INHOUDSTAFEL OVERZICHT

Transcriptie

1 INHOUD - V INHOUDSTAFEL OVERZICHT XV HOOFDSTUK 1 : HET ECONOMISCH PROBLEEM EN DE WELVAART Concept economie Wetenschap Welvaart Behoeften, behoeftenbevrediging Het economische systeem van de volkshuishouding De vrije markteconomie De collectivistische economie De gemengde economie 9 HOOFDSTUK 2 : DE ECONOMISCHE KRINGLOOP Eenvoudig model: gesloten economie zonder overheidstussenkomst Zonder sparen Met sparen Uitbreidingsinvesteringen versus vervangingsinvesteringen Het BBP en het NBP Gesloten economie met overheidstussenkomst Invloed van de overheid op de economie Het BBP tegen marktprijzen De economische kringloop in een open economie Invloed van het buitenland op de eigen economie Het Bruto Nationaal Product (BNP) BBP volgens drie invalshoeken 20 HOOFDSTUK 3 : DE CONSUMPTIEHUISHOUDING, CONSUMENTENGEDRAG Het keuzeprobleem en de keuzebepalende factoren De behoeften Het nut en de waarde 26

2 VI - INHOUD De prijs. Verband met de gevraagde hoeveelheid Het inkomen De economische nutstheorie De eerste wet van Gossen De tweede wet van Gossen De indifferentiecurven en het keuzeprobleem De gedragswetenschappelijke benadering De individuele vraag en de totale vraag Het verloop van de individuele vraag Invloed van prijsveranderingen. Beweging op de individuele vraagcurve Verschuiving van de individuele vraagcurve De collectieve vraag De curve van Engel Prijsgevoeligheid van de vraag Concept De prijselasticiteitscoëfficiënt van de vraag Een elastische en een inelastische vraag Factoren die de prijselasticiteit beïnvloeden De inkomensgevoeligheid van de vraag Concept De inkomenselasticiteitscoëfficiënt van de vraag Een inkomens-elastische of inkomens-inelastische vraag Gewone goederen en inferieure goederen De kruisprijselasticiteit van de vraag Substitiegoederen en complementaire goederen 45 HOOFDSTUK 4 : DE PRODUCTIE, PRODUCENTENGEDRAG De optimale productiegrootte, de doelstellingen van de producent Het combineren van de productiefactoren Het productieverloop binnen de productiecapaciteit De meerproductie Evenredige meerproductie Niet-evenredige meerproductie Kostenverloop De variabele kosten De vaste kosten De totale kosten De marginale kosten 58

3 INHOUD - VII De gemiddelde kosten Het opbrengstenverloop De concepten markt, marktvorm, marktgedrag De markt De marktvorm Het marktgedrag Prijsvorming bij volledige concurrentie Kenmerken, vereisten De producent als hoeveelheidsaanpasser De totale opbrengsten De marginale opbrengst of meeropbrengst De gemiddelde opbrengst GO De winstmaximalisatie Het winstverloop op basis van de curven van de totale opbrengsten en de totale kosten Het winstverloop op basis van de curven van de marginale omzet en de marginale kosten De winstcurve zelf De productiviteit De individuele aanbodcurve Bewegingen De marktaanbodcurve De prijsgevoeligheid van het aanbod Wetten van vraag en aanbod Prijsvorming bij onvolledige concurrentie Monopolie Oligopolie Monopolistische concurrentie 79 HOOFDSTUK 5 : DE FINANCIËLE MARKT, HET GELD, DE INFLATIE De financiële markt Concepten Prijsvorming op de financiële markt Het aanbod van financiële middelen De vraag naar financiële middelen Intrest De overheidstussenkomst Het geld 86

4 VIII - INHOUD Definitie en functies van het geld Soorten geld Historische evolutie Geldschepping door de particuliere financiële instellingen De omgekeerde kredietpiramide en de geldvoorraad Inflatie Concept en meting Soorten inflatie Conjuncturele versus structurele inflatie Indeling naar de oorzaak Indeling naar de intensiteit Stagflatie Gevolgen van de inflatie Strijd tegen de inflatie Het indexcijfer der consumptieprijzen Concept Berekeningswijze De gezondheidsindex Prijsbeleid van de overheid Concept en doelstellingen Vormen van prijsbeleid Het onrechtstreeks prijsbeleid Het rechtstreeks prijsbeleid 103 HOOFDSTUK 6 : BETREKKINGEN MET HET BUITENLAND Internationale handel Het belang van de internationale handel voor België De ruilvoet Oorzaken van de internationale handel Gevolgen van de internationale handel Protectionisme Waarom protectionisme? Protectionistische maatregelen Het internationaal betalingsverkeer De wisselmarkt Concepten Prijsvorming De hoogte van de wisselkoers Wisselkoers en inflatie 113

