B I D O C (bibliotheek en documentatie)

Transcriptie

1 fa- ' - B D O C (bblotheek en documentate) Denst Weg- en Waterbouwkunde Postbus 5044, 2600 GA DELFT Tel /364 Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde/

2 1 t l f Speurtocht naar alternateven voor zlverzand dat gebrukt wordt bj sporendetecte ten behoeve van het project SNP/LCHT. DWW MRT 2003 B f D O C (bblotheek en documentate) 7J 8s5~ Denst Weg- en Waterbouwkunde Ê3É > Postbus 5044, 2600 GA DELFT Tel.'ü1ö /364 Afdelng nfrastructuur Laboratorum Materalen November 2002

3 Rapportnummer DWW Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde 1. Rapportnummer DWW Serenummer 3. Ontvanger catalogus nummer 4. Ttel en subttel Speurtocht naar alternateven voor zlverzand 5. Datum rapport November 2002 dat gebrukt wordt bj sporendetecte ten behoeve van het project SNP/LCHT 6. Code utvoerende organsate 7. Schrjver(s) C. Boer 9. Naam en adres opdrachtnemer Denst Weg- en Waterbouwkunde Afdelng L P.M. Kujper Postbus GA Delft 8. Nummer rapport utvoerende organsate 10. Projectnaam L02001SN 11. Contractnummer 12. Naam en adres opdrachtgever Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde Afdelng M J.G. de Vres Postbus GA DELFT 13. Type rapport Onderzoekrapport 14. Code andere opdrachtgever 15. Opmerkngen Verspredng Mnstere V en W ja * Derden a 16. Referaat n dt rapport wordt verslag gedaan van de speurtocht naar een alternatef voor of aanpassng van zlverzand dat door M gebrukt wordt voor het vastleggen van dersporen bj het onderzoek naar het mgrategedrag van grondgebonden zoogderen. Ut het onderzoekt bljkt dat het goedkoopste en beste alternatef het mengen van het zlverzand met 0,5% Nort s. 17. Trefwoorden: sporendetecte, zlverzand, nort, 18. Dstrbute systeem smulate verlchte wegdekken Verkrjgbaar bj de Denst Weg- en Waterbouwkunde T.a.v. Mw. M.A. Schomaker Tel.: Classfcate 20 Classfcate deze pagna 21. Aantal blz Prjs: 23. Acceptate^ projectleder G. Boer/ 24. Acceptate pp P.M. Kujp v e pleder 25. Acceptate afdelngshoofd r. J.R.K. Srrtft De Denst Weg- en Waterbouwkunde van Rjkswaterstaat heeft de n deze publcate opgenomen gegevens zorgvuldg verzameld naar de laatste stand van wetenschap en technek. Desondanks kunnen er onjustheden n deze publcate voorkomen. Het Rjk slut edere aansprakeljkhed ut voor schade de ut het gebruk van de hern opgenomen gegevens mocht voortvloeen. Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 2 van 15

4 Rapportnummer DWW Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde Samenvattng. n dt rapport wordt verslag gedaan van de speurtocht naar een alternatef voor of aanpassng van zlverzand dat gebrukt wordt voor het vastleggen van dersporen bj het onderzoek van M naar het mgrategedrag van grondgebonden zoogderen. Dt alternatef s noodzakeljk, omdat bj de door M geplande proeven onderzoek gedaan gaat worden naar de nvloed van verlchtng op het dspersegedrag en het heldere zlverzand zou de deren de wllen passeren kunnen beïnvloeden, mogeljk meer dan het donker gekleurde asfalt. Het alternatef moet dus donkerder zjn dan zlverzand, maar moet de pootafdrukken net zo goed vastleggen als het zlverzand. Ut het onderzoek bljkt dat: een donker zand met de egenschappen van zlverzand net beschkbaar s; zlverzand gemengd met 0,5 % (m/m) Nort een goed alternatef s; de Nort het beste handmatg door vochtg zlverzand gemengd kan worden. De kosten voor het mechansch mengen zjn per ton materaal bj een ncdentele partj hoog. Verwacht wordt dat deze kosten factoren lager zullen utvallen als structureel grotere partjen geproduceerd worden. Aan de aspecten mleu en geur s geen onderzoek verrcht. Het s derhalve net dudeljk of de toevoegng van Nort tot mleuschade zal leden of dat er organoleptsche nvloeden bestaan op het mgrategedrag van grondgebonden zoogderen. Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 3 van 15

