1ste bach TEW + 2de bach Rechten. Algemene Economie. Samenvatting Boek. uickprinter Koningstraat Antwerpen.

Transcriptie

1 1ste bach TEW + 2de bach Rechten Algemene Economie Samenvatting Boek Q uickprinter Koningstraat Antwerpen 113 8,20

2 Online samenvattingen kopen via

3 Inleiding tot de algemene economie Samenvatting semester 1 ( ) 1 ste bachelor TEW bk

4 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Wat is economie? Object, doel en metode van de economische wetenschappen. 7 1.inleiding 7 2. Het fundamenteel economisch probleem: veelvuldige behoeften versus schaarse middelen menselijke en maatschappelijke behoeften Schaarse middelen en de noodzaak te kiezen Het maken van keuzes en opportuniteitskosten Economie: een definitie Micro en macro-economie 9 3. Het productieproces de productiefactoren het productieproces De productiefunctie de productiemogelijkhedencurve van een land het verruimen van de productiemogelijkheden van een land centrale planning vs. Het marktmechanisme centraal geleide economie Het marktmechanisme gemengde economie Methodologische aspecten van de economische analyse Hypothesen Het belang van marginaal denken Positieve en normatieve economische analyse Statische vs. Dynamische analyse Deductieve en inductieve methode Econometrie, speltheorie en experimenterende economie Formeel en materieel object van de economie als wetenschap Kritische kanttekeningen: 16 Hoofdstuk 2: het marktmechanisme 17 1.Inleiding 17 2.De marktvraag Algemene formulering analyse van de vraagcurve 18 3.Het marktaanbod Algemene formulering analyse van het aanbod 20 4.Het marktevenwicht Het begrip marktevenwicht Analyse van het marktevenwicht Verschuivingen in het marktevenwicht het marktmechanisme in werking: toepassingen empirisch bepalen van vraag en aanbod 24 5.Prijselasticiteit van vraag en aanbod prijselasticiteit van de vraag prijselasticiteit van het aanbod Prijselasticiteiten in actie: enkele toepassingen Andere elasticiteiten van vraag en aanbod 32 2

5 7. de markt en overheidsinterventie Indirecte prijsinterventies: indirecte belastingen en subsidies Directe prijsreglemtering: minimum en maximumprijzen directe beïnvloeding van vraag of aanbod Consumentengedrag en de afleiding van de vraag Inleiding Nut, marginaal nut en consumptiebeslissingen 37 3.Preferenties, indifferentiecurven en nutsfuncties preferenties en indifferentiecurven Eigenschappen van de conventionele indifferentiecurve Nutsfuncties Indifferentiecurven als weergave van preferenties: toepassingen 41 4.De budgetbeperking effect van inkomens- en prijswijzigingen op de budgetlijn niet-lineaire budgetbeperkingen de optimale keuze van de consument analyse van het optimum een numeriek voorbeeld Hoekoplossingen 45 6.Veranderingen van het consumentenevenwicht veranderingen in de preferentieschaal veranderingen in het budget veranderingen in de prijs preferenties, observeerbaar gedrag en vraaganalyses 49 7.Consumentengedrag in actie: toepassingen 49 8.Afeiding van de marktvraag uit de individuele vraagcurven 51 9.Kritische kanttekeningen 52 Hoofdstuk 4: productie en kosten van bedrijven op lange en korte termijn 53 1.Inleiding 53 2.Bedrijven en de organisatie van de productie Voordelen van de organisatie van productie in bedrijven doelstellingen en beperkingen van bedrijven vormen van bedrijfsorganisatie Productie en kosten: enkele inleidende begrippen De productiefunctie en technologische vooruitgang productiekosten: relevante en irrelevante kosten 57 4.Het gedrag van de producent op LT: de optimale keuze van inputs in de productie Productie en substitueerbaarheid van inputs toenemende, afnemende of constante schaalopbrengsten het keuzeprobleem van de producent de relatie tussen output en kosten op LT toepassingen van optimale inputkeuze in bedrijven 67 5.Productie en kosten op KT de productiefunctie in de KT: totaal, gemiddeld en marginaal product het kostenverloop in de KT Productie- en kostenrelaties: speciale gevallen 75 3