5 INHOUD - IX De wisselkoers en de hoogte van de rentevoeten De EMU Ontstaan De Euro ERM II Het Europees Stelsel van Centrale banken en de Europese Centrale Bank De betalingsbalans 118 HOOFDSTUK 7 : INKOMENSVORMING EN INKOMENS- VERDELING De arbeidsmarkt De loonvorming Het aanbod van arbeid De vraag naar arbeid De loonshoogte Factoren die de (individuele) vraag naar arbeid beïnvloeden De werkloosheid Vormen Oorzaken van de werkloosheid De wet van Okun De Phillips-curve Functionele inkomensverdeling Personele inkomensverdeling De decielenverdeling De curve van Lorenz De categoriale inkomensverdeling 134 HOOFDSTUK 8 : DE OVERHEIDSHUISHOUDING De rol van de overheid De overheidsbegroting Soorten Belang Problematiek inzake de begrotingsprocedure Terminologie De Laffer-curve 143 HOOFDSTUK 9 : EVOLUTIE VAN HET NATIONAAL INKOMEN 145

6 X - INHOUD 9.1. Het monetair evenwicht De consumptiefunctie De spaarfunctie De gemiddelde consumptie- en spaarquote De investeringsfunctie Het evenwichtsinkomen Veranderingen in het nationaal inkomen Het bestedingsevenwicht Volledige tewerkstelling en arbeidsproductiviteit Onderbesteding Overbesteding 157 HOOFDSTUK 10 : ECONOMISCHE BEWEGINGEN Soorten Bewegingen Groei De conjunctuurbeweging De seizoensbeweging De conjunctuur Fases in de conjunctuurcyclus Beschrijving van de conjunctuurbeweging Conjunctuurpolitiek 166 BIBLIOGRAFIE 167 LIJST VAN AFBEELDINGEN Afbeelding 1 De economische kringloop, eenvoudig model 12 Afbeelding 2 De economische kringloop, eenvoudig model met sparen 14 Afbeelding 3 De economische kringloop, gesloten economie met overheidstussenkomst 17 Afbeelding 4 De economische kringloop in een open economie 18 Afbeelding 5 Aandeel van de verschillende sectoren in het BBP Afbeelding 6 Verband tussen nut, schaarste, waarde en prijs 27 Afbeelding 7 De vraagcurve 28 Afbeelding 8 De eerste wet van Gossen 31 Afbeelding 9 Het preferentieschema 33 Afbeelding 10 De budgetrestrictie 36 Afbeelding 11 De keuze van de consument 36 Afbeelding 12 Consumentengedrag volgens de gedragswetenschappelijke benadering 38

7 INHOUD - XI Afbeelding 13 Verschuiving van de vraagcurve 39 Afbeelding 14 De curve van Engel 40 Afbeelding 15 De doelstellingen van de producent 48 Afbeelding 16 De productiecurve bij evenredige meerproductie 51 Afbeelding 17 De productie en de marginale productie bij niet-evenredige meerproductie 53 Afbeelding 18 De totale variabele kosten 55 Afbeelding 19 De totale constante kosten 56 Afbeelding 20 De totale kosten 57 Afbeelding 21 De marginale kosten 59 Afbeelding 22 De gemiddelde kosten 61 Afbeelding 23 Het verloop van totale opbrengsten 65 Afbeelding 24 Het verloop van de marginale opbrengsten 66 Afbeelding 25 Het winstverloop volgens de curve van TO en TK 68 Afbeelding 26 Het winstverloop volgens de curve van MO en MK 69 Afbeelding 27 De winstcurve zelf 70 Afbeelding 28 De arbeidsproductiviteit 71 Afbeelding 29 De afleiding van de individuele aanbodcurve 72 Afbeelding 30 De individuele aanbodcurve nader bekeken 73 Afbeelding 31 Vraagverschuiving bij gelijkblijvend aanbod 75 Afbeelding 32 Verschuiving van het aanbod bij gelijkblijvende vraag 76 Afbeelding 33 Het verloop van kosten, ontvangsten en winst bij monopolie 78 Afbeelding 34 Het verband tussen de intrest en de liquiditeitsvoorkeur 83 Afbeelding 35 Het aanbod van financiële middelen door de gezinnen in functie van de intrestvoet 83 Afbeelding 36 Het collectief aanbod van financiële middelen 84 Afbeelding 37 De collectieve vraag naar financiële middelen 85 Afbeelding 38 De bepaling van de intresthoogte 86 Afbeelding 39 De soorten geld 88 Afbeelding 40 De omgekeerde kredietpiramide 94 Afbeelding 41 Het verband tussen geldhoeveelheid en inflatie 96 Afbeelding 42 De individuele aanbodcurve van arbeid 123 Afbeelding 43 Het collectieve aanbod van arbeid 123 Afbeelding 44 Determinerende factoren van de vraag naar arbeid 124 Afbeelding 45 De meerkosten van de factor arbeid 125 Afbeelding 46 De meerproductie voor een individueel bedrijf 125 Afbeelding 47 De meeropbrengsten voor een individueel bedrijf 126 Afbeelding 48 De evenwichtssituatie voor een individuele producent 126