5 1 Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Rapportnummer DWW Denst Weg- en Waterbouwkunde nhoudsopgave 1. nledng 5 2. Probleemstellng 5 3. Materalen en monsters 5 4. Utvoerng 6 5. Resultaten 8 6. Dscusse Concluses en aanbevelngen 14 Bjlage 15 Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 4 van 15

6 RaDDortnummer DWW Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde 1. nledng Bj M wordt onderzoek gedaan naar de nvloed van wegverlchtng op het dspersegedrag van grondgebonden zoogderen. Het onderzoek vndt plaats op een aantal dammen n het gebed De Reguleren n beheer bj Het Geldersch Landschap. n de testfase s op negen locates een zandbed van zlverzand aangelegd met afmetngen van ca. 6 meter bj 1,5 meter, met een laagdkte van 5 cm. n deze testfase s geen gebruk gemaakt van (straat)verlchtng. Nu wl M op de zes meest succesvolle locates ut de testfase sporendetectes utvoeren, waarbj het effect van straatverlchtng boven asfalt wordt gesmuleerd door het plaatsen van verlchtng boven de zlverzandbedden. 2. Probleemstellng Bj toepassng van straatverlchtng bj de dammen s het zlverzand, door het aanschjnen, wellcht te lcht ten opzchte van de donkere omgevng. De kans bestaat dat grondgebonden zoogderen herdoor worden afgeschrkt en geen gebruk zullen maken van de dammen. Om dt probleem op te lossen s door M aan L verzocht om te onderzoeken of er een donkerder zand met de egenschappen van zlverzand s, of dat het mogeljk s het zlverzand donker te maken met behulp van een toevoegng, onder voorwaarde dat deze toevoegng reukloos en net schadeljk voor het mleu s. n aanvullng s een korte kostenanalyse gemaakt op bass van een eenmalge hoeveelhed materaal de nodg s voor een proefnemng. 3. Materalen en monsters Voor het onderzoek s gebruk gemaakt van zlverzand dat bj een doe-het-zelf-zaak s opgehaald. Gekleurd zlverzand s verkregen van Sdec N.V. te Balen (Belgë). De Nort s opgehaald bj de FD-LMS te Delft. Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 5 van 15

