RAPPORTAGE VESTIGINGSBELEID. Fase 1. Herijking uitgangspunten OPEN UNIVERSITEIT. versie 19 oktober Lisette Meijrink Els Verhoef

Transcriptie

1 RAPPORTAGE VESTIGINGSBELEID Fase 1 Herijking uitgangspunten OPEN UNIVERSITEIT versie 19 oktober 2015 Lisette Meijrink Els Verhoef 1

2 2

3 Inhoud 1. Inleiding 1.1. De opdracht en wat eraan vooraf ging 1.2. De verantwoording/aanpak 1.3. Opbouw en aard van de rapportage 2. Het vestigingsbeleid in perspectief 2.1. Historische context 2.2. Vernieuwing van het onderwijs 2.3. Uitgangspunten nieuwe vestingen 3. Herijking uitgangspunten 3.1. De Open Universiteit is een landelijke universiteit en positioneert zich herkenbaar 3.2. Nabijheid studenten en acceptabele reistijd essentieel voor keuze locaties 3.3 Met vijf vestigingen kan de OU haar landelijke taak vervullen 3.4. Academische uitstraling maakt vestigingen aantrekkelijk 3.5. Meer wetenschappelijk personeel krijgt een decentrale standplaats 3.6 Samenvattend: enkele contouren van de nieuwe vestigingen Bijlage 1: Bevindingen 1 In de studiecentra draait alles om studenten 2 Werken in de studiecentra 3 Tentamens in de studiecentra 4 Wie werken er in de studiecentra? 5 Impact van keuze voor online onderwijs 6 Onderzoek in de relatie tot de omgeving 7 Faculteiten en hun visie op studiecentra Bijlage 2: Cijfers en grafieken m.b.t. huidige situatie studiecentra 1 Waar zitten onze (potentiële) studenten? 2 Bereikbaarheid vestigingen 3 Huidige activiteiten in studiecentra 4 Personele bezetting, kosten huisvesting, wetenschapsgebieden en ingeschreven studenten per studiecentrum 3

4 4

5 1. Inleiding 1.1. De opdracht en wat er aan voorafging In september 2013 heeft een werkgroep naar aanleiding van de opdracht een visiedocument te maken over het vestigingsbeleid, een discussienotitie opgeleverd met als titel Van studiecentra naar meerdere OU- vestigingen, waarin de uitgangspunten voor een nieuw vestigingsbeleid zijn omschreven. Samenvattend stelde de werkgroep destijds dat de OU een landelijke universiteit is met meerdere vestigingsplaatsen in Nederland. In de decentrale vestigingen vindt naast onderwijs ook onderzoek en valorisatie plaats. Dit kan niet gerealiseerd worden in alle huidige studiecentra. In de toekomst zal de OU op een beperkt aantal vestigingen (indicatief 5) actief zijn op alle terreinen. Meer wetenschappelijke staf dan nu, zal een decentrale vestiging als standplaats krijgen. Daarnaast zullen er voorzieningen zijn die meer gespreid, dicht bij studenten worden aangeboden (denk aan tentamenfaciliteiten). In de zomer 2014 heeft het CvB in samenspraak met het UMT een besluit genomen over de inhoud van dit document, uitgangspunten geformuleerd en een aanpak vastgelegd waarbij sprake is van de volgende fasering: 1. toetsing en validering van de uitgangspunten, 2. verdere precisering van nieuw vestigingsbeleid, afgerond met een CvB besluit, 3. implementatieplan uit te voeren vanaf 1 januari GSO heeft een team van twee mensen aangesteld om volgens een Plan van Aanpak Vestigingsbeleid (vastgesteld in mei jl.) deze drie stappen te doorlopen binnen het tijdspad van april tot december De verantwoording / aanpak Deze rapportage beschrijft de eerste fase, namelijk de toetsing en validering van uitgangspunten voor een nieuw vestigingsbeleid; daarbij wordt ingegaan op de uitgangspunten in hun samenhang en afhankelijkheden. In de periode april t/m juni 2015 zijn bijna alle studiecentra bezocht, daar is gesproken met de hoofden studiecentra, senior medewerkers, en docenten en onderzoekers van faculteiten die in één van de centra werkzaam zijn. 1 Voor aanvullende gegevens omtrent personele bezetting, huisvestingskosten, studentprognoses en ander relevant cijfermateriaal is een beroep gedaan op experts binnen de organisatie. 1 Om praktische redenen is er geen bezoek gebracht aan het studiecentrum Emmen en het informatiepunt in Almere. De medewerkers van Emmen zijn naar studiecentrum Groningen afgereisd. Met het studiecentrum in Nijmegen is spontaan kennis gemaakt en gesproken na afloop van een overleg dat daar plaats vond. 5

6 In de periode juni/juli hebben gesprekken plaatsgevonden met decanen en medewerkers van faculteiten over de wijze waarop zij vorm denken te gaan geven aan de invulling van nieuwe vestigingen in het land ter vervanging van de huidige studiecentra. Ontwikkelingen en trends binnen de trajecten youteach en youlearn zijn eveneens meegenomen. Op 13 juni 2015 is een klankbordgroep samengesteld bestaande uit een selectie van afgevaardigden vanuit de organisatie. De klankbordgroep is vooral georiënteerd op draagvlak en toetsing. De samenstelling is als volgt: Faculteit PenOW: Maarten de Laat Faculteit MST : Dennis Uit de Weerd Faculteit CenR: Paul van den Akker Academische Zaken: Miewies Stijnen Hoofden studiecentra: Caroline Visser, Marijke Schoonderbeek, Mark Marees. GSO: Maarten Scholl Studentenraad: Josef van Kessel en Rafaël Desmedt Ondernemingsraad: Marjan Specker Op 24 juni jl. kwam de klankbordgroep voor het eerst bij elkaar. In dit overleg werden de opdracht, de werkwijze en de in 2014 geformuleerde uitgangspunten toegelicht. Tevens is de actuele stand van zaken op studiecentra besproken en is een presentatie gegeven over de tussenstand en de bevindingen uit cijfers en gesprekken tot nu toe. Naast een aantal goede tips over functionarissen die nog geraadpleegd zouden moeten worden en de aandacht voor goede communicatie, werd vooral benadrukt goed aan te sluiten op de onderwijskundige vernieuwing binnen de OU, rekening te houden met het gegeven dat onderzoek veelal (inter)nationaal en niet plaatsgebonden is en dat een uitnodigende werkomgeving de inhoudelijke doelen sterk kan ondersteunen. Een tweede bijeenkomst vond plaats op 23 september jl. en was geheel gewijd aan de bespreking van een eerste conceptversie van deze rapportage. De opmerkingen en reacties zijn voor een belangrijk deel verwerkt Opbouw en aard van de rapportage De door het CvB geformuleerde uitgangspunten voor het vestigingsbeleid zijn als vertrekpunt genomen voor alle bezoeken en gesprekken over de invulling van de nieuwe vestigingen van de Open Universiteit. Alle uitkomsten gezamenlijk, vormen de basis voor een nieuw vestigingsbeleid en worden in deze rapportage beschreven en weergegeven. In hoofdstuk 2 wordt een schets geboden van het vestigingsbeleid in perspectief, in hoofdstuk 3 zijn de herijking van de uitgangspunten en de contouren voor een nieuwe vestigingsbeleid te lezen. In bijlage 1 zijn de bevindingen uit alle bezoeken, interviews en kennisname van de informatie en cijfers samengevat weergegeven; en ten slotte bevat bijlage 2 cijfermateriaal uit de organisatie. 6