6 6. Samenhang tussen de KT- en LT kosten De relatie tussen kosten op KT en LT Economisch belang van de gemiddelde kosten op LT Besluit: kritische assumpties bij de studie van het gedrag van de producent 78 Hoofdstuk 5: prijsvorming onder de verschillende marktstructuren 78 1.inleiding 78 2.Criteria voor het onderscheiden van verschillende marktvormen 79 3.Winstmaximerend gedrag 81 4.Zuivere mededinging Het winstmaximerend outputniveau van de representatieve onderneming op KT De aanbodfunctie van de onderneming op KT het langetermijnevenwicht van de representatieve onderneming 87 5.Monopolie Oorzaken van monopolie Verloop TO, GO en MO voor een monopolist het gedrag van de monopolist 93 6.Oligopolie Oligopolie met één dominant bedrijf strategisch gedrag en speltheorie Speltheorie en het gedrag van bedrijven op oligopolistische markten 96 7.Monopolistische concurrentie Monopolistische concurrentie op KT Monopolistische concurrentie op LT 99 8.Voorspellen van marktuitkomsten in de praktijk Marktvormen en marktuitkomsten Concurrentie als dynamisch proces 100 Hoofdstuk 6: Marktimperfecties en de rol van de overheid Inleiding Welvaartsimplicaties van de werking van de vrije markt Economische welvaart en de marktuitkomsten Marktwerking en Pareto-efficiëntie Oorzaken van marktfaling en de rol van de overheid Monopolie Zuivere en quasi-zuivere goederen externe effecten Imperfecte informatie Verdelingsaspecten stabilisatie Politieke besluitvorming Cyclisch stemgedrag De mediaankiezer Collectieve besluitvorming en democratie: het onmogelijkheidstheorema van Arrow 112 Hoofdstuk 7: Productie, inkomens en bestedingen de macro-economische benadering Inleiding Productie, toegevoegde waarde en factorvergoeding Voorraden Soorten factorvergoedingen 114 4

7 5.Bruto vs. nettoproduct Fundamentele gelijkheid tussen product, inkomen en bestedingen macro-economische identiteiten voor een gesloten economie zonder overheid Eenvoudige economische kringloop Bruto binnenlands product, netto nationaal inkomen, binnenlandse bestedingen en besteding van het binnenlands product Financieringstekorten- en overschotten De nationale rekeningen van België Waarderingsproblemen Uitschakeling van de prijsinvloed de impliciete prijsindex van het bbp vergelijking tussen landen besluit 124 Hoofdstuk 8: economische groei en ontwikkeling Inleiding Definitie en maatstaven Groeiboekhouding De Neoklassieke groeitheorie De nieuwe groeitheorie de economische ontwikkeling Betekenis De fasentheorie van Rostow Ontwikkelingslanden besluit 131 Hoofdstuk 9: Macro-economisch evenwicht op KT en LT Inleiding Aggregatieve vraag het aggregatieve aanbod Korte termijn Lange termijn van korte naar lange termijn Macro economisch evenwicht: vraag- en aanbodschokken Vraagschokken aanbodschokken Belsuit 136 Hoofdstuk 10: Consumptie, investeringen en de aggregatieve vraag Inleiding De consumptiefunctie en de daaruit afgeleide spaarfunctie De consumptiefunctie De spaarfunctie Andere bepalende factoren van consumptie (en sparen) De investeringsfunctie de rol van de rentevoet de rol van de afzet Macro economisch evenwicht model en cijfervoorbeeld Grafisch 141 5