7 1 Rapportnummer DWW Utvoerng De door de Raad van Accredtate, geaccredteerde verrchtngen staan vermeld n bjlage 1. Het onderzoek s als volgt utgevoerd: - eerst s de karakterserng van het zlverzand bepaald; - herna s marktonderzoek verrcht om de alternateven te nventarseren; - vervolgens zjn de alternateven met het zlverzand vergeleken; - tenslotte s onderzocht hoe het alternatef n de praktjk kan worden aangebracht. 4.1 Karakterserng zlverzand. Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde Om de eventuele alternateven met het zlverzand te kunnen vergeljken, zjn van het zverzand de volgende egenschappen bepaald: - korrelverdelng en classfcate; de korrelverdelng s bepaald volgens werkvoorschrft WV 049 (Standaard RAW 2000 proef 2 en 6) en de classfcate s bepaald volgens NEN Bj deze laatste proef worden de medaan M63, de geljkmatghedscoëffcënt (D60/D10)63 en het fjnhedsgetal bepaald. Tevens wordt de benamng naar leemgehalte, naar korrelgrootte en naar spredng bepaald; - korrelvorm door mddel van de vvs-proef (scherptebepalng); Deze proef s utgevoerd door KOAC.WMD te Vught volgens ntern werkvoorschrft "KOAC P 11". Bj deze proef wordt de utstroomsnelhed van zand ut een utstroomclnder n seconden bepaald. Het aantal seconden s een maat voor de scherpte en wordt omgerekend n de zogenoemde vvs-waarde: vvs-waarde 0 = afgerond = glasparels, vvs-waarde 100 = zeer hoekg = brekerzand. kleur en helderhed; De kleur van het zlverzand en één van de alternateven s fotografsch vastgelegd. De helderhed van het zlverzand en de mogeljke alternateven s bepaald met behulp van de spectrocolormeter. 4.2 Marktonderzoek naar alternateven. Bj de volgende bedrjven s geïnformeerd naar alternateven voor zlverzand: KOAC.WMD te Vught; Rook BV te Krmpen a/d Jssel; WBB Vngerlng BV te Haastrecht; Homveld ndustre Grondstoffen te Zaandjk; Ankerpoort NV te Maastrcht; SdecN.V. te Balen (Belgë); DWW / L: mengen met Nort. 4.3 Vergeljkng alternateven met zlverzand. - mengen van zlverzand met Nort nden er geen geschkt alternatef s voor zlverzand, dan s er de mogeljkhed zlverzand donkerder te maken door toevoegng van Nort. Eerst s een droog mengsel van zlverzand met 10 % (m/m) Nort gemaakt. Daarna s het percentage Nort respecteveljk verlaagd tot 5 % (m/m), 2 % (m/m), 1 % (m/m) en 0,5 % (m/m). Van de mogeljke alternateven s utslutend onderzoek verrcht op het gekleurde zlverzand en de mengsels zlverzand / Nort. De overge alternateven waren net n klene (lab.) hoeveelheden verkrjgbaar. Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 6 van 15

8 Rapportnummer DWW korrelverdelng van de alternateven Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde De graderng van het zlverzand / Nort mengsel en van de gekleurde zlverzanden s utgevoerd door KOAC.WMD te Vught (Standaard RAW 1995 proef 2 en 6). - scherptebepalng van de alternateven De scherptebepalng van de alternateven s bepaald door KOAC.WMD te Vught. - Bepalng van kleurverschllen en de helderhed De kleurverschllen van zlverzand, en van zlverzand gemengd met Nort zjn fotografsch vastgelegd. Omdat kleur erg subjectef s, s van vochtg zlverzand (8 % m/m water), vochtg zlverzand (8 % m/m water t.o.v. het zand) gemengd met 0,5 % (m/m) Nort en de gekleurde vochtge zlverzanden (8 % m/m water) de helderhed bepaald. De helderhed s bepaald met de spectrocolormeter volgens werkvoorschrft WV 030 (Standaard RAW 2000 proef 95). - Smulate van een stortbu. n de praktjk s het mogeljk dat de Nort bj een stortbu geheel of gedeelteljk utspoelt, met als gevolg dat het zandmengsel weer te lcht wordt. Om een stortbu op het laboratorum te smuleren s een mengsel gemaakt van zlverzand gemengd met 0,5 % (m/m) Nort en 8 % (m/m) water. Dt mengsel s geljkmatg op een zeef met zeefmaat 63 urn aangebracht, en deze zeef s geplaatst op een zeefbodem met utloop. De benodgde hoeveelhed water voor een stortbu van 10 mm/m 2, crca 315 gram, s n crca 5 mnuten geljkmatg over het zandmengsel verspred. Mleu en reuk Her s geen specfek onderzoek aan verrcht Aanbrengen van het alternatef n de praktjk. n de praktjk moet per testlocate één m 3 zlverzand met Nort worden gemengd. Bj de volgende bedrjven s geïnformeerd wat de mogeljkheden zjn om deze grote hoeveelheden te mengen: De Boo te Delft; Goudse Betoncentrale; Nederlandse Mengmaatschappj VOF. Op het laboratorum s n de Hobart-menger een hoeveelhed van 1 kg droog zlverzand met 0,5 % (m/m) Nort met 8 % (m/m) water t.o.v. droog zand gemengd. Eerst s de Nort aan het zand toegevoegd en gemengd, en daarna s het water toegevoegd en door het mengsel gemengd. Bj een tweede mengproef s tjdens het mengen eerst het water aan het zlverzand toegevoegd en daarna s de Nort langzaam gedoseerd tjdens het mengen. Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 7 van 15