7 2. Het vestigingsbeleid in perspectief 2.1. Historische context In 1981 kreeg de Commissie ter voorbereiding van de Open Universiteit de opdracht om een breed toegankelijke universitaire onderwijsinstelling op te zetten waarvan de hoofdvestiging in Heerlen moest komen. Het besluit om Heerlen als hoofdvestiging te kiezen, kwam voort uit de politieke lobby van het toenmalige gouvernement Limburg, waarbij de opvang van het werkgelegenheidsvraagstuk als gevolg van de sluiting van de mijnen, een belangrijke reden vormde. 2 In april 1982 werd gestart met de planning en programmering van het onderwijsaanbod. Het toenmalige onderwijsconcept was gebaseerd op schriftelijk materiaal dat voor zelfstudie per post werd uitgeleverd. Het concept van studiecentra verspreid in het hele land maakte van dat onderwijsconcept eveneens een belangrijk onderdeel uit. Het studiecentrum vormde immers de belangrijkste schakel in het contact met én de begeleiding van de student, was complementair aan het onderwijssysteem met de cursus als bouwsteen. In het studiecentrum troffen studenten en docenten elkaar, vond informatieverschaffing en voorlichting plaats, evenals de studieadvisering, studie- en scriptiebegeleiding en tentaminering. Het werd van belang gevonden om in een groot aantal steden met een studiecentrum aanwezig te zijn met als doel maximale zichtbaarheid van de Open Universiteit, en opnieuw speelde bij de keuze voor de vestigingsplaatsen de politieke lobby een rol. De studiecentra draaiden goed, zij werden wel de OU- parels in het land genoemd. Voor studenten betekenden de studiecentra zeker de eerste jaren de enige mogelijkheid tot contact met hun adviseurs, begeleiders en docenten; zij kwamen er graag en werden er met raad en daad bijgestaan. Vanaf 2000 zijn er diverse aanpassingen geweest; het aantal studiecentra werd vanwege afname van studentenaantallen eerst verminderd van 18 naar 16 studiecentra en in 2008 werd een aantal kleinere studiecentra vervangen door servicepunten. Sinds het ontstaan van de Open Universiteit, specifiek met haar afstandsonderwijs en studiecentra, heeft de aanwezigheid en betekenis van internet, mobile devices, virtuele verbindingen en online onderwijsmogelijkheden een enorme vlucht genomen. Met deze nieuwe communicatiemogelijkheden zijn fysieke ontmoetingen en begeleidingsbijeenkomsten een andere plaats gaan innemen. Sommige functionaliteiten, zoals voorlichting en advisering bij de studiekeuze, zijn gecentraliseerd en vinden gedeeltelijk online plaats. Bij de begeleiding van studenten wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van diverse online faciliteiten. Hoewel er regelmatig aanpassingen zijn geweest, is er in die afgelopen 32 jaar nooit wezenlijk sprake geweest van een meer principiële herijking van de studiecentra. Met de werkgroep die in 2014 een voorstel deed voor een herijking van de huidige studiecentra is daar voor het eerst een start mee gemaakt. 2 Een interview met Jos Claessen, betrokken bij de start van de studiecentra en auteur van de notitie Dichtbij op afstand: de studiecentra van de Open Universiteit dd. november 1982, is verhelderend gebleken m.b.t. de ontstaansgeschiedenis en ontwikkeling door de jaren heen. 7

8 2.2. Vernieuwing van het onderwijs In september 2012 is het instellingsplan Leren in tijden van verandering verschenen, waarin onder meer de kaders geschetst worden van de vernieuwing van het onderwijs: een nieuw onderwijsmodel gebaseerd op meer binding, uitdaging en interactie met inzet van moderne media. De OU profileert zich hiermee als de deeltijduniversiteit met flexibel en gepersonaliseerd activerend online onderwijs, waar je studeert met de bedoeling een diploma te behalen. Het nieuwe onderwijsconcept is daarom gericht op het stimuleren van actief studiegedrag, met meer structuur en begeleiding en daarmee de vermindering van de vrijblijvendheid van het onderwijs, en dat alles met behoud van een grote mate van flexibiliteit. Daardoor neemt de kans op het succesvol afronden van de opleiding toe. 3 De focus is daarmee verlegd van de cursus als bouwsteen naar het aanbieden van universitaire bachelor- en masteropleidingen en het verrichten van onderzoek. Deze ambities vergen vernieuwing van het onderwijs en in het verlengde daarvan aanpassingen aan de werkprocessen en logistieke systemen. In 2013 is begonnen met het vernieuwen van de masteropleidingen, en deze zijn in september 2014 van start gegaan. Vanaf september 2016 wordt ook het vernieuwde onderwijs in de bacheloropleidingen aangeboden. Om dit te realiseren heeft het CvB het programma youteach ingesteld. Onderwijskundige kaders 4 zijn inmiddels vastgesteld en geven richting aan de vernieuwing van het bacheloronderwijs. In deze verandering passen ook een nieuwe opzet en inrichting van studiecentra, gericht op het ondersteunen van alle mogelijke nieuwe processen en behoeftes die voortkomen uit de nieuwe onderwijsaanpak. De toegang tot het leermateriaal en het contact met docenten en medestudenten vindt in toenemende mate plaats via de digitale leer- en werkomgeving youlearn. Onderzoek maakt een steeds belangrijker onderdeel uit van het werk van het wetenschappelijk personeel. In het nieuwe bachelor- en masteronderwijs is het van belang dat wetenschappelijk personeel en studenten samen deel uit gaan maken van een academische gemeenschap, virtueel en in een fysieke omgeving. 2.3 Uitgangspunten voor een nieuw vestigingsbeleid In de zomer 2014 heeft het CvB in samenspraak met het UMT de volgende uitgangspunten geformuleerd: De OU is een landelijke universiteit en wil zich als zodanig herkenbaar positioneren. Er komt een beperkt aantal (indicatief vijf) decentrale vestigingen waar activiteiten plaatsvinden op het gebied van onderwijs, onderzoek en valorisatie. Deze decentrale vestigingen moeten een academische sfeer uitstralen. Op de decentrale vestigingen van de OU zal meer academische massa aanwezig dienen te zijn; wetenschappelijke staf van de OU zal vaker decentraal haar standplaats hebben dan nu het geval is. Studenten en wetenschappelijke medewerkers zijn de belangrijkste gebruikers van de faciliteiten van decentrale vestigingen. Er komen werkplekken voor medewerkers. 3 Uit Programmaplan youteach, dd. april Op 31 augustus 2015 zijn de onderwijskundige kaders voor het bachelor- en schakelonderwijs door het CvB vastgesteld. 8