8 5.De investeringsmultiplicator intabilitiet in de AV: accelerator-multiplicatormodel 142 Hoofdstuk 11: Beïnvloeding van de aggregatieve vraag: de budgettaire politiek Inleiding Macro-economische betekenis van de overheid Evenwichtsvoorwaarden Het evenwichtsinkomen bij autonome belastingen Discretionair budgettair beleid Automatische stabilisatoren Budgettaire politiek en overheidstekort Effectiviteit van de budgettaire politiek De overheidsschuld Het overheidstekort en de strekking van de budgettaire politiek 153 Hoofdstuk 12: Beïnvloeding van de aggregatieve vraag: de monetaire politiek Inleiding De geldhoeveelheid Het geldaanbod Het aanbod van basisgeld Het aanbod van giraal geld Een geldaanbodmodel De vraag naar geld het inkomen als determinant van de geldvraag De rentevoet als determinant van de geldvraag Geldmarktevenwicht De monetaire politiek Gezamenlijk evenwicht op de geld en goederenmarkt= het IS-LM-model De aggregatieve vraagcurve opnieuw bekeken 168 Hoofdstuk 13: Werkloosheid, inflatie en de Phillips-curve Inleiding Werkloosheid Werkloosheid en inactiviteit de natuurlijke werkloosheid Veranderingen in de natuurlijke werkloosheid afwijkingen van de natuurlijke werkloosheid: conjuncturele werkloosheid Inflatie Inflatie en inflatiemaatstaven Vraaginflatie en kosteninflatie de monetaire verklaring van inflatie Phillips-curve 180 6

9 Hoofdstuk 1: Wat is economie? Object, doel en metode van de economische wetenschappen. 1.inleiding Wat is economie? Verschillende meningen: = Kort: ver weg van mensen hun dagelijkse beslommeringen. ð Bestaat uit veel meer ð Algemeen: inzicht over de organisatie van de maatschappij Belang economisch inzicht Hulp bij het nemen van beslissingen Individueel o verdeling tijd tussen studie-ontspanning Gezinnen o beschikbare budget verdelen over goederen, hoe spaargeld beleggen, bedrijfsleiders o aanwervingen, investeringen, beleidsmaker o aangepaste regelgevingen, belastingstructuren voor financiering ð voor iedereen werkzaam in de economische sfeer: privésector, overheid EN buiten de directe werkomgeving (bv sportvereniging) beter begrip van actuele problemen Begrijpen wat er zich afspeelt op gemeentelijk/lokaal, regionaal, nationaal, Europees en mondiaal vlak Degelijk onderbouwd oordeel vellen over gevoerde beleid door resp. overheid Informatie van media, politiek en internet beter beoordelen en evalueren ð bijvoorbeeld - Wat bepaalt de levensstadaard in een land? - Kan een economie groeien zonder het milieu te schaden? - Beter voorkomen van toekomstige problemen Financiële crissisen Milieuproblemen 7

10 2. Het fundamenteel economisch probleem: veelvuldige behoeften versus schaarse middelen Individuele en collectieve behoeften van een samenleving: àelk individu, elk bedrijf, elke organisatie, elke maatschappij heeft behoeften en doelstellingen ó schaarse beschikbare middelen à schaarsteprobleem: middelen en tijd zijn beperkt volstaan niet om aan alle behoeften te voldoen of de doelstellingen te realiseren 2.1. menselijke en maatschappelijke behoeften Behoefte = aanvoelen tekort + verlangen dit in te vullen (nut) Talrijk Meer dan basisbehoeften (voeding, kleding, huisvestiging) Zowel materiële (appel, pc, trui) als immateriële goederen Zowel van individuele als collectieve aard (bv. orde) Hiërarchie EN wisselend: Rangorde + intensiteit tussen personen (bv. muziekvoorkeur) veranderen in tijd en naargelang omstandigheden (bv. ouder worden à verzorging) NIET: (morele) waarde van behoeften (bv. sigaretten en alcohol) 2.2 Schaarse middelen en de noodzaak te kiezen Economische goederen (nuttig) Schaars Alternatief aanwendbaar Herkenning: (duur) prijskaartje ó Vrije goederen Niet schaarse goederen bv. lucht (behalve duikers) De nieuwe schaarsten - Zuivere lucht en water door tijd en omstandigheden Keuzeprobleem manieren voor aanwending schaarse middelen Bv. Robinson Crusoë: materiaal voor hut OF boot (niet beide) Bestaat voor - Individu o Wil: aangename job, voldoende kleding en voeding, reizen, ontspanning o Maar: budget = beperkt à een euro kan je maar één keer uitgeven tijd = beperkt à kiezen wat je doet ð Middelen en tijd optimaal verdelen over goederen en activiteiten! - Huishoudens/gezin - Bedrijven o Lokale markt verruimen of exporteren? o Investeren in opleidingen of in technologie? o. - Overheid o Hoeveel besteed men aan onderwijs, mobiliteit, veiligheid,? o Efficiëntie of gelijkheid? o 8