9 Rapportnummer DWW Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde 5. Resultaten De reproduceerbaarhed van de gerapporteerde verrchtngen voldoet aan de gestelde waarde n de desbetreffende norm of n het. proefvoorschrft. Gegevens over de meetonzekerhed zjn bj de DWW opvraagbaar, maar worden net apart vermeld n dt rapport. 5.1 Karakterserng zlverzand. - korrelverdelng en classfcate; n tabel 1 zjn de resultaten vermeld van de graderng van het zlverzand. Tabel 1: korrelverdelng. Op zeef NEN mm 1 mm 500 urn 355 urn 250 urn 180 urn 125 um 90 um 63 um <63 um Gehalte (% (m/m)) Cumulatef Totale monster ,3 7,7 91,3 99, n tabel 2 zjn de egenschappen en de classfcate van het zlverzand weergegeven. Tabel 2: egenschappen en classfcate egenschappen Medaan M63 (um) Geljkmatghedscoëffcënt (D60 / D10)63 Fjnhedsgetal gehalte deeltjes > 2,0 mm (% (m/m)) gehalte deeltes < 63 um (% (m/m)) 155 1,2 0,9 0,0 0.4 Leemgehalte Korrelgrootte Spredng Benamng naar Zwak sltg Matg fjn Zeer klen - korrelvorm door mddel van de vvs-proef (scherptebepalng); De scherpte van het zlverzand bedraagt 71 VVS-eenheden. - kleuren helderhed De kleur van het zlverzand s weergegeven n fguur 1 op bladzjde 9. De helderhed van het zlverzand bedraagt 27,8. Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 8 van 15

10 1 Rapportnummer DWW Marktonderzoek naar alternateven. Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde Bj de volgende bedrjven s geïnformeerd naar alternateven voor zverzand: Rook BV te Krmpen a/d Jssel kon, met veel moete gemengd zand n grote hoeveelheden van mnmaal 3 m 3 leveren, zonder preces aan te geven of de graderng overeenkwam met zverzand. WBB Vngerlng BV te Haastrecht leverde alleen maar zeer lcht gekleurde, tot wt toe, zlverzanden. Homveld ndustre Grondstoffen te Zaandjk leverde geen zlverzanden en suggereerde om dakpannen te breken en fjn te malen. De hoeveelheden voor de breker moesten daarbj tussen de 50 en 100 ton bedragen. Ankerpoort NV te Maastrcht had een leverancer n Belgë: Sbelco. Dt bedrjf leverde ook alleen maar lcht gekleurde zlverzanden. Sdec N.V. te Balen (Belgë) kon zverzand leveren dat, door mddel van een coatnglaag, gekleurd was. Er zjn dre monsters van elk 20 kg ontvangen. Deze monsters waren respecteveljk lchtgeel, lchtbrun en lchtrood gekleurd. KOAC.WMD heeft L een controlemonster dunzand geleverd. Alhoewel de korrelverdelng van dt materaal redeljk overeenkomt met dat van zverzand, s het materaal net verder onderzocht omdat het net commerceel leverbaar s. Bj L kwam het dee om zverzand met een nader te onderzoeken percentage Nort te mengen. 5.3 Vergeljkng alternateven met zverzand. - mengen van zverzand met Nort Eerst s een droog mengsel van zverzand met 10 % (m/m) Nort gemaakt. Daarna s het percentage Nort respecteveljk verlaagd tot 5 % (m/m), 2 % (m/m), 1 % (m/m) en 0,5 % (m/m). Daarna s aan het laatste mengsel 8 % (m/m) water t.o.v. het droge zand toegevoegd. - korrelverdelng van de alternateven De korrelverdelng van het zverzand met 0,5 % (m/m) Nort s net bepaald omdat de reproduceerbaarhed (R) van fractes grover dan 63 urn 1,7 % bedraagt (Standaard RAW 2000 proef 6). Herdoor s het effect van de toevoegng van Nort aan zverzand net aantoonbaar. De graderng van het donkerst gecoate zverzand (de lcht brune) s utgevoerd door KOAC.WMD te Vught. De resultaten zjn vermeld n tabel 3. Tabel 3: graderng gecoat zverzand. Op zeef NEN mm 1 mm 500 urn 355 urn 250 urn 180 urn 125 urn 90 urn 63 urn <63 um Gehalte (% (m/m)) Cumulatef Totale monster Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 9 van 15 0,0 0,0 0,3 6,2 49,5 83,9 98,7 99,