9 Spreiding van vestigingen is afhankelijk van nabijheid van studenten, waarbij de reistijd acceptabel moet blijven. Vestiging in de nabijheid van relevante onderzoeksinstituten en potentiële partners is belangrijk voor samenwerking bij onderzoek. Bovenstaande uitgangspunten zijn in de afgelopen maanden gewogen, getoetst en aangevuld. 9

10 10

11 3. Herijking uitgangspunten 3.1. De Open Universiteit is een landelijke universiteit en positioneert zich herkenbaar Met het instellingsplan Leren in tijden van verandering kiest de Open Universiteit voor het profiel van een deeltijduniversiteit binnen het publieke bestel met de focus op bachelor- en masteropleidingen en het verrichten van onderzoek. Binnen het afstandsonderwijs van de OU wordt de nadruk gelegd op activerend online onderwijs met meer aandacht voor het studiesucces van de student. Belangrijk doel is dat méér studenten afstuderen. Deze strategische keuzes hebben implicaties voor de huidige studiecentra. Zij hebben de afgelopen dertig jaar een belangrijke rol gespeeld als ondersteuning van een onderwijsconcept, waarin de cursus de bouwsteen was en schriftelijk materiaal werd uitgegeven ten behoeve van zelfstudie. Bij een Open Universiteit die zich profileert als dé deeltijduniversiteit van Nederland 5 en ook als zodanig zichtbaar wil zijn, passen nieuwe doelen ten aanzien van de opzet, taak en invulling van het vestigingsbeleid. De essentie van de nieuwe vestigingen is tweeledig; de Open Universiteit wil met haar decentrale vestigingen: 1. haar wetenschappelijk personeel, docenten en onderzoekers, een goed geoutilleerde standplaats bieden, én 2. haar studenten een aantrekkelijke en inspirerende studieomgeving bieden; een academische gemeenschap, waar zij elkaar ontmoeten, samenwerken, online of face- to- face ondersteuning krijgen en tentamens maken. Om te zorgen dat meer mensen elkaar ontmoeten en om het juiste service- en kwaliteitsniveau in dienstverlening te realiseren, is een concentratie nodig van de huidige zestien studiecentra naar een beperkt(er) aantal vestigingen. Nieuwe kwaliteitsnormen zullen moeten worden gedefinieerd ten aanzien van facilitaire- en technische voorzieningen, werkplekken, ontmoetingsruimtes, openstelling, hospitality, toetsvoorzieningen en andere zaken die bij het geven van nieuw universitair afstandsonderwijs komen kijken. Alleen als aan deze kwaliteitsnormen voldaan kan worden, is de Open Universiteit ook als een serieuze universitaire speler in het publiek bestel op diverse plaatsen in het land herkenbaar Nabijheid van studenten en acceptabele reistijd essentieel voor keuze locaties In alle gesprekken die zijn gevoerd komen steeds drie criteria als meest relevant naar voren als het gaat om de locatie van vestigingen, nl.: o dat de vestigingen daar moeten komen waar een flinke concentratie van (potentiële)studenten is, o dat er sprake moet zijn van voldoende spreiding over de regio s zodat de reisafstand voor zowel studenten als medewerkers te overzien blijft én o dat de vestiging uitstekend bereikbaar dient te zijn: in de Randstad per openbaar vervoer en/of daarbuiten voorzien van parkeergelegenheid. 5 Binnen de VSNU is er ruimte voor de OU om die rol op zich te nemen. 11

12 Studenten en potentie Eén van de eerste uitgangspunten is, dat de keuze van de vestigingen een duidelijke afspiegeling dient te zijn van het aantal studenten in die omgeving. Cijfers laten zien dat de huidige studentenaantallen zich vooral concentreren in de provincies Noord- Holland, Zuid- Holland en Utrecht met een doorloop naar het westen van Gelderland. Het plaatje met de potentiële belangstellenden laat dezelfde concentraties in het land zien. De minste potentie zit in de provincies Groningen, Friesland, Overijssel, Zeeland en het Noorden van Limburg. 6 De keuze voor meerdere vestigingen in de Randstad wordt daarmee een logische. Op basis van aantallen studenten en de potentie in de regio, zou in het noordoosten van het land één vestiging met één of twee tentamenlocaties volstaan (zie verder 2.4). Locaties De studiecentra zitten over het algemeen dicht bij de treinstations maar niet altijd op erg levendige locaties 7. Duidelijke zichtbaarheid en herkenning is meestal het probleem. Eén van de uitgangspunten was om aansluiting te zoeken bij een universitaire campus om de academische uitstraling te bevorderen. In een aantal gevallen hebben docenten/onderzoekers een werkplek op een universiteit. Nijmegen wordt als voorbeeld veelvuldig genoemd. De samenwerking met collega s van de universiteit wordt zeer gewaardeerd, maar in veel interviews wordt gesteld dat aan die nabijheid van een universiteit niet zo veel waarde wordt gehecht. Niet alle ervaringen zijn positief en er wordt veel meer waarde gehecht aan locaties die goed bereikbaar zijn, aan goede ict- voorzieningen, toegankelijkheid van (de digitale) bibliotheek, onderzoeksfaciliteiten en een ruime openstelling en zichtbaarheid als OU. Docenten hebben veelal contacten op universiteiten waar ze zelf gestudeerd of gewerkt hebben of waar belangrijke bevriende onderzoekers actief zijn. Ze ontmoeten deze collega s op afspraak, in samenwerkingsverbanden of online. Een en ander neemt niet weg dat in de steden waar de vestigingen komen, samenwerking met relevante onderzoeksinstituten en potentiële partners van belang is voor de onderzoekagenda van de Open Universiteit. De conclusie is om te zoeken naar locaties dicht bij de NS- stations. Daarnaast zijn genoemde levendigheid op het terrein van innovatie en ontwikkeling, aanwezigheid van hoger onderwijs, creativiteit en bedrijvigheid belangrijke plussen. Valorisatie De eerlijkheid gebied te melden, dat de rol die het vestigingsbeleid zal spelen bij valorisatie, vooral een wens voor de toekomst is. De bestaande onderzoeksprogramma s beslaan veelal (inter)nationale samenwerkingsverbanden en bieden in een beperkt aantal situaties (bijvoorbeeld in het geval van de Kennis- as in Zuid- Limburg) aanknopingspunten om concreet in een specifieke regio actief samen te werken. Een directe relatie met economische regio s, topsectoren e.d. wordt door de meeste gesprekspartners weinig relevant gevonden in relatie tot de te kiezen vestigingsplaatsen. Er konden als zodanig ook geen externe stakeholders geïdentificeerd worden. Het initiatief voor aansluiting bij regionale activiteiten ligt bij de faculteiten. Het is voor de Open Universiteit (gezien omvang en focus) 6 Om meer zicht te krijgen op het marktsegment van de OU en de geografische spreiding van zittende en potentiële studenten, zijn gegevens opgevraagd bij Markt en studentcommunicatie 7 In hogescholen achter in een gang, bij NS- stations in grijze kantoorgebouwen, en slechts in een enkel geval op een karakteristieke locatie, zoals in Groningen en Den Haag. 12