11 2.3 Het maken van keuzes en opportuniteitskosten Dezelfde middelen en tijd kan men geen 2 keer inzetten à werkelijke kost van de beste keuze die men opgeeft = opportuniteitskost Bv: afgestudeerd à werken of verder specialiseren? extra studiejaar à opp. Kost = loon (Productiefactoren: arbeid, kapitaal, natuur en ondernemersinitiatief) 2.4. Economie: een definitie Economische analyse Gaat na hoe beslissingsmakers (mensen, bedrijven, overheden en allerlei organisaties) keuzes maken in de allocatie van schaarse middelen om te voorzien in bep. behoeften EN wat daarvan de private en maatschappelijke gevolgen zijn! Volgens Scitovsky Economie = sociale wetenschap die tot voorwerp heeft het beheer van schaarse middelen 3 typische problemen - Stabilisatieprobleem o Volledige aanwending v.d. schaarse middelen (voor wie) - Allocatieprobleem o Toewijzing v.d. schaarse middelen (wat en hoeveel) - Distributieprobleem o Verdeling van de economische goederen (wat en waar) Productie - Wat? (welke goederen) - Hoeveel? - Hoe? (kapitaal of arbeidsintensief of combinatie) - Waar? (veel keuze door globalisering, ook internet) - Voor wie? (Arbeiders à beloning ingezette productiefactor) 2.5. Micro en macro-economie Micro Betrekking op allocatie en distributieproblemen Bestudeert gedrag van individuele economische agenten = consumenten, producenten - Individueel - Onderling Macro Betrekking op stabilisatieproblemen Bekijkt dus het geaggregeerde niveau en bestudeert vraagstukken die de economie als geheel beïnvloeden Bv. lage inflatie en werkloosheid ð Micro en macro: twee zijden van dezelfde medaille ð Complementair, micro nodig om macro te begrijpen 9

12 3. Het productieproces 3.1. de productiefactoren Primaire prod. Factoren Arbeid o Fysiek en intellectueel o In #gepresteerde arbeidsuren of #arbeidsdagen o Activiteitsgraad: % v.d. tot. Bev. Die voor arbeid in aanmerking komt o Beschikbare hoeveelheid: duur arbeidswerk, deeltijds, Natuur o Grond, lucht, ruimte en klimaat o Economisch nut afh. Van ligging, bereikbaarheid, Afgeleide prod. Factoren Kapitaal o Gebouwen, machines, infrastructuur o Reële kapitaalgoederen Ondernemersinitiatief: menselijk kapitaal 3.2. het productieproces Meerdere productiestadia Inzet van arbeid, natuur en kapitaal è productie van economische goederen Output Conumptiegoederen o Oog op verbruik o Bepaalde slechts eenmaal verbruiken o Bepaalde langere tijdspanne behoeften voldoen = duurzame consumptiegoederen Kapitaalgoederen o Reële kapitaalgoederen verhogen = investeren o Kapitaalgoederen komen niet in aanmerking voor consumptie, ze worden gebruikt om andere economische goederen te produceren die hiervoor wel in aanmerking komen à Indirect dus omwegproductie o Bv. nieuwe fabriek à uitstel consumptie o Bv. op eiland eerst dam en visnet bouwen à op LT meer vis 10

