Inleiding. Inleiding 3

Transcriptie

1 Inleiding U wordt geraadpleegd door een vader wiens kind werd betrapt op het verhandelen van drugs en werd voorgeleid voor de procureur. De vader kreeg de boodschap dat het parket de aanhouding van zijn zoon zal vorderen bij de onderzoeksrechter. Hij vraagt u wat er verder zal gebeuren en wie er wat en wanneer zal beslissen. Kan hij tussenkomen in de procedure? Wacht nu de gevangenis of zijn er andere mogelijkheden van reactie of bestraffing? Een slachtoffer van een inbraak in zijn woning komt bij u langs. Wat zal er verder gebeuren met zijn klacht? Hoe verloopt de procedure? Kan hij ergens zijn schade bekendmaken en vooral, kan hij die recupereren? Bij wie gaat hij daarvoor best te rade? Hoe lang gaat dit allemaal duren? Wie speelt er een rol in de hele afwikkeling van zijn zaak? Deze twee kleine voorbeelden illustreren de talloze vragen waarmee men kan geconfronteerd worden in de dagdagelijkse praktijk. Dit vernieuwde boek en opvolger van het Justitierepertorium biedt u een eerste antwoord op alle mogelijke vragen waarmee u en/of de hulpzoekende waarmee u contact hebt, worstelt. Justitie wordt vaak en terecht aanzien als een complexe instelling met vele actoren en ingewikkelde procedures. Het verwerven van inzicht in de verschillende entiteiten en actoren in het brede justitiële domein is vaak niet gemakkelijk. De complexiteit is er bovendien niet minder op geworden met de in 2014 doorgevoerde justitiehervorming, die weliswaar geleid heeft tot een vermindering van het aantal arrondissementen en van het aantal rechtscolleges of actoren maar anderzijds ook met andermaal een aantal opvallende uitzonderingen. Het loslaten van de Napoleontische indeling van onze rechterlijke organisatie is hoe dan ook een mijlpaal in de Belgische justitiële geschiedenis. Wat er ook van zij, het is voor de professional al moeilijk om het nog allemaal te kunnen volgen, laat staan voor de leek. De doelstelling van dit boek is dan ook in de eerste plaats inzicht te verschaffen in de nieuwe organisatie van justitie en (weliswaar summier) politie: welke rechtbanken en hoven zijn er? Wat is hun materiële en territoriale bevoegdheid? Welke magistraten bevolken deze rechtscolleges? Hoe ziet onze politiestructuur eruit enz Daarnaast is de vaststelling dat dagdagelijks diverse beroepsgroepen (zoals magistraten, griffiers, politiediensten, advocaten, bemiddelaars, hulpverleners van de CAW s, justitieassistenten, sociale diensten van het OCMW enz ) Inleiding 3

2 moeten omgaan met die complexiteit. Ze verliezen daarbij heel wat kostbare tijd om de nodige informatie over de rol en bevoegdheden in te winnen over bijvoorbeeld de politie, het parket, de raadkamer en/of kamer van Inbeschuldigingstelling, de onderzoeksrechter, de vonnisgerechten, de strafuitvoeringsrechtbanken, de verschillende slachtofferdiensten (zoals de dienst slachtofferbejegening, slachtofferonthaal en slachtofferhulp), het verschil tussen bemiddeling in strafzaken en herstelbemiddeling enz Er is, ten behoeve van al die personen, instanties en organisaties duidelijk nood aan een praktische leidraad die een antwoord biedt op deze vragen. Het Strafrechtelijk Traject wijst voor het eerst niet alleen op een heldere wijze de weg doorheen de justitiële organisatie en strafrechtelijke procedures, maar geeft u tevens een eerste inzicht in het justitiële apparaat in België. Het is immers voor de goede werking van Justitie van belang dat iedere speler binnen en rond Justitie op de hoogte is van elkanders bestaan, functie en bevoegdheden. Het boek bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt de gerechtelijke en politionele organisatie in kaart gebracht en worden de diverse onderdelen van het gerechtelijk landschap in detail en visueel uit de doeken gedaan. In het tweede deel wordt u de hele procedure van een strafzaak, vanaf het plegen van een feit tot en met de uitvoering van de opgelegde sanctie of straf, haarfijn uitgelegd. Er werd naar gestreefd om alles zo eenvoudig mogelijk uit te leggen maar toch, daar waar nodig, de vakterminologie te gebruiken, precies omdat u in de praktijk met die terminologie zal geconfronteerd worden. De lezer die nog meer informatie wenst over een bepaald onderwerp van de strafrechtsketen verwijzen we verder door naar de gespecialiseerde vakliteratuur. Damien Vandermeersch en Frank Schuermans 4 Het strafrechtelijk traject