11 Rapportnummer DWW Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde n tabel 4 zjn door de DWW bepaalde egenschappen en de classfcate weergegeven. Tabel 4: egenschappen en classfcate egenschappen Medaan M63 Geljkmatghedscoëffcënt (D60/D10)63 Fjnhedsgetal % (m/m) > 2,0 mm % (m/m) < 63 m 250 jm 1,7 1,5 0,0 0,6 Leemgehalte Korrelgrootte spredng Benamng naar Zwak sltg Matg grof Zeer klen - scherptebepalng van de alternateven De scherpte bepalng van het zlverzand / Nort mengsel en van het gecoate zlverzand zjn bepaald door KOAC.WMD te Vught. Het zlverzandmengsel heeft een scherpte van 53, het gecoate zlverzand Bepalng van kleurverschllen en de helderhed De kleurverschllen van vochtg zlverzand en van het vochtge zlverzand / Nort mengsel zjn fotografsch vastgelegd n onder staande foto's (fguren 1 en 2). Mengsel van 100 % (m/m) zlverzand met 8 % (m/m) water Mengsel van 100 % (m/m) zlverzand met 0,5 % (m/m) nort met 8 % (m/m) water t.o.v. zlverzand Fguur 1 Fguur 2 De resultaten van de bepalng van de helderhed van zlverzand, zlverzand gemengd met verschllende percentages Nort en van de gecoate gekleurde zlverzanden zjn opgenomen n tabel 5. Alle monsters zjn gemengd met 8 % (m/m) water. Een helderhed met de waarde O = zwart, wt heeft een waarde 100. Tabel 5: helderhed van zlverzand en alternateven Monster zlverzand-1-10 % (m/m) Nort zlverzand -- 5 % (m/m) Nort zlverzand + 2 % (m/m) Nort zlverzand + 1 % (m/m) Nort zlverzand -- 0,5 % (m/m) Nort gecoat zlverzand (lcht geel) gecoat zlverzand (lcht brun) Helderhed Datum : 20 november 2002 Bladnummer: 1 van 15