13 3.3. De productiefunctie Relatie tussen hoeveelheid productiefactoren (inputs) en de hoeveelheid economische goederen (outputs) X = f( L, N, K ) Input: hoeveelheid L, N en K Output = x Verhoging elke productiefactor = verhoging output Voorbeeld volgens David Ricardo: slechts 2 goederen met elk 3 prod. factoren Graan o N = vast (stuk grond) o L = variabel o Afnemend marginaal product van arbeid Ø Bij elke extra arbeid komt er extra graan bij, maar de toename/opbrengst wordt steeds kleiner Kleding o K = vast (machines) o L = variabel o Constant marginaal product van arbeid Ø Lineair verband tussen arbeid en kleding 11

14 4. de productiemogelijkhedencurve van een land Productiemogelijkhedencurve = stelt alle mogelijke combinaties van de productie van economische goederen voor die tot stand komen bij volledige aanwending van de beschikbare prod. Factoren illustreert Schaarste o z is niet haalbaar met de huidige hoeveelheden productiefactoren Opportuniteitskost o Als men meer graan wil produceren, moet men een deel van de kledingproducten opgeven à werkelijke kosten extra graanproductie Keuzeprobleem o Welk punt kiezen? De twee beheersproblemen ( Scitovsky ) Volledige aanwending àproductiecombinatie op curve kiezen o Bv. punt u is inefficiënt omdat de beschikbare PF en niet volledig benut worden o Curve = verzameling efficiënte prod. Mogelijkheden Allocatie van de middelen o Hoeveel graan en kleding? Elk punt andere aanwending van de PF en Toepassingen à verschillen illustreren in keuzes die landen maken Oorlogseconomie vs. Vredeseconomie Veel nadruk militaire goederen ten koste van andere ó minder Levensnoodzakelijke vs. Luxegoederen Ontwikkelingslanden ó geïndustrialiseerde landen Consumptie vs. Kapitaalgoederen Private vs. Publieke goederen 12

15 5. het verruimen van de productiemogelijkheden van een land Meer PF en Meer kapitaal, natuur, arbeid en ondernemersinitiatief Betere PF en Arbeidsverdeling - Specialisatie productieproces - Arbeidsproductiviteit i.v.m. het verleden door: o taak die bij talent past, aangepaste opleiding/scholing - bv. Adam Smith (18 e eeuw) speldenfabriek o nadeel: hard verdeeld waardoor arbeider zich vervreemd voelt van de productie en het eindproduct, herkent zijn bijdrage niet Technologische vooruitgang - Nieuwe en meer geperfectioneerde kapitaalgoederen - Arbeidsprod. En productie Nieuwe economische ordening/instituties - Betrekkig tot alle wetten, regelementen, instellingen, - Bv. verlenging schoolplicht, afschaffen beroepsprivileges, ð X = f ( L, N, K, T ) ð Technologische vooruitgang verschuift curve naar boven en veruimt productiemogelijkheden 6. centrale planning vs. Het marktmechanisme à allocatie en distributieproblemen oplossen 6.1. centraal geleide economie Bv. China, Noord-Korea Principe Centraal overheidsorgaan neemt de relevante beslissingen - Bepaalt hoeveelheid goederen en inzet PF en Weerspiegeling voorkeur consument of snelle expansie bepaalde sectoren Interne consistentie = cruciaal Stimuleert kapitaalgoederen ten koste van consumptiegoederen - Voor weinig ontwikkelde economieën - Inefficiënt Moeilijkheden Informatiedoorstroming, motivatie is gebrekkig Rantsoenering Gebrek aan concurrentie 6.2. Het marktmechanisme Bv. Vs Principe Markt werkt op basis van de beslissingen van individuele consumenten en producenten (markt = medium, confrontatie V&A, ruilvoorwaarden vastleggen) Sterk gedecentraliseerde organisatie (niet één centraal orgaan) Efficiënt 13