13 praktisch niet te doen om in een groot aantal regio s een actieve rol te spelen in de regionale overlegstructuren van onderwijs, onderzoek en valorisatie. In de steden waar vestigingen zullen komen, kan een dergelijke oriëntatie op de regio in de toekomst uiteraard beter ontwikkeld worden, gedreven door de aanwezigheid van meer wetenschappelijk personeel met gerichte onderzoeksactiviteiten. Naar aanleiding van deze bevindingen wordt afstand genomen van het uitgangspunt dat situering van vestigingen in de nabijheid van relevante onderzoeksinstituten en potentiële partners een belangrijke voorwaarde is voor de locatiekeuze van de nieuwe vestigingen Met vijf vestigingen kan de Open Universiteit haar landelijke taak vervullen Met de huidige zestien studiecentra is er sprake van een versnippering van activiteiten en mensen, waardoor de universitaire uitstraling in het geding is. Hoewel de precieze ratio achter het aantal ontbreekt, is gebleken dat de indicatie van vijf decentrale vestigingen een realistisch aantal is, gezien de personele omvang van de Open Universiteit met drie faculteiten. Zo hebben faculteiten laten weten mogelijk niet te zullen kiezen om álle opleidingen op alle vijf de vestigingen te vertegenwoordigen, maar bijvoorbeeld te kiezen voor concentratie van activiteiten in twee of drie steden. Dat betekent dat er concentratie van wetenschappelijke aandachtsgebieden in vestigingen ontstaan. Die zullen nauw met elkaar gaan samenwerken. Met vijf vestigingen en de hoofdlocatie in Heerlen, ontstaan er clusters met een omvang van vier tot vijf duizend studenten, die met elkaar het land voldoende afdekken. Voor de hand ligt dan te kiezen voor twee à drie vestigingen in de Randstad (Amsterdam, Rotterdam, Utrecht), één vestiging in het noordoosten van het land (Zwolle) en één vestiging in het zuiden van het land (Eindhoven). 8 Door naast de vestigingen een viertal locaties aan te wijzen waar alleen tentamenfaciliteiten 9 zullen zijn (bv. in Groningen, Nijmegen, Alkmaar en Vlissingen) blijft de reisafstand voor studenten acceptabel, namelijk nooit meer dan km. De hoofdvestiging van de OU in Heerlen staat niet ter discussie. Ook deze locatie is er bij gebaat te kunnen beschikken over zo n levendige dynamische academische gemeenschap waar onderwijs, onderzoek en valorisatie vorm kan krijgen. Voor de meest centraal gelegen vestigingen (m.n. Utrecht, maar ook Zwolle en Eindhoven) geldt dat rekening moet worden gehouden met extra faciliteiten voor incidentele landelijke bijeenkomsten/vergaderingen en flexplekken. 10 Met vijf vestigingen verspreid over het land en de hoofdvestiging in Heerlen kan de Open Universiteit haar landelijke taak ruimschoots vervullen. Ook de beoogde kwaliteit (hoogwaardige service, openstelling, technische voorzieningen, ruimtes, werkplekken etc.) kan behaald worden, echter niet op alle vestigingen zal de aanwezigheid van wetenschappelijk personeel even groot zijn. De 8 Daarbij wordt niet vanzelfsprekend uitgegaan van de huidige locaties in die steden. 9 Tentamenlocaties kunnen bestaan uit een lokaal met de ict- infrastructuur en een balie, en de mogelijkheid om in de directe omgeving lokalen in te huren voor schriftelijke tentamens 10 De capaciteit van enkele bestaande centraal gelegen studiecentra is ontoereikend om alle gewenste OU- activiteiten te realiseren. Het studiecentrum in Utrecht is erg gewild, maar beschikt over een te geringe capaciteit met betrekking tot de gewenste onderwijsactiviteiten en werkruimtes voor docenten en onderzoekers. Op diverse centra laten de ict- voorzieningen en de technische ondersteuning m.b.t. online activiteiten te wensen over. 13

14 vestigingen worden aangevuld met een viertal locaties waar alleen tentamenfaciliteiten worden verzorgd, zodat locaties bereikbaar zijn en de reisafstand voor studenten beperkt blijft Academische uitstraling maakt de vestigingen aantrekkelijker De huidige formule van de studiecentra, passend bij de oorspronkelijke opzet van de Open Universiteit, wordt inmiddels door velen als sleets ervaren, en niet langer passend bij het nieuwe beeld van universitaire opleidingen en onderzoek, overeenkomstig de nieuwe ambitie en koers van de Open Universiteit. De inzet en toewijding van de medewerkers van de studiecentra zijn groot. De studiecentra worden met grote regelmaat bezocht voor begeleide onderwijsbijeenkomsten en tentamens. 11 Daarnaast worden er door onder meer studieverenigingen activiteiten georganiseerd 12, zoals lezingen en symposia. Ook vinden er regelmatig workshops plaats in het kader van studievaardigheden. Ondersteunende medewerkers en docenten in de studiecentra stellen unaniem dat de activiteiten op de studiecentra van wezenlijk belang zijn voor de studenten. Daarbij geven ze wel aan vaak grote afstand te ervaren tot wat er in Heerlen belangrijk gevonden wordt. In Heerlen daarentegen geven medewerkers van de faculteiten vaker aan dat zij van studenten horen dat de tijd, inclusief de reistijd, om bijeenkomsten bij te kunnen wonen, niet altijd in verhouding staat tot de toegevoegde waarde van de studie- of begeleidingsbijeenkomst. Daarnaast lijkt het incidenteel moeilijk om de hospitality en ondersteuning op gewenst niveau aan medewerkers en studenten te bieden. Oók in het nieuwe onderwijsconcept zal er nog steeds gebruik worden gemaakt van vestigingen voor onderwijsactiviteiten, begeleiding, lezingen, workshops, mentoraat en tentamens. Maar dat nieuwe onderwijsconcept stelt daarbij andere eisen aan de vestigingen dan in het verleden. Zo wordt in het recente VSNU- plan 13 benadrukt dat het voor de academische vorming van studenten van belang is dat zij deel uitmaken van een universitaire gemeenschap. In die universitaire gemeenschap is sprake van ontmoeting en (individuele) aandacht. Dat betekent voor de Open Universiteit, die kiest voor het concept van activerend online onderwijs, dat er gezorgd moet worden voor een juiste balans van online en fysieke ontmoetingen en aandacht. Dat stelt allereerst hoge eisen aan de docenten, die dat vorm moeten gaan geven in de nieuwe curricula en cursussen. Daarnaast doet het een groot beroep op enerzijds de digitale leer- en werkomgeving van de studenten en docenten/onderzoekers, anderzijds aan de ruimtes en de technische voorzieningen op de vestigingen waar zij elkaar fysiek of online ontmoeten. De nieuwe vestigingen zouden meer academische uitstraling moeten hebben, waar sprake is van een levendige dynamiek, een broedplaats van ideeën en innovatie, een ontmoetingsplaats van studenten, docenten en onderzoekers, een omgeving waar ook collega- onderzoekers en vertegenwoordigers van relevante instellingen en bedrijven graag en betrekkelijk eenvoudig aan kunnen schuiven. De combinatie van onderwijsactiviteiten en onderzoek draagt bij aan deze 11 In 2014 : studenten komen voor begeleide onderwijsbijeenkomsten, 8656 studenten komen voor schriftelijke tentamens, 1991 studenten voor mondelinge tentamens en studenten voor CBI- tentamens. Overigens werden de digitale toetsvoorzieningen nog vaker gebruikt voor externe tentamens, namelijk totaal tentamens. Op deze wijze wordt van de OU- infrastructuur efficiënt gebruik gemaakt; neveneffect daarvan is het effect op het studiecentrum qua sfeer, namelijk dat relatief veel mensen daar in en uit lopen om tentamens te doen en verder geen binding hebben 12 In 2014: totaal deelnemende studenten. 13 Goedemorgen professor. Visie op studeren in een nieuwe tijd, juni