8 XII - INHOUD Afbeelding 49 Schematische voorstelling van de bevolkingspiramide 129 Afbeelding 50 Samenstelling van de Belgische bevolking, Afbeelding 51 De Lorenz-curve 134 Afbeelding 52 Inkomsten van de overheid, Afbeelding 53 Uitgaven van de overheid, Afbeelding 54 De Laffer-curve 144 Afbeelding 55 De consumptiecurve 147 Afbeelding 56 De spaarcurve 149 Afbeelding 57 De inkomenscurve 150 Afbeelding 58 De investeringscurve 151 Afbeelding 59 Het evenwichtsinkomen 152 Afbeelding 60 Situatie van onderbesteding 156 Afbeelding 61 Evolutie van het BBP in kettingeuro s (referentiejaar 2006), (in miljoenen euro) 160 Afbeelding 62 Evolutie van de jaarlijkse procentuele groei van het BBP in kettingeuro s (referentiejaar 2006), Afbeelding 63 Evolutie van de jaarlijkse procentuele groei van het BBP in kettingeuro s (referentiejaar 2006) verminderd met de gemiddelde groeivoet, Afbeelding 64 Globaal overzicht van de economische bewegingen 163 Afbeelding 65 De conjunctuurbewegingen 163 LIJST VAN TABELLEN Tabel 1 BBP tegen marktprijzen (in miljoenen euro) 5 Tabel 2 BBP en enkele algemene gegevens van de EU-lidstaten 6 Tabel 3 Vergelijking tussen de oppervlakte, bevolking en BBP s van de 4 grote economische mogendheden 7 Tabel 4a BBP volgens productiestandpunt tegen lopende prijzen (in miljoenen euro) 21 Tabel 4b BBP volgens bestedingsstandpunt tegen lopende prijzen (in miljoenen euro) 22 Tabel 4c BBP volgens inkomensstandpunt tegen lopende prijzen (in miljoenen euro) 23 Tabel 5 BBP volgens het productiestandpunt (aandeel van de verschillende sectoren in België in %) 24 Tabel 6 De bepaling van het grensnut (1e wet van Gossen) 30 Tabel 7 De indifferentiecurven en het keuzeprobleem 33 Tabel 8 De consumptiemogelijkheden 35 Tabel 9 Evolutie van de huishoudbudgetstructuur 41

9 INHOUD - XIII Tabel 10 Prijs- en inkomelasticiteiten van enkele goederen en diensten 43 Tabel 11 Evenredige meerproductie 51 Tabel 12 Niet-evenredige meerproductie 52 Tabel 13 Het kostenverloop bij niet-evenredige meerproductie 57 Tabel 14 Het verloop van de marginale kosten 59 Tabel 15 Het verloop van de gemiddelde kosten 61 Tabel 16 Het verloop van de totale opbrengsten 65 Tabel 17 Bepaling van het winstverloop 67 Tabel 18 Gemiddelde en marginale productiviteit 71 Tabel 19 De verhouding prijs-gevraagde hoeveelheid 73 Tabel 20 Monetaire aggregaten van de eurozone (in miljarden euro) 88 Tabel 21 Indexcijfers van de consumptieprijzen 99 Tabel 22 Invoer en uitvoer België (in miljoenen euro) 106 Tabel 23 Invoerquote, uitvoerquote en opheidscoëfficiënt voor België 107 Tabel 24 De omrekeningskoers van de euro 115 Tabel 25 Niet-werkende werkzoekenden 131 Tabel 26 Officiële schuld en netto te financieren saldo van de Schatkist (in miljoenen euro) 141 Tabel 27 Overheidsinkomsten, Tabel 28:Overheidsuitgaven,