16 Rol van het prijsmechanisme Informatiefunctie - Relatieve schaarste en relatief nut Motivatiefunctie - Prijzen geven signalen prikkels aan C & P Inkomensvorming - Wat vrager betaalt = inkomen aanbieder Adam smith: onzichtbare hand - Automatisch evenwicht in economisch leven Evaluatie: tekortkomingen: Stabilisatieprobleem: - Hoog en laagconjunctuur - Werkloosheid Distributieprobleem: - Inkomensongelijkheid Allocatieprobleem: - Marktfalingen Monopoliemacht (misbruik) publieke of collectieve goederen (vrijbuitersprobleem zie H6) negatieve externe effecten 6.3. gemengde economie principe marktmechanisme met overheidsinterventie overheidsinterventie 1. publieke sector ordeningsmechanisme = budgetmechanisme via politieke besluitsvorming: verdeling + financiering collectieve goederen (aanvulling v.h. marktmechanisme, goederen geen marktprijs) overheid kan deze consumptie aanmoedigen door ze sterk af te prijzen (= merit goods) 2. naast aanvulling ook tussenkomst marktmechanisme concurrentiebevorderende maatregelen om voorwaarden te creëren voor een efficiënte werking van de markt (bv. Anti-kartel) hoeveel overheid? 1. Keynesianen en klassieke economen 2. Europa USA 14

17 7. Methodologische aspecten van de economische analyse 7.1. Hypothesen Homo economicus: optimaliserend gedrag en prikkels 1 ste hypothese - Mensen passen hun gedrag aan afhankelijk van de prikkels die ze ervaren - i.v.m. Aanpassingen in prijzen, inkomen, 2 de hypothese - Gedrag van personen, bedrijven en organisaties is dus te voorspellen en te verklaren ervan uitgaande dat dit gedrag het gevolg is van optimaliserend gedrag door de juiste prikkels Bv. Benzineprijzen à motivatie om gedrag te wijzigien à Vraag benzine bv. Heffing uitstoot vervuilende stoffen à bedrijven reduceren uitstoot Partiële analyse: ceteris paribus clausule 3 de hypothese - Als al het overige gelijk blijft, onder gelijke omstandigheden 7.2. Het belang van marginaal denken Marginaal = invloed van een kleine verandering in een variabele op een andere variabele MK > MO à plan niet doorvoeren MK < MO à plan uitvoeren Eenvoudig principe met belangrijke gevolgen o Product of dienst verkopen tegen een prijs die lager ligt dan de gemiddelde kosten = winstgevend 7.3. Positieve en normatieve economische analyse Bv. Minimumloon verhogen Positieve analyse: o Alle gevolgen en implicaties voor de werkgelegenheid en de werking van de arbeidsmarkt analyseren à gebaseerd op feiten Normatieve analyse o Stelt de vraag of het verhogen van het minimumloon een maatregel is die wenselijk is vanuit een maatschappelijk oogpunt => waardeoordelen over wat wenselijk is en wat niet 7.4. Statische vs. Dynamische analyse Statische Bestudeert economische verschijnselen (endogene variabelen) met als uitgangspunt dat de relevante verklarende factoren onmiddellijk op het fenomeen inwerken en zelf gedurende de analyse ongewijzigd blijft Dynamische Onderzoekt tijdspad en aanpassingsproces bij overgang van de ene economische situatie naar de andere Verschil : foto ó film 15

18 7.5. Deductieve en inductieve methode Deductie Uitgaan van bepaalde axioma s (= onbewezen, grondstelling) Waaruit nieuwe besluiten worden afgeleid - Nagaan of dit een realistisch besluit is? Inductie: Uitgaan van feitelijke observaties Beschrijvende statistiek à hulpmiddel gegevens ordenen 7.6. Econometrie, speltheorie en experimenterende economie Econometrie Economie + wiskunde + statistiek Speltheorie = Strategisch gedrag van economische agenten analyseren Maakt het mogelijk de verwachte rationele reacties van de opponenten op bepaalde strategische acties van een agent in zijn beslissingsproces te incorporeren Experimenten Validiteit bestaande economische theorieën te verifiëren 7.7. Formeel en materieel object van de economie als wetenschap Economische analyse veronderstelt dat economische agenten rekening houden met beperkingen zoals inkomen,tijd,, maatschppelijke mogelijkheden om hun welvaart te maximaliseren 8. Kritische kanttekeningen: regressie-analyse: Kwantificeren van een verband tussen (afhankelijke) variabele en één/meerdere variabelen die geacht worden deze te beïnvloeden (onafhankelijke) à in welke mate kunnen we dus de afhankelijke variabele Y verklaren met de onafhankelijke variabelen X en Z? à meervoudige lineaire regressie Y = a + b. X + c. Z Voorbeeld: effect van onderwijniveau op inkomen (doorsnede gegevens) Y = a + b.ond Y = 5,40 + 1,13.OND à + 13% inkomen Valkuilen van de regressie-analyse Vergeten variabelen Bv. Niet alleen onderwijs heeft effect op het inkomen, maar ook intelligentie, sociale afkomst, Y = 5,40 + 1,13.OND +. IQ +. AFKOMST + Omgekeerde clausaliteit Meetfouten Interpretatiefouten ð Belang van een goed theoretisch en empirisch model 16