15 levendige dynamiek. Gesprekpartners deden dan ook vaak heel concrete suggesties over hoe de academische uitstraling kan worden versterkt. Faculteiten zijn nu matig betrokken en ervaren/nemen geen directe verantwoordelijkheid voor de activiteiten en de uitstraling van de studiecentra in de huidige opzet; om de beschreven academische uitstraling te realiseren zal dat echter absoluut voorwaardelijk zijn Meer wetenschappelijk personeel krijgt een decentrale standplaats. Met de term academische massa is terecht geattendeerd op het feit dat voor een academisch klimaat er een zekere concentratie van wetenschappelijk personeel nodig is. Uit vele gesprekken op de studiecentra is gebleken dat de aanwezigheid van meerdere collega s, ook van andere faculteiten, als een belangrijke meerwaarde wordt gezien. De term academische massa moet echter geen eigen leven gaan leven, want ook de samenhang binnen de faculteiten blijft van groot belang en de omvang van de Open Universiteit gebiedt bescheidenheid in dit opzicht. Faculteiten zullen verschillende opties kiezen om de vestigingen betekenisvol te ontwikkelen. Met de transformatie van zestien studiecentra naar vijf vestigingen vindt een belangrijke concentratie plaats van de huidige werkplekken van de medewerkers in de studiecentra. De faculteiten zullen allen bezien waar, welke inhoudsgebieden of vakgroepen worden geconcentreerd, waar nieuw en waar in het verlengde daarvan zittend personeel het best kan worden gepositioneerd. Daarbij wordt waar mogelijk aangesloten op de huidige situatie en uitgegaan van een ontwikkelingsconcept. Bij de vervangingsvraag voor het wetenschappelijk personeel in de komende jaren is het uiterst relevant om aan potentiële medewerkers een standplaats aan te kunnen bieden in de Randstad of omliggende regio s met goede faciliteiten voor hun werkzaamheden. Een gedegen personeelsplanning ligt daar aan ten grondslag. De rol van de faculteiten om mede leiding te geven aan het proces van versterking van de vestigingen is essentieel. Daarbij moet er tevens aandacht komen voor de aansturing van de vestigingen en vraagt het om passende afspraken met medewerkers met een decentrale standplaats (HR). 15

16 3.6. Samenvattend: enkele contouren van de nieuwe vestiging Passend bij de Open Universiteit die zich profileert als dé deeltijduniversiteit van Nederland en ook als zodanig zichtbaar wil zijn, zijn de volgende doelen geformuleerd: de essentie van de nieuwe vestigingen is tweeledig, nl de Open Universiteit wil met haar decentrale vestigingen: 1. haar wetenschappelijk personeel, docenten en onderzoekers, een goed geoutilleerde en decentrale standplaats bieden, én 2. haar studenten een aantrekkelijke en inspirerende studieomgeving bieden, een academische gemeenschap waar zij elkaar ontmoeten en samen werken in het kader van hun studie, en online of face- to- face ondersteuning. Daarvoor is concentratie nodig van de huidige zestien studiecentra naar een beperkt aantal vestigingen, met de daarbij behorende kwaliteitsnormen (ten aanzien van bijvoorbeeld openstelling, werkplekken, ict- voorzieningen), die opnieuw moeten worden gedefinieerd, evenals een stimulerende omgeving, waar kennisuitwisseling plaatsvindt, events worden georganiseerd, onderzoek wordt gedeeld, kortom waar geleerd en gewerkt wordt. Deze locaties kunnen het best gekozen worden dicht bij de NS- stations. Daarnaast zijn genoemde levendigheid op het terrein van innovatie en ontwikkeling, aanwezigheid van hoger onderwijs, creativiteit en bedrijvigheid een belangrijke plus. Met vijf vestigingen verspreid over het land, namelijk in Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Zwolle, Eindhoven, en de hoofdvestiging in Heerlen kan de Open Universiteit haar landelijke taak ruimschoots vervullen. De vestigingen worden aangevuld met een viertal toets- locaties (in Alkmaar, Groningen, Nijmegen en Vlissingen) waar alleen tentamens worden afgenomen, zodat de reisafstand en reistijd voor studenten acceptabel blijven. 14 Meer wetenschappelijk personeel zal de komende jaren een decentrale standplaats krijgen; betrokken docenten en onderzoekers vinden in een regionale vestiging een goed geoutilleerde werkplek, collega s, rust en ruimte om te kunnen werken. De ict- voorzieningen dienen state of the art te zijn, zodat docenten in de vestiging goed terecht kunnen voor hun online groepsbijeenkomsten met studenten. Zij kunnen er afspreken met individuele studenten of in kleine groepen en verzorgen daar hun face- to- face onderwijsactiviteiten. Het is prettig om de standplaats te hebben in de buurt van de woonplaats, maar werken bij de OU impliceert ook regelmatig reizen naar andere locaties om collega s of studenten te treffen. De wetenschappelijke contacten die OU- onderzoekers hebben zijn in de regel afhankelijk van waar ze recent zijn afgestudeerd als promovendus en/of het onderzoeksterrein waar ze actief waren met collega s van universiteit in Nederland en daarbuiten. Met de concentratie van vestigingen in een beperkt aantal steden wordt het aantrekkelijker voor faculteiten om met onderzoek in de toekomst ook regionale aansluiting te vinden. Voor studenten vormt de vestiging een belangrijke mogelijkheid tot ontmoeting. Deze contacten zijn bedoeld als aanvulling op de online- contacten, die in goede onderlinge balans zullen worden geprogrammeerd in de opleidingen. Bijeenkomsten die ook in de toekomst zullen worden georganiseerd zijn: onderwijsbijeenkomsten, mentorgesprekken, schriftelijke, digitale en mondelinge tentamens, gesprekken met een scriptiebegeleider etc. Daarnaast zal er ruimte zijn om te studeren 14 Op afbeelding 1, pag. 9 is te zien hoe landelijke dekking gerealiseerd kan worden 16