3 Inhoudstafel Inleiding 3 Afkortingen 11 Deel I. Het gerechtelijk landschap in kaart Overzicht van de hoven, de rechtbanken en de magistratuur De rechterlijke macht De hoven en rechtbanken Territoriaal Piramide Schema Hoven en Rechtbanken Justitie Arrondissementen (12) Rechtbank van Eerste aanleg (13) Parketten procureur des Konings (14) Arbeidsrechtbanken (9) Arbeidsauditoraten (9) Rechtbanken van Koophandel (9) Politierechtbanken (15) Vredegerechten (187) Hoven van beroep/arbeidshoven (5) Parketten (auditoraten)-generaal bij de hoven van beroep/arbeidshoven (5) Politie Schema van de federale politie Politiezones Bestuurlijke directeur-coördinators (Dirco s) Gerechtelijke directeurs (Dirjud s) Schema actoren politie en justitie 32 Deel II. Algemeen overzicht van de strafprocedure Korte beschrijving van het hele strafrechtelijk traject De voorbereidende fase van het strafproces De politiediensten en enkele belangrijke bevoegdheden Overzicht van de rol van de politie in het kader van de voorbereidende fase van het strafproces (opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek) Schema van de structuur van de politiediensten De verschillende politiediensten De bestuurlijke en de gerechtelijke aanhouding 47 Inhoudstafel 5

4 Identiteitscontroles en fouilleringen Het verhoor van personen Opsporingen ten huize en huiszoekingen De inbeslagnemingen De overige onderzoeksmaatregelen Het Openbaar Ministerie (de parketten) Organisatie en taken Organigram van het Openbaar Ministerie Het opsporingsonderzoek (gevoerd onder leiding van de procureur des Konings) Het opsporingsonderzoek schematisch De procedure van het opsporingsonderzoek Het mini-onderzoek Het einde van het opsporingsonderzoek Het sepot De minnelijke schikking De strafbemiddeling De instelling van een gerechtelijk onderzoek De rechtstreekse dagvaarding voor het vonnisgerecht De oproeping bij proces-verbaal voor het vonnisgerecht Het gerechtelijk onderzoek De onderzoeksrechter en de onderzoeksgerechten Het gerechtelijk onderzoek schematisch Het verloop van het gerechtelijk onderzoek De ondervraging van de inverdenkinggestelde en de inverdenkingstelling Het verhoor van getuigen onder eed De huiszoeking en de observatie in een woning Het openen van post Het opsporen van elektronische communicatie en taps van niet voor publiek toegankelijke communicatie of gegevens van een informaticasysteem Het onderzoek aan het lichaam en de afname van een DNA-staal onder dwang Het deskundigenonderzoek De rechten van de partijen tijdens het gerechtelijk onderzoek 76 6 Het strafrechtelijk traject

5 De sluiting van het gerechtelijk onderzoek (de regeling van de procedure) Schema van de sluiting van het gerechtelijk onderzoek De beslissingen die kunnen worden genomen bij de sluiting van het gerechtelijk onderzoek Het bevel tot aanhouding en de voorlopige hechtenis Chronologisch overzicht van de fasen van en het toezicht op de voorlopige hechtenis De arrestatie Het (eventuele) bevel tot medebrenging Het (eventuele) bevel tot verlenging Het bevel tot aanhouding De eerste verschijning voor de raadkamer Het (eventuele) beroep De (eventuele) beschikking van de onderzoeksrechter tot invrijheidstelling De maandelijkse of tweemaandelijkse controle door de raadkamer Het (eventuele) beroep De situatie bij het sluiten van het gerechtelijk onderzoek De situatie van de inverdenkinggestelde na de regeling van de procedure (in de vonnisfase) De invrijheidstelling onder voorwaarden of onder borg De onmiddellijke aanhouding De schadevergoeding voor de wederrechtelijke of onwerkdadige voorlopige hechtenis De vonnisgerechten en het eigenlijke strafproces Schema s vonnisgerechten (met de rechtsmiddelen) De politierechtbank De correctionele rechtbank Het hof van assisen Het verloop van het strafproces (vonnisfase) Overzicht van de vonnisfase van het strafproces De procedure van voorafgaande erkenning van schuld Het proces in eerste aanleg Het verzet Het hoger beroep De voorziening in cassatie Het beroep voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens 100 Inhoudstafel 7

6 4. De rechten van de slachtoffers en burgerlijke partij De rechten van het slachtoffer Het slachtofferonthaal en de slachtofferbijstand en opvang Het statuut van benadeelde persoon De burgerlijke partij en haar rechten De bemiddeling De financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden De straffen en andere maatregelen die de rechter kan uitspreken De vrijheidsstraffen De opsluiting De gevangenisstraf De terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank Het elektronisch toezicht De werkstraf De autonome probatiestraf De geldboete Andere bijkomende straffen De opschorting van de uitspraak van de veroordeling en het uitstel De internering De fase van de strafuitvoering of uitvoering van maatregelen De probatieopschorting of het probatie-uitstel De internering De uitvoering van de vrijheidsstraffen en voorwaardelijke invrijheidstelling De straf onder elektronisch toezicht De werkstraf De autonome probatiestraf De geldboete en de verbeurdverklaring De verjaring van de straf De genade De aanvraag tot herziening Het strafregister, de uitwissing en het herstel in eer en rechten Het strafregister De uitwissing Het herstel in eer en rechten De rechtsbedeling voor minderjarigen De diensten voor jeugdhulpverlening De jeugdgerechten De maatregelen inzake jeugdbijstand Het strafrechtelijk traject

7 7.4. De maatregelen ten aanzien van delinquente minderjarigen De uithandengeving Bijlagen Het attest van klachtneerlegging De verklaring benadeelde persoon Bibliografie Nederlandstalige handboeken Franstalige handboeken 147 Inhoudstafel 9