betekenis en toepassing van de werkgelegenheidsbepalingen Betekenis Toepassing 187 X

6 De vernieuwde bepalingen over de sociale politiek 1. Achtergronden De sociale politiek in het EEG-Verdrag De sociale politiek van de Europese Akte De sociale politiek na het Unie-Verdrag De nieuwe bepalingen over het sociale beleid Overzicht en achtergrond Doelstellingen en beginselen Gelijke behandeling van mannen en vrouwen 200 Hoofdstuk 10. Volksgezondheid, consumentenbescherming en overige onderwerpen Achtergronden De nieuwe bepaling over volksgezondheid Het 'optreden' van de EG Bevoegdheden en procedures Consumentenbescherming Het'bijdragen'van de EG Overige onderwerpen Cultuur Fraudebestrijding Statistiek Diversen Wat niet gewijzigd is 217 DEEL 4. DE WIJZIGINGEN IN HET INSTITUTIONELE RECHT VAN DE EG Hoofdstuk 11. De doeltreffendheid van de instellingen Overzicht De institutionele structuur van de EG en de Europese Unie Het quadri-partite grondpatroon Intergouvernementele elementen Communautaire elementen De institutionele agenda van de Conferentie De werking van de instellingen De besluitvormingsprocedures Het democratievraagstuk De resultaten van Amsterdam De verdragsrechtelijke prioriteiten De gedeeltelijke doorschuifoperatie 231 Hoofdstuk 12. De Commissie en de Raad De Commissie De benoeming van de Commissie en haar voorzitter 233 XI

7 1.2. De positie van de voorzitter Het protocol over de instellingen De omvang van de Commissie Het voorwaardelijke compromis Overige veranderingen in de positie van de Commissie De Raad Samenstelling en organisatie Besluitvormingsprocedures De stemmenweging 248 Hoofdstuk 13. Het Europees Parlement Samenstelling Verkiezingsprocedure Statuut van de leden De uitbreiding van de medebeslissingsprocedure De parlementaire participatie in de besluitvorming Achtergronden van de uitbreiding Waardering De hervorming van de medebeslissingsprocedure De verhouding met de Europese Commissie 270 Hoofdstuk 14. Het Hof van Justitie, de Rekenkamer en de Comite's De positie van het Hof van Justitie Achtergronden De gevolgen van het Verdrag van Amsterdam De uitbreiding van 's-hofs rechtsmacht De economische en monetaire unie Intellectuele eigendom Overeenkomsten in het kader van de derde pijler De wijzigingen door het Verdrag van Amsterdam De rechtsmacht op grond van de communautaire verdragen De rechtsmacht op grond van het Unie-Verdrag Samenstelling en werkwijze van het Hof De Rekenkamer De positie van de Rekenkamer als instelling Nieuwe taken en bevoegdheden Het Comite van de regio's en het Economisch en Sociaal Comite Achtergrond Wijzigingen 291 Hoofdstuk 15. Transparantie, subsidiariteit en overige onderwerpen Transparantie Begrip en achtergrond De bestaande transparantieregels 296 XII

8 2. De nieuwe transparantieregels De artikelen 207 en Omvang en inhoud van de transparantieverplichtingen Subsidiariteit Enkele achtergronden Het subsidiariteitsprotocol Overige onderwerpen van institutionele aard Bescherming van persoonsgegevens Het zetelprotocol Het protocol over de nationale parlementen De kwaliteit van de communautaire wetgeving Wat niet is gewijzigd 312 DEEL 5. DE WIJZIGINGEN IN DE TWEEDE EN DERDE PIJLER VAN DE UNIE Hoofdstuk 16. De ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid Begrip en inhoud De ruimte De minimale conceptie over de ruimte Overzicht van de nieuwe bepalingen Het vrije verkeer van personen Regeling in het EG-verdrag Het Schengen-recht Het gemeenschapsrecht De derde pijler De derde pijler en de EG voor en na Amsterdam De oude verdeling tussen de eerste en de derde pijler De aanloop naar Amsterdam De nieuwe verdeling tussen de eerste en de derde pijler De incorporatie van het Schengen-acquis De achtergrond Het Schengen-protocol Het algemene kader voor de incorporatie Het incorporatieritme De bijzondere positie van drie Lid-Staten Het Verenigd koninkrijk en Ierland Denemarken Noorwegen en Usland Diversen 346 XIII

9 Hoofdstuk 17. Het vrije verkeer van personen en aanverwante onderwerpen Titel IV EG-Verdrag Overzicht Het verdragskader en het wetgevingsprogramma Grenscontroles Werkingssfeer van het vrije verkeer van personen Controles aan de binnen- en buitengrenzen Visa en reisvrijheid Gemeenschappelijke visaregels Reisvrijheid Het vluchtelingen- en asielbeleid Begrippen en achtergronden De Overeenkomsten van Schengen en Dublin Ontwikkelingen in de derde pijler De communautaire asielbepalingen Het asielprotocol Immigratie Begrip en afbakening Bestaande regelingen Justitiele en administratieve samenwerking Besluitvormingsprocedures Tijdens de overgangsperiode Na de overgangsperiode Rechtsbescherming 374 Hoofdstuk 18. Politiele en justitiele samenwerking in strafzaken De nieuwe derde pijler Structuur Doelstellingen en middelen Politiele samenwerking Het gezamenlijk optreden Europol Justitiele samenwerking Werkingssfeer en inhoud Overige bepalingen Procedurele bepalingen Typen besluiten Besluitvorming Rechtsbescherming Drie nieuwe procedures De rechtsbescherming onder Titel IV EG en Titel VI EU 401 XIV

10 Hoofdstuk 19. Het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid Achtergronden van de tweede pijler van de Unie De Europese Politieke Samenwerking Het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid Het Verdrag van Amsterdam De doelstellingen De positie van de Unie en de Lid-Staten De wijzigingen in de doelstellingen De middelen van het gemeenschappelijk beleid Een duidelijker Hierarchie Richtsnoeren en strategieen Gemeenschappelijke optredens De nieuwe institutionele bepalingen De Raad Het voorzitterschap en de Hoge Vertegenwoordiger De eenheid voor beleidsplanning De overige instellingen Veiligheid en defensie Achtergrond Doelstellingen en begrippen De Unie, de NAVO en de WEU De Unie en de NAVO De West-Europese Unie De WEU en de Unie De nieuwe relatie tussen de Unie en de WEU 427 Hoofdstuk 20. Enkele reflecties Plaats en karakter van het Verdrag van Amsterdam Het pijlermodel van de Europese Unie Het samenhangend karakter van het integratieproces Het integratiekader van de Unie De grenzen van het integratieproces Het pijlermodel en het acquis communautaire De verdeling van competenties tussen de pijlers Communicerende vaten? Het existentiele karakter van het acquis communautaire De identiteit en de institutionele structuur van de Unie Het begin van een constitutioneelrechtelijke kwaliteit De institutionele structuur van de Unie Naar een semi-bicamerale structuur? 441 Concordantietabellen 443 Register van verwijzingen naar artikelen en protocollen 449 XV