17 en worden er aanvullende workshops georganiseerd in het kader van persoonlijke- en studievaardigheden (Studieplaza). Ook lezingen van faculteiten en bijeenkomsten van studentenverenigingen zullen er plaatsvinden. Dit alles in een omgeving die een academische sfeer heeft, waar studenten de aanwezigheid van wetenschappelijk personeel ervaren met de activiteiten die daarbij horen en waar ze graag naartoe gaan. Tot slot wordt de rol van de faculteiten om leiding te geven aan het proces van versterking van de vestigingen essentieel en blijft goede ondersteuning vanuit GSO uitermate belangrijk. Dat zal ook tot uitdrukking komen in het vervolgproces, waarin het nieuwe vestigingsconcept wordt uitgewerkt. De faculteiten zijn voorwaardelijk voor de inhoudelijke inrichting en het daarbij passende (samen)werkconcept en de wijze waarop daaraan leiding wordt gegeven. Vanuit GSO zal gekeken worden welke ondersteunings- en beheerstaken dat met zich mee brengt en zal gewerkt worden aan een businessplan. Het beeld dat dominant naar voren komt in de rondgang en interviews is een variant op het seats2meet- concept, of het concept van Maliebaan 45, waar de OU reeds gebruik van maakt. Een vestiging van de Open Universiteit is dan duidelijk herkenbaar, heeft een moderne open kantoorstructuur, met ruime openingstijden, een aantrekkelijke ontmoetingsruimte met catering, met een variatie aan (onderwijs/vergader/toets)ruimtes voor kleine en grote groepen, zowel vaste als flexplekken, een hoogwaardige ict- ondersteuning (beschikbaar tijdens de ruime openstelling) en toegankelijkheid op basis van vaste afspraken en inplannen, niet alleen voor studenten en docenten/onderzoekers maar ook voor collega- onderzoekers en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, in de buurt van een NS- station. 17

18 Afbeelding 1: Vestigingen in Nederland met toetslocaties: 18

19 Bijlage 1: Bevindingen 1. In de studiecentra draait alles om studenten In de periode april t/m juni 2015 zijn de studiecentra bezocht, daar is gesproken met de hoofden (die veelal meerdere studiecentra onder hun hoede hebben), de senior medewerker (die feitelijk de dagelijkse organisatie van een studiecentrum als focus heeft) en docenten en onderzoekers (die behoren tot een van de drie faculteiten, meer of minder verbonden zijn aan een specifiek studiecentrum en meestal een decentrale standplaats hebben). Het verloop van de bezoeken waren de tijdsinvestering meer dan waard. Er werd steeds een goed beeld geschetst van de dagelijkse werkzaamheden, waar al snel een vast patroon in te ontdekken viel, en waar steeds ook duidelijk werd dat alle gesprekspartners trots zijn op hun centrum maar desalniettemin begrijpen dat er een verandering nodig is. Er is dan ook volop meegedacht over de toekomstige vestigingen. Alle studenten zijn toegewezen aan een van de zestien studiecentra 15 (op basis van woonplaats en voorkeur); studiecentra Amsterdam en Utrecht, gevolgd door Den Haag, Rotterdam, Eindhoven, Zwolle, Nijmegen en Groningen hebben het grootst aantal ingeschreven studenten. Het aantal studenten dat staat ingeschreven bij Parkstad Limburg geeft een vertekend beeld, omdat naast studenten uit Limburg ook alle overige categorieën studenten daarbij geteld zijn. De taken van de studiecentra zijn gestandaardiseerd: informatie aan belangstellenden, onderwijs- en begeleidingsactiviteiten van de diverse opleidingen, van tentamens voor studenten en voor externe partners en gelegenheid voor vergaderingen. Op beperkte schaal kunnen studenten met elkaar afspreken om samen te werken of te studeren. Alle studiecentra hebben een ontvangstruimte met alle beschikbare cursusmateriaal waar studenten in kunnen kijken ( het blijft onduidelijk hoeveel daarvan gebruikt wordt gemaakt). De opleidingen plannen de onderwijsactiviteiten tijdens de openingsuren van de studiecentra. Zo geeft Psychologie bijvoorbeeld veel vaardigheidstrainingen, komt het bij de rechtenstudies regelmatig voor dat een reeks colleges gegeven worden, hebben studenten van cultuurwetenschappen regelmatig bijeenkomsten en lezingen op een van de studiecentra en organiseert onderwijskunde twee maal per jaar een mini- conferentie op een van de studiecentra. 16 Opleidingen organiseren jaarlijks een landelijke studentendag met specifieke thema s, die goed bezocht worden. Er worden ook praktijkgericht trajecten op academisch niveau (Certified Professional Programs) georganiseerd met veel bijeenkomsten in de studiecentra. Incidenteel plannen docenten begeleidingsgesprekken, bijvoorbeeld in het kader van het mentoraat of afstuderen, afhankelijk van de wijze waarop de opleiding de ondersteuning van studenten heeft georganiseerd. Sommige docenten organiseren vanuit het studiecentrum waar zij hun standplaats hebben de online- groepsbijeenkomsten. Ook vinden er regelmatig workshops plaats in het kader van studievaardigheden. Hoofden en senior medewerkers geven aan dat zij veel voldoening halen uit de studentencontacten en dat zij ervaren dat studenten dat persoonlijke contact ook erg op prijs stellen. Ze voelen zich het 15 Zie op pag. 35 afbeelding 7 : de percentages ingeschreven studenten per studiecentrum 16 Zie op pag. 34 afbeelding 6 : het overzicht van de begeleidingsactiviteiten 19