12 Rapportnummer DWW Smulate van een stortbu. Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde Het resultaat van deze proef s dat het water, dat ut de utloop van de bodemzeef stroomde, zwart was. Dt komt door de fjne Nort deeltjes < 63 urn. Het overgebleven materaal was na de 'stortbu' nog donker grjs. Door dt overgebleven materaal dooreen te mengen leek de kleur vsueel vrjwel geljk aan de kleur voor de stortbu. 5.4 Aanbrengen van het alternatef n de praktjk. nformate bj frma De Boo te Delft leverde het volgende resultaat op. Het mengen van zand en Nort n de mengnstallate betekent dat de nstallate vooraf en achteraf moest worden schoongemaakt. Dat betekent dat voor het mengen van 10 m 3 zlverzand met Nort een hele werkdag moest worden utgetrokken. Mengen van zlverzand en Nort n een betonmxer had eveneens de bezwaren van het schoonmaken. Bovenden mengt een betonmxer net, deze houd alleen het beton n bewegng. Verder speelde bj de betonmxer het probleem hoe het zand en de Nort n de mxer te krjgen: de vulopenng bedraagt slechts 60 cm. De kosten voor de betonmxer bedragen 70 per uur. Ut navraag bj de Goudse Betoncentrale bleek dat zj beschkten over een menger van 3 m 3. Probleem herbj was dat het mengsel ut de menger moest worden geschept. Dt verest veel mankracht. De Nederlandse Mengmaatschappj VOF te Hendrk do Ambacht heeft een menger de ook vooraf en achteraf moet worden schoongemaakt. Het zlverzand moet n Bg-Bags worden aangeleverd. Het toevoegen van de Nort moet handmatg gebeuren, en wordt net door het personeel van het bedrjf gedaan. De prjs bj de Nederlandse Mengmaatschappj bedraagt De mengwjze op het laboratorum van klene hoeveelheden zlverzand met Nort had de volgende resultaten. Mengen n droge toestand van zlverzand en Nort en pas daarna toevoegen van water, had tot gevolg dat de Nort verstoof. Mengen van vochtg zlverzand en herna langzaam doseren van Nort leverde geen problemen op. Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 11 van 15

13 Rapportnummer DWW Dscusse 6.1 Korrelverdelng. Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde Het s van belang dat de korrelverdelng van het alternatef ongeveer geljk s aan de van het zlverzand. Het gemak waarmee pootafdrukken worden vastgelegd s afhankeljk van de spredng en de hoekghed van het zand. De "resolute" van de pootafdruk wordt bepaald door de fjnhed van het zand (vergeljkbaar met het aantal pxels n de dgtale fotografe). n tabel 6 zjn de graderngen van zlverzand en van het gecoate zlverzand weergegeven. De graderng van het zlverzand met 0,5 % (m/m) Nort s nagenoeg geljk aan de van zlverzand omdat door de reproduceerbaarhed R = 1,7 % het effect van de toevoegng van Nort net aantoonbaar s. Ut deze tabel bljkt dat het gecoate zlverzand dudeljk grover s. Tabel 6: vergeljkng korrelverdelngen. Op zeef NEN mm 1 mm 500 urn 355 urn 250 urn 180 urn 125 urn 90 urn 63 urn <63 urn Gehalte (% (m/m)) Cumulatef Totale monster zlverzand % Nort Gehalte (% (m/m)) Cumulatef Totale monster gecoat zlverzand n tabel 7 zjn de egenschappen van het zlverzand en van het gecoate zlverzand aangegeven. Ut deze gegevens komt ook tot utng dat het gecoate zlverzand grover s dan zlverzand. Herdoor zullen er mnder scherpe pootafdrukken waar te nemen zjn. Tabel 7: egenschappen egenschappen Medaan M63 (um) Geljkmatghedscoëffïcënt (D60/ D10)63 Fjnhedsgetal % (m/m) > 2.0 mm % (m/m) < 63 urn zlverzand % Nort 155 1, gecoat zlverzand 250 1,7 n tabel 8 s de classfcate van bede zlverzanden opgenomen. De classfcate geeft aan dat het gecoate zlverzand alleen qua korrelgrootte afwjkt van gewoon zlverzand. Tabel 8: classfcate benamng naar leemgehalte korrelgrootte spredng zlverzand % Nort zwak sltg matg fn zeer klen gecoat zlverzand zwak sltg matg grof zeer klen Ut het voorgaande wordt afgeled dat een pootafdruk n het gecoate zlverzand wellcht ets mnder dudeljk zal zjn dan n gewoon zlverzand. Qua gemak waarmee de pootafdruk wordt gemaakt en qua dudeljkhed zal het mengsel van zlverzand met 0,5 % (m/m) Nort net onderdoen voor het pure zlverzand. Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 12 van 15