19 Hoofdstuk 2: het marktmechanisme 1.Inleiding Markt Historisch - Geografische plaats waar vragers en aanbieders ruiltransacties afsloten Nu - Confrontatie van potentiële vragers en aanbieders (Marshall) Voorbeelden Goederenmarkten (auto s, kleding, ) Dienstenmarkten ( cinema, welness, ) Inputmarkten ( arbeidsmarkt, kapitaalmarkt) Financiële markten (wisselmarkt, aandelenmarkt, ) 4 voorwaarden voor een zuivere mededinging / zuivere mededinging (zie H5) Homogene goederen (perfecte substituten) Aantal potentiële kopers en aanbieders is zeer groot ( markt-atomisme ) Vrije toe- en uittreding (geen belemmeringen) Marktdeelnemers hebben perfecte informatie (markttransparantie) 2.De marktvraag 2.1. Algemene formulering definitie: De marktvraag naar een goed/dienst refereert aan de totale hoeveelheid die alle consumenten samen bereid zijn te kopen afhankelijk van een aantal economische determinanten Vraagfunctie men verwacht dat Xv afneemt, naarmate de prijs van het product toeneemt = negatief verband Xv en p invloed inkomen meestal postitief: Xv stijgt als y stijgt ó inferieure goederen: Xv daalt als y stijgt smaak en voorkeur 17

20 prijzen van andere goederen o complementaire goederen à Prijsverhoging ene goed, Xv andere goed neemt af o substituten à prijs van het ene goed, positieve invloed op prijs andere goed aantal consumenten o positief à modeverschijnselen of zogenaamde netwerkeffecten o negatief à snobeffecten op markt bij goederen met exclusiviteitswaarde andere factoren: zie boven 2.2. analyse van de vraagcurve de vraagcurve partiële analyse - beschouwt enkel het effect van prijs op de vraag naar het goed = ceteris paribus (andere variabelen worden tijdelijk constant gehouden) voordelen - eenvoudiger - grafisch voorstelbaar nadelen - verwaarlozing van sommige effecten tabel: o hoge prijs à lage vraag o lage prijs à hoge vraag è negatief verband tussen vraag en prijs!! grafiek o lineaire vraagcurve o de gevraagde hoeveelheid zal met b ( helling of richtingscoëfficient= -b ) eenheden dalen (stijgen) als de prijs met één eenheid toeneemt (afneemt) o a = gevraagde heveelheid bij p = 0 vraagcurve = weergave betalingsgereedheid van de consumenten 18

21 verschuiving VAN de vraagcurve Algemeen: wijziging van een andere determinant van de vraag (dan de prijs van het product) à verschuiving van de vraagcurve naar links of naar rechts naar rechts V1à V2 - toename van het inkomen - toename van de interesse naar links V1à V3 - afname van het inkomen - afname van de interesse - als er een andere component op de markt verschijnt zal vraag ook afnemen (zie onder) bv. Niet alleen pizza, maar ook lookbroodjes (b) verschuiving LANGS de vraagcurve (zie grafiek a) Algemeen: wijzigingen in de prijs van het product à verschuiving LANGS de vraagcurve naar boven of naar onder Naar boven prijs pizza stijgt, vraag daalt ð DE WET VAN DE VRAAG: NEGATIEF VERBAND TUSSEN P EN X!!! 19