20 voorportaal van de OU, de fysieke plaats waar studenten te woord gestaan worden en aandacht krijgen. Veel van de wp ers in de studiecentra geven aan dat zij dat beeld herkennen en studentencontacten belangrijk vinden. De studiecentra zijn ook verantwoordelijk voor diploma- uitreikingen voor de studenten die afstuderen 17. Daarvoor worden in de regel representatieve locaties afgehuurd. Op een aantal studiecentra organiseren studieverenigingen activiteiten voor hun leden, zoals lezingen, met ondersteuning uit de studiecentra. In Emmen word regelmatig een kenniscafé georganiseerd die goed bezocht wordt door mensen uit de regio; en zo openen de studiecentra Groningen en Den Haag hun deuren op de jaarlijkse landelijke museumdag. Studenten 18 geven aan dat zij de studiecentra veelal zien als plaats waar ze tentamens maken, waar ze heen gaan voor het bijwonen van een bijeenkomst en terecht kunnen voor vragen en informatie. Zij zouden echter de studiecentra graag meer willen zien als een ontmoetingsplek voor studenten en docenten, en tevens een plek waar samen of alleen gestudeerd kan worden. Uit een inventarisatie naar de tijdstippen waarop er gestudeerd wordt, springen daar de avonden en de weekenden naar verwachting uit. Daarnaast zeggen studenten dat persoonlijke begeleiding ondersteunend werkt en dat geldt ook voor begeleidingsbijeenkomsten; daarbij blijft buiten beschouwing of dat face- to- face of online plaatsvindt. 2. Werken in de studiecentra De studiecentra zijn volgens een vaste en herkenbare formule (rood en grijs, balie met logo, zakelijk) ingericht en bemenst; dat bevordert de herkenbaarheid, maar roept weinig associaties met een universiteit op. De herkenbare inrichting laat onverlet dat er grote verschillen zijn. Als een studiecentrum in een hogeschool gehuisvest is (Enschede, Emmen, Leeuwarden, Vlissingen), moet er veelal een lange weg door het gebouw worden afgelegd om het centrum te vinden. Voordeel is het beroep dat gedaan kan worden op extra lokalen bij toetsing; nadeel de geringe zichtbaarheid. Het mogelijke voordeel van aanloop van studenten, bv. voor een op het hbo aansluitende masteropleiding, lijkt vooral een theoretische. Studiecentrum Zwolle was voorheen ook bij een hogeschool gehuisvest, maar dat leidde volgens de medewerkers daar, niet tot een betere samenwerking, of een grotere toeloop van studenten. Studiecentrum Nijmegen is nu als enige gevestigd op de campus van een universiteit. Over het algemeen wordt dat door de medewerkers die daar werken als een belangrijk voordeel gezien, omdat het de samenwerking met de universiteit eenvoudiger maakt en er incidenteel gebruik gemaakt kan worden van speciale voorzieningen. Als nadeel wordt de bereikbaarheid van het studiecentrum per openbaar vervoer genoemd; anderen relativeren dat en wijzen op de ruime parkeervoorziening in de buurt. In Amsterdam was het studiecentrum voorheen in de VU gehuisvest; betrokkenen zijn echter niet rouwig dat dat verleden tijd is. Gesprekpartners in Zwolle geven aan de werksfeer op de nieuwe locatie prettig en de bereikbaarheid een hoog goed te vinden (achter het station). Een hoogleraar met een dubbele aanstelling bij de OU en RUG, organiseert het overleg met haar onderzoeksgroep bij voorkeur in Zwolle, de meest praktische oplossing. 17 Studenten kiezen zelf bij welk studiecentrum zij hun diploma ontvangen 18 Uit: Bloemlezing van wat studenten zeggen in relatie tot de studiecentra uit Studentinzicht 11, 12, 13 en Alumnionderzoek

21 Diverse studiecentra vinden hun domicilie in een verzamelgebouw van kantoren op korte afstand van een NS- station (Zwolle, Eindhoven, Alkmaar, Breda, Rotterdam, Amsterdam). Het grote voordeel is de bereikbaarheid met het OV. Mogelijk nadeel is dat deze omgevingen niet als erg inspirerend ervaren worden. Zo spraken wp ers in Eindhoven zich negatief uit over de vertrek uit het gebouw Kennispoort op het TUE- terrein, waar verbinding met interessante partners heel eenvoudig was. De verhuizing naar het huidige gebouw maakt dat, in combinatie met de veel te kleine werkplekken, docenten liever vanuit huis werken. Een docent in Eindhoven: Ik ben op het studiecentrum als ik hier moet zijn voor een bijeenkomst. We zien elkaar niet meer zo vaak door ruimtegebrek, als gevolg van kostenbesparing. Een collega in Zwolle stelt: Criteria over de inrichting van een studiecentrum zijn nodig, anders blijven collega s weg zoals in Eindhoven waar ze in te kleine kamers werken, met de rug naar de deur. Voor de vestiging in Utrecht (boven AH) geldt dat medewerkers in Heerlen het niet als een inspirerende locatie ervaren en bovendien klagen over de bereikbaarheid met het OV. Verder speelt ruimtegebrek een belangrijke rol: een informaticadocent uit Amsterdam: Ik heb veel collega s in Utrecht, die zitten op de Maliebaan, dat lijkt me een uitstekende plek. Ik heb hier in A dam geen collega s meer, en zou dus liever in het studiecentrum van Utrecht werken, maar daar is geen plaats. Het zou een goede zaak zijn als alle decentrale WP op de OU- vestiging aanwezig zou zijn. De studiecentra in Den Haag en Groningen zijn gehuisvest in karakteristieke gebouwen in het centrum van de stad, en in het geval van Groningen dicht bij de universiteit. Vooral in de centraal gelegen studiecentra (Zwolle, Utrecht, Eindhoven) is er regelmatig behoefte aan meer vergaderfaciliteiten, waar lang niet altijd aan voldaan kan worden. In Eindhoven zijn de docentkamers erg klein en ruimtes voor overleg te gering in aantal. In Zwolle zijn er weinig werkplekken en eveneens te weinig ruimtes voor overleg. De vestiging in Amsterdam is goed bereikbaar en biedt vooralsnog voldoende werkplekken voor wp ers. Een heel ander punt is de veiligheid rondom een studiecentrum in de avonduren. Een docent in Eindhoven merkt op dat looproute van het studiecentrum naar het station onveilig is en dat kan eigenlijk niet, niet voor docenten maar ook niet voor studenten. Steevast werden de bezoeken aan de studiecentra afgesloten met de vraag in welke steden de OU straks een vestiging zou moeten realiseren; zonder aarzelingen werden er vijf genoemd, waaronder lang niet altijd het eigen studiecentrum. In de loop van de gesprekken tekende zich een duidelijk beeld af welke steden voor de hand zouden liggen. 3. Tentamens in de studiecentra Voor veel studenten is het studiecentrum vooral de plaats waar zij komen om tentamens te maken. Daarbij gaat het om zowel schriftelijke tentamens (ingeroosterd) als computerbased tentamens (individueel op afspraak). 19 Nog maar een jaar geleden zijn alle computerlokalen opnieuw ingericht. Voor de schriftelijke tentamens zijn er vaak eigen lokalen beschikbaar en/of kunnen deze eenvoudig worden bij gehuurd in of buiten de eigen locatie. In het studiecentrum Amsterdam is de toeloop bij schriftelijke tentamens zo groot dat meerdere keren per jaar een sporthal wordt afgehuurd als tentamenlocatie. Mondelinge tentamens komen weinig voor en zijn niet geregistreerd. Er is zorg dat er in het nieuwe onderwijs vaker sprake zal zijn van een tentamenpiek. 19 Zie op pag. 37 afbeelding 11 : overzichten van de reguliere OU- tentamens 21