14 Rapportnummer DWW Scherpte. Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde De scherpte (hoekghed) van het zlverzand s van belang voor de kwaltet en de levensduur van de pootafdruk. Hoe hoekger het zand, hoe dudeljker de afdruk en hoe langer de afdruk zchtbaar bljft. Daar staat tegenover dat er meer kracht nodg s om een afdruk n hoekg zand te maken. De resultaten van het onderzoek zjn weergegeven n tabel 9. Tabel 9: scherpte van de zanden. vvs-waarde benamng scherpte zlverzand 71 hoekg scherpte zlverzand / Nort 53 afgerond hoekg scherpte gecoat zlverzand 28 afgerond Ut deze resultaten bljkt dat puur zlverzand hoekg s. Het mengsel van zlverzand met 0,5 % (m/m) Nort s afgerond hoekg. De kwaltet en de levensduur van de pootafdruk zou n dt mengsel dus ets mnder kunnen zjn dan n het pure zlverzand. Aangezen het gecoate zlverzand afgerond s, s de verwachtng dat de kwaltet en de levensduur van afdrukken n dt zand aanzenljk mnder zjn dan de afdrukken n puur zlverzand. 6.3 Helderhed. De helderhed s van belang om de vsuele barrère voor de passerende deren te mnmalseren. De resultaten van de proef naar de helderhed van de verschllende vochtge materalen s n tabel 10 weergegeven. Tabel 10: helderhed van zlverzand en de alternateven. monster zlverzand zlverzand % (m/m) Nort gecoat zlverzand (lcht brun) gecoat zlverzand (lcht rood) gecoat zlverzand (lcht geel) helderhed Ten opzchte van het pure zlverzand s het mengsel van zlverzand met 0,5 % (m/m) Nort verreweg het mnst helder, zodat dt de voorkeur verdent. 6.4 Aanbrengen van het alternatef n de praktjk. Ut het onderzoek naar het mechansch mengen van grote hoeveelheden zlverzand met Nort bljkt dat: dt veel problemen oplevert n een mengnstallate of met een betonmxer; dt een kostbare aangelegenhed s. Mengen van klene hoeveelheden vochtg zlverzand met langzame toevoegng van Nort leverde op het laboratorum geen problemen op. Aan het andere mogeljke alternatef, gecoat zlverzand, hangt een prjskaartje van 435 per ton (exclusef BTW en transportkosten). Een partj van 14 ton zou dan 6090,00 (exclusef) gaan kosten. De kosten van Nort, totaal 70 kg, bedraagt 800,00 (nclusef BTW). Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 13 van 15

15 Rapportnummer DWW Concluses en aanbevelngen 7.1 Concluses Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Generaal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde Ut de verkregen resultaten van dt onderzoek kunnen de volgende concluses worden getrokken: 1. Er s geen natuurljk alternatef zand te verkrjgen met de egenschappen van zlverzand; 2. Het mengen van zlverzand met 0,5 % (m/m) Nort s een goed alternatef omdat: de egenschappen t.o.v. puur zlverzand nauweljks veranderen; de helderhed t.o.v. zlverzand meer dan een factor 3 lager s. De nort kan het beste handmatg door het vochtge zlverzand worden gemengd. 3. Het alternatef van gecoat zlverzand valt af omdat: de korrelverdelng grover s en de scherpte mnder s dan het hervoor genoemde alternatef waardoor de kwaltet en levensduur van de afdrukken mnder zullen zjn, de helderhed meer s dan het hervoor genoemde alternatef. 7.2 Aanbevelngen Naar aanledng van de verkregen resultaten wordt aanbevolen om op de testlocates zlverzand gemengd met 0,5 % (m/m) Nort toe te passen. Omdat het om klene locates gaat met gernge hoeveelheden zlverzand, kan het Nort het beste handmatg door vochtg zlverzand worden gemengd om verstuvng tjdens het mengen zoveel mogeljk te voorkomen. Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 14 van 15