22 3.Het marktaanbod 3.1. Algemene formulering Definitie: het marktaanbod van een goed verwijst naar de totale hoeveelheid die alle producenten samen bereid zijn te produceren afhankelijk van een aantal economische determinanten aanbodfunctie - men verwacht dat Xa zal stijgen wanneer de prijs ook toeneemt = positief verband Xa en p - prijzen van de inputfactoren die worden ingezet hebben een negatieve invloed op de hoeveelheid die bedrijven willen aanbieden - substituten en complementen. Men gaat niet meer aanbieden dan de concurrentie, anders zal niemand willen kopen - stand technologie. Dezelfde productie tegen lagere kosten produceren, Xa stijgt - het aantal aanbieders - andere factoren 3.2. analyse van het aanbod aanbodcurve tabel: o hoge prijs à hoog aanbod o lage prijs à lage aanbod è positief verband tussen aanbod en prijs grafiek o lineaire vraagcurve o de aangeboden hoeveelheid zal met d ( helling of richtingscoëfficient = d ) eenheden stijgen als de prijs met één eenheid toeneemt o c = aangeboden heveelheid bij p = 0 aanbodcurve = weergave aanbiedingsbereidheid van de producenten à reflecteert bij vesrschillende hoeveelheden, de minimale prijs die producenten willen ontvangen om bijkomende hoeveelheden aan te bieden 20

23 verschuiving VAN de aanbodcurve o algemeen: bij wijziging van de determinanten van de xa buite de prijs ó langs: bij wijziging van de prijs o naar rechts A1à A2 - betere technologiën = kostenbesparend o naar links A1à A3 - stijging prijs PF en ð WET VAN HET AANBOD: POSITIEF VERBAND TUSSEN XA EN P 4.Het marktevenwicht 4.1. Het begrip marktevenwicht Er is sprake van een marktevenwicht wanneer tegen de geldende prijs, de hoeveelheid die consumenten willen kopen precies gelijk is aan de hoeveelheid die de producenten willen aanbieden o Het punt Xv(p) = Xa(p) à V=A o evenwichtsprijs (p) & evenwichtshoeveelheid (x) Kenmerken o Automatisch à invisible hand - Bij afwijkingen van de evenwichtstoestand, treden er automatische krachten in werking die de marktuitkomsten opnieuw tot een evenwicht dringen! o Maximale behoeftebevrediging (zie def.) o Consumenten- en producentensurplus (zie H6) Berekenen: Xa = Xv à p en vult deze in in één van de 2 vergelijkingen à x 4.2. Analyse van het marktevenwicht Aanbodoverschot o A > V o Producenten krijgen niet al hun producten verkocht. à Stimuleert producenten tot opeenvolgende prijsverlagingen vraagoverschot/ aanbodtekort o A > V o Consumenten komen niet aan hun trekken en zijn bereid meer te betalen voor het product. Wat de producenten aanzet om meer te verkopen. ð Automatisch nieuw evenwicht bereiken (invisible hand) ð Prijs-en hoeveelheidsaanpassingen verlopen niet altijd even vlot (aanpassingsproces wordt niet bestudeerd) 21

24 4.3. Verschuivingen in het marktevenwicht Veranderingen van de determinanten, behalve de prijs De vgl. Van het oorspronkelijke en het nieuwe marktevenwicht = comparatieve statica o Enkel initiële en finale situatie bekijken (niet het aanpassingsproces) veranderingen van het marktevenwicht: figuur a vraagcurve verschuift naar rechts door bv. Inkomenstoename gevolg: evenwicht verschuift van e0 naar e1 DUS toename evenwichtsprijs en hoeveelheid figuur b aanbodcurve verschuift naar rechts door bv. Technologische vooruitgang gevolg: prijsdaling en toename verhandelde hoeveelheid figuur c resultaat van gelijktijdig a en b hoeveelheid neemt zeker toe invloed evenwichtsprijs is onzeker, afhankelijk van ligging en grootte verschuivingen van de curves figuur d vraag en aanbod verschuiven in tegengestelde richting nu is evenwichtshoeveelheid onzeker prijs daalt zeker 22