22 De medewerkers ontvangen de studenten, zorgen voor de surveillance tijdens de tentamens en hebben een belangrijke rol in de logistieke keten rond tentamens vooraf en na afloop. Het totaal aantal deelnemers aan reguliere tentamens was in In 2014 was dat aantal Daarnaast worden er door de meeste centra ook individuele computerbased tentamens afgenomen voor commerciële partners. 20 Daarmee is een intensief gebruik van een kostbare infrastructuur gewaarborgd en worden extra inkomsten gegenereerd. 21 Voor de dagelijkse opvang en controle zijn uitzendkrachten aangesteld, maar het wordt binnen de studiecentra toch ook ervaren als een fors tijdsbeslag op de medewerkers met name voor de planning, opvang van studenten en surveillance van deze tentamens. Een veel gehoord signaal is dat de grote aantallen externe tentamenkandidaten een belangrijke stempel zijn gaan drukken op de uitstraling van de studiecentra. In Groningen heeft dat er toe geleid dat gekozen is om de externe kandidaten te scheiden van de studenten. Het totaal aantal afgenomen commerciële tentamens in 2014 bedroeg: ; dit is een verdubbeling in vergelijking tot het jaar daarvoor en meer dan tweemaal zoveel als de OU- tentamens. 4. Wie werken er in de studiecentra? Het dominante beeld is dat de studiecentra van GSO zijn : ondersteunende medewerkers zijn verantwoordelijk voor de organisatie, informatie en beheer. Er is de laatste jaren vooruitlopend op het nieuwe vestigingsbeleid terughoudend omgegaan met het aanstellen van nieuwe medewerkers, waardoor er veel gewerkt wordt met uitzendkrachten. 22 Zij nemen in veel studiecentra het leeuwendeel van de werkzaamheden voor hun rekening. Nadeel van deze tijdelijke aanstellingen is dat het verloop groot is en de inwerking van nieuwe krachten veel tijd vergt. De inrichting van de openingstijden is geheel in overeenstemming met de geplande begeleidings- en tentamen- activiteiten en de parttime dienstverbanden van de medewerkers. De werkzaamheden en werktijden van de wp ers vragen om andere openingstijden. Er is sprake van relatief grote vrijheidsgraden voor wp ers in de studiecentra en zij werken veelal op grote afstand, letterlijk en figuurlijk, van de faculteiten in Heerlen. Bij faculteiten is een gebrek aan eigenaarschap waargenomen als het om de studiecentra gaat ( dat regelt GSO ). Wp ers op de studiecentra hebben een zeer diverse achtergrond en opdracht. De meeste docenten werken al jaren in een studiecentrum, zijn betrokken bij een reeks begeleidingsactiviteiten en werken voor een deel van hun tijd vanuit huis. In toenemende mate zijn er (jonge) wp ers aangesteld door de faculteiten met zowel onderwijs- als onderzoekstaken, en dat zorgt voor een heel ander beeld. Bijvoorbeeld veel promovendi hebben een decentrale standplaats, maar reizen heel regelmatig naar Heerlen om hun hoogleraar/promotor te ontmoeten. In Nijmegen heeft de aanstelling van jonge onderzoekers geleid tot een florerende onderzoekcultuur waarin nieuwe initiatieven en samenwerkingsverbanden zijn ontstaan met onder andere de Radboud Universiteit. Veel gevraagde standplaatsen als Amsterdam, Utrecht en Eindhoven kunnen aan de vraag aan vaste 20 Zie op pag. 38 afbeelding 12 : overzichten van de commerciële tentamens 21 Vanuit deze opdracht hebben wij ons niet bezig gehouden met de precieze opbrengst van deze activiteit; daarvoor wordt door GSO aan een aparte business case gewerkt. 22 Zie op pag. 41 afbeelding 16 : een overzicht van vast personeel per studiecentrum 22

23 werkplekken niet voldoen, met als gevolg dat er andere locaties gezocht worden (bv Maliebaan in Utrecht) of dat de betreffende docent er dan maar voor kiest om thuis te werken. 5. De impact van de keuze van de OU voor online onderwijs Het nieuwe onderwijskader stelt: Cursussen worden ontwikkeld volgens het concept activerend online onderwijs. Voor bijeenkomsten wordt standaard de virtuele klas gebruikt; face- to- face bijeenkomsten worden ingezet wanneer deze duidelijk meer toegevoegde waarde dan de virtuele klas hebben. De meningen over de begeleiding van studenten lopen OU- breed, maar zeker ook in de studiecentra nogal uiteen. Zo geven de docenten van informatica vrijwel alleen nog online begeleiding en zijn daar tevreden over. Andere docenten in de studiecentra benadrukken de betekenis van het face- to- face contact met studenten. Docenten zeggen ook terughoudend te zijn vanwege gebrekkige technische ondersteuning en online voorzieningen, begeleiding vanuit huis blijkt niet altijd mogelijk of de inhoud van hun specifieke cursus leent zich er niet voor. Onbekendheid met het medium speelt zeker ook een rol. Veel gehoord: de fysieke bijeenkomst, met name bij de start van een cursus, is van belang om elkaar te leren kennen, waarna online bijeenkomsten beter zullen verlopen. Een docent aan het woord: Mij valt op dat de mensen in Heerlen die achter het bureau zitten, zeggen: Ach dat is toch heel makkelijk dan geef je online bijeenkomsten, maar de praktijk is weerbarstiger. De techniek laat vaak te wensen over. Ik vind het een medium dat je naast de face- to- face bijeenkomsten moet hanteren. Een docent in Eindhoven: Ik geef twaalf bijeenkomsten academische vaardigheden en regionale bijeenkomsten in Eindhoven. Ik geef CW- lezingen, en ben mentor in Breda en Eindhoven en organiseer dus mentoraatsavonden. Studenten komen hier graag naar lezingen, zelfs vanuit het oostelijk deel van Zeeland, want binding is voor hen heel belangrijk. Een docent die van de RUG komt en begeleidingsbijeenkomsten statistiek verzorgt zegt: Ik heb nog nooit zulke dankbare studenten gehad. Statistiek, daar zien mensen tegenop, dus wat ik doe is drempels wegnemen en enthousiasmeren. Ik ben wel bezig met online bijeenkomsten, maar ik merk dat er een hele wereld bij komt. Studenten durven online geen vragen te stellen. Met grote groepen moet je online een strakke regie voeren. Beter is het om beide begeleidingsvormen te combineren. Docenten in Amsterdam onderschrijven de voorkeur voor een mix van beide en de noodzaak van goede technische ondersteuning bij het organiseren van online begeleiding: Iedereen die online bijeenkomsten geeft, weet dat dit heel lastig te realiseren is vanuit huis. Je moet een pc hebben, software en de technische knowhow om dit voor studenten goed te faciliteren. We kunnen vanuit Amsterdam tot s avonds 5 uur service bieden, en daarna niet meer, dan is de ondersteuningsdesk naar huis. Over het algemeen ontstaat de indruk dat die docenten, die goed uit de voeten kunnen met de virtuele klas en andere digitale werkvormen, daar ook tevreden en zelfs enthousiast over zijn; dat neemt niet weg dat ook zij vaak de voorkeur geven aan aanvullende face- to- face begeleiding. 23