16 Rapportnummer DWW Mnstere van Verkeer en Waterstaat Drectoraat-Oeneraal Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde Bjlage 1. Ljst met verrchtngen van de Denst Weg- en Waterbouwkunde, Laboratorum Materalen, Delft (verse 4 van ) Nr. Materaal of crodukt Verrchtng (verkorte omschrjvng) ntern referentenummer Btumen Btumen Btumen Fundernesmat. Fundernesmat. Btumen Asfalt Weemarkerng Asfalt Asfalt Asfalt Wegmarkerng Cementbeton Funderngsmat. Fundernesmat. Steenslag Asfalt Asfalt Zand/Kle Zand Zand Btumen Steenslag Asfalt Wegmarkerne Dchthed btumneuze materalen (Pvknometer) Verwekngspunt Rng &Kogel Bepalng van de penetrate Proctordchthed van steenmengsels (Eenpuntsproctor) Verband tussen vochtgehalte en dchthed (Proctororoef) Molecularegewchtsverdelng van btumen (Gelpermeatechromatoerafe) Terugwnnng btumen ut asfalt Stroef hedsmetng (Slngermethode) Statsche spltproef (Schenckpers) Gehalte aan btumen (Soxhlet) Dchthed asfaltmengsel (pvknometer) Lumnantefactor, kleuren dagzchtbaarhed (MnScan + OD30 Reflectometer) Kubus druksterkte van beton (Amslerpers) Dchthed (Steekrngmethode) Dchthed (Grndmethode) Dchthed mneraal aggregaat (pvcknometer) Dchthed asfaltproefstuk (ncl. ngesloten lucht) Gehalte aan porën van asfalt Korrelverdelng < 2 um (areometer) Gehalte mnerale delen klener dan 20 um (mcrozeef) Korrelverdelng zand (zeven) Weerstand tegen verhardng onder nvloed van lucht (RTFOT) Korrelverdelng steenslag Verdchtngsgraad van asfalt Nachtzchtbaarhed/retroreflecte (LTL2000 Retrometer) WV003 conform NEN 3943 WV004 conform RAW proef 47 (NEN-EN 1427) WV005 conform RAW proef 32 (NEN-EN 1426) WV006 conform RAW proef 5.2 WV008 conform RAW proef 5.1 WV017 egen methode WV019 conform RAW proef 110 (NEN 3971) WV020 conform RAW proef 76 WV021 conform NEN-EN WV022 conform RAW proef 65.1 WV024 conform RAW proef 68 WV030 conform RAW proef 95+95A (NEN-EN 1436) WV032 conform RAW-proef 27 (NEN 5968) WVO33 conform RAW proef 4.4 WV034 conform RAW proef 4.5 WV035 conform RAW proef 60.0 WV036 conform RAW proef 67 WV037 conform RAW proef 69 WV038 conform RAW proef 1 WV040 conform RAW proef 9.1 WV049 conform RAW proef 6 WV062 conform NEN-EN WV082 conform RAW proef 6 WV083 conform RAW proef 66.0 WV088 conform NEN-EN 1436 Datum : 8 november 2002 Bladnummer: 15 van 15

17 De Denst Weg- en Waterbouwkunde s de advesdenst van Rjkswaterstaat voor technek en mleu voor de weg- en waterbouw. De denst advseert, onderzoekt en draagt kenns over n de constructeve weg- en waterbouw, de natuur- en mleutechnek van fyseke nfrastructuur, waterkerngen en watersystemen, en de grondstoffenvoorzenng voor de bouw, nclusef de mleu-aspecten. Denst Weg- en Waterbouwkunde, Rjkswaterstaat, Postadres: Postbus GA Delft ", ' Bezoekadres: Van der Burghweg CS Delft, Telefoon: (015) Telefax: (015) E-mal: dwwmal@dwj/y.rws*. ( rnnvenw.nl nternet: